Sử dụng chỉ thị phân tử ADN kết hợp với các dấu hiệu hình thái trong nghiên cứu phân loại một số cây thuốc ở Việt Nam.

Bé y tÕ

viÖn d−îc liÖu

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé

sö dông chØ thÞ ph©n tö adn kÕt hîp víi c¸c dÊu

hiÖu h×nh th¸i trong nghiªn cøu ph©n lo¹i

mét sè c©y thuèc ë viÖt nam

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: ts . nguyÔn v¨n tËp

6913

01/7/2008

hµ néi - 2007

B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp bé

Th«ng tin chung vÒ ®Ò tµi

1. Tªn ®Ò tµi: Sö dông chØ thÞ ph©n tö ADN kÕt hîp víi c¸c dÊu hiÖu h×nh th¸i trong

nghiªn cøu ph©n lo¹i mét sè c©y thuèc ë ViÖt Nam

2. Chñ nhiÖm ®Ò tµi : TS. NguyÔn V¨n TËp

3. Phã chñ nhiÖm ®Ò tµi : ThS. Ph¹m Thanh HuyÒn

4. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn D−îc LiÖu (Bé Y tÕ)

5. Kinh phÝ thùc hiÖn : 220.000. 000 ®ång (Hai tr¨m hai m−¬i triÖu ®ång)

6. Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh:

- TS. NguyÔn V¨n TËp: ViÖn D−îc liÖu - Chñ nhiÖm ®Ò tµi

- ThS. Ph¹m Thanh HuyÒn: ViÖn D−îc liÖu - Phã chñ nhiÖm ®Ò tµi

- TS. §inh §oµn Long: Khoa Sinh häc, tr−êng §¹i häc KHTN Hµ Néi

- CN. Ng« V¨n Tr¹i: ViÖn D−îc liÖu

- ThS. Lª Thanh S¬n: ViÖn D−îc liÖu

- ThS. Ng« §øc Ph−¬ng: ViÖn D−îc liÖu

- KTV. Cï H¶i Long: ViÖn D−îc liÖu

- ThS. Hoµng ThÞ Hßa: Khoa Sinh häc, tr−êng §¹i häc KHTN Hµ Néi

7. Thêi gian thùc hiÖn: tõ th¸ng 10 n¨m 2005 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2007

Danh môc c¸c ký hiÖu vµ ch÷ viÕt t¾t

ADN Axit deoxyribonucleic

AFLP Amplified Fragment Length Polymorphism (§a h×nh ®é dµi c¸c ph©n

®o¹n khuÕch ®¹i)

BK Ba kÝch

D§VN D−îc ®iÓn ViÖt Nam

§DSH §a d¹ng sinh häc

FAO The Food and Agriculture Orgnization of the United Nation (Tæ chøc

l−¬ng thùc vµ n«ng nghiÖp Liªn hiÖp quèc)

NGBG Ngò gia b× gai

NGBGL Ngò gia b× gai l«ng

NGBH Ngò gia b× h−¬ng

HN B¶o tµng thùc vËt (thuéc ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt, ViÖn

Khoa häc ViÖt Nam)

HNPM B¶o tµng D−îc liÖu (thuéc Khoa Tµi nguyªn d−îc liÖu, ViÖn D−îc

liÖu)

HNU B¶o tµng thùc vËt (thuéc Khoa Sinh häc, Tr−êng §¹i häc Khoa häc tù

nhiªn, §¹i häc Quèc gia Hµ Néi)

HPLC High perfomance liquid chromatography (S¾c ký láng cao ¸p)

IUCN The International Union for Conservation of Nature and Natural

Resouses (Tæ chøc b¶o tån thiªn nhiªn quèc tÕ)

KHKT Khoa häc kü thuËt

NXB Nhµ xuÊt b¶n

PCR Polymerase Chain Reaction (Ph¶n øng chuçi trïng hîp ADN)

RAPD￾PCR

Random Amplified Polymorphic DNA(§a h×nh c¸c ph©n ®o¹n ADN

khuÕch ®¹i ngÉu nhiªn)

RFLP Restricted Fragment Length Polymorphism (§a h×nh ®é dµi c¸c ®o¹n

giíi h¹n)

SKLM S¾c ký líp máng

SSR Simple Sequence Repeats (§a h×nh c¸c tr×nh tù lÆp l¹i ®¬n gi¶n SSR)

SVD S©m vò diÖp

SNL S©m ngäc linh

To

/ to

NhiÖt ®é

TB Trung b×nh

TG Trung gian

TTH Tam thÊt hoang

WWF The World Wildlife Fund (QuÜ quèc tÕ b¶o vÖ ®éng vËt hoang d·)

Môc lôc

Trang

®Æt vÊn ®Ò.................................................................................................... 1

Ch−¬ng 1. Tæng quan................................................................................. 3

1.1.Tæng quan vÒ t×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam cña

c¸c ®èi t−îng nghiªn cøu.......................................................................... 3

1.1.1. VÒ thùc vËt häc......................................................................................... 3

1.1.1.1. Ngò gia b× h−¬ng, Ngò gia b× gai........................................................... 3

1.1.1.2. S©m vò diÖp, Tam thÊt hoang vµ S©m ngäc linh..................................... 5

1.1.1.3. Ba kÝch.................................................................................................... 7

1.1.2. VÒ gi¸ trÞ sö dông ..................................................................................... 8

1.1.2.1 Ngò gia b× h−¬ng, Ngò gia b× gai............................................................ 8

1.1.2.2. S©m vò diÖp, Tam thÊt hoang vµ S©m ngäc linh..................................... 10

1.1.2.3. Ba kÝch................................................................................................... 13

1.1.3. Vµi nÐt vÒ vÊn ®Ò b¶o tån.......................................................................... 14

1.2.Tæng quan vÒ c¸c lo¹i chØ thÞ vµ dÊu chuÈn trong nghiªn cøu th¶o

d−îc trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam............................................................. 16

1.2.1. ChØ thÞ (kü thuËt) RAPD-PCR............................................................... 17

1.2.2. øng dông kü thuËt RAPD-PCR trong nghiªn cøu chØ thÞ ph©n tö

ADN ë ViÖt Nam....................................................................................... 20

Ch−¬ng 2. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p Nghiªn cøu 22

2.1. §èi t−îng nghiªn cøu vµ ®Þa ®iÓm thu mÉu............................................. 22

2.2. Néi dung nghiªn cøu.................................................................................. 22

2.2.1. §iÒu tra thu thËp mÉu................................................................................ 22

2.2.2. X¸c ®Þnh tªn khoa häc vµ m« t¶ h×nh th¸i c¸c loµi................................... 23

2.2.3. Ph©n tÝch chØ thÞ ph©n tö ADN (RAPD-PCR) trong nghiªn cøu............... 23

2.2.4. §¸nh gi¸ vÒ sù kÕt hîp gi÷a viÖc sö dông chØ thÞ ADN víi c¸c dÊu

chuÈn h×nh th¸i trong nghiªn cøu ph©n lo¹i phôc vô c«ng t¸c b¶o tån

vµ ph¸t triÓn c¸c loµi c©y thuèc............................................................... 24

2.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu........................................................................... 23

2.3.1. §iÒu tra thu thËp mÉu................................................................................ 23

2.3.2. X¸c ®Þnh tªn khoa häc.............................................................................. 24

2.3.3. Ph©n tÝch ADN.......................................................................................... 24

2.3.4. Dùng c©y quan hÖ di truyÒn b»ng phÇn mÒm NTSYS pc 2.02.................. 25

2.4. §Þa ®iÓm nghiªn cøu.................................................................................. 26

2.5. Trang thiÕt bÞ, dung m«i hãa chÊt............................................................ 26

Ch−¬ng 3. kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ bµn luËn................................ 27

3.1. §iÒu tra, thu thËp mÉu.............................................................................. 27

3.1.1. Thu mÉu tiªu b¶n thùc vËt......................................................................... 27

3.1.2. Thu thËp mÉu nghiªn cøu ADN................................................................ 28

3.1.3. Thu mÉu d−îc liÖu chuÈn.......................................................................... 29

3.2. X¸c ®Þnh tªn khoa häc vµ m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c loµi Ngò

gia b× h−¬ng, Ngò gia b× gai, S©m ngäc linh, S©m vò diÖp, Tam thÊt

hoang vµ Ba kÝch....................................................................................... 30

3.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu chØ thÞ ADN............................................................... 39

3.3.1. Nghiªn cøu t¸ch chiÕt ADN...................................................................... 39

3.3.2. Sö dông chØ thÞ ADN (RAPD-PCR) ®Ó ®¸nh gi¸ sù ®a d¹ng di truyÒn..... 49

3.3.3. B−íc ®Çu x¸c ®Þnh mét sè chØ thÞ RAPD-PCR ®Æc tr−ng cña Ngò gia b×

h−¬ng, Ngò gia b× gai, S©m ngäc linh, S©m vò diÖp, Tam thÊt hoang vµ

Ba kÝch gãp phÇn trong viÖc x¸c ®Þnh loµi............................................... 73

3.4. §¸nh gi¸ vÒ viÖc sö dông chØ thÞ h×nh th¸i vµ chØ chÞ ADN (RAPD￾PCR) trong nghiªn cøu............................................................................. 82

3.4.1. ¸p dông ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i h×nh th¸i so s¸nh trong viÖc x¸c ®Þnh

c¸c loµi NGBH, NGBG, SVD, TTH, SNL vµ BK vµ mét sè vÊn ®Ò ®ßi

hái ph¶i nghiªn cøu.................................................................................. 82

3.4.2. X¸c ®Þnh mèi t−¬ng ®ång gi÷a chØ thÞ h×nh th¸i víi chØ thÞ ADN trong

viÖc x¸c ®Þnh c¸c loµi NGBH, NGBG, SNL, SVD, TTH vµ BK............... 85

KÕt luËn ....................................................................................................... 88

®Ò nghÞ........................................................................................................... 90

Tµi liÖu tham kh¶o.................................................................................. 91

Danh Môc c¸c b¶ng

Trang

B¶ng 3.1. §Þa ®iÓm vµ sè l−îng c¸c mÉu nghiªn cøu ADN cña c¸c loµi Ngò

gia b× gai (NGBG), Ngò gia b× h−¬ng (NGBH), S©m vò diÖp

(SVD), Tam thÊt hoang (TTH), S©m ViÖt Nam (SVN) vµ Ba kÝch

(BK) phôc vô nghiªn cøu 28

B¶ng 3.2. Danh s¸ch, ®Þa ®iÓm thu thËp vµ kÝ hiÖu c¸c mÉu cña hai loµi

Ngò gia b× h−¬ng (H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc sö dông trong

nghiªn cøu ph©n tÝch ADN 39

B¶ng 3.3. KÕt qu¶ ®o quang phæ hÊp thô cña dÞch chiÕt ADN tæng sè cña

c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng (H) vµ Ngò gia b× gai (G) 41

B¶ng 3.4. Danh s¸ch, ®Þa ®iÓm thu thËp vµ kÝ hiÖu c¸c mÉu cña ba loµi S©m

ngäc linh (S), S©m vò diÖp (V), d¹ng trung gian S©m vò diÖp vµ

Tam thÊt hoang (VT) vµ Tam thÊt hoang (T) 42

B¶ng 3.5. KÕt qu¶ ®o mËt ®é quang phæ cña c¸c mÉu S©m ngäc linh (S),

S©m vò diÖp (V), d¹ng trung gian (VT) vµ Tam thÊt hoang (T) 45

B¶ng 3.6. Danh s¸ch, ®Þa ®iÓm thu thËp vµ kÝ hiÖu c¸c mÉu cña Ba kÝch (B) 46

B¶ng 3.7. Sè b¨ng RAPD-PCR ®a h×nh cña c¸c mÉu thuéc hai loµi Ngò gia

b× h−¬ng vµ Ngò gia b× gai ph©n tÝch víi 16 måi ngÉu nhiªn 49

B¶ng 3.8 Sè kiÓu di truyÒn biÓu hiÖn khi sö dông c¸c måi RAPD-PCR

kh¸c nhau tõ kÕt qu¶ ph©n tÝch c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng thu

thËp ®−îc trong nghiªn cøu 52

B¶ng 3.9. Sè b¨ng RAPD ®a h×nh thu ®−îc tõ c¸c mÉu quÇn thÓ loµi Ngò

gia b× gai thu ë Lµo Cai, Cao B»ng vµ L¹ng S¬n tÝnh theo tõng

måi 52

B¶ng 3.10. HÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn gi÷a c¸c mÉu nghiªn cøu cña hai loµi

