Quan hệ Việt Nam - Thái Lan từ năm 2009 đến năm 2016

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ BẢO YẾN

QUAN HỆ VIỆT NAM - THÁI LAN

TỪ NĂM 2009 ĐẾN NĂM 2016

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

PHẠM THỊ BẢO YẾN

QUAN HỆ VIỆT NAM - THÁI LAN

TỪ NĂM 2009 ĐẾN NĂM 2016

Ngành: Lịch sử Việt Nam

Mã số: 8 22 90 13

LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ

Người hướng dẫn khoa học: TS. KIM NGỌC THU TRANG

THÁI NGUYÊN - 2019

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu: “Quan hệ Việt Nam - Thái

Lan từ năm 2009 đến năm 2016” dưới sự hướng dẫn của TS. Kim Ngọc Thu

Trang là kết quả nghiên cứu của cá nhân tôi, kết quả nghiên cứu trong luận văn

là trung thực, không trùng lặp với những công trình đã công bố trước đây.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Tác giả luận văn

Phạm Thị Bảo Yến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trước tiên tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo -

TS Kim Ngọc Thu Trang đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá

trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong bộ môn Lịch sử

Việt Nam và Thế giới khoa Lịch sử trường Đại học sư phạm - Đại học Thái

Nguyên, đã chỉ bảo tận tình, động viên, khích lệ tác giả trong suốt quá trình

học tập và hoàn thành luận văn.

Trong thời gian thực hiện luận văn, tác giả đã nhận được sự giúp đỡ

nhiệt tình của Ban Thái Lan, Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Thư viện

Quốc gia Việt Nam và một số cơ quan khác đã tạo điều kiện giúp đỡ tác giả

trong quá trình tìm tư liệu để hoàn thành luận văn.

Cuối cùng, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình, bạn bè,

đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và hoàn

thành luận văn.

Thái Nguyên, tháng 11 năm 2019

Tác giả luận văn

Phạm Thị Bảo Yến

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................................... ii

MỤC LỤC ........................................................................................................................ iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT................................................................................... iv

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................................v

MỞ ĐẦU............................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...............................................................................2

3. Đối tượng, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ..................................................6

4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu ....................................................6

5. Đóng góp của luận văn ....................................................................................7

6. Cấu trúc của luận văn ......................................................................................7

Chương 1: CƠ SỞ HÌNH THÀNH QUAN HỆ VIỆT NAM - THÁI LAN ...................8

1.1. Cơ sở tự nhiên, kinh tế, văn hóa và tộc người..............................................8

1.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên..............................................................8

1.1.2. Kinh tế, văn hóa.........................................................................................9

1.1.3. Quan hệ tộc người....................................................................................10

1.2. Quan hệ Việt Nam - Thái Lan trước năm 2009..........................................11

1.2.1. Giai đoạn trước năm 1954 .......................................................................11

1.2.2. Giai đoạn 1954 - 1975 .............................................................................14

1.2.3. Giai đoạn 1976 - 2009 .............................................................................16

1.3. Bối cảnh thế giới và khu vực của quan hệ Việt Nam - Thái Lan...............22

1.3.1. Sự chuyển biến của tình hình thế giới .....................................................22

1.3.2. Bối cảnh khu vực .....................................................................................27

1.3.3. Tình hình Việt Nam và Thái Lan ............................................................29

Tiểu kết chương 1........................................................................................................... 32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

Chương 2: THỰC TRẠNG QUAN HỆ VIỆT NAM - THÁI LAN (2009 - 2016) ...... 33

2.1. Quan hệ chính trị, an ninh Việt Nam - Thái Lan........................................33

2.1.1. Về chính trị ..............................................................................................33

2.1.2. Về an ninh - quốc phòng..........................................................................43

2.1. Quan hệ kinh tế Việt Nam - Thái Lan ........................................................50

2.2.1. Quan hệ thương mại và đầu tư ................................................................50

2.2.2. Hợp tác phát triển du lịch ........................................................................57

2.3. Quan hệ văn hóa, giáo dục Việt Nam - Thái Lan.......................................63

2.3.1. Về văn hóa ...............................................................................................63

2.3.2. Về giáo dục..............................................................................................70

Tiểu kết chương 2........................................................................................................... 73

Chương 3: NHẬN XÉT VỀ QUAN HỆ VIỆT NAM - THÁI LAN (2009 - 2016)...... 75

3.1. Thành tựu và hạn chế của quan hệ Việt Nam - Thái Lan...........................75

3.1.1. Thành tựu.................................................................................................75

3.1.2. Hạn chế ....................................................................................................79

3.2. Tác động của quan hệ Việt Nam - Thái Lan ..............................................81

3.2.1. Đối với khu vực .......................................................................................81

