Quan điểm và giải pháp hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản lý tài

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi.

Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có

nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được ai công bố trong bất

cứ công trình nào khác.

Người cam đoan

Trần Thị Cẩm Thanh

2

MỤC LỤC

Trang

TRANG PHỤ BÌA......................................................................................................................1

LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................................2

MỤC LỤC...................................................................................................................................3

DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ.........................................................................................4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................................5

MỞ ĐẦU ...................................................................................................................................6

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH VỚI VIỆC TĂNG

CƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC CÔNG TY XỔ SỐ KIẾN THIẾT............11

1.1. Quản lý tài chính với nhu cầu thông tin trên báo cáo tài chính........................................11

1.2. Yêu cầu, nguyên tắc và phương pháp lập báo cáo tài chính.............................................26

1.3. Phương pháp và nội dung chủ yếu về phân tích báo cáo tài chính...................................43

1.4. Đặc điểm lập và phân tích báo cáo tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết.........................57

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG LẬP VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH TẠI CÁC

CÔNG TY XỔ SỐ KIẾN THIẾT...................................................................65

2.1. Tổng quan về hệ thống các công ty xổ số kiến thiết Việt Nam ......................................65

2.2. Tình hình thực tế về lập và phân tích báo cáo tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết84

2.3. Đánh giá tình hình lập và phân tích báo cáo tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết 109

CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN LẬP VÀ PHÂN TÍCH BÁO

CÁO TÀI CHÍNH VỚI VIỆC TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI

CÁC CÔNG TY XỔ SỐ KIẾN THIẾT.........................................................115

3.1. Định hướng phát triển ngành xổ số kiến thiết từ nay đến

năm 2010...............................................................................................................................115

3.2. Sự cần thiết phải hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản

lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết............................................................................120

3.3. Các quan điểm định hướng cho việc hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng

cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết................................................................125

3.4. Giải pháp hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản lý tài

chính tại các công ty xổ số kiến thiết.....................................................................................127

3.5. Những điều kiện cần thiết để thực hiện giải pháp..........................................................144

KẾT LUẬN.............................................................................................................................153

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ......................................................................155

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................................156

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG, BIỂU, SƠ ĐỒ

Trang

Sơ đồ 2.1 : Sơ đồ tổ chức Hội đồng liên kết xổ số các tỉnh khu vực Nam Trung bộ..70

Sơ đồ 2.2 : Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý kinh doanh của các công ty xổ số kiến thiết .......73

3

Sơ đồ 2.3 : Sơ đồ tổ chức bộ máy kế toán tại các công ty xổ số kiến thiết ................74

Sơ đồ 2.4 : Sơ đồ trình tự ghi sổ kế toán tại các công ty xổ số kiến thiết ..................76

Sơ đồ 2.5: Qui trình lập Bảng cân đối kế toán tại các công ty xổ số kiến thiết ..........85

Sơ đồ 2.6: Qui trình lập báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh tại các công ty xổ số

kiến thiết ......................................................................................................87

Sơ đồ 2.7: Qui trình lập báo cáo lưu chuyển tiền tệ tại các công ty xổ số kiến thiết..........89

Sơ đồ 2.8: Qui trình lập thuyết minh báo cáo tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết...........90

Bảng 2.1: Tổng hợp kết quả hoạt động xổ số kiến thiết từ năm 2003 - 2005............81

Bảng 2.2: Phân tích cơ cấu tài sản của Công ty Xổ số kiến thiết ...............................92

Bảng 2.3: Phân tích cơ cấu nguồn vốn của Công ty Xổ số kiến thiết.........................94

Bảng 2.4: Phân tích tổng quát báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Công ty Xổ

số kiến thiết..................................................................................................96

Bảng 2.5: Phân tích báo cáo lưu chuyển tiền tệ của Công ty Xổ số kiến thiết............99

Bảng 2.6: Phân tích thuyết minh báo cáo tài chính của Công ty Xổ số kiến thiết............102

Bảng 2.7: Phân tích chỉ tiêu 3.6 “Các khoản phải thu và nợ phải trả” của Công ty Xổ

số kiến thiết................................................................................................104

Bảng 2.8: Phân tích chỉ tiêu 5 “Một số chỉ tiêu đánh giá khái quát thực trạng tài chính và

kết quả kinh doanh của doanh nghiệp” của Công ty Xổ số kiến thiết..............105

Bảng 3.1: Bảng cân đối kế toán ...............................................................................132

