Tài liệu LUẬN VĂN: Định hướng và một số giải pháp nâng cao khả năng đáp ứng các yêu cầu về rào cản

LUẬN VĂN:

Định hướng và một số giải pháp nâng

cao khả năng đáp ứng các yêu cầu về

rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ

xuất khẩu Việt Nam

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính tất yếu của đề tài:

Việt Nam và Hoa Kỳ là hai quốc gia có quan hệ thương mại phát triển và

không ngừng mở rộng. Kể từ sau khi Hiệp định thương mại Việt – Mỹ được ký kết

năm 2001, quan hệ kinh tế thương mại giữa hai nước đã có nhiều khởi sắc. Điều này

phù hợp với lợi ích thương mại của cả hai nước, phù hợp với xu thế hội nhập, mở cửa

hiện nay của các quốc gia trên thế giới cũng như chiến lược phát triển kinh tế đối

ngoại của Việt Nam và Hoa Kỳ.

Trong những năm vừa qua, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam vào thị trường

Hoa Kỳ tăng mạnh. Một trong số các mặt hàng xuất khẩu lớn vào thị trường Hoa Kỳ

ta phải kể đến là mặt hàng đồ gỗ. Hoa Kỳ là nước nhập khẩu đồ gỗ hàng đầu trên thế

giới. Đồ gỗ của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ được đánh giá là có chất

lượng tốt, kiểu dáng sáng tạo, giá cả khá cạnh tranh, vì thế tạo được độ tín nhiệm cao

đối với người tiêu dùng. Kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam vào thị trường

Hoa Kỳ những năm vừa qua không ngừng tăng. Kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ vào thị

trường này đạt 16,1 triệu USD vào năm 2001. Năm 2009, kim ngạch xuất khẩu đã

tăng lên 1100 triệu USD (tăng gấp 68 lần so với kim ngạch năm 2001).

Tuy nhiên, thị trường Hoa Kỳ là thị trường khó tính, rất khắt khe về chất

lượng hàng hoá nói chung và mặt hàng đồ gỗ nói riêng. Do vậy, xuất khẩu đồ gỗ của

Việt Nam trong những năm vừa qua tuy đã đạt được một số kết quả bước đầu đáng

khích lệ song vẫn chưa xứng với tiềm năng của mình. Sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam

vẫn chưa thực sự đáp ứng những yêu cầu về rào cản kỹ thuật của thị trường Hoa Kỳ.

Đồ gỗ của Việt Nam vào thị trường Hoa Kỳ vẫn chưa cạnh tranh được với đồ gỗ của

Trung Quốc và Canada. Các doanh nghiệp Việt Nam vẫn hết sức lúng túng khi phải

đối mặt với những rào cản mới của thị trường này. Vì vậy, Việt Nam muốn xuất khẩu

thành công vào thị trường Hoa Kỳ thì cần phải có những biện pháp hữu hiệu vượt

qua những rào cản kỹ thuật của thị trường này từ phía nhà nước và doanh nghiệp.

Chính vì lý do trên, tác giả chọn đề tài: “Rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ

gỗ xuất khẩu Việt Nam” với mục đích đề xuất một số giải pháp nhằm giúp cho các

doanh nghiệp của Việt Nam thành công hơn nữa trong hoạt động xuất khẩu đồ gỗ của

Việt Nam vào thị trường Mỹ.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Mục đích: Nghiên cứu lý luận chung về rào cản kỹ thuật của Mỹ và thực trang đáp

ứng các rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ xuất khẩu Việt Nam trong những

năm gần đây. Đồng thời đưa ra những kiến nghị đối với nhà nước và giải pháp đối

với những doanh nghiệp ngành gỗ nhằm nâng cao khả năng vượt rào cản kỹ thuật

giúp hoạt động xuất khẩu đỗ gỗ sang thị trường Mỹ đạt hiệu quả hơn.

Nhiệm vụ nghiên cứu: Đề tài tập chung nghiên cứu các vẩn đề sau

Một số lý luận chung về rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ xuất khẩu Việt Nam

trong xu hướng tự do hóa thương mại như hiện nay. Trên cơ sở lý luân chung đó đề

tài đi sâu vào phân tích thực trang đáp ứng các yêu cầu về rào cản kỹ thuật của đồ gỗ

Việt Nam xuất khẩu sang thị thường Mỹ trong thời gian qua. Từ đó cùng với các

kiến thức đã đựơc tích lũy trong quá trình học tập tác giả đưa ra một số kiến nghị đối

với nhà nước và giải pháp cho các doanh nghiệp nhằm giúp các mặt hàng đồ gỗ vượt

qua các rào cản kỹ thuật của thi trường Mỹ trong thời gian tới.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài:

Đối tượng nghiên cứu: Rào cản kỹ thuật của thị trường Hoa kỳ đối với mặt hàng

xuất khẩu của Việt Nam.

