quy chế thị trường và điều tra chống bán phá giá

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ - LUẬT

MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

Đề tài:

QUY CHẾ PHY THỊ TRƯỜNG VÀ

ĐIỀU TRA CHỐNG BÁN PHÁ GIÁ

Lớp : Luật Kinh doanh K09501

Giáo viên hướng dẫn: PGS.TS Dương Anh Sơn

MỤC LỤC

MỤC LỤC......................................................................................................................................................1

LỜI NÓI ĐẦU................................................................................................................................................2

LỜI NÓI ĐẦU

Thương mại quốc tế không phải là một cuộc chơi công bằng như những gì chúng

ta nhìn thấy, ở đó, quyền lợi của những quốc gia giàu có, quyền lực, luôn được đề cao và

bảo vệ, và những quốc gia thuộc thế giới thứ ba, đang phát triển chính là những đối

tượng phải chấp nhận những quy luật có sẵn, dù không phải bao giờ họ cũng được

hưởng lợi ích từ quy tắc cuộc chơi mang lại. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi mặt

hàng cá tra, cá ba sa của Việt Nam bị chính phủ Mỹ áp thuế chống bán phá giá gần 10

năm trời, và hiện nay vẫn chưa có động thái khả quan nào cho việc gỡ bỏ, dù cho Việt

Nam đã là thành viên Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Điều này cho thấy rằng,

chúng ta vẫn chưa chuẩn bị đầy đủ khi gia nhập thương mại quốc tế. Có thể thấy để

thoát khỏi tình trạng khó khăn cho Việt Nam trước nền kinh tế hội nhập chỉ có một con

đường là minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và áp dụng nền kinh tế thị trường. Trong

đó, mối liên hệ giữa cớ chế phi thị trường và điều tra chống bán phá giá là vấn đề cần

được xem xét để tránh những hậu quả như vụ kiện cá da trơn, giày da, gạo, tôm…

Vậy thế nào là cơ chế thị trường, thế nào là là phi thị trường, tại sao phải áp dụng

cơ chế thị trường và tiến tới xóa bỏ cơ chế phi thị trường, điều tra bán phá giá có liên

quan gì đến quốc gia không được công nhận có nền kinh tế thị trường…Thực tiễn cho

thấy trong tất cả các vụ kiện bán phá giá mà ta đối mặt, điểm yếu lớn nhất dẫn đến sự

thua thiệt chính là cơ quan điều tra không tin tưởng những số liệu mà các doanh nghiệp

ta cung cấp, vì nước ta không được công nhận có nền kinh tế thị trường. Ta có thống kê

sơ bộ sau: tính đến tháng 3/2006 chúng ta đã phải đối phó với 21 vụ kiện chống bán phá

2

giá, trong đó có 13 vụ Việt Nam phải chịu thuế chống bán phá giá. EU là nước khởi kiện

Việt Nam nhiều nhất (8 vụ) với mức thuế cao nhất lên đến 93% đối với mặt hàng Oxyde

kẽm. Trong phạm vi bài tiểu luận, chúng ta sẽ đi phân tích kỹ các ưu điểm của việc vận

dụng quy chế thị trường vào xuất khẩu, các biện pháp chống lại những cáo buộc phi lí

mà tòa án nước nhập khẩu gán cho các DN xuất khẩu, đặc biệt là việc suy ngẫm về các

bản án về bán phá giá mà Việt Nam là bị đơn. Bài học rút ra được từ những kinh nghiệm

quí báu này chính là hành trang không thể thiếu cho việc tiếp tục hội nhập trong tương

lai.

1. Một số nét khái quát về quy chế nền kinh tế phi thị trường và điều tra chống

bán phá giá

1.1. Quy chế nền kinh tế phi thị trường

1.1.1. Định nghĩa nền kinh tế phi thị trường

Bắt nguồn từ Hiệp định thương mại song phương giữa Hoa Kỳ và Liên bang Xô

Viết năm 1935, khái niệm về Nền kinh tế phi thị trường đã bắt đầu xuất hiện. Sau thế

chiến thứ hai, xuất hiện thêm thuật ngữ “các quốc gia thương mại nhà nước”, đây là tên

gọi chung chon các quốc gia mà ở đó Nhà nước đóng vai trò quan trọng trong hoạt động

ngoại thương, chủ yếu là ở các nước Đông Âu. Hiện tượng nhà nước độc quyền tuyệt

đối trong hoạt động giao dịch ngoại thương đã làm cho các nhà kinh tế học cũng như

chính trị gia chuyển sang nghiên cứu một đặc tính mới của hệ thống kinh tế phi thị

