Quan niệm về vận động của các nhà triết học Hy Lạp cổ đại

TRIET HOC, SO 6 (277), THANG 6-2014

QUflN NI€M V€ VfiN DONG • • •

cun cnc nha trict hoc• • • hv mp co Dm

DINH THANH XUAN

Luan gidi quan niem cua cac nha triet hoc Hy Lap co dai tieu bieu, nhii Talet, Anaximaudrd,

Heraclit, Anaxago, Empedocld, Democrit vd Arixtot, ve nguon goc cua van dong, ve moi quan he

giiia van dong vd diing im, van dong vd khong gian, thdi gian,..., tac gid bai viet khong chi cho ta

thay biic tranh toan canh cua triet hoc Hy Lap cd dai ve van dong, md con cho chung ta thay y

nghia cua quan niem nay doi vdi viec nghien ciiu van dong tren quqn diem duy vat bien chiing.

an de tinh chinh the, thong nhat

cua van vat trong vu tru va sti van

dong khong ngting cua no la van de

xuyen suot toan bo lich sti triet hoc Hy

Lap co dai, dac biet la thdi ky dau (tien

Xocrat). Do anh htidng cua than thoai,

dong thdi tren cd sd tich luy kinh

nghiem san xuat, trai nghiem trong ddi

song xa hoi phong phti cua ngtidi Hy

Lap, cac nha triet hoc Hy Lap thdi ky

dau da thtia nhan sti van dong vinh

vien cua van vat trong the gidi. Tti duy

than thoai cung ghi nhan tinh chat bien

doi nhti vay, song dtidng nhti no lai

khong nhan thay mot yeu to thtic the

on dinh nao. Khi quan sat btic tranh ve

nhting bien doi do, tti duy bien chting

cua cac nha triet hoc Hy Lap co dai da

cd" gang xac dinh trong tti nhien mot

tinh on dinh nhat dinh va co tim ra mot

hinh thtic thtic the cho no.

Talet (khoang 624 - 547 tr.CN) - mot

trong nhting nha triet hoc dau tien cua

the gidi co dai phtidng Tay, cho rang

moi cai dang ton tai deu xuat phat tti

mot chat am tidt ban dau - Ntidc. Moi

thti deu sinh ra tti Ntidc va lai trd ve vdi

Ntidc. Tat ca chi la bien thai cua Ntidc.

Theo do, sti thong nhat cua cac vat the

tti nhien khac nhau da dtidc hieu theo

nghia phat sinh, ttic la theo nghia

chting cd nguon goc chung la mot khdi

nguyen nao do. Samuel Enoch Stumpf

(1918 - 1998) danh gia: “Dong gop doc

dao cua Talet cho tti duy chinh la ong

quan niem rang, mac dti cd nhting sti

khac biet trong nhting sti vat khac

nhau, nhting van cd mot sti giong nhau

cd ban gitia tat ca cac sti vat ay, va cai

nhieu nhting deu ttidng quan nhau nhd

cai mot. Ong gia thiet rang cd mot yeu

to duy nhat nao do, mot “chat lieu” nao

do chtia dting nguyen ly hanh dong hay

bien ddi cua chinh no va la nen tang

cho moi thtic tai vat ly. Theo ong, cai

mot nay, hay cha't lieu nay la ntidc”(l).

Nhti vay, Ntidc ma Talet noi den khong

phai la ntidc thong thtidng cua ddi song

hang ngay, ma do la “Ntidc" dtidc hieu

(*) Tien si, TrUdng Dai hoc Bach khoa, Ha Noi.

(1) Samuel Enoch Stumpf. Lich si} triet hoc cd cac

luan de (Do Van Thuan va Luu Van Hy bien dich,

Nguyen Viet Long hieu dinh). Nxb Lao dong. Ha

Noi. 2004. tr. 11.

50