Phạm vi nghiên cứu: Trên giác độ nhà nước nghiên cứu các rào cản kỹ thuật của

Mỹ đối với đồ gỗ xuất khẩu Việt Nam từ 2001 tới nay.

4. Phương pháp nghiên cứu:

Sử dụng phương pháp duy vật biên chứng dựa trên tính logic của vấn đề

nghiên cứu. Đồng thời vận dụng phương pháp tổng hợp số liệu, thống kê, phương

pháp so sánh, phương pháp phân tích đánh giá báo cáo để đưa ra những nhận định và

giải pháp thích hợp nhất.

5. Kết cấu của đề tài:

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục gồm có

ba chương chính:

Chương 1: Những vấn đề lý luận chung và thực tiễn về rào cản kỹ thuật của Mỹ

đối với đồ gỗ xuất khẩu Việt Nam

Chương 2: Thực trạng đáp ứng rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ xuất khẩu

Việt Nam

Chương 3: Định hướng và một số giải pháp nâng cao khả năng đáp ứng các yêu

cầu về rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ xuất khẩu Việt Nam

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VÀ THỰC TIỄN VỀ

RÀO CẢN KỸ THUẬT CỦA MỸ ĐỐI VỚI ĐỒ GỖ XUẤT KHẨU VIỆT

NAM

1.1. Lý luận chung về rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế

1.1.1. Khái niệm về rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế

Như một tất yếu khách quan, khi các hàng rào thuế quan được các nước giảm

sử dụng theo xu hướng tự do hoá thương mại, các hàng rào phi thuế quan trong

thương mại quốc tế ngày càng được gia tăng áp dụng để bảo hộ sản xuất trong

nước.Trong các hàng rào phi thuế quan, hệ thống rào cản kỹ thuật được xem là một

trong những nhóm biện pháp hữu hiệu nhất để ngăn chặn hàng nhập khẩu.

Rào cản kỹ thuật là nhà nước đưa ra những yêu cầu về tiêu chuẩn kỹ thuật đối

với sản phẩm đòi hỏi sản phẩm xuất khẩu hay nhập khẩu phải đạt tới một tiêu chuẩn

nhất định mới được xuất khẩu ra nước ngoài hay nhập khẩu vào thị trường nội địa.

Đây là những quy định về tiêu chuẩn vệ sinh, đo lường an toàn lao động, bao bì

đóng gói đặc biệt là các tiêu chuẩn vệ sinh thực phẩm, vệ sinh phòng dịch đối với

động thực vật, tiêu chuẩn bảo vệ môi trường sinh thái đối với máy móc thiết bị và

dây truyền công nghệ (không có chất phế thải độc hại, tiếng ồn không quá mức…).

Những quy định này xuất phát từ đòi hỏi thực tế của đời sống xã hội và phản ánh

trình độ phát triển của văn minh nhân loại. Tuy nhiên trên thực tế người ta thường

khéo léo sử dụng các quy định này giữa một cách thiên lệch giữa các công ty trong

nước và công ty nước ngoài biến chúng thành công cụ cạnh tranh cho nước chủ nhà

trong quan hệ thương mại quốc tế. Về mặt kinh tế nhưng quy định này có tác dụng

bảo hộ thị trường trong nước, hạn chế và làm méo mó dòng vận động của hàng hóa

trên thị trường thế giới.

WTO yêu cầu các quy định kỹ thuật, tiêu chuẩn cũng như thủ tục xác định

không được tạo ra các trở ngại không cần thiết đối với thương mại quốc tế, phải

đảm bảo nguyên tắc không phân biệt đối xử, đảm bảo hài hòa hóa. Tuy nhiên các

thành viên có thể đưa ra các biên pháp cần thiết để bảo vệ môi trường, sức khỏe con

người, động thực vật, ngăn ngừa các hành động xấu mà nước này cho là thích hợp.

Với điều kiện là các biện pháp đó không được áp dụng theo cách thức tạo ra sự

phân biệt đối xử tùy tiện, hay hạn chế vô lý đối với thương mại quốc tế. WTO cũng

yêu cầu các thành viên tích cực soan thảo các tiêu chuẩn và tham gia vào các tiêu

chuẩn quốc tế như ISO (International Sandard Organization). Trong trường hợp các

quốc gia không thể áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế vì lý do phương hại tới lợi ích

quốc gia thì phải sớm công bố trên các báo chí giúp các nước khác biết được tiêu

chuẩn mà mình áp dụng; Thông báo cho ban thư ký WTO biết và phải giải trình

mục đích. Khi cần thiết phải cung cấp các bản sao về tiêu chuẩn đó và giành thời

gian hợp lý để các nước khác góp ý đối với việc soạn thảo các tiêu chuẩn này.