Bảng 3.2 : Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh ...................................................137

Bảng 3.3 : Báo cáo chi tiết kết quả hoạt động xổ số.................................................139

4

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. BHXH : Bảo hiểm xã hội

2. CCDC : Công cụ, dụng cụ

3. ĐTDH : Đầu tư dài hạn

4. ĐTNH : Đầu tư ngắn hạn

5. GTGT : Giá trị gia tăng

6. LKTĐN : Luỹ kế từ đầu năm

7. NSNN : Ngân sách Nhà nước

8. QTKD : Quản trị kinh doanh

9. TK : Tài khoản

10. TSCĐ : Tài sản cố định

11. TSLĐ : Tài sản lưu động

12. TW : Trung ương

13. UBND : Uỷ ban nhân dân

14. XDCB : Xây dựng cơ bản

15. XHCN : Xã hội chủ nghĩa

5

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Nền tài chính của nước ta đã và đang được đổi mới một cách toàn diện trong sự

chuyển đổi sâu sắc của cơ chế quản lý kinh tế từ cơ chế tập trung quan liêu bao cấp

sang cơ chế thị trường theo định hướng XHCN. Trong cơ chế quản lý kinh tế mới đó,

các doanh nghiệp cần phải chủ động về hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung và

hoạt động tài chính nói riêng. Muốn đứng vững và thắng thế trên thương trường, chủ

doanh nghiệp cần phải có những đối sách thích hợp và một trong những điều kiện tiên

quyết là phải thường xuyên tiến hành phân tích tình hình tài chính nhằm đánh giá đúng

đắn mọi hoạt động kinh tế trong trạng thái thực của chúng.

Báo cáo tài chính được coi là một bức tranh toàn diện về tình hình tài chính, khả

năng và sức mạnh của một doanh nghiệp tại một thời điểm nhất định. Do đó, lập và

phân tích báo cáo tài chính có ý nghĩa quan trọng không những đối với chủ doanh

nghiệp mà còn đối với những người quan tâm đến tình hình tài chính của doanh

nghiệp như: các nhà đầu tư, nhà cho vay, nhà cung cấp, khách hàng ...

Là doanh nghiệp Nhà nước, các công ty xổ số kiến thiết thực hiện kinh doanh

hoạt động xổ số nhằm huy động vốn nhàn rỗi trong nhân dân góp phần tạo nguồn thu

cho ngân sách Nhà nước để đầu tư cho các công trình phúc lợi xã hội. Trong quá

trình kinh doanh, các công ty xổ số kiến thiết được Nhà nước giao cho quản lý và sử

dụng một lượng vốn bao gồm vốn cố định và vốn lưu động, các nguồn vốn bổ sung

khác dựa trên nguyên tắc bảo đảm sử dụng có hiệu quả và tôn trọng các nguyên tắc

tài chính, tín dụng, đặc biệt là tuân thủ pháp luật. Do vậy, việc thường xuyên lập và

phân tích báo cáo tài chính sẽ giúp doanh nghiệp thấy được thực trạng tài chính, từ đó

có những giải pháp hữu hiệu để tăng cường hiệu quả sản xuất kinh doanh. Như vậy,

lập và phân tích báo cáo tài chính thực sự là một công cụ quan trọng cho công tác

quản lý tài chính của chủ doanh nghiệp nói riêng và cho hoạt động sản xuất kinh

doanh nói chung.

6

Tuy nhiên, trong thực tế tại các doanh nghiệp nói chung và các công ty xổ số kiến

thiết nói riêng, việc lập và phân tích báo cáo tài chính nhiều khi mang tính hình thức.

Để góp phần khắc phục tồn tại hiện nay và từng bước đáp ứng tốt hơn yêu cầu quản lý

trong các công ty xổ số kiến thiết nói riêng và các doanh nghiệp khác nói chung, tôi đã

chọn đề tài: "Hoàn thiện lập & phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản

lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết" làm đề tài luận án tiến sĩ.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Đề tài này được nghiên cứu nhằm vào các mục đích sau:

- Góp phần làm rõ thêm một số vấn đề lý luận về lập và phân tích báo cáo tài

chính cùng với việc tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết.

- Đánh giá thực trạng việc lập, phân tích báo cáo tài chính của các công ty xổ số

kiến thiết, đề xuất các quan điểm có tính nguyên tắc cho việc hoàn thiện lập & phân

tích báo cáo tài chính, nâng cao chất lượng của việc quản lý tài chính, nâng cao hiệu

quả kinh doanh của các công ty xổ số kiến thiết.

