Quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst &

LỜI NÓI ĐẦU

Kiểm toán BCTC của một doanh nghiệp là công việc đòi hỏi tính khoa học cao,

bởi lẽ BCTC được hình thành nên từ các khoản mục, lồng trong đó còn là mối quan hệ

hữu cơ giữa các tài khoản, từ đó phản ánh bộ mặt của một doanh nghiệp cho nên để đưa

ra ý kiến trung thực và hợp lý về BCTC trong báo cáo kiểm toán, kiểm toán viên phải

khẳng định được tính trung thực, hợp lý của từng nhân tố cấu thành của BCTC. Lẽ

đương nhiên, công việc này có thể có những cách tiếp cận khác nhau, song mục đích

cuối cùng đó là khẳng định tính trung thực và hợp lý của tổng thể thông qua việc đảm

bảo đặc tính này ở cấp bộ phận. Thời gian thực tập tại công ty TNHH Ernst & Young

Việt Nam đã cho em cơ hội để tiếp cận việc thực hiện quy trình kiểm toán hoàn chỉnh

tại một số khách hàng kiểm toán, có thể nói một cuộc kiểm toán chính là công trình của

đoàn kiểm toán, tuy nhiên, để đảm bảo tính chi tiết và cụ thể trong việc nghiên cứu về

công tác kiểm toán, em xin được phép chỉ tập trung vào một phần hành kiểm toán, như

là một nhân tố cấu thành trong một cuộc kiểm toán.

Chu trình tiền lương và nhân viên là một chu trình không thể thiếu trong hoạt

động của bất cứ doanh nghiệp nào, đó không chỉ đơn thuần là nghĩa vụ đãi ngộ của

doanh nghiệp đối với nhân viên mà còn ứng với cách thức ghi nhận chi phí, ảnh hưởng

đến việc hình thành kết quả lãi lỗ của doanh nghiệp, nói một cách khác, chu trình này

không chỉ liên quan đến bảng cân đối kế toán mà còn ảnh hưởng đến con số trên báo cáo

kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Hơn thế nữa, kiểm toán viên từ đó có thể đưa ra

những khuyến nghị để giúp doanh nghiệp có thể hướng tới hoàn thiện hệ thống tuyển

chọn về nhân sự, cũng như cách thức hạch toán và quản lý về lương của doanh nghiệp.

Chính vì tính chất quan trọng đó, khoản mục liên quan đến bảng lương được coi là một

khoản mục khó, đòi hỏi sự cẩn thận và tỉ mỉ không chỉ đứng riêng ở góc độ về tính trung

thực số liệu mà còn xem xét đến tính logic khi đối chiếu với các phần hành khác có liên

quan. Nhận thấy được tính phức tạp của phần hành này, em đã cố gắng tham khảo các

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

tài liệu kiểm toán của công ty, cũng như tham vấn từ các anh chị đã từng tham gia thực

hiện phần hành này để có thêm được những hiểu biết về các công việc cụ thể cũng như

trình tự thực hiện và nội dung của các công việc để đi đến mục đích cuối cùng là xác

minh của kiểm toán về tính trung thực, hợp lý của BCTC, và có thể từ đặc điểm của kế

toán tại doanh nghiệp, bày tỏ ý kiến để khách hàng có thể quản lý tốt hơn và khắc phục

được những sai sót hoặc lược giản hệ thống cồng kềnh không cần thiết trong việc hạch

toán.

