Tài liệu Luận văn : Xây dựng nội dung và quy trình đánh giá CBQL trường TH huyện Quỳnh Lưu, tỉnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC .....

KHOA ....

ĐỀ TÀI: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng

TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An

1

“X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh

gi¸ CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh

NghÖ An”.

B¶ng Ký hiÖu viÕt t¾t

BCHTW Ban chÊp hµnh Trung ¬ng

BTVH Bæ tóc v¨n ho¸

CB-GV-CNV C¸n bé - Gi¸o viªn - C«ng nh©n viªn

CBL§ CBL§

CBQL C¸n bé qu¶n lý

CBQLGD C¸n bé qu¶n lý gi¸o dôc

C§SP Cao ®¼ng s ph¹m

CNH- H§H C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸

CNTT C«ng nghÖ th«ng tin

CSVC C¬ së vËt chÊt

§H §¹i häc

§HSP §¹i häc s ph¹m

§N §éi ngò

GD-§T (GD&§T) Gi¸o dôc vµ §µo t¹o

GDTH Gi¸o dôc tiÓu häc

GDTX Gi¸o dôc thêng xuyªn

GV Gi¸o viªn

GVTH Gi¸o viªn tiÓu häc

HS Häc sinh

HSTH Häc sinh tiÓu häc

HTCTTH Hoµn thµnh ch¬ng tr×nh tiÓu häc

KT-XH Kinh tÕ - x· héi

NG&CBQLGD Nhµ gi¸o vµ c¸n bé qu¶n lÝ gi¸o dôc

NQ NghÞ quyÕt

NXB Nhµ xuÊt b¶n

PCGDTH §§T Phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc ®óng ®é tuæi

QL Qu¶n lÝ

QLGD Qu¶n lý gi¸o dôc

QLNT Qu¶n lÝ nhµ trêng

TBDH ThiÕt bÞ d¹y häc

TH TiÓu häc

THCS Trung häc c¬ së

2

TH§§ Thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô häc sinh

THK0§§ Thùc hiÖn kh«ng ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô häc sinh

THPT Trung häc phæ th«ng

UBND Uû ban nh©n d©n

XHCN X· héi chñ nghÜa

M c l c ụ ụ

Néi dung gåm cã 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

Ch¬ng 3: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng

TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

1. LÝ do chän ®Ò tµi

Trong xu thÕ toµn cÇu hãa kinh tÕ, ViÖt Nam ®· vµ ®ang bíc vµo

héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh ®ã, nÒn gi¸o dôc ViÖt

Nam cÇn ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ®æi míi ®Ó rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh

®é ph¸t triÓn gi¸o dôc trong t¬ng quan so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc

vµ thÕ giíi. C¸c thµnh tùu nghiªn cøu gi¸o dôc ®· thõa nhËn qu¶n lÝ gi¸o

dôc lµ nh©n tè then chèt ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña ph¸t triÓn gi¸o dôc.

V× th«ng qua qu¶n lÝ gi¸o dôc mµ viÖc thùc hiÖn môc tiªu ®µo t¹o, c¸c

chñ tr¬ng chÝnh s¸ch gi¸o dôc quèc gia, n©ng cao hiÖu qu¶ ®Çu t cho gi¸o

dôc, n©ng cao chÊt lîng gi¸o dôc..v.v. míi ®îc triÓn khai vµ thùc hiÖn cã

hiÖu qu¶. Nh÷ng tÇm nh×n míi vÒ hÖ thèng gi¸o dôc trong mét x· héi

3

häc tËp, nh÷ng c¸ch tiÕp cËn hiÖn ®¹i vÒ qu¶n lÝ gi¸o dôc, nh÷ng thµnh

tùu kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®îc sö dông trong qu¶n lÝ gi¸o dôc,

vÊn ®Ò qu¶n lÝ vµ x©y dùng x· héi häc tËp më... ®ang ph¸t triÓn rÊt m¹nh

mÏ vµ t¹o nªn nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ cho diÖn m¹o gi¸o dôc thÕ giíi.

Bèi c¶nh ®ã ®ang t¹o thêi c¬ cho gi¸o dôc nãi chung, qu¶n lÝ gi¸o dôc

nãi riªng tiÕp thu thµnh tùu vµ kinh nghiÖm tiªn tiÕn cña thÕ giíi trong

viÖc ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé qu¶n lÝ gi¸o dôc còng nh nghiªn cøu khoa

häc qu¶n lÝ gi¸o dôc hiÖn nay ë ViÖt Nam.

NghÞ quyÕt Trung ¬ng 2 (kho¸ VIII) ®· ®Þnh híng chiÕn lîc ph¸t

triÓn gi¸o dôc vµ ®µo t¹o trong thêi k× CNH, H§H ®Êt níc. Trong ®ã vÊn

®Ò “§æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ, båi dìng c¸n bé, s¾p xÕp chÊn chØnh, n©ng

cao n¨ng lùc cña bé m¸y qu¶n lÝ gi¸o dôc - ®µo t¹o” [3,44] ®îc xem lµ

mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m, bøc xóc.

