Tài liệu HUA Nhập môn kinh tế lượng_ Chương 13 pdf

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright

Nieân khoùa 2003-2004

Phöông phaùp phaân tích

Baøi ñoïc

Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng

Chöông 13: Caùc moâ hình heä phöông trình

Ramu Ramanathan Thuc Doan/Hao Thi 1

CHÖÔNG 13

Caùc Moâ Hình Heä Phöông Trình

Taát caû caùc moâ hình kinh teá löôïng ñaõ thaûo luaän tröôùc ñaây chæ ñeà caäp ñeán moät bieán phuï

thuoäc. Tuy nhieân, trong nhieàu moâ hình kinh teá, moät soá bieán noäi sinh (töùc laø bieán phuï thuoäc)

ñöôïc xaùc ñònh moät caùch ñoàng thôøi. Öôùc löôïng nhöõng phöông trình cung vaø caàu laø moät ví

duï cuûa loaïi bieåu thöùc naøy, ôû ñaây giaù vaø löôïng ñöôïc xaùc ñònh cuøng luùc. Nhöõng moâ hình kinh

teá vó moâ cuõng laø nhöõng ví duï veà ñaëc tröng cuûa moâ hình heä phöông trình. Trong chöông

naøy, chuùng ta nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà ñaëc bieät naûy sinh khi öôùc löôïng caùc moâ hình heä

phöông trình. Tuy nhieân, chæ giôùi thieäu ôû ñaây nhöõng moâ hình heä phöông trình caên baûn.

Ngöôøi ñoïc ñöôïc höôùng daãn neân xem qua muïc luïc saùch tham khaûo ôû phaàn cuoái cuûa chöông

ñeå bieát theâm chi tieát vaø toång quaùt hôn veà vaán ñeà naøy.

| 13.1 Daïng Caáu Truùc Vaø Daïng Ruùt Goïn Cuûa Moâ Hình Heä Phöông Trình

Phöông Trình Caáu Truùc

Xem xeùt caùc phöông trình bieåu dieãn cung vaø caàu cuûa luùa mì nhö sau (ñeå ñôn giaûn, chæ soá

t ôû döôùi ñöôïc boû ñi):

qd =α0 + α1p +α2y + u (13.1)

qs = β0 + β1p + β2r + v (13.2)

qd = qs (13.3)

vôùi qd laø löôïng caàu luùa mì, qs laø löôïng cung luùa mì, p laø giaù, y laø thu nhaäp, r laø löôïng möa,

vaø u vaø v laø caùc soá haïng nhieãu ngaãu nhieân. Phöông trình ñaàu tieân theå hieän quan heä caàu,

trong ñoù löôïng caàu coù quan heä vôùi giaù vaø thu nhaäp. Phöông trình (13.2) chæ roõ löôïng cung

laø haøm cuûa giaù vaø löôïng möa. Maëc duø nhöõng bieán khaùc ví duï nhö löôïng phaân boùn, maùy

moùc söû duïng, … laø nhöõng yeáu toá quan troïng ñoái vôùi löôïng cung, nhöng ñeå ñôn giaûn trong

giaûi thích ta khoâng ñöa chuùng vaøo trong moâ hình. Phöông trình (13.1) vaø (13.2) ñöôïc bieát

ñeán nhö nhöõng phöông trình haønh vi (bôûi vì chuùng ñöôïc xaùc ñònh bôûi haønh vi cuûa caùc

taùc nhaân kinh teá). Lyù thuyeát kinh teá cô baûn cho chuùng ta bieát söï caân baèng cuûa giaù vaø

löôïng baùn ra ñöôïc xaùc ñònh bôûi söï caân baèng giöõa löôïng cung vaø caàu. Do vaäy, phöông

trình (13.3) laø ñieàu kieän caân baèng maø noù xaùc ñònh möùc giaù vaø löôïng baùn ra. Do ñoù heä

thoáng heä phöông trình bao goàm hai phöông trình haønh vi vaø moät ñieàu kieän caân baèng.

Phöông trình (13.1), (13.2), vaø (13.3) ñöôïc bieát ñeán nhö nhöõng phöông trình caáu

truùc cuûa moâ hình heä phöông trình, vaø caùc heä soá hoài qui – α vaø β – laø nhöõng thoâng soá

caáu truùc. Bôûi vì giaù vaø löôïng ñöôïc xaùc ñònh moät caùch ñoàng thôøi, neân chuùng ñeàu laø nhöõng

bieán noäi sinh. Chuùng ta löu yù giaù taùc ñoäng leân löôïng vaø ngöôïc laïi. Ñieàu naøy ñöôïc bieát