Đây chính là những tiền đề giúp em lựa chọn đề tài cho chuyên đề thực tập tốt

nghiệp là: Quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán

BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực hiện

Nội dung chuyên đề thực tập tốt nghiệp gồm hai chương:

Chương 1: Thực trạng quy trình kiểm toán chu trình tiền lương và nhân

viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam thực

hiện

Chương 2: Nhận xét và các giải pháp hoàn thiện quy trình kiểm toán chu

trình tiền lương và nhân viên trong kiểm toán BCTC do công ty TNHH Ernst &

Young Việt Nam thực hiện

CHƯƠNG 1: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH KIỂM TOÁN CHU TRÌNH

TIỀN LƯƠNG VÀ NHÂN VIÊN TRONG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

CHÍNH DO CÔNG TY TNHH ERNST & YOUNG VIỆT NAM THỰC

HIỆN

1.1 Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên trong kiểm

toán báo cáo tài chính của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam

Trước khi bắt đầu thực hiện một cuộc kiểm toán, kiểm toán viên phải xác định rõ

ràng mục tiêu của cuộc kiểm toán đó, bắt đầu từ những mục tiêu chung cho đến những

mục tiêu cụ thể cho từng phần hành kiểm toán, kết hợp với những hiểu biết về đơn vị để

quyết định mục tiêu trọng yếu và cần tập trung vào phần hành nào. Mục tiêu kiểm toán

giúp kiểm toán viên xây dựng kế hoạch và chương trình kiểm toán phù hợp, từ đó xác

định khối lượng công việc, thiết kế các thủ tục kiểm toán phù hợp phục vụ cho việc thực

hiện kiểm toán và hoàn thành công việc trong tiến độ.

Khi tiến hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên theo các thủ tục được

thiết kế sẵn của công ty TNHH Ernst & Young Việt Nam.

Trong kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, cụ thể các mục tiêu kiểm toán

được xác định như sau:

Mục tiêu kiểm toán chung: Khẳng định tính trung thực hợp lý của các nghiệp vụ

liên quan đến tiền lương và nhân viên, phù hợp với nguyên tắc và chế độ kế toán hiện

hành, để có đủ bằng chứng kết luận về con số của các khoản mục phải trả liên quan đến

tiền lương trên BCTC của đơn vị.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Bảng 1.1: Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên của công ty TNHH Ernst &

Young Việt Nam

Mục tiêu kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên

Mục tiêu về tài chính (Cơ sở dẫn liệu)

• Tính hiện hữu, tính trọn vẹn, tính đo lường của chi phí tiền lương.

• Tính trọn vẹn, tính định giá, tính quyền và nghĩa vụ của số dư cuối kỳ phải trả lương nhân viên và các khoản

trích theo lương.

Mục tiêu về thực hiện (Thời gian/Chi phí/Chất lượng)

• Tính toán chi phí tiền lương một cách chính xác.

Mục tiêu về tuân thủ

• Tuân thủ theo Luật Lao động và những văn bản luật có liên quan liên quan đến việc chi trả lương của Chính phủ

Việt Nam.

Trong đó, cụ thể:

Tính trọn vẹn: Những khoản phải trả công nhân viên phát sinh trong kỳ đã được

hạch toán đầy đủ trên sổ sách kế toán của đơn vị.

Tính hiện hữu: Số dư phải trả công nhân viên, tức con số được trình bày trên

BCTC là có thực, là kết quả của các nghiệp vụ thực tế đã phát sinh trong niên độ tài

chính.

Tính phân loại và trình bày: Việc hạch toán chi phí vào khoản phải trả công nhân

viên (TK 334), và các khoản trích theo lương (TK 3382, 3383, 3384, TK BHTN) là đúng

đắn, phù hợp với tính chất hạch toán của tài khoản.

Tính chính xác cơ học: Việc đặt công thức tính lương (kế toán trên excel) và các

khoản trích theo lương là đúng đắn, các công thức cộng tổng là đầy đủ và không bỏ sót

để đảm bảo con số tổng hợp cuối cùng được tính toán chính xác.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Tính định giá: Việc tính toán lương theo quy định đã đúng hay chưa, mức lương

cơ bản áp dụng như thế nào, có đúng như trong hợp đồng lao động hay không (chọn mẫu

để xem xét việc thực hiện này, chủ yếu được thực hiện trong thử nghiệm kiểm soát).

