Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của viện kiểm sát và toà án

nghiªn cøu - trao ®æi

32 t¹p chÝ luËt häc sè 8/2010

TS. Vò Gia L©m *

uyết định khởi tố vụ án hình sự là hình

thức văn bản tố tụng, xác định sự việc

xảy ra trong thực tế có dấu hiệu của tội

phạm. Quyết định khởi tố vụ án hình sự có ý

nghĩa rất quan trọng, vì nó xác lập cơ sở

pháp lí đầu tiên cho hoạt động điều tra, thu

thập chứng cứ, chứng minh tội phạm, người

phạm tội. Trong chừng mực nhất định, quyết

định khởi tố vụ án còn giúp định hướng điều

tra đúng đắn ngay từ đầu.

Để phát hiện kịp thời tội phạm, hạn chế

tình trạng bỏ lọt tội phạm, Bộ luật tố tụng hình

sự (BLTTHS) quy định nhiều chủ thể có

quyền khởi tố vụ án hình sự, gồm: các cơ quan

tiến hành tố tụng và các cơ quan khác. Trong

số các cơ quan tiến hành tố tụng, thẩm quyền

khởi tố vụ án hình sự chủ yếu quy định cho cơ

quan điều tra, do việc này phù hợp với chức

năng và nghiệp vụ của cơ quan điều tra, còn

toà án và viện kiểm sát chỉ có thẩm quyền khởi

tố rất hạn chế. Tuy nhiên, với chức năng chủ

yếu là thực hành quyền công tố nhà nước (đối

với viện kiểm sát) và chức năng xét xử (đối

với toà án), việc quy định về thẩm quyền khởi

tố vụ án của các cơ quan này trong BLTTHS

vẫn có những bất cập nhất định. Trong bài viết

này, chúng tôi chỉ bàn đến quy định của

BLTTHS về thẩm quyền khởi tố vụ án của toà

án và viện kiểm sát.

1. Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự

của viện kiểm sát

Thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của

viện kiểm sát đã được quy định tại BLTTHS

năm 1988. Theo quy định tại các điều 84, 86,

87 Bộ luật này, viện kiểm sát có thẩm quyền

khởi tố rất rộng. Bởi lẽ, các điều luật nói trên

quy định rất chung chung, trong đó xác định

viện kiểm sát là một trong các cơ quan có

thẩm quyền và trách nhiệm tiếp nhận các

thông tin về tội phạm từ tố giác của công

dân, tin báo của các cơ quan, tổ chức. Trong

thời hạn không quá hai mươi ngày kể từ

ngày tiếp nhận được tố giác và tin báo, viện

kiểm sát trong phạm vi trách nhiệm của

mình phải kiểm tra, xác minh nguồn tin và

quyết định khởi tố hoặc không khởi tố vụ án

hình sự. Sở dĩ BLTTHS năm 1988 quy định

thẩm quyền khởi tố vụ án hình sự của viện

kiểm sát rộng như vậy, một phần do yêu cầu

phát hiện tội phạm nhanh chóng, kịp thời

tránh bỏ lọt tội phạm, phần khác cũng phù

hợp với trách nhiệm và khả năng chuyên

môn của viện kiểm sát tại thời điểm ban

hành và thực hiện Bộ luật này. Trong thời kì

này, pháp luật nước ta quy định viện kiểm

sát thực hiện hai chức năng là kiểm sát việc

tuân theo pháp luật của các cơ quan nhà

nước, tổ chức và công dân (bao gồm kiểm

sát hoạt động tư pháp và kiểm sát chung) và

chức năng công tố nhà nước. Với chức năng

kiểm sát tuân theo pháp luật nói chung như

Q

* Giảng viên chính Khoa luật hình sự

Trường Đại học Luật Hà Nội