- Đưa ra các giải pháp cơ bản nhằm hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài

chính với việc tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết.

3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Đối tượng nghiên cứu của luận án là lập & phân tích báo cáo tài chính trong các

công ty xổ số kiến thiết cả về lý luận, thực trạng và phương hướng hoàn thiện với

việc tăng cường quản lý tài chính. Do vậy, phạm vi nghiên cứu của luận án chỉ giới

hạn ở những nội dung liên quan đến lập và phân tích báo cáo tài chính trong các công

ty xổ số kiến thiết ở Việt Nam.

Số liệu minh hoạ thực tế được lấy ở một số công ty điển hình như Công ty xổ số

kiến thiết Thủ Đô (khu vực miền Bắc), Công ty xổ số kiến thiết Bình Định, Công ty

xổ số kiến thiết & dịch vụ in Đà Nẵng (khu vực miền Trung) và Công ty xổ số kiến

thiết TPHCM (khu vực miền Nam).

7

4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Luận án sử dụng tổng hợp nhiều phương pháp nghiên cứu như: phương

pháp duy vật biện chứng; phương pháp duy vật lịch sử kết hợp với phương pháp

điều tra phân tích, hệ thống hoá; phân tích tổng hợp; phương pháp thực chứng để

đối chiếu, đánh giá các vấn đề, sự kiện. Từ đó, nêu lên những ý kiến của bản

thân mình.

5. DỰ KIẾN NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI

- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về lập, phân tích báo cáo tài chính

với việc tăng cường quản lý tài chính tại các doanh nghiệp nói chung và các công ty

xổ số kiến thiết nói riêng.

- Xây dựng nội dung, phương pháp & chỉ tiêu phân tích báo cáo tài chính trong

các công ty xổ số kiến thiết.

- Phân tích sâu sắc và đánh giá đúng thực trạng lập, phân tích báo cáo tài chính

tại các công ty xổ số kiến thiết. Từ đó, đề xuất các giải pháp hoàn thiện lập, phân tích

báo cáo tài chính với việc tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến

thiết.

6. KẾT CẤU CỦA LUẬN ÁN

Với tên đề tài luận án: "Hoàn thiện lập & phân tích báo cáo tài chính với việc

tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết", ngoài phần mở đầu, kết

luận, danh mục công trình của tác giả, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục,

luận án gồm có 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận về lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng

cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết.

Chương 2: Thực trạng lập và phân tích báo cáo tài chính tại các công ty xổ

số kiến thiết.

Chương 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện lập và phân tích báo cáo tài

chính với việc tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số

kiến thiết.

8

7. TỔNG QUAN VỀ CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ

TÀI

Báo cáo tài chính, lập và phân tích báo cáo tài chính là những nội dung đã được

nhiều tác giả nghiên cứu.

Báo cáo tài chính là hình thức biểu hiện của phương pháp tổng hợp - cân đối kế

toán, nội dung này đã được nghiên cứu thông qua các giáo trình thuộc chuyên ngành

Kế toán như: Lý thuyết hạch toán kế toán (PGS.TS. Nguyễn Thị Đông chủ biên, xuất

bản năm 2004, Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội); Kế toán tài chính trong các doanh

nghiệp (TS. Đặng Thị Loan, xuất bản năm 2001, Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội)…

Việc lập báo cáo tài chính cũng được nghiên cứu thông qua các giáo trình thuộc

chuyên ngành Kế toán như trên, đồng thời cũng đã được công bố trên các tài liệu:

Lập, đọc, kiểm tra và phân tích báo cáo tài chính (PGS.TS. Nguyễn Văn Công (Chủ

biên) (2002), Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội); Chuyên khảo về Báo cáo tài chính và

lập, đọc, kiểm tra, phân tích báo cáo tài chính (Nguyễn Văn Công (2005), Nhà xuất

bản Tài chính, Hà Nội); Hướng dẫn lập, đọc, phân tích báo cáo tài chính và báo cáo

kế toán quản trị (Võ Văn Nhị, Đoàn Ngọc Quế, Lý Thị Bích Châu (2001), Nhà xuất

bản Thống kê, TP Hồ Chí Minh)…

Cách lập và trình bày báo cáo tài chính được công bố thông qua các Chuẩn mực

kế toán Quốc tế và Chuẩn mực kế toán Việt Nam cũng như các Chế độ kế toán doanh

nghiệp của Việt Nam qua các thời kỳ.

Phân tích báo cáo tài chính được nghiên cứu thông qua việc công bố trên các

giáo trình: Giáo trình phân tích hoạt động kinh doanh (Phạm Thị Gái (1997), Nhà

xuất bản Giáo dục, Hà Nội); Giáo trình Tài chính doanh nghiệp (Lưu Thị Hương

(Chủ biên) (1998), Nhà xuất bản Giáo dục, Hà Nội); Phân tích hoạt động kinh doanh

(Phạm Văn Dược, Đặng Kim Cương (1999), Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội); Phân

tích tài chính doanh nghiệp (Josette Peyrard (1999), Nhà xuất bản Thống kê, Hà

9

Nội); Những vấn đề cơ bản về Quản trị tài chính doanh nghiệp (Vũ Duy Hào (Chủ

biên) (2000), Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội); Phân tích kinh tế doanh nghiệp - Lý

thuyết và thực hành (Nguyễn Năng Phúc (2003), Nhà xuất bản Tài chính, Hà Nội);…

Trên đây là những công bố về lập và phân tích báo cáo tài chính trong các doanh

nghiệp về cơ sở lý luận và về chế độ hiện hành. Trong thực tiễn, các nghiên cứu về

lập và phân tích báo cáo tài chính đã được nghiên cứu thông qua các dạng như sau:

- Về lập báo cáo tài chính: Hầu như vấn đề này không được các tác giả nghiên

cứu riêng rẽ trong một doanh nghiệp hay một ngành nào mà nó chỉ được thể hiện

thông qua các đề tài nghiên cứu về hệ thống báo cáo tài chính trong các doanh nghiệp

Việt Nam nói chung mà chưa nghiên cứu cụ thể trong ngành xổ số kiến thiết.

- Về phân tích báo cáo tài chính: Nội dung này được nghiên cứu nhiều trong các

đề tài thông qua các luận văn Đại học, luận văn Cao học, luận án Tiến sĩ nhưng chỉ

dưới góc độ phân tích các chỉ tiêu về tình hình tài chính trong một doanh nghiệp cụ

thể, hoặc một ngành cụ thể, trong đó chưa có ngành xổ số kiến thiết.

Đồng thời, cho đến nay, tại Việt Nam và trên Thế giới chưa có công trình nào

nghiên cứu cả về lập và phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản lý tài

chính tại các công ty xổ số kiến thiết ngoài Luận văn Thạc sĩ của tác giả với đề tài:

"Hoàn thiện lập & phân tích báo cáo tài chính với việc tăng cường quản lý tài

chính tại các công ty xổ số kiến thiết (khảo sát điển hình tại khu vực Nam Trung

bộ)". Xuất phát từ ý tưởng này, phát triển hơn nữa Luận văn Thạc sĩ của mình, tôi đã

thực hiện Luận án tiến sĩ với tên đề tài: "Hoàn thiện lập & phân tích báo cáo tài

chính với việc tăng cường quản lý tài chính tại các công ty xổ số kiến thiết".

Chương 1

10

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LẬP VÀ PHÂN TÍCH BÁO CÁO TÀI CHÍNH

VỚI VIỆC TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH

TẠI CÁC CÔNG TY XỔ SỐ KIẾN THIẾT

1.1. QUẢN LÝ TÀI CHÍNH VỚI NHU CẦU THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO TÀI

CHÍNH

1.1.1. Hoạt động tài chính trong các doanh nghiệp

Hoạt động tài chính doanh nghiệp là một trong những nội dung cơ bản của hoạt

động sản xuất kinh doanh. Hoạt động này nhằm thực hiện các mục tiêu của doanh

nghiệp như: tối đa hóa lợi nhuận, tối đa hóa giá trị doanh nghiệp hay mục tiêu tăng

trưởng phát triển. Hoạt động tài chính doanh nghiệp giải quyết các vấn đề sau:

Thứ nhất, doanh nghiệp nên huy động nguồn vốn tài trợ của mình ở đâu, vào

thời điểm nào với một cơ cấu vốn tối ưu và chi phí vốn thấp nhất.

Thứ hai, doanh nghiệp nên đầu tư vào đâu và như thế nào cho phù hợp với hình

thức kinh doanh đã chọn nhằm đạt tới mục tiêu của mình.

Thứ ba, doanh nghiệp quản lý vốn và tài sản như thế nào để tiết kiệm và nâng

cao hiệu quả vốn kinh doanh.

Thứ tư, doanh nghiệp phải phân tích, đánh giá, kiểm tra các hoạt động tài chính

để thường xuyên đảm bảo trạng thái cân bằng tài chính.

Thứ năm, doanh nghiệp quản lý các hoạt động tài chính ngắn hạn và dài hạn để

đưa ra các quyết định thu, chi phù hợp.

Mỗi doanh nghiệp cũng giống như con người, đều có cuộc đời riêng của mình,

đều phải trải qua các giai đoạn ra đời, phát triển, trưởng thành và suy thoái. Nội lực

của mỗi doanh nghiệp cùng với sự tác động mạnh mẽ của môi trường xung quanh, có

nhiều doanh nghiệp vẫn tồn tại và phát triển không ngừng, bên cạnh đó có nhiều

doanh nghiệp không tránh khỏi sự giải thể, phá sản. Do đó, trên phương diện tài

chính, các doanh nghiệp thông qua việc lập cũng như phân tích báo cáo tài chính để

đưa ra các quyết định quản lý tài chính phù hợp nhất cho sự tồn tại và phát triển của

doanh nghiệp mình.

11

1.1.2. Vai trò và mục đích sử dụng báo cáo tài chính

Xã hội càng phát triển thì nhu cầu thông tin càng trở nên đa dạng và bức

thiết. Hiện nay, thông tin được xem như là một yếu tố trực tiếp của quá trình sản

xuất kinh doanh.

Trong hoạt động sản xuất kinh doanh, các doanh nghiệp đều tìm mọi biện pháp

để sản xuất ra sản phẩm với số lượng nhiều nhất, chất lượng cao nhất, chi phí thấp

nhất và lãi thu được nhiều nhất. Để đạt được mục tiêu này, bất kỳ một người quản lý

kinh doanh nào cũng phải nhận thức được vai trò của thông tin kế toán. Hệ thống các

thông tin sử dụng để ra các quyết định quản lý được thu từ nhiều nguồn khác nhau

nhưng thông tin kế toán đóng vai trò sức quan trọng và không thể thiếu được bởi hai

chức năng cơ bản của kế toán đó là thông tin và kiểm tra các mặt hoạt động kinh tế

tài chính ở tất cả các doanh nghiệp, tổ chức, cơ quan sự nghiệp. Trong cơ chế thị

trường, báo cáo kế toán bao gồm báo cáo kế toán tài chính và báo cáo kế toán quản trị

là một nguồn cung cấp hệ thống thông tin kế toán quan trọng nhất phục vụ cho nhu

cầu quản lý.

Các đối tượng có lợi ích trực tiếp và gián tiếp đối với doanh nghiệp đều cần

những thông tin hữu ích được cung cấp từ hệ thống báo cáo tài chính và nó được xem

là một đòi hỏi khách quan trong nền kinh tế thị trường. Các đối tượng bên ngoài

doanh nghiệp sử dụng báo cáo tài chính như là cơ sở tin cậy quyết định về đầu tư,

cho vay, kiểm tra, tính thuế ... còn đối với nhà quản lý thì các thông tin kế toán hữu

ích của báo cáo tài chính cũng sẽ phục vụ đắc lực cho công tác quản trị doanh

nghiệp. Như vậy, chất lượng của thông tin được cung cấp bởi báo cáo tài chính là

rất quan trọng cho các đối tượng sử dụng bên trong và bên ngoài doanh nghiệp. Sau

đây chúng ta sẽ xem xét vai trò của báo cáo tài chính thông qua một số đối tượng

chủ yếu:

- Đối với Nhà nước, báo cáo tài chính cung cấp thông tin cần thiết giúp cho việc

thực hiện chức năng quản lý vĩ mô của Nhà nước đối với nền kinh tế, giúp cho các cơ

quan tài chính Nhà nước thực hiện việc kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với hoạt

động của doanh nghiệp, đồng thời làm cơ sở cho việc tính thuế và các khoản nộp

12

khác của doanh nghiệp đối với ngân sách Nhà nước.

