Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo luật tố tụng hình sự Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

PHÙNG BÁ THẮNG

THẨM QUYỀN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH LUẬT HÌNH SỰ VÀ TỐ TỤNG HÌNH SỰ

ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH

THẨM QUYỀN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ

THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự

Định hướng ứng dụng

Mã số: 60380104

Người hướng dẫn khoa học: TS. Võ Thị Kim Oanh

Học viên: Phùng Bá Thắng

Lớp: Cao học Luật, khóa 1 – Bình Thuận

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2019

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo

luật tố tụng hình sự Việt Nam” là công trình nghiên cứu khoa học do bản thân tôi

thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Võ Thị Kim Oanh. Những thông tin, tài liệu

trong luận văn được thu thập một cách khách quan, trung thực, số liệu minh chứng

có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công

bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2019

Tác giả

Phùng Bà Thắng

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƯƠNG 1. THẨM QUYỀN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA VIỆN KIỂM

SÁT NHÂN DÂN THEO LUẬT TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM...................6

1.1. Quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Viện

kiểm sát nhân dân..................................................................................................6

1.2. Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự của Viện kiểm sát nhân dân và các giải pháp nâng cao hiệu quả việc

thực hiện thẩm quyền khởi tố vụ án của Viện kiểm sát...................................12

1.2.1. Thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự của Viện kiểm sát nhân dân...................................................................12

1.2.2. Các giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện thẩm quyền khởi

tố vụ án hình sự của Viện kiểm sát nhân dân.....................................................22

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1........................................................................................24

CHƯƠNG 2. THẨM QUYỀN KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA HỘI ĐỒNG

XÉT XỬ....................................................................................................................25

2.1. Quy định pháp luật tố tụng hình sự về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự

của Hội đồng xét xử .............................................................................................25

2.2. Thực trạng áp dụng quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự của Hội đồng xét xử và kiến nghị hoàn thiện pháp luật.....................31

2.2.1. Thực trạng áp dụng quy định của pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự của Hội đồng xét xử...............................................................................31

2.2.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật ................................................................36

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2........................................................................................38

KẾT LUẬN..............................................................................................................39

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn đầu tiên trong quá trình giải quyết vụ án

hình sự. Từ những tài liệu, chứng cứ đã thu thập được, các chủ thể được pháp luật

trao thẩm quyền có quyền quyết định (hay không) việc khởi tố vụ án hình sự để làm

cơ sở tiến hành các hoạt động tố tụng tiếp theo nhằm truy cứu trách nhiệm hình sự

đối với người, pháp nhân đã thực hiện hành vi phạm tội. Đây là một quyền năng pháp

lý đặc biệt mà theo quy định của luật tố tụng hình sự Việt Nam thì chỉ có một số chủ

thể nhất định trong một số cơ quan Nhà nước mới được trao cho thẩm quyền được

khởi tố vụ án hình sự. Mặc dù pháp luật đã có quy định cụ thể tuy nhiên trên thực tế

việc nhận thức và áp dụng pháp luật về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự vẫn chưa

thống nhất; có nhiều ý kiến, quan điểm cho rằng thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự

theo luật tố tụng hình sự Việt Nam còn có mâu thuẫn, chồng chéo với chức năng tố

tụng của một số chủ thể và đề nghị mở rộng hoặc thu hẹp thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự. Đồng thời Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày

01/01/2018 có các quy định mới về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự so với Bộ luật

tố tụng hình sự năm 2003 cần được nghiên cứu để có nhận thức và áp dụng pháp luật

đúng đắn. Là 01 Kiểm sát viên từng công tác trong lĩnh vực hình sự, từ thực tiễn công

tác, tác giả nhận thấy rằng quy định về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự theo luật tố

tụng hình sự Việt Nam có những bất cập, vướng mắc trong chính các quy định của

pháp luật cũng như trong thực tiễn áp dụng pháp luật, nhất là việc thực hiện thẩm

quyền khởi tố vụ án hình sự của các chủ thể không có chức năng chính là điều tra vụ

án hình sự; do đó nội dung này cần được đi sâu nghiên cứu, phân tích để làm sáng tỏ.

Chính vì vậy, việc lựa chọn nghiên cứu đề tài: "Thẩm quyền khởi tố vụ án

hình sự theo luật tố tụng hình sự Việt Nam" có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.

Thông qua nghiên cứu đề tài để làm rõ quy định của pháp luật về vấn đề này từ đó

có nhận thức và áp dụng pháp luật thống nhất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy

định của pháp luật tố tụng hình sự về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự cho phù

hợp với yêu cầu của công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm mà thực tiễn đặt ra.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Qua khảo sát thì các đề tài nghiên cứu về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự

theo luật tố tụng hình sự Việt Nam còn khá ít. Khảo sát về nội dung này tại dữ liệu

2

lưu trữ tại hệ thống thư viện của Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh thì

thấy chỉ có Luận văn của tác giả Trần Thị Trâm Anh viết về thẩm quyền khởi tố vụ

án hình sự từ năm 2002 (trước khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 và Bộ luật tố

tụng hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành). Đặc biệt từ khi Bộ luật tố tụng hình sự

năm 2015 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2018 thì chưa thấy có luận văn nào

viết về đề tài này.

Nội dung này có được thể hiện trong một số giáo trình về tố tụng hình sự của

Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh, Trường Đại học Luật Hà Nội,

Trường Đại học Kiểm sát Hà Nội; các trường Đại học Cảnh sát, An ninh…nhưng

chủ yếu là các giáo trình chỉ nêu và diễn giải các điều luật về thẩm quyền khởi tố vụ

án hình sự.

Một số tác giả cũng đã nghiên cứu về nội dung liên quan đến vấn đề này và

viết thành sách như:

- Bình luận khoa học Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung năm

2017 (Tiến sĩ Trần Văn Biên và Tiến sĩ Đinh Thế Hưng đồng chủ biên);

- Bình luận những điểm mới cơ bản của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015

(Tiến sĩ Võ Thị Kim Oanh chủ biên và các tác giả khác).

Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập một số nội dung liên quan đến thẩm

quyền khởi tố vụ án hình sự theo Luật tố tụng hình sự Việt Nam; nội dung chủ yếu

tập trung phân tích những điểm mới về thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Bộ

luật tố tụng hình sự năm 2015 so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003, đây là

nguồn tài liệu tham khảo có giá trị cho tác giả khi thực hiện Luận văn để nghiên cứu

sâu thêm những vấn đề về lý luận cũng như thực tiễn thực hiện thẩm quyền khởi tố

vụ án hình sự.

Ngoài ra chúng ta cũng gặp nội dung này trong một số bài viết trên các tập

san khoa học của ngành Kiểm sát, Tòa án, Bộ Tư pháp như:

- Bài viết: “Một số ý kiến về vấn đề Hội đồng xét xử khởi tố vụ án hình sự”

của tác giả Thạc sĩ Phan Thị Thanh Mai – Giảng viên khoa Luật hình sự, Trường

Đại học Luật Hà Nội đăng trên tạp chí Luật học số 4/2004;

- Bài viết “Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của Viện kiểm sát và Tòa án”

của tác giả Tiến sĩ Vũ Gia Lâm – Giảng viên khoa Luật hình sự, Trường Đại học

Luật Hà Nội đăng trên tạp chí Luật học số 8/2010;