3.2.2. Đối với Việt Nam và Thái Lan................................................................83

3.3. Triển vọng phát triển của quan hệ Việt Nam - Thái Lan ...........................86

3.3.1. Thuận lợi và khó khăn .............................................................................86

Tiểu kết chương 3........................................................................................................... 89

KẾT LUẬN..................................................................................................................... 90

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN VĂN..................................................................................................................... 93

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 94

PHỤ LỤC.............................................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ACMECS : Tổ chức Chiến lược hợp tác kinh tế Ayeyarwady - Chao

Phraya - Mê Kông

APEC : Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương

ASEAN : Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

BGD&ĐT : Bộ Giáo dục và Đào tạo

ĐH KHXV&NV : Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội

EAS : Hội nghị cấp cao Đông Á

EWEC : Hành lang kinh tế Đông - Tây

FDI : Đầu tư trực tiếp nước ngoài

GASS : Học viện Khoa học Xã hội

GDP : Tổng sản phẩm nội địa

GMS : Tiểu vùng sông Mê Kông mở rộng

KHKT : Khoa học kĩ thuật

MICE : Hình thức du lịch kết hợp hội nghị, hội thảo, triển lãm, tổ

chức sự kiện, du lịch khen thưởng của các công ty cho

nhân viên, đối tác

Nxb : Nhà xuất bản

PRD : Cục Quan hệ công chúng Thái Lan

TAT : Tổng cục du lịch Thái Lan

Tr : Trang

VHTT&DL : Văn hóa thể thao và du lịch

VOV : Đài Tiếng nói Việt Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1: Kim ngạch buôn bán hàng năm của Thái Lan với Việt Nam

(2009 - 2017)............................................................................................ 51

Bảng 2.2: Các mặt hàng chính Việt Nam xuất khẩu sang Thái Lan 6

tháng đầu năm 2016 ......................................................................52

Bảng 2.3: Các mặt hàng chính Việt Nam nhập khẩu từ Thái Lan 6 tháng

đầu năm 2016 ................................................................................53

Bảng 2.4: Đầu tư của Thái Lan vào Việt Nam từ năm 2009 đến năm 2016........55

Bảng 2.5: Bảng thống kê số lượng khách du lịch Thái Lan đến Việt

Nam (2009 - 2016)........................................................................59

Bảng 2.6: Bảng thống kê số lượng khách du lịch Việt Nam đến Thái

Lan (2009 - 2016)..........................................................................60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Sự gần kề về vị trí địa lí, cùng nằm trong khu vực Đông Nam Á, có những

nét tương đồng về tự nhiên, kinh tế, văn hóa, xã hội đã tạo tiền đề hình thành

quan hệ Việt Nam và Thái Lan.

Quan hệ Việt Nam và Thái Lan (Xiêm) chính thức được xác lập ngày

6/8/1976 trong chuyến đi thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Thái Lan - Bhichai

Rattacun. Trong chuyến thăm này, Tuyên bố chung về việc thiết lập quan hệ

ngoại giao giữa Việt Nam và Thái Lan đã được kí kết tại Hà Nội. Kể từ đó,

quan hệ hai nước trải qua những giai đoạn thăng trầm của lịch sử, có lúc hợp

tác tốt đẹp, có khi đối đầu gay gắt, nhất là vào cuối những năm 1980, xoay

quanh “Vấn đề Campuchia”. Năm 1995, sau khi Việt Nam gia nhập ASEAN,

quan hệ hai nước vượt qua nhiều thách thức, ngày càng được củng cố và phát

triển, nhất là từ khi ra Tuyên bố chung về Khuôn khổ hợp tác Việt Nam - Thái

Lan trong thập niên đầu thế kỷ XXI tháng 2/2004. Tháng 6/2013 trong chuyến

thăm Thái Lan của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Việt Nam và Thái Lan đã

chính thức nâng cấp quan hệ lên “Đối tác chiến lược” và trở thành hai nước đầu

tiên trong khối ASEAN thiết lập quan hệ đối tác chiến lược với nhau. Tiếp đó,

trong chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Thái Lan - Prayut

Chanocha tháng 11/2014, hai bên đã ký Chương trình hành động triển khai

quan hệ Đối tác chiến lược Việt Nam - Thái Lan giai đoạn 2014 - 2018.