trường, có tên là hệ thống kế hoạch hóa tập trung. Theo đó, đã xuất hiện thuật ngữ “nền

kinh tế kế hoạch tập trung”, thuật ngữ này đã thay thế “nền kinh tế nhà nước kinh

doanh”. Trong Luật Hải quan Hoa Kỳ năm 1973, thuật ngữ “quốc gia nền kinh tế tập

trung” lần đầu tiên đã xuất hiện. Cùng thời kỳ đó, thuật ngữ “Nhà nước Xã hội chủ

nghĩa” đã được đề cập trên thế giới. Với sự bắt đầu cải cách thị trường trong hầu hết các

nền kinh tế kế hoạch tập trung vào những năm 1980 và đầu 1990, hiện tượng này đã trở

thành phổ biến và được gọi là “quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường”

(Transaction to a market economy). Tuy nhiên, cùng với sự xác định khái niệm “các

quốc gia đang trong thời kỳ chuyển đổi” (transaction countries) thì thuật ngữ nền kinh tế

phi thị trường cũng được sử dụng lại.

Như vậy, Nền kinh tế phi thị trường được hình thành như một điều tất yếu trong sự

vận động và phát triển của kinh tế xã hội từ những năm đầu thế kỷ XX, nhằm xác định

ra các quốc gia có nền kinh tế chịu sự quản lý và can thiệp sâu của Nhà nước. Cơ quan

3

phát triển thương mại Liên Hiệp Quốc (UNCTAD)1

đã đưa ra khái niệm để xác định

Nền kinh tế phi thị trường và Nền kinh tế thị trường như sau2

:

Một quốc gia được coi là có nền kinh tế thị trường khi nền kinh tế đó phải

dựa chủ yếu vào lực lượng thị trường để xác định mức độ của sản xuất, tiêu dùng, đầu tư

và tiết kiệm mà không có sự can thiệp của Chính phủ.

Một quốc gia có nền kinh tế phi thị trường khi đó là thị trường mà Chính

phủ tìm mọi cách để quản lý các hoạt động kinh tế một cách rộng lớn thông qua cơ chế

quản lý tập trung, chẳng hạn như các nước Xã hội Chủ nghĩa trước đây, trái ngược với

nền kinh tế thị trường là phụ thuộc vào lực lượng thị trường để phân bổ nguồn lực sản

xuất. Trong nền kinh tế phi thị trường, mục tiêu sản xuất, giá cả, phân bổ đầu tư, nguyên

liệu thô, lao động, thương mại quốc tế và hầu hết các tổ hợp kinh tế khác được điều

chỉnh bởi nền kinh tế kế hoạch được lập ra bởi cơ quan kinh tế kế hoạch tập trung; do

vậy, khu vực công đưa ra các quyết định quan trọng ảnh hưởng đến cung và cầu trong

nền kinh tế quốc dân.

Cơ quan phát triển thương mại Liên Hiệp Quốc cũng đã sử dụng thuật ngữ “các

quốc gia thương mại nhà nước” và “nhóm D”3

để phân biệt một nền kinh tế phi thị

trường với nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, ngày nay ít có quốc gia nào có hệ thống kế

hoạch tập trung hoàn toàn, mà có một số đặc điểm để nó được định hướng là một nền

kinh tế chuyển đổi. Ngoài Cơ quan phát triển thương mại Liên Hiệp Quốc, cũng có

nhiều quốc gia đưa ra quy định để xác định một quốc gia có nền kinh tế phi thị trường

nhằm mục đích có biện pháp thích hợp để điều chỉnh trong quan hệ ngoại thương với

các quốc gia đối tác. Đơn cử như Hoa Kỳ, với sự phát triển và sức mạnh của mình trong

nền kinh tế hiện đại ngày nay, Hoa Kỳ là một quốc gia có thế lực và tầm ảnh hưởng lớn

đến hoạt động ngoại thương của nhiều nước trên thế giới. Trong Luật Thương mại 1974

của Hoa Kỳ có điều khoản điều chỉnh về thuế chống bán phá giá với các quốc gia có nền

kinh tế phi thị trường, và sử dụng quốc gia thay thế (quốc gia có nền kinh tế thị trường

và điều kiện phát triển thương mại tương đương với quốc gia có nền kinh tế phi thị

trường đang bị xem xét) để quyết định về việc ấn định thuế chống bán phá giá đối với

1 United Nations Conference on Trade and Development – UNCTAD.

2 Dựa trên thuật ngữ hải quan của UNCTAD về Nền kinh tế thị trường (market economy - ME),

Nền kinh tế phi thị trường ( non – market economy - NME).

3 Gồm các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu tham gia UNCTAD.

4