Chöông trình Giaûng daïy Kinh teá Fulbright

Nieân khoùa 2003-2004

Phöông phaùp phaân tích

Baøi ñoïc

Nhaäp moân kinh teá löôïng vôùi caùc öùng duïng

Chöông 13: Caùc moâ hình heä phöông trình

Ramu Ramanathan Thuc Doan/Hao Thi 2

ñeán nhö hieän töôïng phaûn hoài, laø moät ñaëc tính thoâng thöôøng giöõa nhöõng moâ hình heä

phöông trình. Thu nhaäp vaø löôïng möa khoâng ñöôïc xaùc ñònh bôûi moâ hình ñaëc tröng nhöng

chuùng ñöôïc coi laø ngoaïi sinh, vaø do vaäy chuùng laø nhöõng bieán ngoaïi sinh. Trong caùc moâ

hình phöông trình-ñôn, chuùng ta söû duïng nhöõng thuaät ngöõ nhö bieán ngoaïi sinh vaø bieán

giaûi thích thay theá cho nhau. Ñoái vôùi nhöõng moâ hình heä phöông trình, thì khoâng theå söû

duïng nhö vaäy ñöôïc nöõa. Trong Phöông Trình (13.1), giaù caû laø bieán giaûi thích nhöng laïi

khoâng phaûi laø moät bieán ngoaïi sinh.

Maëc duø moâ hình ñöôïc ñaëc tröng baèng ba phöông trình, cho neân baèng caùch ñaët qd =

qs = q, chuùng ta coù theå giaûm moâ hình xuoáng coøn moät ñaëc tröng hai-phöông trình. Moâ

hình heä phöông trình do ñoù chæ coøn hai phöông trình vôùi hai bieán noäi sinh (p vaø q) vaø ba

bieán ngoaïi sinh (moät soá haïng haèng soá, thu nhaäp, vaø löôïng möa). Soá phöông trình trong

moät heä thoáng (maø noù töông töï nhö soá bieán noäi sinh) ñöôïc kyù hieäu laø G, vaø soá bieán ngoaïi

sinh ñöôïc kyù hieäu laø K.

Moät moâ hình heä phöông trình coù theå coù caùc loaïi phöông trình vaø bieán khaùc nhau.

Ñieàu naøy ñöôïc theå hieän toát nhaát baèng moät ví duï. Haõy xem xeùt moâ hình vó moâ ñôn giaûn

sau:

Ct = α0 + α1DYt +α2DYt-1 + ut (13.4)

It = β0 + β 1Yt +β2Yt-1 + vt (13.5)

DYt = Yt - Tt (13.6)

Yt = Ct + It + Gt (13.7)

vôùi C laø chi tieâu hoä gia ñình, I laø ñaàu tö, Y laø toång saûn phaåm quoác gia (GNP), G laø chi

tieâu cuûa chính phuû, T laø toång thueá, vaø DY laø thu nhaäp khaû duïng. Phöông trình (13.6) ñònh

nghóa thu nhaäp khaû duïng baèng GNP tröø ñi caùc loaïi thueá. Do vaäy phöông trình naøy laø moät

ñoàng nhaát thöùc. Phöông trình (13.4) vaø (13.5) laø nhöõng phöông trình haønh vi, vaø Phöông

trình (13.7) laø ñieàu kieän caân baèng, khaù noåi tieáng trong caùc moâ hình vó moâ. Do ñoù moâ hình

bao goàm boán phöông trình caáu truùc vôùi boán bieán noäi sinh Yt, Ct, It, vaø DYt (töùc laø, G = 4).

Bieán DYt-1 laø thu nhaäp khaû duïng trong thôøi ñoaïn tröôùc. ÔÛ thôøi ñieåm t, bieán noäi sinh bò treã,

vaø do ñoù ñöôïc xaùc ñònh tröôùc laø Yt-1. Do ñoù chuùng ta thaáy raèng moät moâ hình heä phöông

trình bao goàm boán bieán ngoaïi sinh maø giaù trò cuûa chuùng ñöôïc cung caáp töø ngoaøi heä thoáng,

vaø caùc bieán ñöôïc xaùc ñònh tröôùc bao goàm nhöõng bieán noäi sinh treã. Ñeå traùnh söï loän xoän,

töø giôø trôû ñi chuùng ta goäp taát caû caùc bieán ngoaïi sinh döôùi nhoùm teân ñöôïc xaùc ñònh tröôùc.

Moät moâ hình do vaäy seõ bao goàm nhöõng bieán noäi sinh (baèng soá laø G) vaø nhöõng bieán ñöôïc

xaùc ñònh tröôùc (baèng soá laø K). Trong ví duï vó moâ, G baèng 4 vaø K baèng 5 (Ct, Tt, Yt-1, DYt￾1, vaø moät haèng soá).

Moät loaïi phöông trình khaùc, chöa ñöôïc xaùc ñònh trong nhöõng ví duï tröôùc ñaây, laø moät

phöông trình kyõ thuaät. Ví duï, chuùng ta coù theå ñöa theâm moät haøm saûn xuaát vaøo moâ hình

vó moâ, lieân heä toång cung (Q) vôùi nhöõng yeáu toá nhaäp löôïng nhö voán (K) vaø lao ñoäng (L).

Do ñoù, caùc loaïi phöông trình gaëp phaûi trong nhöõng moâ hình heä phöông trình laø nhöõng

phöông trình haønh vi, kyõ thuaät, ñieàu kieän caân baèng, vaø ñoàng nhaát thöùc.