Để tăng cường tình hữu nghị và quan hệ hợp tác, hai nước cũng thường

xuyên trao đổi các đoàn cấp cao thông qua các chuyến viếng thăm lẫn nhau.

Thông qua đó, nhiều cơ chế hợp tác song phương đã được thông qua và hoạt

động rất hiệu quả. Đến nay, hai nước đã ký hơn 50 hiệp định, thỏa thuận hợp

tác, tạo cơ sở pháp lý thúc đẩy quan hệ song phương trên nhiều lĩnh vực. Đặc

biệt, lãnh đạo cấp cao hai nước chỉ đạo rất sát sao việc thực hiện tất cả 21 lĩnh

vực hợp tác đã được thỏa thuận trong Chương trình hành động triển khai quan

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

hệ Đối tác chiến lược giai đoạn 2014 - 2018. Đầu năm 2015, hai bên nhất trí

mở kênh hợp tác lao động - một lĩnh vực mới mà hai nước đang phối hợp chặt

chẽ để triển khai.

Mối quan hệ Việt Nam - Thái Lan có ý nghĩa quan trọng đối với cả hai

nước và khu vực. Thông qua quan hệ song phương, Việt Nam và Thái Lan là

yếu tố tác động trực tiếp tới sự phát triển của nhau. Cùng là thành viên của

ASEAN, quan hệ này đóng vai trò nổi bật và có ảnh hưởng mạnh mẽ tới các xu

thế phát triển quan hệ ở Đông Nam Á. Việc nghiên cứu về quan hệ Việt Nam -

Thái Lan từ 2009 đến 2016 không chỉ góp phần làm rõ về cơ sở và quá trình

hình thành quan hệ hai nước mà quan trọng hơn là đi sâu nghiên cứu thực trạng

và những thành tựu quan hệ giữa hai nước trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị,

văn hóa, giáo dục, xã hội. Trên cơ sở đó, rút ra những bài học kinh nghiệm thúc

đẩy quan hệ Việt Nam - Thái Lan trong tương lai.

Với ý nghĩa lịch sử như vậy, chúng tôi chọn“ Quan hệ Việt Nam - Thái

Lan từ năm 2009 đến năm 2016” làm đề tài luận văn thạc sĩ của mình với hi

vọng góp phần làm sáng tỏ những vấn đề đặt ra ở trên.

2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

2.1. Các tác giả Việt Nam

Các nhà khoa học Việt Nam đã có những công trình nghiên cứu về quan hệ Việt

Nam - Thái Lan nhưng số lượng các công trình nghiên cứu chưa nhiều và cho đến

nay chưa có một công trình riêng biệt nào về quan hệ Việt Nam - Thái Lan từ năm

2009 đến năm 2016. Có thể dẫn ra đây một số tác giả và công trình tiêu biểu như:

Cuốn sách “Quan hệ Việt Nam - Thái Lan trong những năm 90” do tác giả

Nguyễn Tương Lai chủ biên, Viện nghiên cứu Đông Nam Á, Nxb Khoa học Xã

hội xuất bản năm 2001 đề cập đến quan hệ Việt Nam - Thái Lan trong các lĩnh

vực chủ yếu: chính trị, kinh tế, văn hóa, đồng thời phân tích chính sách của các

nước lớn cũng như triển vọng, thách thức của quan hệ hai nước trong thế kỉ XXI.

Cuốn sách “Hội thảo quan hệ Việt Nam - Thái Lan hướng tới tương lai”,

do tác giả Vũ Dương Huân chủ biên, Học Viện Quan hệ quốc tế xuất bản năm

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2001 là công trình tập hợp các bài viết tại Hội thảo khoa học “Quan hệ Việt

Nam- Thái Lan: Hướng tới tương lai”. Các bài viết đã khái quát lại những bước

phát triển của quan hệ hai nước trong một phần tư thế kỉ qua, rút ra những bài

học kinh nghiệm nhằm thúc đẩy quan hệ giữa hai nước trong tương lai.

Cuốn sách “Việt Nam - ASEAN: Quan hệ đa phương và song phương” của

Giáo sư Vũ Dương Ninh chủ biên, Nxb Chính trị Quốc gia xuất bản năm 2004

đã khái quát quan hệ Việt Nam với các nước ASEAN, trong đó quan hệ Việt

Nam - Thái Lan là một nội dung quan trọng được giáo sư phân tích và đánh giá

cụ thể.

Cuốn sách “Quan hệ Việt Nam - Thái Lan 1976 - 2000” của tác giả Hoàng

Khắc Nam,Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà

Nội, 2007 đã đề cập đến các cơ sở hình thành và quan hệ Việt Nam - Thái Lan

qua các giai đoạn lịch sử cụ thể.