NghÞ quyÕt Trung ¬ng 3 (kho¸ VIII) kh¼ng ®Þnh: “C¸n bé lµ nh©n

tè quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña c¸ch m¹ng, g¾n liÒn víi vËn mÖnh cña

§¶ng, cña ®Êt níc, cña chÕ ®é” [4,12].

NghÞ quyÕt 40 cña Ban BÝ th Trung ¬ng §¶ng còng ®· nªu râ:

“Môc tiªu x©y dùng ®éi ngò nhµ gi¸o vµ CBQLGD ®îc chuÈn ho¸ ®¶m

b¶o chÊt lîng, ®ång bé vÒ c¬ cÊu, ®Æc biÖt n©ng cao b¶n lÜnh chÝnh trÞ,

phÈm chÊt lèi sèng, l¬ng t©m, tay nghÒ cña nhµ gi¸o; th«ng qua viÖc

qu¶n lÝ, ph¸t triÓn ®óng ®Þnh híng vµ cã hiÖu qu¶ sù nghiÖp gi¸o dôc ®Ó

n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o nguån nh©n lùc, ®ßi hái ngµy cµng cao cña sù

nghiÖp CNH, H§H ®Êt níc”[1,2].

Trong hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n, tiÓu häc lµ bËc häc cã ý nghÜa

hÕt søc quan träng. Nã lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó n©ng cao d©n trÝ, lµ c¬ së

ban ®Çu hÕt søc quan träng cho viÖc ®µo t¹o trÎ em trë thµnh nh÷ng ngêi

c«ng d©n tèt cho ®Êt níc. Søc m¹nh cña mét quèc gia, mét d©n téc lµ ë

tr×nh ®é d©n trÝ. Thùc tÕ ®· chøng minh, nÕu thiÕu hôt nh÷ng kiÕn thøc

tèi thiÓu vÒ v¨n ho¸, ngêi lao ®éng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n trong cuéc

sèng, ®Æc biÖt lµ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh hiÖn nay.

4

Nhîc ®iÓm(tån t¹i) cña CBQLGD hiÖn nay lµ thiÕu trÝ thøc vÒ

QLGD, QLNT. Sù thiÕu hôt vÒ tri thøc vµ ph¬ng ph¸p l·nh ®¹o cña

§NQL ®ang ®îc sù quan t©m chung cña l·nh ®¹o §¶ng, chÝnh quyÒn c¸c

cÊp. V× vËy viÖc n©ng cao chÊt lîng §NCBQL trêng TH nãi riªng vµ cña

CBQLGD nãi chung lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt, cÇn ph¶i ®îc nghiªn cøu

®Çy ®ñ cã hÖ thèng.

Quúnh Lu lµ mét huyÖn ®ång b»ng cña tØnh NghÖ An, cã 61 trêng

tiÓu häc víi 151 CBQL trêng häc vµ 1434 gi¸o viªn tiÓu häc. §Ó ®éi ngò

CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu ®¸p øng víi yªu cÇu cña gi¸o dôc

trong giai ®o¹n míi, ®éi ngò CBQL trêng TH cÇn ®îc chuÈn ho¸. Cã

nghÜa lµ cÇn x©y dùng mét bé tiªu chÝ ®¸nh gi¸ ®Ó tõ “chiÕc g¬ng soi” Êy

mçi mét ngêi CBQL trêng häc cã thÓ tù xem xÐt b¶n th©n m×nh vµ x¸c

®Þnh con ®êng tù phÊn ®Êu, tù rÌn luyÖn; c¸c cÊp qu¶n lÝ cã kÕ ho¹ch båi

dìng ®Ó ®¸p øng yªu cÇu chung cña x· héi.

ChuÈn ho¸ hiÖn ®ang lµ mét xu thÕ cña thêi ®¹i, mét nÐt ®Æc trng

cña nÒn kinh tÕ tri thøc. X©y dùng ChuÈn CBQL vµ ®¸nh gi¸ CBQL trêng

häc theo ChuÈn ®ang lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt gãp phÇn n©ng cao chÊt l￾îng ®éi ngò nhµ gi¸o, CBQLGD vµ “chÊn hng” nÒn gi¸o dôc níc nhµ.

§©y lµ mét vÊn ®Ò kh¸ míi mÎ, cha ®îc nghiªn cøu. V× thÕ chóng

t«i chän ®Ò tµi “X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng

TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An”.

2. Môc ®Ých nghiªn cøu:

Th«ng qua viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng

§N(kh«ng ®îc viÕt t¾t) CBQL trêng TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

3. Kh¸ch thÓ vµ ®èi tîng nghiªn cøu:

Kh¸ch thÓ: Qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ c¸n bé QLGD trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

§èi tîng: Néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An trong giai ®o¹n hiÖn nay.

