Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Sử dụng bài tập tình huống trong dạy học sinh học vi sinh vật cho học sinh trung học phổ thông huyện Na Rì, tỉnh Bắc Kạn
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NÔNG THỊ THƠI
SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG
TRONG DẠY HỌC SINH HỌC VI SINH VẬT
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
NÔNG THỊ THƠI
SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG
TRONG DẠY HỌC SINH HỌC VI SINH VẬT
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
HUYỆN NA RÌ, TỈNH BẮC KẠN
Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học
Mã ngành: 8 14 01 11
LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Hằng
THÁI NGUYÊN - 2019
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự
hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Hằng. Các số liệu trích dẫn đều có nguồn gốc
rõ ràng. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa được công bố
trong bất kì công trình nghiên cứu nào khác.
Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những kết quả nghiên cứu trong
luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019
Tác giả luận văn
Nông Thị Thơi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu, hoàn thiện luận văn, bên cạnh sự nỗ
lực của bản thân, còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của các thầy cô, sự động viên,
ủng hộ của đồng nghiệp, gia đình và bạn bè.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc TS. Nguyễn Thị Hằng đã tận
tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn;
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo trường Đại học
Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy cô trong Khoa Sinh học trường Đại
học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu;
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các giáo viên, học sinh trường
THPT Na Rì- tỉnh Bắc Kạn đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong
quá trình thực hiện luận văn;
Xin chân thành cảm ơn gia đình, đồng nghiệp, bạn bè đã hỗ trợ, động
viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thiện đề tài.
Thái Nguyên, tháng 9 năm 2019
Tác giả luận văn
Nông Thị Thơi
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i
LỜI CẢM ƠN......................................................................................................ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.............................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG..................................................................................v
DANH MỤC CÁC HÌNH ..................................................................................vi
MỞ ĐẦU.............................................................................................................1
1. Lí do lựa chọn đề tài ........................................................................................1
1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường phổ thông.........................1
1.2. Xuất phát từ đặc điểm của bài tập tình huống trong dạy học.......................2
1.3. Xuất phát từ đặc điểm dạy học Sinh học vi sinh vật ở trường THPT ..........2
1.4. Xuất phát từ thực trạng giáo dục của tỉnh Bắc Kạn .....................................3
2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................4
3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu ....................................................................4
4. Giả thuyết khoa học.........................................................................................4
5. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................5
6. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................5
7. Đóng góp của luận văn ....................................................................................6
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI.....................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu về bài tập tình huống ...............................................7
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới ............................................................7
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam.............................................................8
1.2. Những vấn đề chung về bài tập tình huống trong dạy học.........................10
1.2.1. Một số khái niệm cơ bản .........................................................................10
1.2.2. Đặc điểm của bài tập tình huống .............................................................13
1.3. Dạy học bằng sử dụng bài tập tình huống và năng lực tự học ...................16
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1.3.1. Dạy học bằng sử dụng bài tập tình huống ...............................................16
1.3.2. Năng lực tự học .......................................................................................16
1.4. Thực trạng sử dụng bài tập tình huống trong dạy học tại các trường
THPT tỉnh Bắc Kạn ...........................................................................................21
1.4.1. Khái quát về điều tra thực trạng ..............................................................21
1.4.2. Kết quả điều tra thực trạng ......................................................................22
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ..................................................................................30
Chương 2: THIẾT KẾ VÀ SỬ DỤNG BÀI TẬP TÌNH HUỐNG
TRONG DẠY HỌC SINH HỌC VI SINH VẬT (SINH HỌC 10 - THPT).... 31
2.1. Nội dung dạy học Sinh học vi sinh vật (Sinh học 10 - THPT) ..................31
2.1.1. Cấu trúc nội dung phần Sinh học vi sinh vật - Sinh học 10 THPT.........31
2.1.2. Mục tiêu dạy học Sinh học Vi sinh vật - Sinh học 10............................32
2.2. Thiết kế bài tập tình huống trong dạy học Sinh học vi sinh vật.................33
2.2.1. Nguyên tắc thiết kế bài tập tình huống trong dạy học Sinh học vi
sinh vật...............................................................................................................33
2.2.2. Quy trình thiết kế bài tập tình huống.......................................................34
2.2.3. Một số bài tập tình huống hướng dẫn tự học trong dạy học phần
Sinh học vi sinh vật - Sinh học 10 THPT được thiết kế....................................38
2.3. Sử dụng bài tập tình huống trong dạy học Sinh học vi sinh vật.................48
2.3.1. Biện pháp sử dụng bài tập tình huống có hiệu quả .................................48
2.3.2. Quy trình sử dụng bài tập tình huống trong dạy học Sinh học vi sinh vật....49
2.3.3. Ví dụ kế hoạch bài học Sinh học vi sinh vật sử dụng bài tập tình huống .....51
