Quản trị thanh khoản của các ngân hàng thương mại Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Trần Nguyễn Bảo Trung

1

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết

quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố

trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được

dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tác giả luận văn:

Trần Nguyễn Bảo Trung

2

LỜI CẢM ƠN

Luận văn này được hoàn thành bằng sự nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ

quý báu của Tiến sĩ Lê Thị Anh Đào. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc vì sự đóng

góp ý kiến và hướng dẫn tận tình của cô. Trân trọng cảm ơn Thầy, Cô đã truyền cho

tôi kiến thức và phương pháp học tập tốt nhất để tôi có thể thực hiện các nghiên cứu

của mình.

Tác giả luận văn:

Trần Nguyễn Bảo Trung

3

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU

Rủi ro luôn song hành với hoạt động kinh doanh ngân hàng thương mại.

Trong tất cả các loại rủi ro mà ngân hàng gặp phải, rủi ro thanh khoản có tính chất

vô cùng quan trọng vì nếu tình trạng thanh khoản bị ảnh hưởng sẽ trực tiếp ảnh

hưởng đến gần như hoạt động ngân hàng bao gồm: chức năng trung gian tín dụng -

huy động vốn và cho vay, chức năng trung gian thanh toán, chức năng cung ứng

dịch vu ngân hàng. Khi rủi ro thanh khoản xảy ra, nó không những làm phá sản một

ngân hàng mà có thể ảnh hưởng dây chuyền đến cả hệ thống tài chính, gây tổn thất

lớn cho nền kinh tế quốc gia. Do sức ép tăng trưởng và lợi nhuận, các nhà quản trị

vẫn thường nhấn mạnh vào rủi ro lãi suất, rủi ro tín dụng mà chưa thực sự quan tâm

đúng mức vào rủi ro thanh khoản.

Giai đoạn 2012 - 2014 trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu có dấu hiệu phục

hồi và tăng trưởng sau một thời gian khủng hoảng kinh tế kéo dài, môi trường kinh

tế vĩ mô Việt Nam được duy trì tương đối ổn định, tạo điều kiện ổn định hệ thống

tài chính trong nước. Cùng với sự tăng trưởng của nền kinh tế trong thời gian vừa

qua hệ thống ngân hàng với đặc điểm nhiều quy mô nhỏ, sở hữu chồng chéo, tín

dụng tiềm ẩn rủi ro nợ xấu. Dựa trên đánh giá hoạt động quản trị thanh khoản của

hệ thống ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn 2012 - 2014, nghiên cứu đã chỉ ra

nguyên nhân dẫn đến tình trạng kém thanh khoản của các Ngân hàng thương mại tại

Việt Nam, như: Các biện pháp can thiệp của Ngân hàng nhà nước chưa cụ thể và

phù hợp; công tác quản trị thanh khoản của các ngân hàng còn nhiều bất cập như tài

sản thanh khoản trên tổng tài sản chiếm tỷ lệ thấp, tỷ lệ cho vay so với nguồn vốn

huy động cao, nguồn vốn ngắn hạn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn vốn; việc

thực hiện những quy định về quản trị thanh khoản mang tính chất đối phó, dựa dẫm

vào nhà nước nên chưa đáp ứng được các vấn đề thanh khoản trên thực tế.

Trên cơ sở phân tích thực trạng của hệ thống ngân hàng, xác định nguyên

nhân ảnh hưởng tới rủi ro thanh khoản, nghiên cứu đề xuất các chính sách đối với

chính phủ, ngân hàng nhà nước để tăng cường sự phối hợp nhất quán giữa chính

sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Cụ thể: Ngân hàng nhà nước cần giảm bớt các

4

mệnh lệnh hành chính, sử dụng công cụ thị trường, loại bỏ sở hữu chồng chéo, minh

bạch thông tin trong hoạt động ngân hàng để có các chính sách giám sát phù

hợp..Đồng thời là nhóm giải pháp đối với Ngân hàng thương mại như: đảm bảo tuân

thủ các quy định của Ngân hàng nhà nước; đảm bảo cân đối an toàn mục tiêu lợi

nhuận và tăng trưởng; tăng cường công tác xây dựng chiến lược, dự báo thanh

khoản trong dài hạn; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để nâng cao hơn hiệu quả

quản trị thanh khoản.