5

4. NhiÖm vô nghiªn cøu:

4.1. X¸c ®Þnh c¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu.

4.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

4.3. §Ò xuÊt néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

5. Gi¶ thuyÕt khoa häc:

Néi dung, quy tr×nh ®¸nh gi¸ ®îc x©y dùng sÏ t¹o c¬ së cho qu¸

tr×nh n©ng cao chÊt lîng ®éi ngò CBQL trêng TH ë huyÖn Quúnh Lu,

tØnh NghÖ An.

6. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu:

6.1. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu lÝ luËn: nghiªn cøu c¸c v¨n kiÖn,

v¨n b¶n, tµi liÖu vµ c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Ò tµi.

6.2. Nhãm ph¬ng ph¸p nghiªn cøu thùc tiÔn: quan s¸t, ®iÒu tra,

pháng vÊn, trao ®æi, tham kh¶o ý kiÕn chuyªn gia,...

6.3. Ph¬ng ph¸p thèng kª, kh¶o s¸t thùc tÕ...

7. Giíi h¹n ph¹m vi nghiªn cøu:

ChØ kh¶o s¸t trªn ®Þa bµn huyÖn Quúnh Lu.

§Ò tµi kh¶o s¸t vµ lÊy sè liÖu t¹i Phßng Gi¸o dôc & §µo t¹o huyÖn

Quúnh Lu, tõ c¸c CBQL trêng TH (bao gåm HiÖu trëng, Phã HiÖu trëng)

vµ c¸c GVTH thuéc ®Þa bµn c¸c vïng miÒn huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ

An.

8. CÊu tróc luËn v¨n:

Ngoµi phÇn Më ®Çu, phÇn KÕt luËn vµ KiÕn nghÞ, Phô lôc vµ c¸c

Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, phÇn Néi dung gåm cã 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: C¬ së lÝ luËn cña vÊn ®Ò nghiªn cøu

6

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®¸nh gi¸ CBQL trêng TH huyÖn

Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

Ch¬ng 3: X©y dùng néi dung vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ CBQL trêng

TH huyÖn Quúnh Lu, tØnh NghÖ An.

PHÇN NéI DUNG

CH¦¥NG 1:

C¥ Së LÝ LUËN CñA VÊN §Ò NGHI£N CøU

1.1. LÞCH Sö VÊN §Ò NGHI£N CøU

Ho¹t ®éng qu¶n lý b¾t nguån tõ sù ph©n c«ng, hîp t¸c lao ®éng.

ChÝnh sù ph©n c«ng, hîp t¸c lao ®éng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ tèt h¬n, n¨ng

suÊt cao h¬n trong c«ng viÖc ®ßi hái ph¶i cã sù chØ huy phèi hîp ®iÒu

hµnh, kiÓm tra, chØnh lý... ph¶i cã ngêi ®øng ®Çu. §©y lµ ho¹t ®éng gióp

ngêi thñ trëng phèi hîp nç lùc cña c¸c thµnh viªn trong nhãm, trong

céng ®ång, trong tæ chøc ®¹t môc tiªu ®Ò ra.

Trªn thÕ giíi ®· cã nhiÒu t¸c gi¶ cã c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ qu¶n

lÝ gi¸o dôc nh: “Nh÷ng vÊn ®Ò qu¶n lÝ trêng häc” (P.V Zimin, M.I

K«®acèp, N.I Xaxª®«t«p), “C¬ së lÝ luËn cña khoa häc QLGD”

(M.I.K«®akèp), “Qu¶n lÝ gi¸o dôc quèc d©n trªn ®Þa bµn cÊp huyÖn”

(M.I K«®acèp, M.L Portnèp, P.V Khu®«mixki); ë ViÖt Nam, tõ n¨m

7

1990 trë vÒ tríc ®· cã mét sè c«ng tr×nh, bµi viÕt cña nhiÒu t¸c gi¶ bµn

vÒ lý luËn qu¶n lý trêng häc vµ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ trêng nh c¸c

t¸c gi¶: NguyÔn Ngäc Quang, Hµ SÜ Hå vµ c¸c bµi gi¶ng vÒ QLGD (Tr￾êng CBQLGD Trung ¬ng I)... §Õn nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 90 ®Õn

nay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu cã gi¸ trÞ, ®¸ng lu ý ®ã lµ:

“Gi¸o tr×nh khoa häc qu¶n lý” cña PTS Ph¹m Träng M¹nh (NXB §HQG

Hµ Néi n¨m 2001); "Khoa häc tæ chøc vµ qu¶n lý mét sè vÊn ®Ò lý luËn

vµ thùc tiÔn" cña Trung t©m Nghiªn cøu khoa häc tæ chøc qu¶n lý (NXB

thèng kª Hµ Néi n¨m 1999); "T©m lý x· héi trong qu¶n lý" cña Ng«

C«ng Hoµn (NXB §HQG Hµ Néi n¨m 2002); “TËp bµi gi¶ng lý luËn ®¹i

c¬ng vÒ qu¶n lý” cña TiÕn sÜ NguyÔn Quèc ChÝ vµ PGS TS NguyÔn ThÞ

MÜ Léc (Hµ Néi 1998); “TËp bµi gi¶ng líp CBQL phßng GD - §T” cña

Trêng CBQL gi¸o dôc vµ ®µo t¹o (Hµ Néi 2000); …

Trong c«ng t¸c c¸n bé vµ ®¸nh gi¸ c¸n bé cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn

cøu nh: "C«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh vµ s ph¹m cña trêng tiÓu häc" cña

Jean ValÐrien do Trêng CBQLGD&§T Hµ néi xuÊt b¶n n¨m 1997; “Bé

c«ng cô ®¸nh gi¸ hiÖu trëng tiÓu häc” cña Trêng Alabama (V¬ng quèc

Anh); “Qu¶n lÝ gi¸o dôc tiÓu häc theo ®Þnh híng CNH, H§H” cña TS.

Hoµng Minh Thao vµ PGS.TS. Hµ ThÕ TruyÒn (NXBGD, HN n¨m

2003)... Bªn c¹nh ®ã cßn cã c¸c bµi viÕt nh: "VÊn ®Ò kinh tÕ thÞ trêng,

qu¶n lÝ Nhµ níc vµ quyÒn tù chñ c¸c trêng häc" cña TrÇn ThÞ BÝch LiÔu -

ViÖn KHGD ®¨ng trªn t¹p chÝ GD sè 43 th¸ng 11/2002; "§æi míi QLGD

lµ kh©u ®ét ph¸" cña t¸c gi¶ QuÕ H¬ng, ®¨ng trªn b¸o Gi¸o dôc & Thêi

®¹i ngµy 01/12/2002; "CBQLGD&§T tríc yªu cÇu cña sù nghiÖp CNH,

H§H ®Êt níc" cña cè Thø trëng Bé Gi¸o dôc & §µo t¹o Lª Vò Hïng

®¨ng trªn t¹p chÝ sè 60 th¸ng 6/ 2003; “§¸nh gi¸ ngêi hiÖu trëng nhµ tr￾êng phæ th«ng theo híng chuÈn ho¸” cña TS. §Æng Xu©n H¶i ®¨ng trªn

T¹p chÝ Gi¸o dôc sè 119, th¸ng 8 n¨m 2005; “X©y dùng quy tr×nh ®¸nh

gi¸ GVTH theo ChuÈn nghÒ nghiÖp” cña t¸c gi¶ Vâ ThÞ H¶i YÕn (LuËn

v¨n th¹c sÜ chuyªn ngµnh QLGD, Vinh 2005); “X©y dùng ®éi ngò l·nh

®¹o, qu¶n lý nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn

8

®¹i ho¸ ®Êt níc” cña t¸c gi¶ Chu V¨n Kh¸nh ®¨ng trªn B¸o ®iÖn tö §¶ng

Céng S¶n ngµy 07/05/2007, tµi liÖu Héi th¶o cña Dù ¸n Ph¸t triÓn qu¶n lÝ

gi¸o dôc SREM do Céng ®ång Ch©u ¢u tµi trî,...

§©y lµ nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc nghiªn cøu hÕt søc c«ng phu, cã

tÝnh lÝ luËn vµ thùc tiÔn cao, ®· ®ãng gãp vµo viÖc nghiªn cøu n©ng cao

chÊt lîng QLGD.

Ngµy nay trong sù nghiÖp ®æi míi ®Êt níc, vÊn ®Ò qu¶n lý nãi

chung vµ qu¶n lý gi¸o dôc nãi riªng lµ chñ ®Ò thu hót sù quan t©m cña

®«ng ®¶o c¸c nhµ l·nh ®¹o, nhµ nghiªn cøu khoa häc, nhµ qu¶n lý thùc

tiÔn.

1.2. c¸n bé qu¶n lÝ trêng tiÓu häc

1.2.1. Qu¶n lÝ nhµ trêng tiÓu häc

1.2.1.1. Kh¸i niÖm qu¶n lÝ:

1.2.1.1.1. Qu¶n lÝ:

Qu¶n lÝ lµ mét lo¹i h×nh ho¹t ®éng x· héi quan träng cña con ngêi

trong céng ®ång, nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu mµ tæ chøc hoÆc x· héi

®Æt ra.

Qu¶n lÝ thÓ hiÖn viÖc tæ chøc, ®iÒu hµnh tËp hîp ngêi, c«ng cô, ph-

¬ng tiÖn tµi chÝnh, ®Ó kÕt hîp c¸c yÕu tè ®ã víi nhau nh»m ®¹t ® … îc

môc tiªu ®Þnh tríc.

