Thế giới nghệ thuật trong thơ trẻ Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ TUYẾN

THẾ GIỚI NGHỆTHUẬT

TRONG THƠ TRẺ THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGÔN NGỮVÀ VĂN HÓA VIÊT NAM ̣

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ TUYẾN

THẾ GIỚI NGHỆTHUÂT ̣

TRONG THƠ TRẺ THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Văn học Việt Nam

Mã số: 60.22.01.21

LUẬN VĂN THẠC SĨ

NGÔN NGỮVÀ VĂN HÓA VIÊT NAM ̣

Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Điệp

THÁI NGUYÊN - 2017

i

MỤC LỤC

MỤC LỤC..........................................................................................................................i

MỞ ĐẦU...........................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài............................................................................................................1

2. Lịch sử vấn đề................................................................................................................2

3. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................................4

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................................4

6. Phương pháp nghiên cứu..............................................................................................5

7. Đóng góp mới của luận văn..........................................................................................6

8. Cấu trúc của luận văn....................................................................................................6

Chương 1 ..........................................................................................................................7

CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THẾ GIỚI NGHỆ THUẬT

TRONG THƠ NÓI CHUNG VÀ THƠ TRẺ THÁI NGUYÊN NÓI RIÊNG.....7

1.1. Thế giới nghệ thuật.....................................................................................................7

1.1.1. Khái niệm ................................................................................................................7

1.1.2. Nghệ thuật thể hiện cái tôi trữ tình trong thơ trẻ Thái Nguyên thế kỉ XXI.......9

1.1.2.1. Khái niệm cái tôi trữ tình.....................................................................................9

1.1.2.2. Cái tôi trữ tình trong thơ nói chung...................................................................11

1.2. Vài nét khái quát về thơ Thái Nguyên và thơ trẻ Thái Nguyên đầu thế

kỉ XXI..............................................................................................................................12

1.2.1. Khái quát thơ Thái Nguyên..................................................................................12

1.2.2. Khái quát thơ trẻ Thái Nguyên.............................................................................14

1.2.2.1. Khái niệm thơ trẻ................................................................................................14

1.2.2.2. Những mạch nguồn phát triển của thơ trẻ Thái Nguyên.................................14

1.2.2.3. Quá trình vận động và phát triển của thơ trẻ Thái Nguyên.............................22

* Tiểu kết chương 1:........................................................................................................27

ii

Chương 2: ĐẶC ĐIỂM VỀ CẢM HỨNG VÀ CÁI TÔI TRỮ TÌNH................29

TRONG THƠ TRẺ THÁI NGUYÊN.......................................................................29

2.1. Cảm hứng thế sự trong thơ trẻ Thái Nguyên..........................................................29

2.2. Cái tôi trữ tình trong thơ trẻ Thái Nguyên..............................................................37

2.2.1. Cá

i tôi trong trẻo, hồn nhiên.................................................................................37

2.2.2. Cá

i tôi cô đơn, nhỏ bé

...........................................................................................44

* Tiểu kết chương 2:........................................................................................................56

Chương 3: ĐẶC ĐIỂM VỀ NGÔN NGỮ, KHÔNG GIAN, THỜI GIAN

NGHỆ THUẬT TRONG THƠ TRẺ THÁI NGUYÊN........................................57

3.1. Về ngôn ngữ.............................................................................................................57

3.1.1. Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc .................................................................................57

3.1.2. Ngôn ngữ lạ hóa....................................................................................................64

3.2. Về không gian ..........................................................................................................70

3.2.1. Không gian phố thị................................................................................................70

3.2.2. Không gian làng quê.............................................................................................72

3.3. Về thời gian ..............................................................................................................76

* Tiểu kết chương 3:........................................................................................................83

KẾT LUẬN....................................................................................................................84

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 87

1

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

1.1. Công cuôc đ̣ ổi mớ

i năm 1986 là môt ṣ ựkiên quan tr ̣ ong l ̣ àm nước ta

thay đổi trên tất cả các măṭ: kinh tế, chính tri, ṿ ăn hóa và văn hoc. T ̣ ính từ năm

1986 đến nay, thơ Viêt Nam c ̣ ó nhiều bước tiến vươt ḅ âc ṿ ớ

i nhiều thử nghiêm ̣

đa daṇ g xuất phá

t từ sự thay đổi sâu sắc về tư duy nghê ̣thuâṭ của các tác giả

.