5

MỤC LỤC

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ THANH KHOẢN VÀ QUẢN TRỊ

THANH KHOẢN.................................................................................................. 14

1.1 Thanh khoản ngân hàng................................................................................................................14

1.2 Rủi ro thanh khoản......................................................................................................................14

1.2.1 Khái niệm rủi ro thanh khoản ................................................................................................14

1.2.2 Hệ quả của mất thanh khoản trong hệ thống ngân hàng .....................................................15

1.3 Quản trị thanh khoản ..................................................................................................................16

1.3.1 Khái niệm quản trị thanh khoản ............................................................................................16

1.3.2 Nhận dạng rủi ro thanh khoản ..............................................................................................18

1.3.3 Phân tích rủi ro thanh khoản.................................................................................................18

1.3.4 Đo lường rủi ro thanh khoản .................................................................................................19

1.3.5 Kiểm soát - Phòng ngừa rủi ro thanh khoản ........................................................................25

1.3.6 Tài trợ rủi ro thanh khoản ......................................................................................................27

1.3.7 Mô hình quản trị thanh khoản: ..............................................................................................28

1.4 Một số cuộc khủng hoảng và bài học kinh nghiệm .....................................................................29

1.5 Các nghiên cứu về thanh khoản hệ thống ngân hàng:.................................................................31

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1......................................................................................................................32

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ THANH KHOẢN CỦA HỆ

THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM................................................................... 33

2.1 Sơ lược về hệ thống ngân hàng tại Việt Nam................................................................................33

2.2 Hoạt động quản trị thanh khoản của các ngân hàng thương mại ..............................................37

2.2.1 Mối quan hệ giữa tốc độ tăng trưởng tín dụng và chất lượng tín dụng ..............................38

2.2.2 Tỷ lệ cho vay so với nguồn vốn huy động cao........................................................................42

2.2.3 Độ an toàn vốn..........................................................................................................................45

2.2.4 Tài sản thanh khoản trên tổng tài sản chiếm tỷ lệ thấp........................................................47

2.2.5 Mức độ phụ thuộc vào thị trường liên ngân hàng.................................................................49

2.2.6 Nguồn vốn ngắn hạn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nguồn vốn.......................................53

2.2.7 Tỷ lệ nguồn vốn ngắn hạn để cho vay trung và dài hạn .......................................................57

2.2.8 Tình hình nắm giữ tài sản tại các Ngân hàng Thương mại..................................................59

2.3 Đánh giá chung về thanh khoản và quản trị thanh khoản của các Ngân hàng Thương

mại Việt Nam.........................................................................................................................................61

2.3.1 Những kết quả đạt được ..........................................................................................................61

6

2.3.2 Hạn chế còn tồn tại................................................................................................................64

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2......................................................................................................................68

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HOẠT ĐỘNG QUẢN TRỊ

THANH KHOẢN TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM .... 69

3.1 Định hướng phát triển của ngành Ngân hàng Việt Nam.............................................................69

3.1.1 Định hướng phát triển của các Ngân hàng Thương mại đến năm 2010 và định

hướng chiến lược đến năm 2020:.....................................................................................................69

3.1.2 Định hướng phát triển của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đến năm 2010 và định

hướng chiến lược đến năm 2020 ......................................................................................................70

3.2 Giải pháp nâng cao hoạt động quản trị thanh khoản tại các NHTM.........................................71

3.2.1 Nâng cao chất lượng tín dụng từ đó tạo nguồn ổn định cho hoạt động thanh khoản........71

3.2.2 Tăng cường dự báo các điều kiện giả định về nền kinh tế..................................................75

3.2.3 Áp dụng chiến lược quản trị cân đối thanh khoản, tăng tỷ trọng của các khoản tài

sản Có có mức độ thanh khoản cao .................................................................................................76