Chñ thÓ muèn kÕt hîp ®îc ®èi tîng theo mét ®Þnh híng qu¶n lÝ ®Æt

ra ph¶i t¹o dùng ®îc “quyÒn uy” buéc ®èi tîng ph¶i tu©n thñ.

Qu¶n lÝ nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ lo¹i h×nh qu¶n lÝ ®Æc biÖt ph¸t sinh

tõ tÝnh chÊt x· héi ho¸ lao ®éng. Max viÕt: “TÊt c¶ mäi lao ®éng x· héi

trùc tiÕp hay lao ®éng chung nµo tiÕn hµnh trªn quy m« t¬ng ®èi lín, th×

Ýt nhiÒu còng ®Òu cÇn ®Õn mét sù chØ ®¹o ®iÒu hoµ nh÷ng ho¹t ®éng c¸

nh©n vµ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng chung ph¸t sinh tõ sù vËn ®éng cña

toµn bé c¬ thÓ kh¸c víi sù vËn ®éng cña nh÷ng khÝ quan ®éc lËp cña nã.

9

Mét nghÖ sÜ vÜ cÇm th× tù m×nh ®iÒu khiÓn lÊy m×nh, cßn mét dµn nh¹c

th× cÇn ph¶i cã nh¹c trëng” [18,480].

C¸c nhµ lÝ luËn quèc tÕ nh: Frederich Wiliam Taylor (1856 -

1915), Mü; Henry Fayol (1841 - 1925), Ph¸p; Max Weber (1864 - 1920),

§øc ®Òu kh¼ng ®Þnh: Qu¶n lÝ lµ khoa häc vµ ®ång thêi lµ nghÖ thuËt thóc

®Èy sù ph¸t triÓn x· héi.

§· cã nhiÒu c¸ch hiÓu, ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ qu¶n lÝ, theo t¸c

gi¶ NguyÔn Quèc ChÝ vµ NguyÔn ThÞ MÜ Léc: “Ho¹t ®éng qu¶n lÝ lµ t¸c

®éng cã ®Þnh híng, cã chñ ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lÝ (ngêi qu¶n lÝ) ®Õn

kh¸ch thÓ qu¶n lÝ (ngêi bÞ qu¶n lÝ) trong mét tæ chøc nh»m lµm cho tæ

chøc vËn hµnh vµ ®¹t ®îc môc ®Ých cña tæ chøc”[34,16].

Theo PGS-TS §Æng Quèc B¶o: “Qu¶n lÝ lµ mét qu¸ tr×nh g©y t¸c

®éng ¶nh hëng cña chñ thÓ qu¶n lÝ ®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m ®¹t ®îc

môc tiªu chung”[21,176].

VÒ néi dung thuËt ng÷ “qu¶n lÝ” cã nhiÒu c¸ch hiÓu kh«ng h¼n nh

nhau.

Trong gi¸o tr×nh: Khoa häc qu¶n lÝ (tËp 1, NXB Khoa häc KÜ thuËt,

Hµ Néi, 1999) ®· ghi râ:

“Qu¶n lÝ lµ c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¶m b¶o sù hoµn thµnh c«ng viÖc

qua nh÷ng nç lùc cña ngêi kh¸c.

Qu¶n lÝ lµ c«ng t¸c phèi hîp cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng cña nh÷ng

ngêi céng sù kh¸c cïng chung mét tæ chøc.

Qu¶n lÝ lµ mét ho¹t ®éng thiÕt yÕu ®¶m b¶o phèi hîp nh÷ng nç lùc

c¸ nh©n nh»m ®¹t ®îc c¸c môc ®Ých cña nhãm.

Qu¶n lÝ lµ sù cã tr¸ch nhiÖm vÒ mét vÊn ®Ò g× ®ã ” …

Cã t¸c gi¶ l¹i quan niÖm:

Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng võa cã tÝnh khoa häc, võa cã tÝnh nghÖ thuËt

vµo hÖ thèng con ngêi, nh»m ®¹t c¸c môc tiªu KT-XH.

10

Qu¶n lÝ lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng cã ®Þnh híng, cã tæ chøc dùa trªn

c¸c th«ng tin vÒ t×nh tr¹ng cña ®èi tîng vµ m«i trêng nh»m gi÷ cho sù

vËn hµnh cña ®èi tîng ®îc æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn tíi môc tiªu ®· ®Þnh.

Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng cã ý thøc, hîp quy luËt cña chñ thÓ qu¶n lÝ

®Õn kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m ®¹t tíi môc tiªu ®Ò ra.

Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc, cã híng ®Ých cña chñ thÓ qu¶n lÝ

lªn ®èi tîng qu¶n lÝ vµ kh¸ch thÓ qu¶n lÝ nh»m sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c

tiÒm n¨ng, c¸c c¬ héi cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu ®Æt ra trong ®iÒu

kiÖn biÕn ®éng cña m«i trêng.

