Quản lý chuyên môn ở các trường Trung học cơ sở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

--------------------------

TRỊNH THÀNH YÊN

QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG

THCS CỦA HUYỆN ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2010

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

--------------------------

TRỊNH THÀNH YÊN

QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN Ở CÁC TRƢỜNG

THCS CỦA HUYỆN ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục

Mã số: 60 14 05

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

TS. Phan Hữu Tham

THÁI NGUYÊN

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc đến TS. Phan Hữu

Tham, người đã nhiệt tình giúp đỡ, chỉ bảo hướng dẫn tôi trong quá trình thực

hiện và hoàn thành luận văn này.

Trong quá trình học tập và nghiên cứu, tôi nhận được sự quan tâm và

giúp đỡ nhiệt tình của Khoa Tâm lý giáo dục , Khoa Sau đại họ c và Ban giám

hiệu Trường Đ ại học Sư phạm Thái Nguyên, Phòng Giáo dục và Đào tạo

huyện Đồng Văn, Hiệu trưởng các trường THCS, giáo viên các trường THCS

đóng chân trên địa bàn huyện Đồng Văn đã giúp đỡ cho tôi hoàn thành luận

văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng luận văn không tránh khỏi những

thiếu sót. Rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thầy cô

giáo để luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 08 năm 2010

TÁC GIẢ

Trịnh Thành Yên

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU...................................................................................................... 0

1. Lý do chọn đề tài.........................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ...................................................................2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .............................................................2

4. Giả thuyết khoa học.....................................................................................2

5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................................2

6. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................3

7. Phương pháp nghiên cứu. ............................................................................3

8. Cấu trúc luận văn.........................................................................................4

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN CỦA

HIỆU TRƢỞNG TRƢỜNG THCS............................................................. 5

1.1. LỊCH SỬ CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .............................................5

1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ .......................................................6

1.2.1. Ý nghĩa của công tác quản lý.................................................................6

1.2.2. Định nghĩa về quản lý............................................................................7

1.2.3. Các yếu tố của quản lý...........................................................................9

1.2.4. Các chức năng của quản lý ..................................................................11

1.2.4.1 Chức năng kế hoạch hoá ....................................................................11

1.2.4.2. Chức năng tổ chức (phối hợp)...........................................................13

1.2.4.3. Chức năng điều khiển (lãnh đạo, chỉ huy).........................................14

1.2.4.4. Chức năng kiểm tra, đánh giá ...........................................................15

1.2.5. Các phương pháp quản lý ....................................................................17

1.2.5.1. Phương pháp thuyết phục .................................................................18

1.2.5.2. Phương pháp kinh tế .........................................................................18

1.2.5.3. Phương pháp tổ chức – hành chính ...................................................19

1.2.5.4. Phương pháp tâm lý – giáo dục.........................................................21

1.3. LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC, QUẢN LÝ NHÀ

TRƢỜNG VÀ QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN...............................................22

1.3.1. Quản lý giáo dục..................................................................................23

1.3.2. Quản lý nhà trường..............................................................................25

1.3.2.1. Khái niệm.........................................................................................25

1.3.2.2.Nội dung quản lý nhà trường .............................................................26

1.3.3. Quản lý chuyên môn............................................................................28

1.3.3.1. Khái niệm.........................................................................................28

1.3.3.2. Nội dung quản lý chuyên môn của HT trường THCS .......................28

1.3.4. Biện pháp quản lý chuyên môn của HT trường THCS.........................32

1.3.4.1. Định nghĩa ........................................................................................32

1.3.4.2. Các biện pháp quản lý chuyên môn của HT trường THCS................33

1.3.5. Các văn bản quy phạm quy định về quản lý đối với trường THCS ......36

1.3.5.1. Luật giáo dục ....................................................................................36

1.3.5.2. Điều lệ trường trung học...................................................................36

Kết luận chƣơng 1 ...................................................................................... 38

Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ CHUYÊN

MÔN Ở CÁC TRƢỜNG THCS CỦA HUYỆN ĐỒNG VĂN, TỈNH

HÀ GIANG HIỆN NAY..............................................................................39

2.1. KHÁI QUÁT TÌNH HÌNH KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ SỰ

NGHIỆP GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO CỦA HUYỆN ĐỒNG VĂN,

TỈNH HÀ GIANG.......................................................................................39

2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang hiện nay......39

2.1.2. Khái quát chung về giáo dục và đào tạo huyện Đồng Văn ...................41

2.1.3. Tình hình giáo dục bậc THCS .............................................................45

2.1.4. Tình hình đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đồng

Văn, tỉnh Hà Giang hiện nay .........................................................................48

2.1.5. Những thuận lợi và khó khăn của đội ngũ Hiệu trưởng các trường

THCS hiện nay..............................................................................................50

2.1.5.1. Thuận lợi ..........................................................................................50

2.1.5.2. Khó khăn ..........................................................................................51

2.2. THỰC TRẠNG VỀ CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHUYÊN

MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN

ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG................................................................52

2.2.1 Các lĩnh vực quản lý của Hiệu trưởng...................................................52

2.2.1.1. Quản lý hành chính...........................................................................52

2.2.1.2. Quản lý nhân sự................................................................................53

2.2.1.3. Quản lý cơ sở vật chất và tài chính ...................................................53

2.2.1.4. Quản lý chuyên môn.........................................................................54

2.2.2. Thực trạng về các biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng

các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang....................60

2.2.2.1. Phân công công việc giảng dạy cho đội ngũ giáo viên THCS ...........61

2.2.2.2. Tổ chức công tác kiểm tra, đánh giá xếp loại giáo viên.....................65

2.2.2.3. Tổ chức công tác bồi dưỡng chuyên môn cho GV THCS. ................70

2.2.2.4. Tổ chức công tác thi đua khen thưởng trong hoạt động chuyên môn ....76

2.2.2.5. Xây dựng cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học, chăm lo đời sống

vật chất tinh thần cho đội ngũ giáo viên THCS .............................................80

2.2.2.6. Quản lý công việc của giáo viên chủ nhiệm lớp ................................83

2.2.2.7. Đánh giá của cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo..............................85

Kết luận chƣơng 2 ...................................................................................... 88

Chƣơng 3: ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHUYÊN

MÔN CỦA HIỆU TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THCS HUYỆN

ĐỒNG VĂN, TỈNH HÀ GIANG................................................................89

3.1. MỘT SỐ NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP ............................89

3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa……………………………………..89

3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.......................................................89

3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ......................................................89

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .........................................................90

3.2. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHUYÊN MÔN CỦA HIỆU

TRƢỞNG CÁC TRƢỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN

ĐỒNG VĂN. ...............................................................................................90

3.2.1. Xây dựng kế hoạch năm học của nhà trường .......................................90

3.2.2. Xây dựng kế hoạch chuyên môn của cá nhân ......................................94

3.2.3. Xây dựng thời khóa biểu chi tiết ..........................................................95

3.2.4. Tăng cường quản lý hoạt động dạy của thầy và quản lý việc học của trò.......96

3.2.5. Tăng cường quản lý việc dự giờ, thăm lớp của các tổ bộ môn và

của BGH .......................................................................................................97

3.2.6. Sinh hoạt bộ môn định kỳ hàng tháng..................................................99

3.2.7. Kiểm tra, đánh giá và quản lý hoạt động giảng dạy của GV...............100

3.2.8. kiểm tra, đánh giá , quản lý hoạt động học tập của học sinh ...............100

3.2.9. Tăng cường sử dụng thiết bị dạy học và ứng dụng CNTT trong nhà

trường THCS ở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang ........................................103

Kết luận chƣơng 3 .................................................................................... 106

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ........................................................... 107

1. KẾT LUẬN............................................................................................107

2. KHUYẾN NGHỊ....................................................................................108

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ VÀ BẢNG BIỂU

Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý tổng quát........................................................... 10

