Sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý 11 thpt (phần địa lí khu vực và các quốc gia) theo định hướng phát triển năng lực học sinh.

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA ĐỊA LÝ

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ 11 THPT

(PHẦN ĐỊA LÍ KHU VỰC VÀ CÁC QUỐC GIA) THEO

ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH

Giáo viên hƣớng dẫn : PGS.TS. ĐẬU THỊ HÒA

Sinh viên thực hiện : LÊ THỊ HỒNG HẠNH

Lớp : 13SDL

Đà Nẵng, tháng 04 năm 2017

LỜI CẢM ƠN

Trên thực tế không có sự thành công nào mà không gắn liền với những sự hỗ

trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của ngƣời khác. Trong suốt

thời gian từ khi bắt đầu học tập tại trƣờng đến nay, em đã nhận đƣợc rất nhiều sự

quan tâm, giúp đỡ của quý Thầy Cô, gia đình và bạn bè. Với lòng biết ơn sâu sắc

nhất, em xin gửi đến quý Thầy Cô ở Khoa Địa Lí - Trƣờng ĐHSP – ĐHĐN đã

cùng với tri thức và tâm huyết của mình để truyền đạt vốn kiến thức quý báu cho

chúng em trong suốt thời gian học tập tại trƣờng. Và đặc biệt, trong học kỳ này.

Nếu không có những lời hƣớng dẫn, dạy bảo của các thầy cô thì em nghĩ bài luận

văn này của em rất khó có thể hoàn thiện đƣợc. Một lần nữa, em xin chân thành

cảm ơn các thầy cô. Bài báo cáo thực tập thực hiện trong khoảng thời gian ngắn.

Bƣớc đầu đi vào thực tế của em còn hạn chế và còn nhiều bỡ ngỡ. Do vậy, không

tránh khỏi những thiếu sót là điều chắc chắn, em rất mong nhận đƣợc những ý kiến

đóng góp quý báu của quý Thầy Cô và các bạn học cùng lớp để kiến thức của em

trong lĩnh vực này đƣợc hoàn thiện hơn.

Em xin gởi lời cảm ơn chân thành và sự tri ân sâu sắc đối với các thầy cô của

trƣờng ĐHSP – ĐHĐN , đặc biệt là các thầy cô khoa Địa Lí của trƣờng đã tạo điều

kiện cho em để em có thể hoàn thành tốt bài báo cáo khóa luận này. Và em cũng xin

chân thành cám ơn cô PGS. TS Đậu Thị Hòa đã nhiệt tình hƣớng dẫn hƣớng dẫn

em hoàn thành tốt khóa thực tập.

Trong quá trình thực hiên bài báo cáo khóa luận, khó tránh khỏi sai sót, rất

mong các Thầy, Cô bỏ qua. Đồng thời do trình độ lý luận cũng nhƣ kinh nghiệm

thực tiễn còn hạn chế nên bài báo cáo không thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất

mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp Thầy, Cô để em học thêm đƣợc nhiều kinh

nghiệm .

Em xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, ngày 5 tháng 5 năm 2017

Tác giả luận văn

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU.....................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài ..................................................................................................2

3. Nhiệm vụ của đề tài.................................................................................................2

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................2

5. Lịch sử nghiên cứu..................................................................................................3

6. Phƣơng pháp nghiên cứu.........................................................................................4

6.1. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết............................................................4

6.2. Nhóm phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn............................................................4

NỘI DUNG .................................................................................................................6

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ SỬ DỤNG KÊNH HÌNH

TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÝ 11 THPT (PHẦN ĐỊA LÍ KHU VỰC VÀ CÁC

QUỐC GIA) THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC ...........................6

HỌC SINH..................................................................................................................6

1.1. Phƣơng tiện dạy học địa lý...................................................................................6

1.1.1. Khái niệm phƣơng tiện......................................................................................6

1.1.2. Khái niệm phƣơng tiện dạy học ........................................................................6

1.1.3. Khái niệm phƣơng tiện dạy học Địa lí ..............................................................7

1.1.4. Đặc điểm của phƣơng tiện dạy học...................................................................7

1.1.5. Chức năng và vai trò của phƣơng tiện dạy học.................................................9

1.1.5.1. Chức năng ......................................................................................................9

1.1.5.2. Vai trò.............................................................................................................9

1.1.6. Định hƣớng sử dụng phƣơng tiện dạy học......................................................11

1.2. Kênh hình. ..........................................................................................................11

1.2.1. Quan niệm về kênh hình .................................................................................11

1.2.2. Vai trò của việc sử dụng kênh hình.................................................................12

1.2.3. Mối quan hệ giữa kênh hình với các yếu tố của quá trình dạy học. ...............13

1.3. Dạy học theo định hƣớng năng lực ....................................................................15

1.3.1. Quan niệm về năng lực ...................................................................................15

1.3.2. Các năng lực của học sinh THPT....................................................................15

1.3.3. Hoạt động của giáo viên và học sinh trong dạy học theo định hƣớng năng

lực..............................................................................................................................16

1.3.4. So sánh dạy học theo định hƣớng nội dung và dạy học định hƣớng năng

lực..............................................................................................................................18

1.4. Chƣơng trình và sách giáo khoa Địa lý 11 THPT..............................................21

1.4.1. Mục tiêu của chƣơng trình sách giáo khoa Địa lý 11-THPT..........................21

1.4.1.1. Về kiến thức .................................................................................................21

1.4.1.2. Về kỹ năng: ..................................................................................................22

1.4.1.3. Về thái độ, tình cảm .....................................................................................22

1.4.2. Đặc điểm chƣơng trình sách giáo khoa Địa lý 11 THPT................................22

1.4.3. Ƣu thế của sách giáo khoa Địa lý 11 trong việc sử dụng kênh hình theo định

hƣớng phát triển năng lực học sinh...........................................................................23

1.5. Đặc điểm tâm lý của học sinh lớp 11 THPT......................................................24

1.5.1. Đặc điểm tâm lý lứa tuổi.................................................................................24

1.5.2. Đặc điểm về hoạt động học tập và sự phát triển trí tuệ...................................25

1.6. Thực trạng sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý 11 ở trƣờng Trung học phổ

thông..........................................................................................................................26

1.6.1. Thực trạng về phía giáo viên...........................................................................27

1.6.1.1. Về nhận thức ................................................................................................27

1.6.1.2. Về mức độ và hƣớng sử dụng kênh hình trong dạy học ..............................27

1.6.1.3. Sử dụng kênh hình sách giáo khoa của giáo viên trong quá trình dạy học

trên lớp ......................................................................................................................28

1.6.2. Thực trạng về phía học sinh ............................................................................28

1.6.3. Nguyên nhân thực trạng ..................................................................................29

CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP SỬ DỤNG KÊNH HÌNH TRONG DẠY HỌC ĐỊA

LÍ 11 THPT (PHẦN ĐỊA LÍ KHU VỰC VÀ CÁC QUỐC GIA) THEO ĐỊNH

HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH ..................................................31

2.1. Kênh hình trong sách giáo khoa Địa Lí 11 THPT ............................................31

2.1.1. Các loại hình ...................................................................................................31

2.1.2. Các tranh ảnh...................................................................................................33

2.1.3. Các bảng biểu..................................................................................................35

2.2. Nguyên tắc sử dụng kênh hình...........................................................................38

2.2.1. Khai thác triệt để các loại kênh hình và nội dung mỗi hình ...........................38

2.2.2. Sử dụng kênh hình nhƣ một nguồn tri thức, hạn chế dùng kênh hình theo

hƣớng minh họa kiến thức.........................................................................................39

2.2.3. Coi trọng cả kiến thức lẫn kỹ năng trong làm việc với kênh hình ..................39

2.2.4. Sử dụng và phối hợp nhiều kênh hình khác nhau trong một bài học..............40

2.2.5. Sử dụng kênh hình phải đúng lúc, đúng chỗ trong dạy học............................40

2.3. Phƣơng pháp sử dụng kênh hình trong bài lên lớp Địa lí 11 theo định hƣớng

phát triển năng lực học sinh. .....................................................................................40

2.3.1. Phƣơng pháp sử dụng kênh hình trong kiểm tra bài cũ ..................................40

2.3.2. Phƣơng pháp sử dụng kênh hình trong dạy học bài mới ................................43

2.3.2.1. Sử dụng phƣơng pháp đàm thoại gợi mở để khai thác kiến thức từ kênh

hình............................................................................................................................44

2.3.2.2. Sử dụng phƣơng pháp dự án để khai thác kiến thức từ kênh hình...............45

2.3.2.3. Sử dụng phƣơng pháp thảo luận để khai thác kiến thức từ kênh hình.........48

2.3.3. Phƣơng pháp sử dụng kênh hình trong khâu củng cố bài ...............................51

2.3.4. Phƣơng pháp sử dụng kênh hình trong khâu hƣớng dẫn học sinh học bài, làm

bài tập ở nhà ..............................................................................................................52