Qua nh÷ng ®Þnh nghÜa trªn ta thÊy râ kh¸i niÖm qu¶n lÝ cã nh÷ng

nÐt ®Æc trng c¬ b¶n sau:

Thø nhÊt: Qu¶n lÝ lµ sù lùa chän c¸c t¸c ®éng cã chñ ®Ých. Bëi v× bé

phËn qu¶n lÝ cã thÓ cã nhiÒu hÖ thèng t¸c ®éng kh¸c nhau vµo ®èi tîng,

trong sè nh÷ng t¸c ®éng ®ã, ngêi qu¶n lÝ tuú theo chñ ®Ých, sù ph¸n ®o¸n

dù b¸o cña m×nh mµ chän mét kh¶ n¨ng mµ m×nh cho lµ triÓn väng nhÊt.

Thø hai: Qu¶n lÝ lµ sù s¾p xÕp hîp lÝ cña c¸c t¸c ®éng ®· chän. Bëi

v× muèn cho viÖc lùa chän c¸c t¸c ®éng trªn ®a ®Õn kÕt qu¶ mong muèn,

cÇn s¾p xÕp vµ thÓ hiÖn hîp lÝ c¸c t¸c ®éng.

Thø ba: Qu¶n lý lµ viÖc ph¸t huy nh©n tè con ngêi trong tæ chøc.

Trong c¸c ®iÒu kiÖn x¸c ®Þnh, sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®èi tîng

qu¶n lÝ mang tÝnh “bÊt ®Þnh” mµ ngêi qu¶n lÝ kh«ng thÓ dù ®o¸n mét

c¸ch ch¾c ch¾n, chÝnh x¸c kh¶ n¨ng nµo sÏ x¶y ra. T¸c ®éng qu¶n lÝ cã

chñ ®Ých, ®îc s¾p xÕp hîp lÝ sÏ cã t¸c dông cho ngêi qu¶n lÝ thÊy ®îc

“quü ®¹o” mµ ®èi tîng vËn ®éng vµ ph¸t triÓn (nh vËy ®èi víi ngêi qu¶n

lÝ, tÝnh “bÊt ®Þnh” cña ®èi tîng gi¶m) v× vËy qu¶n lÝ lµ gi¶m bít tÝnh bÊt

®Þnh, t¨ng tÝnh tæ chøc cña ®èi tîng.

HiÖn nay, qu¶n lÝ thêng ®îc ®Þnh nghÜa râ h¬n: qu¶n lÝ lµ qu¸ tr×nh

®¹t ®Õn môc tiªu cña tæ chøc b»ng c¸ch vËn dông c¸c ho¹t ®éng (chøc

n¨ng) kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o (l·nh ®¹o) vµ kiÓm tra.

11

Qu¶n lÝ lµ sù t¸c ®éng liªn tôc cã tæ chøc, cã ®Þnh híng cña chñ thÓ

(ngêi qu¶n lÝ, tæ chøc qu¶n lÝ) lªn kh¸ch thÓ (®èi tîng qu¶n lÝ) vÒ mÆt

chÝnh trÞ, v¨n hãa, x· héi, kinh tÕ b»ng mét hÖ thèng luËt lÖ, c¸c chÝnh …

s¸ch, c¸c nguyªn t¾c, c¸c ph¬ng ph¸p vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ nh»m t¹o

ra m«i trêng vµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn cña ®èi tîng. §èi tîng qu¶n lÝ

cã thÓ trªn quy m« toµn cÇu, khu vùc, quèc gia, ngµnh, ®¬n vÞ, cã thÓ lµ

mét con ngêi cô thÓ, sù vËt cô thÓ.

Tõ nh÷ng ph©n tÝch ë trªn chóng ta cã thÓ hiÓu: Qu¶n lý lµ mét

qu¸ tr×nh t¸c ®éng cã ®Þnh híng (cã chñ ®Ých), cã tæ chøc, lùa chän

trong sè c¸c t¸c ®éng cã thÓ cã, dùa trªn c¸c th«ng tin vÒ c¸c t×nh tr¹ng

cña ®èi tîng vµ m«i trêng, nh»m gi÷ v÷ng cho sù vËn hµnh cña ®èi tîng

®îc æn ®Þnh vµ lµm cho nã ph¸t triÓn tíi môc ®Ých ®· ®Þnh.