Sơ đồ 1.2: Mối quan hệ quản lý.................................................................... 30

Sơ đồ 1.3: Hoạt động quản lý của Hiệu trưởng............................................. 32

Bảng 2.1: Quy mô trường lớp năm học 2006 – 2009 .................................... 46

Bảng 2.2: Đội ngũ giáo viên các trường THCS ............................................ 47

Bảng 2.3: Thống kê về tình hình đội ngũ Hiệu trưởng các trường THCS

ở huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang hiện nay................................ 49

Bảng 2.4: Ý kiến của Hiệu trưởng về các biện pháp quản lý việc thực

hiện chương trình giảng dạy........................................................ 57

Bảng 2.5: Ý kiến của giáo viên về các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng

thực hiện chương trình giảng dạy................................................ 58

Bảng 2.6: Thống kê chất lượng học sinh ...................................................... 59

Bảng 2.7: Đánh giá của Hiệu trưởng, giáo viên (các khách thể) về việc phân

công giảng dạy cho đội ngũ giáo viên của HT trường THCS. .......... 62

Bảng 2.8: Đánh giá của HT, GV về công tác KT, đánh giá GV THCS thực

hiện chương trình dạy học và giáo dục của HT trường THCS.......... 65

Bảng 2.9: Số giờ dạy HT 9 trường THCS đã dự và kết quả xếp loại............. 69

Bảng 2.10: Đánh giá của Hiệu trưởng về công tác bồi dưỡng chuyên môn

cho giáo viên THCS.................................................................... 71

Bảng 2.11: Ý kiến giáo viên về việc Hiệu trưởng quan tâm bồi dưỡng

chuyên môn, nghiệp vụ nâng cao trình độ cho giáo viên ............. 74

Bảng 2.12: Kết quả xếp loại công tác bồi dưỡng ở 09 trường THCS ............ 75

Bảng 2.13: Đánh giá của các khách thể về công tác thi đua khen thưởng. .... 78

Bảng 2.14: Đánh giá của HT và GV về công tác xây dựng cơ sở vật chất

trang thiết bị dạy học, chăm lo đời sống vật chất và tinh thần

cho đội ngũ giáo viên THCS. ...................................................... 82

Bảng 2.15: Đánh giá của các khách thể về công tác quản lý công việc của

giáo viên chủ nhiệm lớp. ............................................................. 84

Bảng 2.16: Đánh giá của cán bộ Phòng Giáo dục và Đào tạo về các biện

pháp quản lý của Hiệu trưởng. .................................................... 86

TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

STT Từ viết tắt Nội dung

1 BGH Ban giám hiệu

2 BGD&ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo

3 BDTX Bồi dưỡng thường xuyên

4 CBQL Cán bộ quản lý

5 CNTT Công nghệ thông tin

6 CSVC Cơ sở vật chất

7 CLDH Chất lượng dạy học

8 CLGD Chất lượng giáo dục

9 ĐDDH Đồ dùng dạy học

10 GD Giáo dục

11 GD – ĐT Giáo dục – đào tạo

12 GV Giáo viên

13 HT Hiệu trưởng

14 HĐDH Hoạt động dạy học

15 KHCN Kế hoạch cá nhân

16 KT Kiểm tra

17 KT-XH Kinh tế - xã hội

18 NXB Nhà xuất bản

19 PGD Phòng Giáo dục

20 PGD&ĐT Phòng Giáo dục và Đào tạo

21 PCGD TH Phổ cập giáo dục tiểu học

22 PCGD THCS Phổ cập giáo dục trung học cơ sở

23 PTDTNT Phổ thông dân tộc nội trú

24 PPDH Phương pháp dạy học

25 QL Quản lý

26 QLCM Quản lý chuyên môn

27 QLHĐDH Quản lý hoạt động dạy học

28 QLGD Quản lý giáo dục

29 SKKN Sáng kiến kinh nghiệm

30 TKB Thời khóa biểu

31 THCS Trung học cơ sở

32 THPT Trung học phổ thông

33 TTGDTX Trung tâm Giáo dục thường xuyên

34 UBND Ủy ban nhân dân

35 XHHGD Xã hội hóa giáo dục

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Nhân loại bước vào thế kỷ XXI với sự phát triển nhanh chóng vượt

