Quyền khiếu kiện khi nhà nước thực hiện việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

nghiªn cøu - trao ®æi

t¹p chÝ luËt häc sè 7/2011 15

TS. Phan Trung HiÒn *

1. Khái quát về quyền khiếu kiện và

đặc điểm của quyền khiếu kiện trong lĩnh

vực thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái

định cư

1.1. Khiếu kiện hành chính và cơ sở hiến

định của quyền khiếu kiện

Khiếu kiện hành chính là việc phản

kháng quyết định hành chính, hành vi hành

chính của cá nhân, tổ chức trước cơ quan tài

phán hành chính khi có căn cứ cho rằng

quyết định hành chính, hành vi hành chính

đó là trái pháp luật, xâm hại đến các quyền

và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên,

nếu quyền khiếu nại là quyền hiến định(1)

được xây dựng từ rất sớm(2)

và khá quen

thuộc trong đời sống pháp lí của người dân

Việt Nam thì quyền khiếu kiện được quy

định muộn hơn, gắn liền với sự ra đời của

Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành

chính năm 1996 (đã được sửa đổi, bổ sung

năm 1998 và 2006) và vừa được pháp điển

hoá thành Luật tố tụng hành chính năm

2010. Ở Việt Nam, Hiến pháp không đề cập

quyền khiếu kiện. Điều này cho thấy chưa có

sự thống nhất trong việc nhìn nhận hai loại

quyền nêu trên trong khi hai quyền này cùng

song hành bảo vệ lợi ích người dân và hướng

đến việc nâng cao hiệu quả của công tác

quản lí nhà nước.

1.2. Đặc điểm của khiếu kiện trong thu

hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư

Khiếu kiện trong thu hồi đất, bồi thường,

hỗ trợ, tái định cư có một số đặc điểm đặc

thù như sau:

- Về phạm vi: Trong quá trình công nghiệp

hoá, hiện đại hoá, để thực hiện các mục tiêu

quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích

công cộng và phát triển kinh tế, một số

lượng lớn diện tích đất đai cần phải được bố

trí, sắp xếp lại. Công tác thu hồi đất, bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư vì vậy phải được

thực hiện. Điều này trực tiếp tác động đến

lợi ích của nhiều cá nhân, tổ chức khắp mọi

tỉnh, thành trên phạm vi cả nước. Vì vậy, sự

không đồng thuận trong thu hồi đất, bồi

thường, hỗ trợ, tái định cư có thể diễn ra ở

nhiều hộ dân trong cùng một dự án, trên cùng

một địa bàn. Các báo cáo, kết luận về số vụ

việc khiếu kiện chỉ ra rằng khiếu kiện trong

lĩnh vực đất đai, thu hồi đất, bồi thường, hỗ

trợ, tái định cư có số lượng cao nhất trong

các nội dung khiếu kiện. Ví dụ: Từ năm 2007

- 2009 ở thành phố Cần Thơ và tỉnh Tiền

Giang, khiếu kiện trong lĩnh vực đất đai, giải

phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ, tái định

cư có năm chiếm đến 90% số vụ khởi kiện

hành chính được thụ lí giải quyết.(3)

* Khoa luật Đại học Cần Thơ