Quản trị danh mục cho vay tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Nguyễn Văn Chí Linh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN CHÍ LINH

QUẢN TRỊ DANH MỤC CHO VAY

TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN VĂN CHÍ LINH

QUẢN TRỊ DANH MỤC CHO VAY

TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƢ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN CHÍ ĐỨC

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc

đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tác giả

Nguyễn Văn Chí Linh

ii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...........................................................................................................i

MỤC LỤC......................................................................................................................ii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT..............................................................................v

DANH MỤC BẢNG.....................................................................................................vi

DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................................vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ...............................................................................................vii

MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.....................................................1

1. Đặt vấn đề nghiên cứu ............................................................................1

2. Tính cấp thiết của đề tài..........................................................................2

3. Tổng quan tình hình nghiên cứu trƣớc đây.............................................3

4. Mục tiêu nghiên cứu ...............................................................................6

5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ..........................................................7

6. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................7

7. Tính mới và đóng góp của đề tài ............................................................8

8. Kết cấu của đề tài....................................................................................8

CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ DANH MỤC CHO VAY VÀ QUẢN TRỊ

DANH MỤC CHO VAY TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ................................9

1.1. Danh mục cho vay của ngân hàng thƣơng mại.......................................9

1.1.1. Hoạt động cho vay tại ngân hàng thƣơng mại ........................................9

1.1.1.1. Khái niệm................................................................................................9

1.1.1.2. Nguyên tắc cho vay.................................................................................9

1.1.1.3. Các hình thức cho vay ............................................................................9

1.1.2. Danh mục cho vay của ngân hàng thƣơng mại.....................................11

1.1.2.1. Khái niệm..............................................................................................11

1.1.2.2. Cơ cấu danh mục cho vay.....................................................................12

1.1.2.3. Hệ thống phân loại danh mục cho vay..................................................15

1.2. Quản trị danh mục cho vay tại ngân hàng thƣơng mại.........................16

1.2.1. Rủi ro danh mục cho vay ......................................................................16

1.2.1.1. Rủi ro cho vay.......................................................................................16

1.2.1.2. Rủi ro danh mục cho vay ......................................................................17

1.2.1.3. Hậu quả của rủi ro danh mục cho vay ..................................................18

1.2.1.4. Nguyên nhân phát sinh rủi ro danh mục cho vay .................................19

1.2.2. Quản trị danh mục cho vay...................................................................19

1.2.2.1. Khái niệm..............................................................................................19

1.2.2.2. Sự cần thiết của quản trị danh mục cho vay .........................................21

1.2.2.3. Mục tiêu quản trị danh mục cho vay ....................................................22

1.2.2.4. Nội dung của quản trị danh mục cho vay .............................................22

1.2.3. Các phƣơng pháp quản trị danh mục cho vay ......................................23

1.2.3.1. Quản trị danh mục cho vay thụ động....................................................23

1.2.3.2. Quản trị danh mục cho vay chủ động ...................................................25

1.2.3.3. Quản trị danh mục cho vay nội bảng ....................................................27

iii

1.2.3.4. Quản trị danh mục cho vay ngoại bảng ................................................27

1.2.4. Công cụ quản trị danh mục cho vay .....................................................28

1.2.4.1. Công cụ liên quan đến xây dựng danh mục cho vay ............................28

1.2.4.2. Công cụ liên quan đến tổ chức thực hiện danh mục cho vay ...............30

1.2.4.3. Công cụ liên quan đến đo lƣờng rủi ro và giám sát danh mục cho vay....

...............................................................................................................31

1.2.4.4. Công cụ liên quan đến điều chỉnh danh mục cho vay ..........................34

1.2.5. Nguyên tắc quản trị danh mục cho vay ................................................36

1.2.6. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động quản trị danh mục cho vay......37

1.3. Kinh nghiệm quản trị rủi ro danh mục cho vay....................................39

1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế.............................................................................39

