Tăng cường liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè ở huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THU TRANG

TĂNG CƯỜNG LIÊN KẾT TRONG

SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CHÈ Ở HUYỆN ĐẠI TỪ

- TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THU TRANG

TĂNG CƯỜNG LIÊN KẾT TRONG

SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CHÈ Ở HUYỆN ĐẠI TỪ

- TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. VŨ HOÀNG NGÂN

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng Luận văn thạc sỹ kinh tế: “Tăng cường liên kết trong

sản xuất và tiêu thụ chè ở huyện Đại Từ - tỉnh Thái Nguyên” là công trình

nghiên cứu của riêng tôi.

Những số liệu sử dụng trong luận văn này là trung thực và có nguồn

gốc rõ ràng, được chỉ rõ nguồn trích dẫn trong danh mục tài liệu tham khảo.

Thái Nguyên ngày 02 tháng 05 năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thu Trang

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành chương trình cao học và viết luận văn này, tôi đã nhận

được sự hướng dẫn, giúp đỡ nhiệt tình của các thầy cô giáo, khoa sau Đại

học, Ban giám hiệu trường Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh - Đại

học Thái Nguyên.

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn đến Quý thầy cô giáo, phòng

Đào tạo, Ban giám hiệu trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại

học Thái Nguyên và gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS. TS. Vũ Hoàng Ngân

đã dành nhiều thời gian và tâm huyết hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn này.

Ngoài ra, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo phòng Nông

nghiệp, Phòng thống kê, Phòng tài chính - kế hoạch huyện Đại Từ và các

đồng nghiệp, bạn học đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi tham khảo và thu thập số

liệu để hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè đã luôn

ủng hộ, động viên và tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn này.

Thái Nguyên ngày tháng năm 2017

Tác giả luận văn

Nguyễn Thu Trang

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................ i

LỜI CẢM ƠN .................................................................................................ii

MỤC LỤC......................................................................................................iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT......................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................ vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ ....................................... ix

MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài .............................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................... 2

3. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu....................................................... 3

4. Những đóng góp của luận văn .................................................................... 3

5. Kết cấu của luận văn ................................................................................... 4

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ MỐI LIÊN KẾT

TRONG SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CHÈ................................................ 5

1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................ 5

1.1.1. Khái niệm về liên kết kinh tế ................................................................ 5

1.1.2. Vai trò và đặc điểm của liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè ........... 6

1.1.3. Phân loại và nguyên tắc liên kết kinh tế................................................ 9

1.1.4. Mô hình liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông sản......... 14

1.1.5. Nội dung liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông sản ....... 19

1.1.6. Các tiêu chí đánh giá liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè .............. 25

1.1.7. Các nhân tố ảnh hưởng đến liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè ... 25

1.2. Cơ sở thực tiễn ....................................................................................... 30

1.2.1. Kinh nghiệm liên kết và tiêu thụ chè của một số nước trên thế giới .. 30

1.2.2. Kinh nghiệm liên kết và tiêu thụ chè của một số địa phương trong nước .... 32

1.2.3. Bài học kinh nghiệm về liên kết trong sẩn xuất và tiêu thụ chè cho

huyện Đại Từ, tỉnh thái Nguyên.................................................................... 36

iv

Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................... 38

2.1. Các câu hỏi nghiên cứu.......................................................................... 38

2.2. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................. 38

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin .......................................................... 38

2.2.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích thông tin .................................... 41

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu........................................................... 42

2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ảnh kết quả.......................................................... 42

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh hiệu quả kinh tế ........................................... 43

2.3.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến liên kết và tiêu

thụ chè ở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................. 44

Chương 3. THỰC TRẠNG LIÊN KẾT TRONG SẢN XUẤT VÀ

TIÊU THỤ CHÈ TẠI HUYỀN ĐẠI TỪ TÌNH THÁI NGUYÊN.......... 46

3.1. Khái quát huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .......................................... 46

3.1.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................... 46

3.1.2. Điều kiện kinh tế ................................................................................. 50

3.1.3. Điều kiện xã hội .................................................................................. 51

3.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ chè tại Huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.... 53

3.3. Thực trạng mối liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại huyện Đại

Từ, tỉnh Thái Nguyên.................................................................................... 57

3.3.1. Các tác nhân tham gia liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại huyện... 57

3.3.2. Tình hình liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên........................................................................................... 60

3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè ở

huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................................. 71