Hiệp định rào cản kỹ thuật đối với thương mại (TBT) đề cập tới lợi ích khi sử

dụng hàng rào kỹ thuật: Đối với người tiêu dùng dễ dàng lựa chọn và sử dụng sản

phẩm thích hợp có chất lượng và thông số kỹ thuật phù hợp với yêu cầu của mình;

Đối với người sản xuất phải quan tâm nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng đòi

hỏi ngày càng cao của người tiêu dùng; Đối với nhà kinh doanh dễ dàng đàm phán

về một mặt hàng.

Xuất phát từ mục đích bảo vệ lợi ích người tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ, bảo

vệ người lao động, bảo vệ môi trường sống…, nên đây là nhóm các biện pháp được

WTO cho phép áp dụng để điều tiết xuất nhập khẩu. Nhưng các biện pháp này phải

được công bố công khai và phù hơp với các quy định của WTO. Đứng trên góc độ

thương mại quốc tế, việc đưa ra các tiêu chuẩn kỹ thuật một mặt nhằm nâng cao uy

tín hàng hóa sản xuất trong nước, bảo vệ lợi ích quốc gia và người tiêu dùng; Mặt

khác còn thực hiên mục đích điều tiết thương mại quốc tế hoặc bảo hộ sản xuất

trong nước.

Các rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế rất đa dạng và được áp dụng

rất khác nhau ở các nước tuỳ thuộc vào điều kiện cụ thể của từng nước. Các rào cản

này có thể được chia làm các loại hình sau:

- Căn cứ vào cấp độ của tiêu chuẩn có: Tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn quốc

gia, tiêu chuẩn vùng, tiêu chuẩn ngành…

- Căn cứ vào mục đích đặt ra các tiêu chuẩn: Tiêu chuẩn để quản lý chất

lượng sản phẩm, tiêu chuẩn quản lý môi trường nhằm đảm bảo sản xuất hài hòa với

môi trường sống. Một số bộ tiêu chuẩn quản lý chất lượng sản phẩm được áp dụng

cho từng nhóm sản phẩm có tính chuyên ngành như: SA 8000, HACCP, GMP, ISO

14000… Tiêu chuẩn SA 8000 (Social Accountability) quy định về trách nhiệm xã

hội của một tổ chức, một doanh nghiệp đối với người lao động, điều kiện làm việc

của người lao đông; HACCP (Hazard Analysis Critical Control Points) là tiêu chuẩn

dùng để quản lý chất lượng thực phẩm; GMP ( Good Manufacturing Practice) là

tiêu chuẩn áp dụng với sản phẩm dược phẩm và thực phẩm; ISO 14000 bao gồm

các hệ thống liên quan tới hệ thống quản lý môi trường (như ISO 14001 và 14004)

và các tiêu chuẩn liên quan tới các công cụ quản lý môi trường (các tiêu chuẩn khác

của bộ tiêu chuẩn ISO 14000). Trong thực tế hàng hóa xuất khẩu của một quốc gia

có thể đạt tiêu chuẩn ISO, nhưng lại không đáp ứng được tiêu chuẩn của quốc gia

nhập khẩu nếu như họ quy định cao hơn thì khó có thể thâm nhập vào thị trường

nước nhập khẩu.

- Theo nội dung của rào cản kỹ thuật trong thương mại quốc tế có: Các

tiêu chuẩn, quy định vệ sinh an toàn dịch tễ; Các quy định chế biến sản xuất theo

quy định môi trường; Các yêu cầu về nhãn mác; Các yêu cầu về đóng gói bao bì;

Phí môi trường; Nhãn sinh thái.

1.1.2. Tác động của rào cản kỹ thuật tới nước xuất khẩu

Hàng rào kỹ thuật trong thương mại thực chất là những biện pháp kỹ thuật

cần thiết để bảo vệ lợi ích quốc gia, bảo vệ người tiêu dùng và là công cụ trực tiếp

bảo hộ sản xuất trong nước. Đây cũng là rào cản hợp lý hạn chế nhập khẩu những

hàng hóa không đạt tiêu chuẩn ảnh hưởng xấu tới môi trường, sức khỏe con người,

động thực vật… Đứng trên góc độ nhà xuất khẩu để phân tích một cách chi tiết thì rào

cản kỹ thuật tác động trên hai khía cạnh sau.