1.3.2. Bài học kinh nghiệm tại Việt Nam và hành lang pháp lý hiện tại........41

Kết luận chƣơng 1 .......................................................................................................43

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ DANH MỤC CHO VAY TẠI BIDV 44

2.1. Tổng quan tình hình hoạt động của BIDV............................................44

2.1.1. Sự hình thành và phát triển ...................................................................44

2.1.1.1. Thông tin chung ....................................................................................44

2.1.1.2. Các sản phẩm tín dụng..........................................................................45

2.1.2. Một số thành tựu nổi bật.......................................................................47

2.1.3. Cơ cấu tổ chức, quản lý, điều hành.......................................................47

2.1.4. Một số chỉ tiêu tài chính .......................................................................49

2.2. Thực trạng danh mục cho vay tại BIDV...............................................53

2.2.1. Tình hình cho vay và kết quả hoạt động...............................................53

2.2.2. Cơ cấu danh mục cho vay.....................................................................59

2.2.2.1. Cơ cấu danh mục cho vay theo ngành kinh tế ......................................59

2.2.2.2. Cơ cấu danh mục cho vay theo đối tƣợng khách hàng .........................63

2.2.2.3. Cơ cấu danh mục cho vay theo thời hạn vay........................................64

2.2.2.4. Cơ cấu danh mục cho vay theo nhóm nợ..............................................65

2.3. Thực trạng quản trị danh mục cho vay tại BIDV .................................66

2.3.1. Các phƣơng pháp quản trị danh mục cho vay đang áp dụng................66

2.3.1.1. Quản trị danh mục cho vay thụ động....................................................66

2.3.1.2. Quản trị danh mục cho vay chủ động ...................................................67

2.3.2. Các công cụ quản trị danh mục cho vay đang áp dụng ........................67

2.3.2.1. Công cụ liên quan đến xây dựng danh mục cho vay ............................67

2.3.2.2. Công cụ liên quan đến tổ chức thực hiện danh mục cho vay ...............69

2.3.2.3. Công cụ liên quan đến đo lƣờng rủi ro và giám sát danh mục cho vay....

69

2.3.2.4. Công cụ liên quan đến điều chỉnh danh mục cho vay ..........................70

2.4. Hiệu quả quản trị danh mục cho vay tại BIDV ....................................71

2.4.1. Những kết quả đạt đƣợc........................................................................71

2.4.2. Những hạn chế cần khắc phục ..............................................................78

2.4.3. Nguyên nhân hạn chế............................................................................80

2.4.3.1. Nguyên nhân chủ quan từ phía BIDV ..................................................80

iv

2.4.3.2. Nguyên nhân khách quan......................................................................82

Kết luận chƣơng 2 .......................................................................................................85

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ DANH MỤC CHO

VAY TẠI BIDV...........................................................................................................86

3.1. Xây dựng danh mục cho vay tại BIDV.................................................86

3.1.1. Định hƣớng hoạt động của BIDV đến năm 2020 .................................86

3.1.2. Định hƣớng hoàn thiện quản trị danh mục cho vay của BIDV ............89

3.2. Giải pháp hoàn thiện quản trị danh mục cho vay .................................89

3.2.1. Giải pháp liên quan đến xây dựng danh mục cho vay..........................90

3.2.2. Giải pháp liên quan đến tổ chức thực hiện danh mục cho vay .............91

3.2.3. Giải pháp liên quan đến đo lƣờng rủi ro và giám sát danh mục cho vay .

...............................................................................................................93

3.2.4. Giải pháp liên quan đến điều chỉnh danh mục cho vay ........................98

3.3. Kiến nghị đối với chính phủ và NHNN................................................99

Kết luận chƣơng 3 .....................................................................................................101

KẾT LUẬN................................................................................................................102

TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................viii

PHỤ LỤC....................................................................................................................xiii

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TỪ VIẾT TẮT NGHĨA ĐẦY ĐỦ TỪ TIẾNG ANH

Agribank

Ngân hàng nông nghiệp và phát

triển nông thôn Việt Nam

Vietnam Bank for Agriculture

and Rural Development

BCTC Báo cáo tài chính

CIC Trung tâm thông tin tín dụng Credit Information Center

DMCV Danh mục cho vay

DNNN Doanh nghiệp nƣớc ngoài

DPRR Dự phòng rủi ro

ĐCTC Định chế tài chính

FDI Đầu tƣ trực tiếp nƣớc ngoài Foreign Direct Investment

NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam

NHTM Ngân hàng thƣơng mại

TCTD Tổ chức tín dụng

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

VAMC Công ty quản lý tài sản VAMC

Vietnam Asset Management

Company

XHTD Xếp hạng tín dụng

vi

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1: Tỷ lệ trích lập dự phòng đối với từng nhóm nợ .........................................32

Bảng 2.1: Các chỉ tiêu tài chính của BIDV qua các năm từ 2010 đến 2016...............49

Bảng 2.2: Các chỉ tiêu về dƣ nợ của BIDV từ năm 2010-2016 ..................................53

Bảng 2.3: Các chỉ tiêu về dƣ nợ cho vay của VietinBank từ 2010-2016....................54

Bảng 2.4: Các chỉ tiêu về dƣ nợ cho vay của VietcomBank từ 2010-2016................54

Bảng 2.5: Các chỉ tiêu về đánh giá chất lƣợng tín dụng của BIDV 2010-2016 .........55

Bảng 2.6: Các chỉ tiêu về đánh giá chất lƣợng tín dụng của Vietinbank từ 2010-

2016 ................................................................................................................56

Bảng 2.7: Các chỉ tiêu về đánh giá chất lƣợng tín dụng của Vietcombank 2010-2016..

................................................................................................................56

Bảng 2.8: Các chỉ tiêu về kết quả kinh doanh của BIDV 2010-2016.........................58

Bảng 2.9: Tỷ trọng cho vay theo ngành của BIDV từ 2010-2016..............................61

Bảng 2.10: Tỷ trọng cho vay theo đối tƣợng khách hàng của BIDV từ 2010-2016...63

Bảng 2.11: Tỷ trọng cho vay theo thời hạn vay của BIDV từ 2010-2016..................64

Bảng 2.12: Tỷ trọng cho vay theo nhóm nợ của BIDV từ 2010-2016........................65

Bảng 2.13: Định hƣớng danh mục cho vay theo ngành của BIDV từ 2016-2018......72

Bảng 2.14: Phân cấp thẩm quyền phán quyết tín dụng tại BIDV ...............................75

Bảng 2.15: Phân loại XHTD tại BIDV .......................................................................77

vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 1.1: Cấu trúc rủi ro cho vay ..............................................................................18

Sơ đồ 1.2: Mô hình quản trị DMCV truyền thống......................................................24

Sơ đồ 1.3: Mô hình quản trị DMCV chủ động ...........................................................27

Sơ đồ 1.4: Sơ đồ chứng khoán hóa .............................................................................35

Sơ đồ 2.1: Cơ cấu tổ chức của BIDV..........................................................................48

Sơ đồ 2.2: Bộ máy quản lý của BIDV ........................................................................48

Sơ đồ 2.3: Mô hình tổ chức tại chi nhánh BIDV ........................................................49

Sơ đồ 2.4: Lƣu đồ quy trình phê duyệt tín dụng tại BIDV .........................................76

Sơ đồ 2.5: Sơ đồ tổ chức thực hiện và giám sát danh mục tín dụng tại BIDV ...........76

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Quy mô tổng tài sản 2016 của 25 NHTM Việt Nam .............................50

Biểu đồ 2.2: Đồ thị tốc độ phát triển quy mô của BIDV từ 2010-2016......................51

Biểu đồ 2.3: Ƣớc lƣợng CAR tại 10 NHTM thí điểm áp dụng Basel II.....................52

Biểu đồ 2.4: Tỷ lệ cho vay/Tổng tài sản của các ngân hàng BIDV, CTG, VCB........55

Biểu đồ 2.5: Tỷ lệ DPRR trên tổng dƣ nợ của BIDV, CTG, VCB.............................57

Biểu đồ 2.6: Kết quả kinh doanh của BIDV từ 2010-2016.........................................59

Biểu đồ 2.7: Cơ cấu danh mục cho vay theo ngành kinh tế từ 2010-2016 .................60

Biểu đồ 2.8: Cơ cấu danh mục cho vay theo ngành kinh tế BIDV 2012 -2016..........62

Biểu đồ 2.9: Cơ cấu danh mục cho vay theo ngành kinh tế toàn ngành 2012 -2016......

................................................................................................................62

1

MỞ ĐẦU: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

1. Đặt vấn đề nghiên cứu

Ngày nay sự cạnh tranh trong ngành ngân hàng ngày càng gay gắt, nhất là

trong xu thế hội nhập ngày càng sâu rộng. Các NHTM phải cạnh tranh không chỉ

với các TCTD trong nƣớc mà cả các ĐCTC lớn của quốc tế. Để có thể tồn tại và

phát triển, các NHTM cần phải tăng trƣởng cả về tài sản, nguồn vốn, lợi nhuận, quy

mô, khách hàng… một cách nhanh chóng nhƣng phải bền vững. Trong đó, một

trong những mục tiêu quan trọng nhất và cũng là mục tiêu cuối cùng của NHTM là

tăng trƣởng lợi nhuận, mang về giá trị thặng dƣ cho cổ đông và nền kinh tế.

Theo nhƣ nghiên cứu của TS. Đinh Xuân Cƣờng (2015), trong các hoạt động

kinh doanh lợi nhuận của NHTM Việt Nam, hoạt động cho vay mang lại lợi nhuận

lớn nhất và chiếm khoảng 60% đến 80% tổng lợi nhuận. Tuy nhiên mục tiêu lợi

nhuận đặt ra càng cao đòi hỏi các NHTM phải đối mặt với mức rủi ro tín dụng càng

lớn, do đó, nhu cầu quản trị rủi ro cho vay là thực sự thiết yếu đối với các NHTM.

Trong số các rủi ro tín dụng của NHTM, rủi ro về DMCV là dễ dàng nhận dạng

nhƣng lại rất khó để quản trị. NHNN đang tiếp cận các phƣơng pháp quản trị rủi ro

DMCV tiên tiến trên thế giới theo hƣớng chủ động nhằm định hƣớng cho các

NHTM nhận biết đƣợc tầm quan trọng và lợi ích của việc quản trị rủi ro DMCV.

Điển hình nhƣ quyết định 493/2005/QĐ-NHNN và thông tƣ 02/2013/TT-NHNN

ban hành về phân loại nợ và trích lập DPRR tín dụng, thông tƣ 36/2014/TT-NHNN

quy định về tỷ lệ cho vay tối đa theo khách hàng, nhóm khách hàng liên quan.

Ngoài ra trên thế giới cũng đã phát triển các mô hình, chuẩn mực, phƣơng pháp

quản trị rủi ro DMCV hiệu quả cao nhƣ phƣơng pháp đo lƣờng rủi ro DMCV theo

Basel, chứng khoán hóa, đa dạng hóa… Tuy nhiên thực tế các NHTM tại Việt Nam

phần lớn còn đang thực hiện quản trị DMCV theo phƣơng pháp truyền thống là chủ

yếu, quản trị đối với từng khoản cho vay riêng lẻ. Do đó điều này gây tiềm ẩn rủi ro

danh mục rất lớn.

BIDV là một trong những ngân hàng có vốn tự có và tổng tài sản lớn nhất tại

Việt Nam hiện nay, truyền thống chuyên cung cấp các sản phẩm cho vay đối với