3.3.1. Nhóm nhân tố khách quan .................................................................. 71

3.3.2. Nhóm nhân tố chủ quan ...................................................................... 75

3.4. Phân tích SWOT về liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại huyện

Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên ............................................................................. 78

v

3.5. Đánh giá chung về liên kết sản xuất và tiêu thụ chè ở huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên........................................................................................... 82

3.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................. 82

3.5.2. Hạn chế................................................................................................ 82

3.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ................................................................... 83

Chương 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG LIÊN KẾ TRONG

SẢN XUẤT VÀ TIÊU THỤ CHÈ TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ TỈNH THÁI

NGUYÊN.............................................................................................................. 86

4.1. Quan điểm, định hướng về liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại

huyện Đại Từ , tỉnh Thái Nguyên ................................................................. 86

4.1.1. Quan điểm ........................................................................................... 86

4.1.2. Định hướng.......................................................................................... 86

4.2. Giải pháp tăng trường liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại

huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên .................................................................. 89

4.2.1. Nâng cao năng lực của các tác nhân tham gia liên kết ....................... 89

4.2.2. Đẩy mạnh tổ chức và triển khai mô hình liên kết............................... 94

4.2.3. Tăng cường sử dụng tối đa các chính sách hỗ trợ............................... 97

4.2.4. Đổi mới, sắp xếp lại hệ thống các cơ sở chế biến chè trên địa bàn huyện .. 101

4.3. Kiến nghị.............................................................................................. 103

4.3.1. Đối với Nhà nước.............................................................................. 103

4.3.2. Đối với tỉnh Thái Nguyên ................................................................. 103

4.3.3. Đối với các tác nhân trong liên kết ................................................... 104

KẾT LUẬN................................................................................................ 106

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 107

PHỤ LỤC................................................................................................... 110

vi

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BQ : Bình quân

BVTV : Bảo vệ thực vật

DN : Doanh nghiệp

GTGT : Giá trị gia tăng

GTSX : Giá trị sản xuất

HTX : Hợp tác xã

NĐ-CP : Nghị định-Chính phủ

NN : Nông nghiệp

PTNT : Phát triển nông thôn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Các loại đất trên địa bàn huyện Đại Từ giai đoạn từ 2014-2016..... 49

Bảng 3.2: Giá trị sản xuất của ngành nông nghiệp trên địa bàn huyện

Đại Từ qua một số năm (tính theo giá hiện hành).................... 50

Bảng 3.3: Kết quả thực hiện một số chỉ tiêu trên địa bàn huyện Đại

Từ giai đoạn từ 2014-2016........................................................ 52

Bảng 3.4: Diện tích, sản lượng và năng suất chè búp tươi của huyện

Đại Từ từ năm 2014-2016......................................................... 53

Bảng 3.5: Cơ cấu thị trường tiêu thụ chè chế biến của huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên....................................................................... 54

Bảng 3.6: Đóng góp của cây chè vào nền nông nghiệp huyện Đại Từ,

tỉnh Thái Nguyên từ năm 2014-2016 ........................................ 55

Bảng 3.7. Tình hình thực hiện liên kết giữa người sản xuất và người

chế biến tại địa bàn nghiên cứu................................................. 62

Bảng 3.8: Nguyên nhân không tham gia liên kết của hộ sản xuất chè

tại địa bàn nghiên cứu ............................................................... 63

Bảng 3.9: Số lượng hộ sản xuất tham gia liên kết tại địa bàn nghiên cứu ....... 65

Bảng 3.10. Nội dung liên kết giữa người sản xuất và người chế biến tại

địa bàn nghiên cứu .................................................................... 66

Bảng 3.11: So sánh hiệu quả sản xuất chè của các hộ và tổ hợp tác tại

địa bàn nghiên cứu (tính trên 1 ha) .......................................... 68

Bảng 3.12: Tình hình liên kết của nhà chế biến trong tiêu thụ đối với

các nhà phân phối chè tại địa bàn nghiên cứu........................... 69

Bảng 3.13: Đánh giá các chính sách hỗ trợ của địa phương trong liên

kết sản xuất và tiêu thụ chè trên địa bàn nghiên cứu ................ 72

viii

Bảng 3.14: Đánh giá các nhà khoa học trong liên kết sản xuất và tiêu

thụ chè trên địa bàn nghiên cứu ................................................ 74

Bảng 3.15: Nhận thức của người dân trong liên kết sản xuất và tiêu thụ

chè trên địa bàn nghiên cứu....................................................... 76

Bảng 3.16: Các ưu tiên mà doanh nghiệp lựa chọn đối tác nông dân

liên kết trên địa bàn nghiên cứu ................................................ 77

Bảng 3.17: Phân tích SWOT về liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè

tai địa bàn nghiên cứu ............................................................... 79

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1. Các hình thức, các khâu và cơ chế liên kết giữa các tác nhân...............20

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam là một nước có điều kiện tự nhiên thích hợp cho cây chè phát

triển. Chè có lịch sử phát triển trên 4000 năm, cây chè ở Việt Nam cho năng

suất, sản lượng tương đối ổn định và có giá trị kinh tế. Qua đó tạo nhiều việc làm

cũng như thu nhập cho người lao động, đặc biệt là các tỉnh trung du và miền núi.