1.1.2.1. Tác động tích cực

- Khuyến khích các doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng

hóa xuất khẩu trong thương mại quốc tế.

Để thâm nhập vào được một thị trường thì hàng hóa từ bên ngoài phải đáp

ứng được đầy đủ các yêu cầu của thị trường nước nhập khẩu. Mặc dù tuân thủ các

yêu cầu này không phải là bắt buộc nhưng ai không tuân thủ thì thị trường tẩy chay.

Nên rào cản kỹ thuật là động lực giúp các nhà xuất khẩu tìm mọi cách để vượt qua,

đáp ứng những yêu cầu dù khắt khe tới đâu. Do đó, họ phải chủ động cải tiến, trang

bị máy móc thiết bị hiện đại, nâng cao chất lượng sản phẩm, đồng thời áp dụng các

hệ thống quản lý chất lượng quốc tế vào sản xuất, quy trình chế biến của doanh

nghiệp, bồi dưỡng năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ. Kết quả là năng lực

cạnh tranh của các sản phẩm, của doanh nghiệp tại nước xuất khẩu ngày càng được

nâng cao và khẳng định trên thị trường thế giới.

- Bảo vệ môi trường sống

Khi đáp ứng các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường của nước nhập khẩu thì hoạt

động sản xuất đó mặc nhiên cũng tuân thủ quy định bảo vệ môi trường. Do đó sẽ

hạn chế tình trạng ô nhiễm môi trường, khai thác cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên của

nước xuất khẩu. Có thể nói, rào cản kỹ thuật đã có những đóng góp đáng kể vào

công tác bảo vệ môi trường, đảm bảo cân bằng sinh thái và góp phần phát triển bền

vững.

- Các bên đối tác dễ dàng hiểu nhau khi đàm phán về một mặt hàng

Nhờ những yêu cầu kỹ thuật đã được công bố rộng rãi bằng văn bản và các

phương tiện thông tin chung nên nhà xuất khẩu dễ dàng tiếp cận và thực thi. Khi có

vướng mắc phát sinh về hàng hóa cả hai bên chỉ cần đối chiếu với các quy định, văn

bản có sẵn về chuẩn hàng hóa. Đàm phán dễ dàng và nhanh chóng hơn.

1.1.2.2. Tác động tiêu cực

Bên cạnh những tác động tích cực nêu trên, rào cản kỹ thuật cũng tạo cho

nhà xuất khẩu không ít những khó khăn. Với tư cách là công cụ bảo hộ trực tiếp

được thừa nhận, rào cản kỹ thuật gây sự cản trở hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa,

quan hệ thương mại giữa các bên. Để phù hợp với các tiêu chuẩn này vừa khó khăn

vừa tốn kém. Ngoài các tiêu chuẩn quy định do các tổ chức quốc tế đưa ra, các rào

cản này còn do các nước tự đặt. Có khi các tiêu chuẩn này cùng được đặt ra nhưng

lại không thống nhất gây sự không đồng bộ trong các rào cản thậm chí sự không

đồng bộ giữa các vùng các miền trong cùng một quốc gia. Sự phức tạp cản trở

thương mại giữa hai bên nếu bên xuất khẩu không hiểu rõ luật.

Ngoài ra do sự chênh lệch về trình độ giữa nước xuất khẩu và nước nhập

khẩu, các nước nhập khẩu có nền kinh tế phát triển thường đưa ra các yêu cầu quá

cao so với trình độ đáp ứng của nước xuất khẩu là các nước đang phát triển. Các rào

cản này thực sự đã trở thành những thách thức lớn đối với các nước có trình độ thấp

hơn. Sự hạn chế về năng lực, kinh nghiệm cũng như trình độ khoa học công nghệ…

của các nước xuất khẩu sẽ khiến họ khó có thể vượt qua các rào cản này.

1.2. Rào cản kỹ thuật của Mỹ đối với đồ gỗ nhập khẩu từ Việt Nam

1.2.1. Rào cản kỹ thuật của Mỹ trong thương mại quốc tế

Mỹ đối mặt với sự cạnh tranh của luồng hàng hoá từ các nước đang phát

triển. Kết quả là Mỹ đã phản ứng lại tình trạng này bằng cách đặt ra nhiều yêu cầu

chặt chẽ gây khó khăn cho các nhà xuất khẩu, đặc biệt là từ các nước đang phát

triển khi họ muốn xuất khẩu sản phẩm sang Mỹ. Chính sách của Mỹ về việc áp

dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và thủ tục quy trình công nhận với chất lượng hàng

nhập khẩu dựa trên Hiệp định về rào cản kỹ thuật đối thương mại của vòng đàm

phán Urugoay cùng với luật áp dụng các hoạt động của WTO, chương 9 của Hiệp

định tự do Bắc Mỹ và các văn bản luật áp dụng hiệp định này. Các rào cản kỹ thuật

trong thương mại được sử dụng trong hầu hết các ngành công nghiệp, đặc biệt là đối

với các sản phẩm nông nghiệp chế biến.