Ngò gia b× h−¬ng (H) vµ Ngò gia b× gai (G) 56

B¶ng 3.11. Sè b¨ng RAPD-PCR ®a h×nh cña c¸c mÉu thuéc ba loµi S©m Ngäc

linh (SNL), S©m Vò diÖp (SVD) vµ Tam thÊt hoang (TTH) ph©n tÝch

víi 13 måi ngÉu nhiªn 58

B¶ng 3.12. B¶ng hÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn cña c¸c mÉu quÇn thÓ ba loµi

S©m ngäc linh (S), S©m vò diÖp (V), Tam thÊt hoang (T) vµ d¹ng

trung gian (VT) 63

B¶ng 3.13. Thèng kª sè b¨ng ADN thu ®−îc cña 25 mÉu Ba kÝch (B) nghiªn

cøu víi 12 måi 66

B¶ng 3.14. Sè b¨ng RAPD-PCR ®a h×nh cña c¸c mÉu thuéc loµi Ba kÝch víi

12 måi ngÉu nhiªn 67

B¶ng 3.15. HÖ sè t−¬ng ®ång di truyÒn cña 25 mÉu thuéc loµi Ba kÝch (B) 69

B¶ng 3.16. C¸c chØ thÞ RAPD-PCR ®ång h×nh vµ ®a h×nh cã thÓ sö dông gãp

phÇn ph©n biÖt hai loµi Ngò gia b× h−¬ng vµ Ngò gia b× gai 73

B¶ng 3.17. C¸c chØ thÞ RAPD-PCR ®ång h×nh vµ ®a h×nh cã thÓ sö dông gãp 78

phÇn ph©n biÖt ba loµi S©m ngäc linh (SNL), S©m vò diÖp (SVD)

vµ Tam thÊt hoang (TTH)

B¶ng 3.18. C¸c chØ thÞ RAPD-PCR ®ång h×nh vµ ®a h×nh cã thÓ sö dông gãp

phÇn ph©n biÖt c¸c d¹ng h×nh th¸i cña loµi Ba kÝch (B) 82

Danh Môc c¸c h×nh vÏ, ®å thÞ

Trang

H×nh 3.1. Ngò gia b× h−¬ng (Cµnh mang nô hoa) 31

H×nh 3.2. Ngò gia b× gai l«ng 33

H×nh 3.3. Ngò gia b× gai (Cµnh mang hoa) 33

H×nh 3.4a. S©m vò diÖp (C©y cã qu¶ chÝn) 34

H×nh 3.4b. S©m vò diÖp l¸ xÎ n«ng 34

H×nh 3.5. Tam thÊt hoang (C©y cã qu¶ chÝn) 35

H×nh 3.6. D¹ng Panax cã l¸ xÎ n«ng (d¹ng trung gian cña S©m vò diÖp

vµ Tam thÊt hoang) 36

H×nh 3.7. S©m ViÖt Nam (c©y cã qu¶ chÝn) 37

H×nh 3.8. Ba kÝch cã qu¶ tô 38

H×nh 3.9. Ba kÝch cã qu¶ rêi 38

H×nh 3.10. ¶nh ®iÖn di ADN tæng sè c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng (H) vµ Ngò

gia b× gai (G) 42

H×nh 3.11. ¶nh ®iÖn di ADNts cña c¸c mÉu S©m ngäc linh (S), S©m vò diÖp (V) ,

Tam thÊt hoang (T) vµ d¹ng trung gian (VT) 44

H×nh 3.12. KÕt qu¶ ®iÖn di ADN tæng sè cña c¸c mÉu Ba kÝch sau khi ®iÖn di

trªn gel agarose 48

H×nh 3.13. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gai b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPC9 51