Với ưu thế là một cây công nghiệp dễ khai thác, nguồn sản phẩm đang có nhu

cầu lớn về xuất khẩu cũng như tiêu dùng trong nước, cây chè được coi là cây

trồng mũi nhọn, một thế mạnh của khu vực trung du và miền núi.

Thái Nguyên là tỉnh có diện tích và sản lượng chè đứng thứ hai trong cả

nước với nhiều địa danh tên tuổi như chè Tân Cương, La Bằng, Trại Cài,…

Hiện nay trên địa bàn tỉnh có 25 doanh nghiệp, hợp tác xã và 52 làng nghề sản

xuất, chế biến, kinh doanh và tiêu thụ chè. Diện tích chè của tỉnh hiện có gần

18.600 ha, trong đó chè trung du chiếm 65,4%, chè giống mới chiếm 34,6%,

sảng lượng chè búp tươi đạt trên 185.000 tấn. Trong năm qua, toàn tỉnh đã

xuất khẩu được 6.438 tấn, đạt giá trị kim ngạch xuất khẩu trên 10.500USD

với 10 đơn vị, doanh nghiệp tham gia xuất khẩu. Tỉnh Thái Nguyên đã có

nhiều chính sách đầu tư đồng bộ cho phát triển, sản xuất, chế biến, tiêu thụ

chè, trong đó huyện Đại Từ là địa bàn sản xuất chè chủ lực, mang lại giá trị

lớn cho cây chè Thái Nguyên.

Với thế mạnh là vùng đất thổ nhưỡng được thiên nhiên ứu đãi về khí

hậu và đất đai, Đại Từ là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Thái

Nguyên, có chất đất rất thích hợp cho việc phát triển cây chè. So với các

huyện trong tỉnh, Đại Từ có diện tích trồng chè khá lớn được phân bố chủ

yếu ở các xã La Bằng, Phú Thịnh, Thị trấn Hùng Sơn, Bản Ngoại, Phú

Lạc,… Hiện nay, cây chè đã trở thành một trong những câu trồng mũi nhọn

góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cải thiện đời sống nhân dân. Trong

2

nhiều năm qua, sản xuất và kinh doanh chè của Huyện đã có bước phát triển,

song kết quả sản xuất và kinh doanh chè còn chưa cao so với tiềm năng và

còn nhiều vần đề cần phải xem xét, giải quyết. Để phát triển cây chè theo

hướng nông nghiệp hàng hóa, đưa các sản phẩm chè ra thị trường từ đó nâng

cao vị thế của người nông dân. Để đáp ứng được yêu cầu đó người sản xuất

cần đầu tư nhiều hơn cho sản xuất, đặc biệt cần nhận thức rõ vai trò của liên

kết kinh tế trong sản xuất, của tiêu thụ nông sản qua hợp đồng…nhằm phát

huy điểm mạnh của mình, của đối tác liên kết, tăng tính cạnh tranh cho sản

phẩm. Xuất phát từ yêu cầu đó, tác giả đã nghiên cứu đề tài “Tăng cường

liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè ở huyện Đại Từ - tỉnh Thái

Nguyên” vừa có ý nghĩa lý luận, vừa có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc, góp phần

xây dựng mối liên kết bền vững giữa các tác nhân và đẩy mạnh sản phẩm

tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu thực trạng liên kết trong sản xuất và tiêu thụ chè tại huyện

Đại Từ, từ đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường sản xuất và

tiêu thụ chè trên địa bàn huyện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội

của huyện.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về mối liên kết

trong sản xuất và tiêu thụ chè.

- Phân tích, đánh giá thực trạng mối liên kết trong sản xuất và tiêu thụ

chè ở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

- Nhận diện các nhân tố ảnh hưởng đến liên kết trong sản xuất và tiêu

thụ chè ở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên.

- Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường liên kết trong sản

xuất và tiêu thụ chè ở huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới.