Quan hệ thương mại đàng trong với Chân Lạp và Xiêm La thế kỷ 17-18

QUAN HEƒ TH÷‘NG MAœI —AÿNG TRONG

V‘ŸI CHA¬N LAœP VAÿ XIE¬M LA THE£ KY¤ XVII - XVIII

BUÿI TH“ TA¬N*

D

uye‚n cÙ˘ lÚch sˆ˚ Òaı Òˆa Nguye„n

Hoa¯ng Òe·n vÙ˘i vu¯ng Òa·t Thua‰n

Qua˚ng va¯o giˆıa the· ky˚ XVI, Òe ro‡i tˆ¯ Òa‚y

o‚ng va¯ con cha˘u mÏnh baËng nhˆıng no„ lˆÔc

phi thˆÙ¯ng Òaı mang laÔi nhˆıng Òo˘ng go˘p

lÙ˘n cho lÚch sˆ˚ —a¯ng Trong va¯ da‚n to‰c

Vie‰t Nam. O¬ng va¯ sau Òo˘ la¯ con trai mÏnh

- Nguye„n Phu˘c Nguye‚n Òaı tˆ¯ng bˆÙ˘c thˆÔc

hie‰n vie‰c ly khai vÙ˘i chÌnh quye‡n Le‚

TrÚnh. NaÍm 1672, cuo‰c chie·n tranh TrÚnh

- Nguye„n ke·t thu˘c, qua‚n Òo‰i Le‚ - TrÚnh

kho‚ng ÒaÔt ÒˆÙÔc muÔc ÒÌch ÒaÎt ra. So‚ng

Gianh Òaı trÙ˚ tha¯nh giÙ˘i tuye·n chia caÈt

Òa·t nˆÙ˘c tha¯nh hai mie‡n, hÏnh tha¯nh hai

vu¯ng laınh tho do hai chÌnh quye‡n kha˘c

nhau qua˚n ly˘. Danh xˆng —a¯ng Trong

chÌnh thˆ˘c xua·t hie‰n. VÙ˘i nhˆıng ˆu Òaıi ve‡

Òie‡u kie‰n tˆÔ nhie‚n, ta¯i nguye‚n thie‚n

nhie‚n phong phu˘, Òa daÔng, cu¯ng vÙ˘i

nhˆıng chÌnh sa˘ch va¯ bˆÙ˘c Òi kho‚n khe˘o

cu˚a chu˘a Nguye„n Òaı nhanh cho˘ng Òˆa

vu¯ng Òa·t —a¯ng Trong trÙ˚ ne‚n gia¯u maÔnh,

kinh te· pha˘t trieÂn nha·t la¯ thˆÙng maÔi.

1. Va¯i ne˘t ve‡ chÌnh sa˘ch ngoaÔi thˆÙng

cu˚a chÌnh quye‡n —a¯ng Trong trong

bo·i ca˚nh khu vˆÔc va¯ quo·c te·

TrˆÙ˘c Òa‚y, ca˘c trie‡u ÒaÔi phong kie·n

Vie‰t Nam kho‚ng chu˘ y˘ nhie‡u Òe·n thˆÙng

nghie‰p. ChÌnh sa˘ch ìdÛ no‚ng vi ba˚nî luo‚n

ÒˆÙÔc a˘p duÔng tˆÙng Òo·i nha·t qua˘n trong

ÒˆÙ¯ng lo·i kinh te· cu˚a —aÔi Vie‰t qua ca˘c

trie‡u ÒaÔi. Nhˆng khi hoÔ Nguye„n xa‚y dˆÔng

Òa·t —a¯ng Trong dˆÙ¯ng nhˆ Òaı Ù˚ va¯o mo‰t

bo·i ca˚nh mÙ˘i. Mo‰t hoÔc gia˚ nˆÙ˘c ngoa¯i

tˆ¯ng nha‰n xe˘t: ìXˆ˘ —a¯ng Trong ra ÒÙ¯i

Òu˘ng thÙ¯i Òu˘ng buoÂi trong mo‰t thÙ¯i ÒaÔi

thˆÙng nghie‰p. Chu˘ng ta co˘ the no˘i mo‰t

ca˘ch hoa¯n toa¯n Òa˚m ba˚o raËng chÌnh

thˆÙng nghie‰p la¯m cho vˆÙng quo·c mÙ˘i

cu˚a Vie‰t Nam chÊ trong vo¯ng Ìt tha‰p nie‚n

Òaı trÙ˚ ne‚n gia¯u co˘ va¯ Òu˚ maÔnh Òe duy trÏ

ne‡n Òo‰c la‰p cu˚a mÏnh Òo·i vÙ˘i phÌa BaÈcî

(1)

.

—e thˆÔc hie‰n y˘ Òo‡ xa‚y dˆÔng cÙ sÙ˚ ca˘t

cˆ˘, la‰p giang sÙn rie‚ng, ca˘c chu˘a Nguye„n

Òaı chu˘ y˘ xa‚y dˆÔng tie‡m lˆÔc kinh te· va¯

qua‚n sˆÔ, trong Òo˘ ca‡n co˘ trang bÚ vuı khÌ

to·t va¯ hie‰n ÒaÔi Òe cho·ng laÔi hoÔ TrÚnh Ù˚

phÌa BaÈc. VÏ va‰y ca˘c chu˘a Nguye„n Òaı thi

ha¯nh mo‰t chÌnh sa˘ch ngoaÔi thˆÙng cÙ˚i

mÙ˚, chu˚ trˆÙng ba˚o ho‰, khuye·n khÌch

thˆÙng kha˘ch nˆÙ˘c ngoa¯i Òe·n buo‚n ba˘n

tre‚n vu¯ng Òa·t cu˚a mÏnh nhaËm taÔo Òie‡u

* Bu¯i ThÚ Ta‚n, TrˆÙ¯ng —aÔi hoÔc KH Hue·