2.4. Đánh giá năng lực tự học trong dạy học Sinh học vi sinh vật....................57
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ..................................................................................62
Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM......................................................63
3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .................................................................63
3.2. Nội dung và phương pháp thực nghiệm sư phạm ......................................63
3.2.1. Nội dung thực nghiệm .............................................................................63
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.2.2. Phương pháp thực nghiệm.......................................................................63
3.3. Kết quả thực nghiệm sư phạm....................................................................64
3.3.1. Kết quả đánh giá năng lực tự học của học sinh thông qua nhận thức
kiến thức Sinh học vi sinh vật ...........................................................................64
3.3.2. Kết quả đánh giá năng lực tự học của học sinh thông qua kĩ năng
tự học .................................................................................................................72
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..................................................................................74
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ .............................................................................75
TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................76
PHỤ LỤC
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Thứ tự Viết tắt Chữ viết đầy đủ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
BTTH
ĐC
GD&ĐT
GDPT
GV
HS
PPDH
SHVSV
TN
Bài tập tình huống
Đối chứng
Giáo dục và Đào tạo
Giáo dục phổ thông
Giáo viên
Học sinh
Phương pháp dạy học
Sinh học vi sinh vật
Thực nghiệm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 1.1. Yêu cầu cần đạt về năng lực tự học của học sinh ............................17
Bảng 1.2. Nhận thức của giáo viên về bài tập tình huống và sử dụng bài tập
tình huống trong dạy học...................................................................23
Bảng 1.3. Thái độ của học sinh đối với các hoạt động dạy học môn Sinh
học (%) ..............................................................................................27
Bảng 1.4. Ý thức học tập đối với hoạt động học tập của học sinh....................28
Bảng 2.1. Mục tiêu dạy học Sinh học vi sinh vật ở trường THPT....................32
Bảng 2.2. Một số bài tập tình huống trong dạy học Sinh học vi sinh vật .........38
Bảng 2.3. Các mức độ nhận thức kiến thức Sinh học vi sinh vật......................58
Bảng 2.4. Tiêu chí đánh giá các kĩ năng của năng lực tự học ...........................60
Bảng 3.1. Tần suất mức độ nhận thức kiến thức qua các bài kiểm tra..............65
Bảng 3.2. Tần suất điểm kiểm tra bài 15 phút (f%) ..........................................66
Bảng 3.3. Kiểm định
X
điểm kiểm tra 15 phút ................................................67
Bảng 3.4. Phân tích phương sai điểm kiểm tra 15 phút ....................................68
Bảng 3.5. Tần suất điểm kiểm tra bài 45 phút (f%) ..........................................69
Bảng 3.6. Kiểm định
X
điểm kiểm tra 45 phút ................................................70
Bảng 3.7. Phân tích phương sai điểm kiểm tra 45 phút ....................................71
Bảng 3.8. Kết quả thực hiện các kĩ năng tự học của năng lực tự học ...............72
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình 1.1. Mức độ sử dụng bài tập tình huống trong dạy học Sinh học tại
trường THPT tỉnh Bắc Kạn ...............................................................25
Hình 1.2. Mức độ hứng thú của học sinh khi tham gia học tập môn học sử
dụng bài tập tình huống.....................................................................26
Hình 1.3. Mức độ sử dụng bài tập tình huống với phát triển năng lực tự học
của học sinh trong dạy học Sinh học tại trường THPT tỉnh Bắc Kạn ..26
Hình 2.1. Sơ đồ cấu trúc nội dung Sinh học vi sinh vật (Sinh học 10).............31
Hình 2.2. Sơ đồ các bước trong quy trình thiết kế bài tập tình huống ..............34
Hình 2.3. Sơ đồ các bước sử dụng bài tập tình huống trong dạy học Sinh
học vi sinh vật nhằm phát triển năng lực tự học ...............................50
Hình 3.1. Biểu đồ tần suất mức độ nhận thức kiến thức qua các bài kiểm tra..65
Hình 3.2. Biểu đồ tần suất điểm kiểm tra bài 15 phút.......................................66
Hình 3.3. Biểu đồ tần suất điểm kiểm tra bài 45 phút.......................................69
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU
1. Lí do lựa chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường phổ thông
Đổi mới giáo dục ở Việt Nam được xác định theo định hướng phát triển
phẩm chất và năng lực của người học, tạo môi trường học tập và rèn luyện,
giúp HS phát triển hài hòa thể chất và tinh thần, trở thành người học tích cực,
tự tin, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời.
Mục tiêu đổi mới được quy định trong Nghị quyết 88/2014/QH13 của
Quốc hội: “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT nhằm tạo chuyển biến
căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả GDPT; kết hợp dạy chữ, dạy người
và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ
kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài
hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi HS” [22].
Nghị quyết số 29 - NQ/TW của Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung
ương Đảng khóa XI đã chỉ rõ “Đổi với GDPT, tập trung phát triển trí tuệ, thể
chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng
khiếu, định hướng nghề nghiệp cho HS. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn
diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ,
tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn [2].
Đổi mới PPDH đã được coi là một nhiệm vụ quan trọng của sự nghiệp
phát triển GD&ĐT ở nước ta. Xu thế chung của việc đổi mới là sử dụng các
PPDH phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của HS; chuyển từ hình
thức GV giữ vai trò trung tâm trong giờ học và có nhiệm vụ truyền đạt thông
tin cho HS sang hình thức HS giữ vai trò trung tâm, GV tổ chức hoạt động
nhận thức của HS qua đó phát huy tích tích cực, độc lập và sáng tạo của HS.
Dạy học các môn khoa học trong nhà trường cần phải chú ý đến việc nâng cao
năng lực, trong đó có năng lực tự học cho HS thông qua các tình huống học tập
cụ thể và có thể áp dụng vào thực tiễn.