Sự đa hình hình thái hạt và đa hình phân tử trong quần thể F3 của cặp lai lúa CR203 và bắc thơm số 7

Tgp chi Cdng nghi Sinh hgc 9(1): 67-72,2011

SV" DA HINH HINH THAI HAT VA DA HINH PHA N TU" TRONG QUAN THE F3 CUA

CiM* LAI LUA CR203 VA BAC THOM SO 7

Nguyin Thi Kim Lign', Phan Thf Bay', Dang Thi Minh Liia', Tran Thi Lutmg^, Nguyin Dfrc Thanh'

'Vi?n Cdng nghe sinh hgc

^Truang Dgi hgc Ndng ldm Thdi Nguyen

T6M TAT

Hinh thai hat la mpt trong i^ihig ylu td anh hudng den viec san xuit liia gao. Hinh thai hat cdn ddng vai

trd quan trpng vi6c xac dinh chit lugng (ham lugng sat va protein) va nang suit hat lua. Vi vay, nghien cuu

nay tien hanh nham danh gia su phan ly tinh trang hinh thai hat va nhirng thay ddi vl phan tu dua tren cac chi

thi SSR cua quin the F3 gdm 150 ca thi cua cap lai giua CR203 va Bic therm sd 7 lam ca sd cho lap ban dd

QTL. Nghien curu da su dung 102 cap mdi SSR &h dinh gia da hinh giira bd me, kit qua cho thiy ty le da hinh

giua bd me la kha cao dat 26% (28 cap moi trSn 102 cap mdi). Danh gia da hinh tren quan the vdi 22 cap mdi

da cho da hinh d bo me ciing cho thay trong quan the F3 su bien ddng ve mat phan tir d cac locus chi thi SSR la

rat cao. Ddi vdi tinh trang chieu dai hat, cac ddng cd xu hudng giir nguyen hinh dang nhu gidng lam me

(CR203), trong khi tinh trang chiiu rdng hat cd su phan bd ddng diu hon va ty le dai hat'rpng hat cd xu hudng

nam d trung gian giira hai giong bo va me. Budc dau xac dinh dugc chi thi RM229 lien quan den ty le dai

h?it/rpng hat.

Tit khoa: chi thi phdn tic, lua, QTL, SSR, tinh trgng hinh thdi hgt

MCJDAU

Chit lugng gao li mdt die dilm rit phfrc tap, chii

ylu dugc xic dinh bdi bdn thanh phin: chit lugng xay

xit, ding vh ben ngoii, chat lugng nau va in, chat

lugng dinh dudng (Li et al, 2003). Trong sd niy chit

lugng nau, chat lugng in va ve be ngoii cua hat tao

thanh ylu td kinh tl quan frgng anh hudng din viec

sin xuat liia d nhieu viing sin xuat lua gao fren the

gidi. Ve bl ngoii ciia hat gao chu yeu dugc dinh bdi

cac tinh trang nhu dp dai, dp rdng, ty le dii/rdng vi dp

due cua ndi nhii (Zhang, 2007). Them vao dd, dp rdng

vi dp dii hat cd thi inh hudng rit Idn den nhung tinh

hang chat lugng quan frgng khic cua lua nhu do due

cua hat, hi$u qua xay xit, chit lugng niu vi in. Ddng

thdi dg rdng va hinh dang hat ciing ddng vai frd quan

hpng frong xic dmh chit lugng va nang suit hat (Wan

et al, 2008). Die dilm hmh thii h^t ciing dugc xem la

ddng vai frd dang kl fron^ biln ddi di truyen ve him

lugng Fe frong hat gao trang. Promuthai vi cs (2007)

da nghien cuu mdi quan he giua hinh thii hat, muc do

xay xit va su mit Fe trong sudt qui trinh dinh bdng

h^t cua 17 gidng liia dai dien cho 6 loai hmh thii hat

khic nhau. Mfrc dp hao hiit Fe thip nhit d loai gao hat

trdn ngin so vdi cic loai hinh dJing hat khic. Dieu niy

ggi y ring hai die dilm niy d hat cd the xem nhu mpt

chi ti6u sang Igc diu tien khi chpn Ipc gidng cho ham

lugng sit cao frong sin xuit g?io. Day li cic tinh trang

sd lugng dugc kiem soit bdi nhilu gen (QTLs), vi vay

rit khd khin cho cac nhi chpn gidng frong viec sfr

dung cic bien phip truyen thdng de cii tien hay chpn

Ipc.

Tuy nhien, cic nghien cuu vl tinh frang hmh

thii hat (dp dii hat, dp rdng hat...) cdn rit ban chi.

Kang vi ddng tic gii (1999) da xic dinh 15 QTLs

cho kich thudc hat vi hinh dang hat cua quin the 164

ddng thi he FU tu cap lai giua Milyang 23 vi

Gibobyeo: 5 QTLs cho chiiu dii h^t tren nhilm sic

thi (NST) 1, 3, 5, 10, 12; 3 QTLs cho dp rdng hat

fren NST sd 2, 8, 12, 3 QTLs cho ty le dii/rdng tren

NST sd 2,10,12 va 2 QTLs cho dp diy hat fren NST

sd 2, 10. Yoshida vi cs (2002) da lap ban dd lien kit

d liia vdi 145 chi tiii (RAPD, AFLP, SSR). Kit qui

cho thiy mdt sd QTLs dong thdi inh hudng len trpng

lugng hat, chiiu rdng hat vi dp diy hat, trong khi

QTLs cho do dii hat anh hudng dpc lap len kich

tiiudc hat. Mdt QTL fren NST sd 4 lim giim him

lugng protein frong gao dugc danh bdng cd mdt mdi

tuomg quan thuin vdi dp dai hat. Nhu vay, QTL dp

dai hat fren NST sd 4 cd thi kilm soat khdng chi

hinh dang hat ma cdn ca ciu time ben frong lien quan

din hieu qui xay xit hay vi fri tich luy protein.

Vi vay, nghien cfru nay dua ra nhung dinh gii

vl su da hinh vl hinh thai ciia mdt sd tuih trang hinh

thii hat cung nhu nhiing thay ddi vl phin hi trong

67