Đó

là cá

i nhìn cuôc đ̣ ờ

i bằng ánh mắt tỉnh táo, sắc lanḥ và

thơ ca như một sựan

ủi cho những con ngườ

i đang không ngừng tự tra vấn mình. Họ đã truyền tải và

kết nối thơ ca đến bạn đọc bằng nhiều hình thức đa dạng, phong phú và hơn thế

nữa là góp phần tạo ra những hiệu ứng tích cực cho đời sống thơ ca trước sự

bùng nổ của các phương tiện truyền thông nghe, nhìn…

1.2. Thái Nguyên là một trong những trung tâm văn hóa, kinh tế, chính trị,

xã hội lớn của vùng Trung du và miền núi phía Bắc Việt Nam; là nơi hội tụ, giao

thoa của nhiều nền văn hóa các tộc người miền núi và miền xuôi; nơi tập trung

đông đảo đội ngũ trí thức, nghệ sĩ, nhà văn, nhà báo...; Có

lẽbởi vây nên ̣ văn

học nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng ở mảnh đất này đã có một chặng

đường dài phá

t triển với sự xuất hiện của nhiều thế hệ các nhà thơ nối tiếp nhau

sáng tạo, góp phần không nhỏ tạo nên một diện mạo thơ Thái Nguyên – vừa có

những nét chung vừa có những đặc điểm riêng trong đời sống thơ ca thời kì

hiện đại và đổi mới. Đặc biệt, trong những năm gần đây thơ ca Thái Nguyên đã

có sự chuyển mình môt c̣ ách manh m ̣ ẽvới các hiên tư ̣ ơng thơ và nh ̣ ững cách

tân, những thử nghiêm ṃ ới mẻ

, đa dang bên c ̣ ạnh một dòng thơ truyền thống.

1.3. Cuối thế kỉ XX sang đầu thế kỉ XXI cùng với quá trình đổi mới

của xã hội nói chung và văn học nói riêng, thơ ca Thái Nguyên đã có nhiều

nỗ lực trong quá trình tìm tòi, cách tân để tự làm mới bản thân và đã gặt hái

được những thành công đáng kể, ghi dấu ấn trên thi đàn đương đại với

những tên tuổi như: Võ Sa Hà, Hồ Triệu Sơn, Trần Thị Vân Trung, Nguyễn

2

Thúy Quỳnh, Mai Thắng... Họ có vai trò quan trọng, tạo tiền đề cho sự đổi

mới và phát triển của các cây bút ở giai đoạn sau.

Trong gần hai thập kỉ đầu thế kỉ XXI, thơ Thái Nguyên đã xuất hiện một

thế hệ các cây bút trẻ sung sức, tài năng, mang khát vọng đổi mới, sáng tạo. Có

thể kể tên một số tác giả tiêu biểu như: Dương Thu Hằng, Vũ Thị Tú Anh,

Pham Văn V ̣ ũ, Nguyễn Nhât Huy, ̣ Trần Thi ̣Nhung, Doãn Long, Hoàng Thị

Hiền, Gia Hân... Ho ̣sinh ra và

lớn lên giữa thờ

i đai ṃ à đất nước có nhiều biến

đông̣ về moi ṃ ặt; sựphá

t triển mạnh mẽ của nền kinh tế thi ̣trường, sựmở cửa

giao thương rông r ̣ aĩ không chỉ khiến ảnh hưởng đến tình hình xãhôi, ṃ à hơn

thế nữa cũng để lại những dấu ấn đậm nét trong cả đờ

i sống tâm lí con ngườ

i.

Các tác giả trẻ cũng dần thích ứng vớ

i cuôc ṣ ống, họ chiu ̣ ảnh hưởng từ văn hóa

của các nước phương Tây và không ngừng hoc ḥ ỏi, tiếp thu xu hướng phá

t triển

chung của nền văn hoc hi ̣ ện đai th ̣ ế giớ

i. Điều này thể hiện rõqua sự nỗlực

cách tân và

tinh thần thể nghiêṃ , tìm tò

i những điều mớ

i la ̣trong quá trình sáng

tao ngh ̣ ê ̣thuật. Có thể nói đây là sự phát triển có tính kế thừa liên tục, góp phần

đem lại một sinh khí mới, một diện mạo mới cho thơ Thái Nguyên, là cơ sở

giúp thơ ca Thái Nguyên có được một nền tảng vững vàng và ẩn chứa những

tiềm năng lớn.