1.2.1.1. Quy định về sức khỏe và an toàn

 Luật an toàn sản phẩm tiêu dùng (CPSA)

Ủy ban an toàn sản phẩm tiêu dùng Hoa Kỳ (viết tắt là CPSC) là cơ quan của

chính phủ Hoa kỳ có trách nhiệm về tính an toàn của các sản phẩm tiêu dùng tại

Hoa Kỳ. CPSC thực hiện vai trò này thông qua việc ban hành những tiêu chuẩn về

an toàn sản phẩm có tính bắt buộc, cũng như thông qua sự hợp tác với khu vực công

nghiệp để xây dựng những tiêu chuẩn an toàn dựa trên sự đồng thuận (cũng gọi là

những tiêu chuẩn an toàn tự nguyện). Ngoài ra ủy ban theo dõi những thương tật và

tử vong có liên quan đến sản phẩm và cùng làm việc với công ty để thu hồi những

sản phẩm có khuyết điểm ra khỏi thị trường.

Bất cứ hàng tiêu dùng nào muốn nhập khẩu vào Mỹ cũng đều bị từ chối nếu

sản phẩm đó không tuân thủ một tiêu chuẩn an toàn sản phẩm hiện hành, hoặc yêu

cầu về nhãn hiệu được quy định, được chứng nhận hoặc được xác định là có hại.

Nguyên tắc chung là nhà sản xuất sản phẩm tiêu dùng phải phát hành giấy chứng

nhận khẳng định hàng phù hợp với các tiêu chuẩn qui định và phải dán nhãn trên

sản phẩm ghi rõ ngày và nơi sản xuất sản phẩm, tên và địa chỉ của nhà sản xuất,

chứng nhận tuân thủ các luật lệ áp dụng và mô tả ngắn gọn các luật lệ đó.

Theo định nghĩa trong CPSA, các sản phẩm tiêu dùng là những sản phẩm hay

những bộ phận của sản phẩm đó được sản xuất, phân phối hoặc có công dụng để sử

dụng lâu dài hoặc tạm thời trong và xung quanh hộ gia đình, khu cư xá… Những

sản phẩm không nằm trong phạm vi điều chỉnh của CPSA bao gồm máy bay, động

cơ và thiết bị máy bay, mỹ phẩm, dược phẩm, súng đạn, thực phẩm, một số loại tàu

thuyền, thiết bị xe động cơ, thuốc lá và các loại thuốc trừ sâu.

Để trừng phạt việc không tuân thủ các quy định của CPSA hình thức chủ yếu

là từ chối không cho nhập hàng vào Hoa Kỳ. Ngoài ra, có thể tiến hành các thủ tục

bắt giữ, cảnh báo sản phẩm nếu sản phẩm đó được coi là có thể gây nguy hiểm. Khi

CPSC xác định một sản phẩm nguy hiểm, CPSC yêu cầu nhà sản xuất thông báo

cho công chúng biết khuyết tật hoặc sự không phù hợp của sản phẩm và yêu cầu

nhà sản xuất phải sửa chữa, thay thế sản phẩm hoặc trả lại tiền cho người tiêu dùng.

Ngoài ra, nhà sản xuất vi phạm luật lệ và có sản phẩm gây tổn thương cho người sử

dụng có thể bị phạt về dân sự hay hình sự.

Đạo Luật Cải Tiến An Toàn Sản Phẩm Tiêu Dùng (CPSIA) được Ủy Ban An

toàn sản phẩm tiêu dùng Hoa Kỳ ban hành và có hiệu lực từ 12.11.2008. Theo đó,

các sản phẩm là đối tượng điều chỉnh bởi các điều luật, các quy định về an toàn sản

phẩm tiêu dùng khi nhập khẩu vào Hoa Kỳ đều bắt buộc phải có chứng nhận hợp

chuẩn tổng quát (GCC). Giấy chứng nhận này phải được kèm theo cho từng lô hàng

nhập khẩu. Riêng đối với sản phẩm tiêu dùng dành cho trẻ em là đối tượng điều

chỉnh bởi các điều luật, các quy định về an toàn sản phẩm trẻ em, kết quả thử