2.3.4.1. Làm bài tập với kênh hình............................................................................53

2.3.4.2. Viết báo cáo ngắn với kênh hình..................................................................54

2.4. Ví dụ minh họa về sử dụng kênh hình trong dạy học Địa lí 11( phần địa lí khu

vực và quốc gia) theo định hƣớng năng lực..............................................................56

2.4.1. Ví dụ 1.............................................................................................................57

2.4.2. Ví dụ 2.............................................................................................................63

2.4.3.Ví dụ 3..............................................................................................................71

Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM..................................................................77

3.1. Mục đích thực nghiệm .......................................................................................77

3.2. Nguyên tắc tiến hành thực nghiệm.....................................................................77

3.3.Nội dung thực nghiệm.........................................................................................77

3.4. Tổ chức thực nghiệm..........................................................................................77

3.5. Kết quả thực nghiệm ..........................................................................................78

3.5.1. Kết quả định lƣợng..........................................................................................78

3.5.2. Kết quả định tính.............................................................................................81

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...........................................................................83

1.Kết quả đạt đƣợc và hạn chế của đề tài..................................................................83

1.1.Kết quả đạt đƣợc .................................................................................................83

1.2. Hạn chế của đề tài ..............................................................................................83

2. Một số đề xuất kiến nghị.......................................................................................84

3. Hƣớng mở rộng của đề tài.....................................................................................84

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Chữ nguyên nghĩa

CHBH Câu hỏi bài học

CHKQ Câu hỏi khái quát

CHND Câu hỏi nội dung

ĐC Đối chứng

ĐHQG Đại học quốc gia

GD Giáo dục

GV Giáo viên

HS Học sinh

NL Năng lực

NXB Nhà xuất bản

TB Trung bình

THPT Trung học phổ thông

TN Thực nghiệm

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Hoạt động của GV và HS trong dạy học theo định hƣớng năng lực .......18

Bảng 1.1: So sánh dạy học theo định hƣớng nội dung và dạy học định hƣớng NL .18

Bảng 1.2: Nhận thức của giáo viên về việc sử dụng kênh hình theo hƣớng phát huy

năng lực học sinh.......................................................................................................27

Bảng 1.3: Mức độ sử dụng kênh hình trong dạy học địa lý ......................................27

Bảng 1.4: Hƣớng sử dụng kênh hình sách giáo khoa trong dạy học địa lý ..............28

Bảng 2.1: Các loại hình có trong sách giáo khoa Địa lí 11......................................31

Bảng 2.2: Các loại tranh ảnh có trong sách giáo khoa Địa lí 11...............................33

Bảng 2.3: Các loại bảng biểu có trong sách giáo khoa Địa lí 11 ..............................35

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 2.1: Phân bố các vùng sản xuất nông nghiệp chính của Hoa Kì......................42

Hình 2.2: Tốc độ tăng trƣởng GDP của LB Nga ( giá so sánh) giai đoạn 1990 –

2005...........................................................................................................................43

Hình 2.3. Các cơ quan đầu não EU...........................................................................44

Hình 2.4: Tự nhiên Nhật Bản....................................................................................46

Hình 2.5: Sự biến động về cơ cấu dân số theo độ tuổi..............................................47

Hình 2.6: Tốc độ tăng GDP trung bình của Nhật Bản ..............................................47

Hình 2.7: Tốc độ tăng trƣởng GDP của Nhật Bản....................................................47

Hình 2.8. Các trung tâm công nghiệp chính của Nhật Bản.......................................49

Hình 2.9. Phân bố sản xuất nông nghiệp của Nhật Bản............................................49

Hình 2.10. Các trung tâm công nghiệp chính của Trung Quốc. ...............................50

Hình 2.11. Địa hình và khoáng sản ..........................................................................52

Hình 2.12. Phân bố dân cƣ ........................................................................................52

Hình 2.13. Số dân Hoa Kì giai đoạn 1800- 2005......................................................53

Hình 2.14. Máy bay E- bớt ......................................................................................................55

Hình 2.15. Sự hợp tác của các nƣớc..........................................................................55

Hình 2.16. Sơ đồ đƣờng hầm giao thông dƣới biển Măng- sơ .................................55