Tính quyền và nghĩa vụ: Số dư của TK 334 và 338 thể hiện nghĩa vụ của đơn vị

về chi trả tiền lương và thực hiện việc quản lý các khoản trích theo lương. Đặc biệt trong

phần hành này, kiểm toán viên phải hết sức chú ý đến việc trích thuế thu nhập cá nhân

của nhân viên có ký hợp đồng với công ty theo văn bản pháp luật, thông tư mới nhất ban

hành và được áp dụng hiện hành. Đặc biệt, phần lương còn có liên hệ đến phần thuế và

các khoản phải nộp Nhà nước, cụ thể là thuế thu nhập cá nhân (TK 3335), trong phần

kiểm toán này sẽ đề cập đến việc kiểm toán tính thuế thu nhập cá nhân, để thể hiện tính

gắn kết của các khoản mục.

Như vậy, việc xác định mục tiêu kiểm toán trong chu trình tiền lương và nhân

viên, đi từ tính có thực của các nghiệp vụ, cho đến tính có thực của số dư cuối kỳ trên

bảng cân đối kế toán. Kiểm toán viên phải xác định được đối với doanh nghiệp được

kiểm toán, phần chi phí chiếm tỷ trọng bao nhiêu, ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh

doanh như thế nào. Trả lời được những câu hỏi đó, nghĩa là kiểm toán viên có thể xác

định được tính chất quan trọng của chu trình trong hoạt động của đơn vị được kiểm toán,

cũng như phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục phải trả công nhân viên và các

khoản trích theo lương trên bảng cân đối kế toán.

1.2 Đặc điểm kế toán nghiệp vụ tính lương và chi trả lương, các khoản

trích theo lương ở khách thể kiểm toán của Công ty TNHH Ernst & Young Việt

Nam có ảnh hưởng đến kiểm toán

Trong phần hành kiểm toán chu trình tiền lương và nhân viên, điều quan trọng đó

là kiểm toán viên phải tìm hiểu được đặc điểm kế toán của đơn vị được kiểm toán để

nắm bắt được rủi ro tiềm tàng cũng như rủi ro kiểm soát đối với chu trình này. Từ đó,

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

kiểm toán viên có thể khoanh vùng và tập trung, chú ý đến những phần mà theo nhận

định có thể sai phạm.

Khi tiến hành xem xét cách thức vận hành của một hệ thống, mà ở đây được đề

cập đến là chu trình nhân viên, kiểm toán viên phải tìm hiểu về chính sách chi phối hoạt

động của hệ thống, từ chính sách của Nhà nước cho đến những quy định có tính tổ chức

của doanh nghiệp bằng cách xem xét hệ thống thông tư, văn bản tính và trích lập lương

được đơn vị sử dụng và tính cập nhật của các văn bản này (mức trợ cấp thất nghiệp…),

ví dụ như trong thời gian gần đây, việc doanh nghiệp cũng như cá nhân phải đóng thêm

bảo hiểm trợ cấp thất nghiệp cho người lao động cũng như họ phải trích thêm từ lương

của mình để chi trả cho loại bảo hiểm bảo vệ quyền lợi người lao động này. Từ đó, nhận

định về tính cập nhật thông tin và thực hiện thông tư, như quyết định về tăng mức lương

cơ bản của Nhà nước, các thông tư hướng dẫn về thuế, như thuế thu nhập doanh nghiệp

và đặc biệt trong thời gian gần đây khi có những điều chỉnh về thuế thu nhập cá nhân thì

vấn đề này đang hết sức được quan tâm và các cuộc kiểm toán cũng chú trọng hơn đến

việc thực hiện thể hiện tính cập nhật và sự hiểu biết của doanh nghiệp đối với thông tư.