bậc về khoa học và công nghệ đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến sự phát triển của

xã hội nói chung và giáo dục nói riêng. Đảng và Nhà nước ta đã khẳng định

giáo dục là quốc sách hàng đầu và đầu tư cho giáo dục là đầu tư về con người.

Nếu một quốc gia mà không có nền giáo dục vững mạnh thì sẽ dẫn đến tụt

hậu và bị đẩy lùi về mọi mặt. Chính vì vậy, trong bối cảnh hiện nay, vấn đề

xây dựng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là những vấn đề cấp bách và rất

cần thiết. Xuất phát từ những đặc điểm đó mà đề tài nghiên cứu và đề cập đến

đổi mới phương pháp quản lý. Đây là điều kiện tiên quyết để nâng cao chất

lượng giáo dục và là động lực để thúc đẩy giáo dục phát triển lên một tầm cao

mới. Quản lý chuyên môn giữ một vị thế vai trò đặc biệt trong việc “Đổi mới

công tác quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục”. Bởi đây là một vấn đề

cần quan tâm, cần đổi mới để mang lại diện mạo cho giáo dục và đào tạo.

Vấn đề quản lý có những cách thức, con đường khác nhau; quản lý

theo địa bàn, theo lãnh thổ và theo đặc trưng của từng địa phương, từng vùng.

Vì vậy, vấn đề đổi mới quản lý còn gặp nhiều khó khăn và chưa thu được

những thành tựu đáng kể, bởi trong quản lý còn rất nhiều nguyên nhân và trở

ngại. Cụ thể như: chênh lệch về trình độ, chuyên môn chưa qua đào tạo và bồi

dưỡng, tổ chức…Thực tiễn vấn đề này đã và đang diễn ra trên địa bàn một

huyện nằm ở khu vực phía Bắc đỉnh đầu của Tổ quốc đó là huyện Đồng Văn,

tỉnh Hà Giang. Một minh chứng cụ thể là công tác quản lý giáo dục của Hiệu

trưởng ở các trường THCS của một huyện miền núi với địa hình phức tạp,

điều kiện còn đang gặp nhiều khó khăn và trở ngại. Chính vì vậy, việc nghiên

cứu để đổi mới là việc làm cần thiết, vừa có ý nghĩa khoa học, vừa có ý nghĩa

thực tiễn và bổ ích cho công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý ở huyện

Đồng Văn. Mặt khác nghiên cứu vấn đề này sẽ góp phần làm rõ quá trình phát

triển ngành giáo dục ở một huyện vùng cao.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Những thành tựu và những hạn chế, yếu kém trong công tác giáo dụ c

của huyện còn đang tồn tại, cần đượ c khắc phụ c những thiếu sót và việc đổi

mới trong công tác quản lý là rất cần cho ngành , đặ c biệt là vấn đề quản lý

chuyên môn của các Hiệu trưở ng cấp THCS còn nhiều chắc trở và bất cập .

Xuất phát từ lý do đó mà tôi nghiên cứu đề tài : “Quản lý chuyên môn ở các

trƣờng THCS của huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang”.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Trên cơ sở phân tích, đánh giá và chỉ ra những hạn chế, tồn tại trong

hoạt động quản lý chuyên môn của HT các trường THCS trên địa bàn huyện

Đồng Văn, từ đó đề xuất một số biện pháp QLCM của HT để khắc phục

những hạn chế yếu kém trong công tác quản lý, nhằm góp phần nâng cao chất

lượng và hiệu quả giáo dục ở trường THCS trên địa bàn huyện hiện nay.

3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu

3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý của HT ở trường THCS.