Xuất phát từ những lí do nói trên, chúng tôi quyết định lựa chọn đề tài:

Thế giới nghê ̣thuât trong thơ tr ̣ ẻ Thái Nguyên làm vấn đề nghiên cứu cho

luận văn của mình vớ

i mong muốn đóng góp môt ̣ cá

i nhin đ ̀ ầy đủ hơn về thơ ca

Thá

i Nguyên trong dòng chảy chung của nền thơ ca Việt Nam đương đai.̣

2. Lịch sử vấn đề

2.1. Lịch sử nghiên cứu về thơ Thái Nguyên

Thái Nguyên là mảnh đất có truyền thống văn hóa, văn học, có những

điều kiện thuận lợi để nuôi dưỡng và phát triển văn học nói chung và thơ ca nói

riêng. Thơ Thái Nguyên thời kì hiện đại đã có một chặng đường lịch sử lâu dài

với những tên tuổi như: Khánh Kiểm, Trần Văn Loa, Ma Trường Nguyên,

3

Nguyễn Thúy Quỳnh,Võ Sa Hà, Trần Thị Vân Trung, Ba Luận, Hồ Thủy

Giang, Nguyễn Đức Hạnh… Sáng tác của các tác giả này cũng được quan tâm

trong nhiều bài báo khoa học, là đối tượng nghiên cứu của nhiều luận văn, khóa

luận tốt nghiệp Đại học, … Có thể nói, với những nghiên cứu đó, sáng tác của

các nhà thơ Thái Nguyên tiêu biểu đã được tìm hiểu trên nhiều phương diện, từ

nội dung đến hình thức nghệ thuật, từ ngôn ngữ, hình ảnh đến cấu trúc, nhịp điệu

hay những sáng tạo mới mẻ và những nỗ lực cách tân nghệ thuật trong thơ. Việc

nghiên cứu về thơ Thái Nguyên đã và đang diễn ra không ngừng, đó vẫn là mảnh

đất đầy tiềm năng cho những ai quan tâm và yêu mến thơ của các nhà thơ Thái

Nguyên có thể tìm hiểu, khai thác để tìm ra những cái hay, cái mới, cái thú vị

trong những sáng tác đầy tâm huyết của các nhà thơ trên mảnh đất này.

2.2. Lịch sử nghiên cứu về thơ trẻ Thái Nguyên

Thơ trẻ là những nhà thơ thuộc thế hệ 8X 9X, họ trẻ về tuổi đời và cả

tuổi làm thơ. Họ mang sinh khí mới, diện mạo mới và đang là mối quan tâm

của nhiều nhà phê bình. Thơ trẻ Thái Nguyên là một bộ phận của thơ Thái

Nguyên từ đầu thế kỉ XXI đến nay. Tuy nhiên, những nghiên cứu về thơ trẻ

Thái Nguyên còn rất khiêm tốn và chưa thực sự nhận được sự quan tâm sâu sắc

của cả người đọc và giới nghiên cứu, trừ một số ít sáng tác đã đạt các giải

thưởng trong các cuộc thi thơ trong những năm gần đây.

Có thể nói, cho đến thờ

i điểm hiên t ̣ aị chưa có công trình nào nghiên

cứu một cách công phu, có cái nhìn tổng quát, có hệ thống và chi tiết về thế

giới nghệ thuật trong thơ trẻ Thá

i Nguyên. Các tài liệu về thơ trẻ Thá

i

Nguyên đến nay chủ yếu là những bài cảm nhận ngắn, những đoạn giới

thiệu trên các trang mạng, các diễn đàn văn học của một số nhà phê bình và

bạn bè của các tác giả. Tiếng nói của thơ trẻ Thá

i Nguyên chủ yếu thông

qua diễn đàn báo chí, mạng internet, những trao đổi tự bạch, hoặc đánh giá

về thế hệ mình thông qua tham luận tại các buổi găp ṃ ăt,̣ hội nghị, hội thảo

về văn học.

4

Nhìn chung, lịch sử vấn đề nghiên cứu về các cây bút trẻ Thá

i Nguyên

còn là khoảng trống ít ngườ

i đăt chân đ ̣ ến. Chúng tôi hiểu rằng, điều đó vừa là

thuận lợi nhưng đồng thờ

i cũng là

thách thức không nhỏ trong quá trình thực

hiện luận văn. Vớ

i tinh thần làm việc nghiêm túc và sựcố gắng trong quá

trình

nghiên cứu, chúng tôi hi vọng luận văn sẽgóp thêm cái nhìn đầy đủ

, toàn diên ̣

hơn trong công tác nghiên cứu, đánh giá và phê bình các cây bút trẻ hiên nay ̣ .