1.2.1.1.2. Chøc n¨ng qu¶n lÝ:

Chøc n¨ng qu¶n lÝ lµ néi dung c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, lµ

nhiÖm vô kh«ng thÓ thiÕu ®îc cña chñ thÓ qu¶n lÝ. Lao ®éng qu¶n lÝ lµ

mét d¹ng lao ®éng ®Æc biÖt, g¾n víi qu¸ tr×nh lao ®éng tËp thÓ vµ kÕt qu¶

cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi. Nhng lao ®éng qu¶n lÝ l¹i cã sù ph©n

chia thµnh mét hÖ thèng c¸c kh©u hay d¹ng ho¹t ®éng x¸c ®Þnh nhê ®ã

chñ thÓ qu¶n lÝ t¸c ®éng vµo ®èi tîng qu¶n lÝ nh»m thùc hiÖn mét môc

tiªu x¸c ®Þnh.

Theo t¸c gi¶ NguyÔn Ngäc Quang: “Chøc n¨ng qu¶n lÝ lµ d¹ng

ho¹t ®éng qu¶n lÝ, th«ng qua ®ã chñ thÓ t¸c ®éng vµo kh¸ch thÓ qu¶n lÝ

nh»m thùc hiÖn mét môc tiªu nhÊt ®Þnh” [32,58].

Nh vËy kh¸i niÖm chøc n¨ng qu¶n lÝ g¾n liÒn víi sù xuÊt hiÖn vµ sù

tiÕn bé cña ph©n c«ng vµ hîp t¸c lao ®éng. Qu¸ tr×nh t¹o ra mét s¶n

phÈm ph¶i tr¶i qua nhiÒu c«ng ®o¹n, mçi c«ng ®o¹n ngêi lao ®éng ph¶i

thùc hiÖn mét nhiÖm vô hay mét chøc n¨ng nhÊt ®Þnh. Tõ chøc n¨ng ®ã

cña kh¸ch thÓ qu¶n lÝ (ngêi lao ®éng) lµm xuÊt hiÖn mét c¸ch kh¸ch

quan d¹ng ho¹t ®éng qu¶n lÝ chuyªn biÖt nhÊt ®Þnh, t¬ng øng víi chñ thÓ

qu¶n lÝ, gäi lµ chøc n¨ng qu¶n lÝ. “Tæ hîp tÊt c¶c c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ

t¹o nªn néi dung cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ, néi dung lao ®éng cña ®éi ngò

12

CBQL lµ c¬ së ®Ó ph©n c«ng lao ®éng qu¶n lÝ gi÷a nh÷ng ngêi CBQL vµ

lµm nÒn t¶ng ®Ó h×nh thµnh vµ hoµn thiÖn cÊu tróc tæ chøc cña sù qu¶n

lÝ” [31,58].

TÊt c¶ c¸c chøc n¨ng qu¶n lÝ g¾n bã qua l¹i vµ quy ®Þnh lÉn nhau.

Chóng ph¶n ¸nh logic bªn trong sù ph¸t triÓn cña hÖ bÞ qu¶n lÝ. ViÖc

ph©n chia chøc n¨ng qu¶n lÝ b¾t nguån tõ sù ph©n c«ng vµ chuyªn m«n

ho¸ lao ®éng qu¶n lÝ. Khi ph©n tÝch cô thÓ, ta thÊy qu¶n lÝ gåm bèn chøc

n¨ng c¬ b¶n ®ã lµ: kÕ ho¹ch ho¸, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra.

- KÕ ho¹ch ho¸ lµ giai ®o¹n quan träng nhÊt cña qu¸ tr×nh qu¶n lÝ,

víi chøc n¨ng c¬ b¶n lµ: C¨n cø vµo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tæ chøc, c¨n

cø vµo mäi tiÒm n¨ng ®· cã vµ sÏ cã, dù b¸o tr¹ng th¸i kÕt thóc cña tæ

chøc (vµ nh÷ng tr¹ng th¸i trung gian) v¹ch râ hÖ thèng môc tiªu, néi

dung ho¹t ®éng vµ c¸c biÖp ph¸p lín, nhá nh»m ®a tæ chøc ®¹t ®îc môc

tiªu ®· ®Ò ra. KÕt qu¶ cña c¸c giai ®o¹n nµy lµ b¶n kÕ ho¹ch ®îc thùc

hiÖn trong kho¶ng thêi gian ®· ®Þnh cña tæ chøc. vµ néi dung c¬ b¶n cña

qu¸ tr×nh qu¶n lÝ sÏ lµ thùc hiÖn b¶n kÕ ho¹ch nµy.

Nh vËy, chóng ta thÊy cã ba néi dung chñ yÕu cña chøc n¨ng kÕ

ho¹ch ho¸:

+ X¸c ®Þnh, h×nh thµnh môc tiªu (ph¬ng híng) ®èi víi tæ chøc.

+ X¸c ®Þnh vµ ®¶m b¶o (cã tÝnh ch¾c ch¾n, cã tÝnh cam kÕt) vÒ c¸c

nguån lùc cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy.

+ QuyÕt ®Þnh xem nh÷ng ho¹t ®éng nµo lµ cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®îc

nh÷ng môc tiªu ®ã.