3.2. Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp quản lý chuyên môn của HT

ở các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.

4. Giả thuyết khoa học

Việc quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng các trường THCS huyện

Đồng Văn đang có những khó khăn, bất cập trước yêu cầu hiện nay về “Đổi

mới công tác quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục” và các biện pháp

quản lý chưa phù hợp với điều kiện thực tế. Nếu đề xuất được một số biện

pháp quản lý chuyên môn phù hợp sẽ khắc phục được những hạn chế, đồng

thời góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý đối với Hiệu trưởng

các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn.

5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu, khái quát cơ sở lý luận về quản lý và quản lý giáo dục

làm cơ sở cho đề tài nghiên cứu.

5.2. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động quản lý chuyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

môn của Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà

Giang trong giai đoạn hiện nay.

5.3. Đề xuất thực hiện một số biện pháp quản lý chuyên môn khả thi

đối với HT các trường THCS huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, góp phần nâng

cao chất lượng và hiệu quả cho công tác quản lý chuyên môn hiện nay.

6. Phạm vi nghiên cứu

6.1. Về nội dung: Đề tài chỉ nghiên cứu một số biện pháp QLCM của

HT ở các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn , tỉnh Hà Giang.

6.2. Về địa bàn: Đề tài được triển khai, nghiên cứu ở các trường THCS

trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.

6.3. Về thời gian: Đề tài tiến hành nghiên cứu ở việc điều tra, khảo sát,

phân tích đánh giá thực trạng trong thời gian 3 năm học liền kề (từ năm học

2006-2007 đến năm học 2008-2009).

7. Phƣơng pháp nghiên cứu.

Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi sử dụng các nhóm phương

pháp sau đây:

7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết như:

- Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, đó là phân tích và tổng

hợp các tài liệu lý thuyết để tìm ra cấu trúc, hệ thống tri thức và những mối

quan hệ thông tin từ các tài liệu lý thuyết đã thu được. Mục đích của nhóm

phương pháp này là sàng lọc thông tin có liên quan đến vấn đề nghiên cứu

như: Các khái niệm cơ bản về quản lý, các khái niệm công cụ, một số nghị

quyết của Đảng, Nhà nước nói về giáo dục…Đề làm cơ sở vững chắc phần cơ

sở lý luận cho quá trình nghiên cứu đề tài.

7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn như:

- Phương pháp điều tra, khảo sát, tổng hợp thống kê.

Mục đích của các phương pháp này là thu thập các tài liệu thực tế, tìm

hiểu các thông tin liên quan đến người Hiệu trưởng và hoạt động quản lý

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

chuyên môn của họ trên địa bàn huyện Đồng Văn.

Hệ thống bảng hỏi nhằm thu thập số liệu đánh giá việc sử dụng các

biện pháp QLCM của Hiệu trưởng và làm rõ thêm những kết quả đã điều tra.

- Phương pháp phỏng vấn:

Trực tiếp gặp gỡ trò chuyện với một số Hiệu trưởng có uy tín, giáo viên

giỏi để thu thập lượng thông tin cần thiết hỗ trợ cho phương pháp khảo sát các

tư liệu bổ sung làm rõ các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng.

7.3. Phương pháp thống kê toán học:

Dùng phương pháp thống kê để xử lý số liệu điều tra, định lượng chính

xác cho từng nội dung khảo sát để nâng cao tính thuyết phục của các dữ liệu

được trình bày trong đề tài, từ đó rút ra kết luận khoa học.

8. Cấu trúc luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị và phụ lục, Luận văn được xây

dựng thành ba chương.

Chƣơng 1: Một số vấn đề lý luận của đề tài về quản lý chuyên môn của HT

các trường THCS trên địa bàn huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.

Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động quản lý chuyên môn ở các trường THCS

của huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang hiện nay.

Chƣơng 3: Đề xuất một số biện pháp quản lý chuyên môn của Hiệu trưởng

các trường THCS huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.