H×nh 3.14. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA5 51

H×nh 3.15. S¬ ®å h×nh c©y quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c mÉu nghiªn cøu cña

hai loµi Ngò gia b× h−¬ng (H) vµ Ngò gia b× gai (G) 57

H×nh 3.16. B¨ng ®ång h×nh (chØ ra bëi h×nh ®Çu mòi tªn) cña c¸c mÉu S©m

ngäc linh (S), S©m vò diÖp (V) vµ Tam thÊt hoang (T) t−¬ng øng

víi måi OPA14, OPC1 vµ OPA7 cïng biÓu ®å chi tiÕt sè b¨ng ®a

h×nh (mµu ghi) vµ ®ång h×nh (mµu ®en) cña mçi loµi víi tõng måi

cô thÓ. 59

H×nh 3.17. S¬ ®å c©y quan hÖ di truyÒn gi÷a c¸c mÉu nghiªn cøu cña c¸c

loµi S©m ViÖt Nam (S), S©m vò diÖp (V), d¹ng trung gian cña

S©m vò diÖp vµ Tam thÊt hoang (VT) vµ Tam thÊt hoang (T) 64

H×nh 3.18. C©y quan hÖ di truyÒn cña c¸c mÉu thuéc loµi Ba kÝch (B) 70

H×nh 3.19. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA10 74

H×nh 3.20. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA15 74

H×nh 3.21. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA12 75

H×nh 3.22. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA1 75

H×nh 3.23. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu Ngò gia b× h−¬ng

(H) vµ Ngò gia b× gai (G) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi OPA4 76

H×nh 3.24. ¶nh ®iÖn di s¶n phÈm RAPD-PCR c¸c mÉu S©m ngäc linh (S),

S©m vÜ diÖp (V), Tam thÊt hoang (T) vµ d¹ng trung gian S©m

vò diÖp - Tam thÊt hoang (VT) ®−îc khuÕch ®¹i b»ng måi

OPA14 vµ OPA16 77

H×nh 3.25. KÕt qu¶ ®iÖn di c¸c mÉu Ba kÝch víi måi OPA1 79

H×nh 3.26. KÕt qu¶ ®iÖn di c¸c mÉu ba kÝch víi måi OPC3 80

H×nh 3.27. H×nh ¶nh mét sè b¨ng ®ång h×nh tõ kÕt qu¶ ®iÖn di c¸c mÉu Ba

kÝch víi måi OPA17 81

H×nh 3.28. H×nh ¶nh mét sè b¨ng ®ång h×nh tõ kÕt qu¶ ®iÖn di c¸c mÉu

ba kÝch víi måi OPA15 81

b¶n tù ®¸nh gi¸

VÒ t×nh h×nh thùc hiÖn vµ nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi KH & CN cÊp Bé

1. Tªn ®Ò tµi: Sö dông chØ thÞ ph©n tö ADN kÕt hîp víi c¸c dÊu hiÖu h×nh th¸i trong

nghiªn cøu ph©n lo¹i mét sè c©y thuèc ë ViÖt Nam

2. Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. NguyÔn V¨n TËp

3. Phã chñ nhiÖm ®Ò tµi: ThS. Ph¹m Thanh HuyÒn

4. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn D−îc LiÖu (Bé Y tÕ)

5. Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: Tõ th¸ng 10 n¨m 2005 ®Õn th¸ng 12 n¨m 2007

6. Tæng kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi: 220.000.000 ®ång

Trong ®ã, kinh phÝ tõ NSNN: 220.000.000 ®ång

7. T×nh h×nh thùc hiÖn ®Ò tµi so víi ®Ò c−¬ng:

7.1. VÒ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc

§· hoµn thµnh toµn bé c¸c néi dung nghiªn cøu ®Ò ra trong b¶n ®Ò c−¬ng,

bao gåm:

- §· thu thËp ®−îc sè l−îng lín c¸c lo¹i mÉu ®¸p øng nhu cÇu nghiªn cøu:

Ph©n lo¹i h×nh th¸i (mÉu tiªu b¶n thùc vËt), mÉu nguyªn liÖu nghiªn cøu ADN vµ

mÉu d−îc liÖu (®−îc coi lµ chuÈn) cña c¶ 6 loµi ®èi t−îng nghiªn cøu.

- Qua nghiªn cøu h×nh th¸i ®· x¸c ®Þnh c¸c mÉu thu ®−îc thuéc 6 loµi:

Acanthopanax gracilistylus, Acanthopanax trifoliatus, Panax vietnamensis, Panax

stipuleanatus, Panax bipinnatifidus vµ Morinda officinalis KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh nµy

cßn ®−îc gi¸m ®Þnh bíi sù kh¸c biÖt vÒ chØ thÞ ADN khi ¸p dông kü thuËt RAPD￾PCR.