Đồng thờ

i chúng tôi cũng mong muốn, khi hoàn thành luân văn ̣ sẽ là môt trong ̣

những công trình giới thiệu thơ trẻ Thái Nguyên đến với bạn đọc gần, xa.

3. Mục đích nghiên cứu

Tìm hiểu khái quát và chỉ ra những đặc điểm nổi bật về thế giớ

i nghê ̣

thuât ̣ trong sáng tác của các cây bút trẻ Thái Nguyên.

Chỉ ra những đóng góp của các cây bút trẻ Thá

i Nguyên trong quá

trình

nỗlưc c ̣ ách tân, sáng tạo trong thơ ca của tỉnh Thái Nguyên đầu thế kỉ XXI và

những đóng góp của họ cho thơ trẻ hiện nay.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Toàn bộ thơ trẻ của Thái Nguyên từ đầu thế kỉ XXI đến nay. Tập trung

vào nghiên cứu một số sáng tác của các tác trẻ tiêu biểu như: Dương Thu Hằng,

Phạm Văn Vũ, Vũ Thị Tú Anh, Nguyễn Nhật Huy, Trần Thị Nhung, Doãn

Long, Hoàng Thị Hiền, Gia Hân…

Phân tích một số tác phẩm thơ của các tác giả thuộc các thế hệ nhà thơ

Thái Nguyên để đối chiếu, so sánh… và chỉ ra sựtương đồng và khác biêt, t ̣ ừ

đó có những nhận xét, đánh giá về thế giới nghệ thuật trong sáng tác của một

số tác giả trẻ Thái Nguyên tiêu biểu.

4.2. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn này nghiên cứu các sáng tác của một số tác giả thơ trẻ Thái

Nguyên từ năm 2000 đến nay. Đi sâu nghiên cứu thơ của một số tác giả trẻ tiêu

biểu như:

5

Dương Thu Hằng thể hiện qua tập thơ: Men đầu (2000), Đón lá (2005).

Phaṃ Văn Vũthể hiện qua hai tâp thơ: ̣ Trong nỗi nhớ màu chàm

(2007), Moc̣ (2015).

Nguyên Nh ̃ ât Huy ̣ thể hiên qua ̣ : Tuyển tâp̣ thơ Thái Nguyên (2006 -

2015) (In chung), Bản hòa âm tháng chín (In chung) và

thơ đăng trên các báo,

tap ch ̣ í

.

Ngoài ra luận văn còn tìm hiểu thơ của các tác giả trẻ Thái Nguyên như

Vũ Thị Tú Anh, Trần Thị Nhung, Doãn Long, Hoàng Thị Hiền, Gia Hân… đã

công bố trên các sách, báo, tạp chí của trung ương và địa phương.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Tìm hiểu những vấn đề chung có liên quan tới thế giới nghệ thuật như

khái niệm Thế giới nghệ thuật, nghệ thuật thể hiện cái Tôi trữ tình; về ngôn

ngữ, không gian và thời gian nghệ thuật trong thơ,…

- Tìm hiểu và phân tích một số đặc điểm cơ bản của thế giới nghệ thuật

trong thơ trẻ Thái Nguyên như: đặc điểm về cảm hứng và cái tôi trữ tình, đặc

điểm về ngôn ngữ, không gian, thời gian nghệ thuật.

6. Phương pháp nghiên cứu

Để hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, chúng tôi sử dụng những

phương pháp nghiên cứu cơ bản sau:

- Phương pháp thống kê khảo sát: Trong quá trình triển khai luận văn,

chúng tôi tiến hành thống kê, khảo sá

t trên các phương diện của thế giới nghệ

thuật để từ đó làm cơ sở cho việc so sánh, đối chiếu và đưa ra nhận xét.

- Phương pháp so sánh đối chiếu: Trên cơ sở kết quả của phương pháp

thống kê khảo sát, chúng tôi tiến hành so sánh đối chiếu trên nhiều phương

diện của thế giới nghệ thuật từ hình tượng nghệ thuật, cái tôi trữ tình, ngôn

ngữ, hình ảnh, cấu trúc, nhịp điệu thơ... giữa các sáng tác của cùng một tác

giả, giữa sáng tác của tác giả này với tác giả khác, giữa những tác phẩm

cùng hay khác chủ đề... để thấy sựtương đồng và khác biêt, t ̣ ừ đó có những