3.2.4 Nâng cao sự phối hợp, hỗ trợ giữa các Ngân hàng trong cùng một hệ thống...................78

3.2.5 Vận dụng quản lý mô hình quản lý rủi ro theo thông lệ Basel III.....................................79

3.2.6 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực quản lý rủi ro ..........................................................80

3.2.7 Xây dựng chiến lược thanh khoản trong dài hạn, tăng cường công tác dự báo...............84

3.2.8 Nâng cao công tác quảng bá hình ảnh, thương hiệu ngân hàng. .......................................85

3.3 Khuyến nghị chính sách .................................................................................................................85

3.3.1 Về phía các cơ quan Nhà nước................................................................................................85

3.3.2 Về phía Ngân hàng Nhà nước Việt Nam................................................................................88

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3......................................................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 92

7

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.

ABB Ngân hàng TMCP An Bình

ACB Ngân hàng TMCP Á Châu

ALCO Hội đồng quản lý tài sản Nợ - Có

BASEL Hiệp ước vốn Basel

BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam

CAR Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu

CTG Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam

CNNG Chi nhánh Ngân hàng nước ngoài

EIB Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHNG Ngân hàng nước ngoài

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần

NHTW Ngân hàng Trung ương

NVB Ngân hàng TMCP Nam Việt

OCB Ngân hàng TMCP Phương Đông

MB Ngân hàng TMCP Quân Đội

MDB Ngân hàng TMCP Phát triển Mê Kông

HDB Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM

SHB Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội

TCTD Tổ chức tín dụng

UBGSTCQG Ủy ban giám sát tài chính quốc gia

VCB Ngân hàng TMCP Ngoại Thương

VIB Ngân hàng Quốc tế

VND Việt Nam Đồng

VPB Ngân hàng TMCP Việt Nam Thịnh Vượng

8

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Trang

Bảng 2.1 Số lương ngân hàng qua các năm 33

Bảng 2.2 Tỷ trọng tổng tài sản của các NHTM so với toàn hệ thống 34

Bảng 2.3 Tín dụng nội địa được cung cấp bởi hệ thống tài chính tại

một số quốc gia

35

Bảng 2.4 Tỷ lệ cho vay so với huy động vốn của nhóm NHTM 43

Bảng 2.5 Tỷ lệ tài sản thanh khoản trên tổng tài sản trung bình của

các nhóm ngân hàng

47

Bảng 2.6 Cơ cấu huy động vốn thị trường liên ngân hàng trên tổng tài

sản

50

Bảng 2.7 Lãi suất huy động áp dụng tại các NHTM tháng 04/2015 54

Bảng 2.8 Tỷ lệ tiền gửi ngắn hạn trên tổng tiền gửi khách hàng Quý 4

năm 2014

56

Bảng 2.9 Tỷ trọng tiền gửi ngắn hạn sử dụng cho vay trung và dài

hạn tại các NHTM

57

Bảng 2.10 Tỷ trọng các khoản đầu tư trong tổng tài sản các NHTM 59

Bảng 2.11 Các phòng ban chịu trách nhiệm quản trị rủi ro thanh

khoản tại BIDV

63

9

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Trang

Biểu đồ 2.1 Tình hình tăng trưởng tín dụng năm 2014 39

Biểu đồ 2.2 Tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM từ năm 2010-2014 41

Biểu đồ 2.3 Tỷ lệ an toàn vốn của các NHTM Việt Nam 46

Biểu đồ 2.4 Hệ số an toàn vốn của một số nước châu Á 46

Biểu đồ 2.5 Lãi suất bình quân liên ngân hàng từ năm 2011-2014 52

Biểu đồ 2.6 Tỷ trọng tiền gửi dài hạn trên tổng số dư tiền gửi khách

hàng tại 3 NHTM nhà nước

55