- §· t¸ch chiÕt ®−îc ADN cña 6 loµi ®¶m b¶o tinh s¹ch, ®¸p øng ®−îc yªu

cÇu cho c¸c b−íc nghiªn cøu tiÕp theo (®· x©y dùng ®−îc qui tr×nh t¸ch chiÕt).

- ¸p dông thµnh c«ng kü thuËt RAPD-PCR trong nghiªn cøu ®èi víi 6 loµi

c©y thuèc quÝ hiÕm (Ngò gia b× h−¬ng, Ngò gia b× gai, S©m ngäc linh, S©m vò diÖp,

Tam thÊt hoang vµ Ba kÝch). KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh ®−îc vÒ tÝnh ®a d¹ng di truyÒn

còng nh− b−íc ®Çu x¸c ®Þnh ®−îc mét sè chØ thÞ ®Æc tr−ng gãp phÇn ph©n biÖt c¸c

loµi kÓ trªn. §ång thêi còng ®· x¸c ®Þnh d¹ng Pianax cã l¸ d¹ng xÎ n«ng thuéc loµi

S©m vò diÖp (P. bipinnatifidus ), d¹ng Ba kÝch cã nhiÒu l«ng vµ kh«ng cã l«ng cã

thÓ thuéc hai loµi kh¸c nhau. §Æc ®iÓm nµy cã sù kh¸c biÖt di truyÒn râ nÐt h¬n so

víi ®Æc ®iÓm cã qu¶ tô hay qu¶ rêi. Tuy nhiªn, vÒ thø Ngò gia b× l«ng (A. trifoliatus

var. setosus) - Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu chØ thÞ ADN hiÖn cã, ch−a thËt ®Çy ®ñ c¸c

dÉn liÖu ®Ó kh¼ng ®Þnh sù kh¸c biÖt víi loµi gèc cña nã.

- B−íc ®Çu ®· ®−a ra ®−îc sù ph©n tÝch vÒ sù kÕt hîp gi÷a ph−¬ng ph¸p

nghiªn cøu ph©n lo¹i h×nh th¸i víi ph−¬ng ph¸p sö dông chØ thÞ ADN trong viÖc x¸c

®Þnh chÝnh x¸c tªn khoa häc còng nh− vÒ ®Þnh h−íng b¶o tån 6 loµi c©y thuèc quÝ

hiÕm kÓ trªn.

7.2. VÒ yªu cÇu khoa häc vµ chØ tiªu c¬ b¶n cña c¸c s¶n phÈm KHCN:

- VÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ®· ¸p dông lµ phï hîp vµ tèi −u trong ®iÒu kiÖn

nghiªn cøu hiÖn nay ë ViÖt Nam.

- C¸c sè liÖu thu ®−îc còng nh− toµn bé nh−ng xkÕt qu¶ nghiªn cøu ®¶m b¶o

trung thùc, ®¸ng tin cËy vµ chÊt l−îng khoa häc cao.

7.3. VÒ tiÕn ®é thùc hiÖn

§©y lµ ®Ò tµi võa ph¶i ®i ®iÒu tra thu thËp mÉu ë nhiÒu tØnh miÒn nói kh¸c

nhau (c¶ MiÒn B¾c vµ MiÒn Nam), võa ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch mét sè l−îng mÉu

lín cña 6 loµi (nghiªn cøu ADN). Tuy nhiªn vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn vÉn ®−îc thùc hiÖn

chÆt chÏ, ®óng víi yªu cÇu vÒ thêi gian do ®Ò tµi ®−a ra.

8. VÒ nh÷ng ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi

Cã thÓ nãi gÇn nh− toµn bé nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy ®Òu lµ

nh÷ng ®ãng gãp míi ®èi víi ViÖt Nam, thËm chÝ cã nhiÒu ®iÓm míi ®èi víi khoa

häc, cô thÓ:

8.1. VÒ gi¶i ph¸p khoa häc c«ng nghÖ

- B−íc ®Çu ®· øng dông thµnh c«ng chØ thÞ ADN (RAPD-PCR) víi ph−¬ng

ph¸p ph©n lo¹i h×nh th¸i cæ ®iÓn ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c bËc ph©n lo¹i ë taxon Loµi.