Đối với những chính sách quy định ở đơn vị, kiểm toán viên phải đánh giá được tính

tuân thủ luật, tính hợp lý, tính hiệu quả của quy định, liệu quy định có gây cản trở cho

việc hạch toán, thực hiện các chế độ đãi ngộ dành cho nhân viên hay không.

Khi đảm bảo được nền tảng hạch toán của chu trình, kiểm toán viên phải đi sâu

vào soát xét tính hiệu lực của chính sách trong việc thực hiện, được thể hiện ở công tác

tổ chức kế toán. Bắt đầu từ những thông tin tổng quan về người tiến hành thực hiện các

công đoạn thuộc quy trình, từ đó có kết luận về tính phân công, phân nhiệm và phân

cách trách nhiệm, cũng như khả năng sai sót, gian lận có thể xảy ra từ tính chất tổ chức

kế toán này.

Đi sâu hơn vào công tác tổ chức kế toán tiền lương và nhân viên, kiểm toán viên

có thể xem xét hình thức kiểm soát hồ sơ nhân viên để chi trả lương, việc cập nhật danh

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

sách và quản lý về cấp bậc lương, lương cơ bản để trích lập bảo hiểm, các yếu tố liên

quan đến thuế thu nhập cá nhân bằng cách phỏng vấn khách hàng và cập nhật những

quyết định có liên quan đến vấn đề chi trả lương từ Ban giám đốc của đơn vị để đối

chiếu việc thực hiện và hiểu biết thêm về quy chế thực hiện. Đồng thời, kiểm toán viên

phải đánh giá được quy mô thực hiện chu trình thông qua số lượng nhân viên của đơn vị,

việc phân chia thành tổ đội, phòng ban để nhận định được tính hợp lý trong tổ chức công

tác kế toán, ví dụ như quy mô nhân viên ở doanh nghiệp quá lớn nhưng doanh nghiệp

không ưu tiên nhân sự kế toán thực hiện riêng phần hành này mà giao cho một nhân viên

kế toán cùng lúc thực hiện nhiều phần hành.

Cụ thể vào việc thực hiện công tác kế toán, tức là đi từ hệ thống TK kế toán được

thiết lập sử dụng, các tiểu khoản được áp dụng có phù hợp với quy mô hay không, quy

trình xử lý các chứng từ kế toán của doanh nghiệp, những đặc điểm này của hệ thống sẽ

góp phần giúp kiểm toán viên đánh giá được mức rủi ro, khả năng gian lận đối với việc

thực hiện chu trình tiền lương và nhân viên của đơn vị. Trước hết, kiểm toán viên phải

nắm bắt được chu trình luân chuyển ở trong doanh nghiệp để có thể kết hợp một cách

khoa học kiểm tra những vấn đề phát sinh trong doanh nghiệp và ghi chú những điểm có

khả năng xảy ra sai phạm.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Sơ đồ 1.1 Sự cấu thành và chu chuyển của tiền lương nhân viên

Thông thường, tiền lương chỉ được ghi nhận là chi phí khi đã có lao động sống

phát sinh của người lao động trong kỳ, như vậy kế toán phải ghi nhận khoản phải trả đối

với những lao động sống phát sinh mà chưa được chi trả, chính vì lẽ đó, đối với phần

hành này, kiểm toán viên cần đặc biệt chú ý tới việc ghi nhận phải trả để phản ánh đúng

chi phí phát sinh trong kỳ, dẫn tới việc tính toán đúng đắn giá vốn hàng bán, chi phí bán

hàng và quản lý doanh nghiệp để có được con số phản ánh trung thực tình hình hoạt

động kinh doanh của đơn vị (lãi, lỗ).

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368

Tiền

lương cơ

bản

Tiền

thưởng

Tiền phụ

cấp Bảo hiểm

-Y tế

-Xã hội

-Thất

nghiệp

-KPCĐ

Doanh

nghiệp

Người

lao động Thuế thu

nhập cá

nhân

Doanh nghiệp thu hộ cơ quan

Thuế