Cuốn sách “Việt kiều Thái Lan trong mối quan hệ Việt Nam - Thái Lan” của

tác giả Trịnh Diệu Thìn và Thanyathip Sripana đồng chủ biên, Nxb Khoa học xã

hội xuất bản năm 2007 đã giới thiệu về Cộng đồng người Việt ở nước ngoài nói

chung và ở Thái Lan nói riêng, góp phần vào việc làm rõ hơn nữa vai trò của

Cộng đồng người Việt ở Thái Lan trong sự phát triển mối quan hệ Việt - Thái.

Công trình “Kỷ yếu Hội thảo Khoa học quốc tế: Việt Nam - Thái Lan: Xây

dựng quan hệ đối tác chiến lược vững chắc thời kỳ hội nhập quốc tế và liên kết

khu vực” do Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh xuất bản năm

2017 là tập hợp các bài viết của nhiều tác giả đề cập đến các lĩnh vực; lịch sử,

chính trị, văn hóa, kinh tế, quan hệ ngoại giao, văn học, ngôn ngữ, tập trung

làm sáng tỏ mối quan hệ hai nước Việt Nam - Thái Lan trong 40 năm qua và

rút ra những bài học kinh nghiệm nhằm thúc đẩy mối quan hệ giữa hai nước

trong tương lai.

Ngoài ra, còn phải kể đến các bài báo đăng trên các tạp chí như: “Việt

Nam và Thái Lan: Tiến tới mối quan hệ đối tác ổn định, lâu dài trong thế kỉ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

21” của tác giả Lê Văn Lương đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Quốc tế số 3, năm

2001 đã khái quát lại chặng đường 25 năm kể từ khi thiết lập quan hệ ngoại

giao giữa hai nước từ 1976 đến nay. “Vài nét về quan hệ Việt Nam - Thái Lan

những năm đầu thế kỉ XXI” của Nguyễn Thị Hoàn, đăng trên tạp chí Nghiên

cứu Đông Nam Á số 1 năm 2005 trình bày đôi nét về quan hệ hợp tác chính trị

ngoại giao, kinh tế, văn hoá, khoa học kĩ thuật và các lĩnh vực khác giữa hai

nước Việt Nam - Thái Lan trong những năm đầu thế kỉ XXI. “30 năm quan hệ

Việt Nam - Thái Lan”, đăng trên tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, số 4 năm

2006 của Nguyễn Thị Quế đã khái quát lại những mốc lịch sử trong quan hệ hai

nước 30 năm qua trên nhiều lĩnh vực như chính trị, ngoại giao, khoa học kĩ

thuật... và những hợp tác của hai nước; “Cơ sở và triển vọng mở rộng quan hệ

hợp tác Việt Nam - Thái Lan trong thế kỉ 21” của tác giả Luận Thùy Dương,

đăng trên Tạp chí nghiên cứu Quốc tế, số 3, năm 2001 đã trình bày về mối quan

hệ hợp tác Việt Nam - Thái Lan từ cuối thập kỉ 80 thế kỉ XX và đánh giá triển

vọng của mối quan hệ hợp tác này; “Quan hệ kinh tế Việt Nam - Thái Lan”,

Tạp chí Nghiên cứu Kinh tế, số 4 năm 2015 của tác giả Hà Lê Huyền, tập trung

phân tích lĩnh vực thương mại và đầu tư, từ đó đưa ra những nhận xét tổng

quan về thành tựu và tồn tại trong quan hệ kinh tế của Việt Nam - Thái Lan

trong vòng 20 năm (1991-2011).

Ngoài ra, còn phải kể đến các đề tài, luận văn, luận án của các tác giả cũng

góp phần cung cấp thêm kiến thức để chúng tôi nghiên cứu, hoàn thành luận

văn: Luận án “Quá trình phát triển quan hệ Việt Nam - Thái Lan (1976-2000)”

của tác giả Hoàng Khắc Nam, 2004; Luận văn Thạc sĩ “Quan hệ Việt Nam￾Thái Lan 2000-2009” của tác giả Hà Lê Huyền; Đề tài cấp Viện “Quan hệ

chính trị, an ninh Việt Nam - Thái Lan10 năm đầu thế kỉ XXI” của tác giả Hà

Lê Huyền, Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam, 2015; Luận án Tiến sĩ

“Quan hệ Thái Lan- Việt Nam từ năm 1991 đến năm 2011” của tác giả Hà Lê

Huyền, Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam, 2016.