- Tæ chøc lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh nªn cÊu tróc c¸c quan hÖ gi÷a

c¸c thµnh viªn, gi÷a c¸c bé phËn trong mét tæ chøc, nh»m lµm cho thùc

hiÖn thµnh c«ng c¸c kÕ ho¹ch vµ ®¹t ®îc môc tiªu tæng thÓ cña tæ chøc.

Nh vËy tæ chøc lµ sù s¾p ®Æt mét c¸ch khoa häc nh÷ng yÕu tè,

nh÷ng d¹ng ho¹t ®éng cña tËp thÓ ngêi lao ®éng thµnh mét hÖ toµn vÑn,

®ång thêi ®¶m b¶o sù phèi hîp c¸c t¸c ®éng bé phËn l¹i víi nhau t¹o nªn

mét t¸c ®éng tÝch hîp mµ hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng tÝch hîp nµy lín h¬n

tæng hiÖu qu¶ cña c¸c t¸c ®éng bé phËn.

13

Tæ chøc chÝnh lµ nh©n tè sinh ra hÖ toµn vÑn, biÕn mét tËp hîp c¸c

thµnh tè rêi r¹c thµnh mét hÖ toµn vÑn. Nhê viÖc tæ chøc cã hiÖu qu¶, ng￾êi qu¶n lÝ cã thÓ phèi hîp, ®iÒu phèi tèt h¬n c¸c nguån vËt lùc vµ nh©n

lùc. Thµnh tùu cña mét tæ chøc phô thuéc rÊt nhiÒu vµo n¨ng lùc cña ng￾êi qu¶n lÝ sö dông c¸c nguån lùc nµy sao cho hiÖu qu¶.

- ChØ ®¹o lµ huy ®éng lùc lîng vµo viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch, lµ

®iÒu hµnh mäi viÖc nh»m ®¶m b¶o cho tæ chøc vËn hµnh thuËn lîi. ChØ

®¹o biÕn môc tiªu dù kiÕn thµnh kÕt qu¶, kÕ ho¹ch thùc hiÖn. Trªn thùc

tÕ, chØ ®¹o lµ tæ chøc mét c¸ch khoa häc cña mét tËp thÓ ngêi còng nh

tõng ngêi, chØ ®¹o bao hµm viÖc liªn kÕt, liªn hÖ víi ngêi kh¸c vµ ®éng

viªn hä hoµn thµnh nh÷ng nhiÖm vô nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu cña tæ

chøc. HiÓn nhiªn viÖc chØ ®¹o kh«ng chØ b¾t ®Çu sau khi lËp kÕ ho¹ch vµ

thiÕt kÕ bé m¸y hoµn tÊt, mµ nã thÊm vµo, ¶nh hëng quyÕt ®Þnh tíi hai

chøc n¨ng kia.

- KiÓm tra lµ mét chøc n¨ng qu¶n lÝ, th«ng qua ®ã mét c¸ nh©n,

mét nhãm hoÆc mét tæ chøc theo dâi, gi¸m s¸t c¸c thµnh qu¶ ho¹t ®éng

vµ tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng s÷a ch÷a, uèn n¾n nÕu cÇn thiÕt. Mét kÕt

qu¶ ho¹t ®éng ph¶i phï hîp víi nh÷ng chi phÝ bá ra, nÕu kh«ng t¬ng

xøng th× ph¶i th× ph¶i tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng ®iÒu chØnh, uèn n¾n.

§ã còng lµ qu¸ tr×nh tù ®iÒu chØnh, diÔn ra cã tÝnh chu k× nh sau:

+ Ngêi qu¶n lÝ ®Æt ra nh÷ng chuÈn mùc thµnh ®¹t cña ho¹t ®éng.

+ Ngêi qu¶n lÝ ®èi chiÕu, ®o lêng kÕt qu¶, sù thµnh ®¹t so víi

chuÈn mùc ®Æt ra.

+ Ngêi qu¶n lÝ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh nh÷ng sai lÖch.

+ Ngêi qu¶n lÝ hiÖu chØnh, söa l¹i chuÈn mùc nÕu cÇn [30,4].

Trªn ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò kh¸i qu¸t vÒ c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña

qu¶n lÝ. C¸c chøc n¨ng trªn ph¸t sinh nh mét sù tÊt yÕu, tõ sù kh¸c nhau

gi÷a qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña ®èi tîng víi nh÷ng vËn ®éng c¸

nh©n cña nh÷ng phÇn tö ®éc lËp t¹o nªn ®èi tîng ®ã.

Ngoµi c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n kÕ ho¹ch, tæ chøc, chØ ®¹o vµ kiÓm tra,

cßn cã thªm hai vÊn ®Ò quan träng lµ th«ng tin qu¶n lÝ vµ quyÕt ®Þnh

qu¶n lÝ. Th«ng tin qu¶n lÝ lµ d÷ liÖu (t×nh h×nh) vÒ viÖc thùc hiÖn c¸c

14