Víi kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ tÝnh ®Æc tr−ng vµ hÖ sè kh¸c biÖt di truyÒn cßn cã thÓ x¸c

®Þnh ®−îc c¸c d¹ng h×nh th¸i trung gian thuéc loµi nµo. §ång thêi hy väng còng sÏ

x¸c ®Þnh ®−îc vÒ mÆt ph©n lo¹i thùc vËt ë bËc d−íi loµi.

8.2. VÒ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

- §· x©y dùng ®−îc qui tr×nh t¸ch chiÕt ADN ®¶m b¶o ®é tinh s¹ch, phôc vô

qu¸ tr×nh nghiªn cøu. Ph−¬ng ph¸p sö dông chØ thÞ ADN sÏ ®−îc ¸p dông ®Ó kiÓm

®Þnh ®èi víi lo¹i d−îc liÖu thuéc 6 loµi trªn khi cã yªu cÇu nghiªn cøu kiÓm ®Þnh t¹i

ViÖt Nam.

- B−íc ®Çu ®· n¾m v÷ng ®−îc kü thuËt RAPD-PCR trong nghiªn cøu.

8.3. VÒ nh÷ng ®ãng gãp míi vµ kÕt qu¶ kh¸c:

* §· gãp phÇn ®µo t¹o 3 cö nh©n c«ng nghÖ sinh häc:

(1) Hä vµ tªn sinh viªn: §µm Quang HiÕu N¨m tèt nghiÖp: 2007

Tªn ®Ò tµi: Sö dông chØ thÞ ph©n tö RAPD-PCR nh»m ®¸nh gi¸ tÝnh ®a d¹ng di

truyÒn vµ gãp phÇn ph©n lo¹i mét sè kiÓu h×nh th¸i cña c©y Ba KÝch (Morinda

officinalis How) ë ViÖt Nam

(2) Hä vµ tªn sinh viªn: NguyÔn Minh H−êng N¨m tèt nghiÖp: 2007

Tªn ®Ò tµi: Sö dông chØ thÞ RAPD-PCR trong ®¸nh gi¸ ®a d¹ng di truyÒn vµ

gãp phÇn ph©n lo¹i mét sè loµi c©y thuèc quý thuéc chi Panax L. ë ViÖt

Nam

(3) Hä vµ tªn sinh viªn: NguyÔn ThÞ TuyÒn N¨m tèt nghiÖp: 2007

Tªn ®Ò tµi: B−íc ®Çu ®¸nh gi¸ ®a d¹ng di truyÒn hai loµi c©y thuèc Ngò

gia b× gai (Acanthopanax trifoliatus (L.) Merr.) vµ Ngò gia b× h−¬ng

(Acanthopanax gracilistylus W.W. Smith) ë ViÖt Nam b»ng chØ thÞ

RAPD-PCR

* §µo t¹o 1 nghiªn cøu sinh vÒ b¶o tån c©y thuèc

Hä vµ tªn nghiªn cøu sinh: Ph¹m Thanh HuyÒn B¶o vÖ cÊp NN: 2008

Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc cña bèn loµi c©y thuèc quÝ

thuéc hä Ngò gia b× (Araliaceae) ë ViÖt Nam nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn

* H−íng dÉn nhãm sinh viªn tham gia Héi nghÞ Khoa häc sinh viªn cña Tr−êng §¹i

häc Khoa häc tù nhiªn (§¹i häc Quèc gia Hµ Néi) n¨m 2007.

Tªn ®Ò tµi: Sö dông chØ thÞ ADN (RAPD-PCR) trong ®¸nh gi¸ ®a d¹ng di

truyÒn vµ gãp phÇn ph©n lo¹i mét sè loµi c©y thuèc quý ë ViÖt Nam

Nhãm sinh viªn: NguyÔn Minh H−êng, NguyÔn ThÞ TuyÒn, §µm Quang HiÕu

Ng−êi h−íng dÉn: TS. §inh §oµn Long, ThS. Ph¹m Thanh HuyÒn

KÕt qu¶: §¹t gi¶i Nh× toµn tr−êng

* C«ng bè ®−îc 2 bµi b¸o khoa häc trong B¸o c¸o Héi nghÞ D−îc liÖu toµn quèc vµ

T¹p chÝ khoa häc cña §¹i häc Quèc gia Hµ Néi.

Hµ Néi, ngµy 20 th¸ng 12 n¨m 2007

Chñ nhiÖm ®Ò tµi

TS. NguyÔn V¨n TËp