- Đối với nhà quản lý doanh nghiệp: Các nhà quản lý thường cạnh tranh với

nhau để tìm kiếm nguồn vốn và cố gắng thuyết phục với các nhà đầu tư và các chủ nợ

rằng họ sẽ đem lại mức lợi nhuận cao nhất với độ rủi ro thấp nhất. Để thực hiện được

điều này, các nhà quản lý phải công bố công khai các thông tin trên báo cáo tài chính

định kỳ về hoạt động của doanh nghiệp. Ngoài ra, nhà quản lý còn sử dụng báo cáo

tài chính để tiến hành quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh

nghiệp mình.

- Đối với các nhà đầu tư, các chủ nợ: Nhìn chung, các nhà đầu tư và các chủ nợ

đòi hỏi báo cáo tài chính vì hai lý do: họ cần các thông tin tài chính để giám sát và bắt

buộc các nhà quản lý phải thực hiện theo đúng hợp đồng đã ký kết và họ cần các

thông tin tài chính để thực hiện các quyết định đầu tư và cho vay của mình.

- Đối với các kiểm toán viên độc lập: Các nhà đầu tư và cung cấp tín dụng có lý

do để mà lo lắng rằng các nhà quản lý có thể bóp méo các báo cáo tài chính do họ

cung cấp nhằm mục đích tìm kiếm nguồn vốn hoạt động. Vì vậy, các nhà đầu tư và

tín dụng đòi hỏi các nhà quản lý phải bỏ tiền ra thuê các kiểm toán viên độc lập để

kiểm toán báo cáo tài chính, các nhà quản lý đương nhiên phải chấp thuận vì họ cần

vốn. Như vậy, báo cáo tài chính đóng vai trò như là đối tượng của kiểm toán độc lập.

Mục đích của báo cáo tài chính sử dụng ở nước ta về cơ bản có sự tương đồng

với chuẩn mực kế toán quốc tế. Mục đích của báo cáo tài chính được xác định là

cung cấp những thông tin về tình hình tài chính, kết quả kinh doanh và những biến

động về tình hình tài chính của doanh nghiệp để giúp cho người sử dụng ra các quyết

định kinh tế một cách kịp thời.

Thông tin về tình hình tài chính chủ yếu được cung cấp qua hệ thống báo cáo tài

chính. Tình hình tài chính của doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của các nhân tố: Các

nguồn lực kinh tế do doanh nghiệp kiểm soát, cơ cấu tài chính và khả năng thanh

toán. Vì vậy, khi nghiên cứu các thông tin về tình hình tài chính sẽ giúp cho người sử

dụng những vấn đề sau:

- Đánh giá năng lực của doanh nghiệp trong việc tạo ra các nguồn tiền và các

13

khoản tương đương tiền trong tương lai.

- Dự đoán nhu cầu đi vay trong tương lai và phương thức phân phối lợi nhuận.

- Dự đoán khả năng thành công của doanh nghiệp trong việc huy động các

nguồn tài chính.

- Đánh giá khả năng của doanh nghiệp trong việc thực hiện các cam kết tài

chính khi đến hạn.

- Đánh giá các thay đổi tiềm tàng của các nguồn lực kinh tế mà doanh nghiệp có

thể kiểm soát trong tương lai.

- Đánh giá tính hiệu quả của các nguồn lực bổ sung mà doanh nghiệp sử dụng.

- Đánh giá xem doanh nghiệp có lợi nhuận nhưng có tiền hay không.

- Đánh giá các hoạt động kinh doanh, đầu tư tài chính của doanh nghiệp trong

kỳ báo cáo.

Thông tin bổ sung và giải thích về tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh, tình

hình tài chính của doanh nghiệp trong kỳ mà các báo cáo tài chính khác không thể trình

bày rõ ràng và chi tiết được sẽ được trình bày trên thuyết minh báo cáo tài chính.

Như vậy, các mục đích trên phù hợp với vai trò cung cấp thông tin có ích trong

việc ra các quyết định kinh tế, chứ không nhằm khẳng định các quyết định nào thì

nên làm [26].

1.1.3. Thông tin trên báo cáo tài chính với quản lý tài chính

Quản lý tài chính luôn luôn giữ một vị trí trọng yếu trong hoạt động quản lý của

doanh nghiệp, nó quyết định tính độc lập, sự thành bại của doanh nghiệp trong cuộc

đời kinh doanh. Đặc biệt, trong điều kiện cạnh tranh đang diễn ra khốc liệt trên phạm

vi toàn thế giới, điều chỉnh kinh tế còn gặp nhiều khó khăn, tăng trưởng kinh tế còn

chậm thì quản lý tài chính là một vấn đề quan trọng hơn bao giờ hết. Bất kỳ ai liên

kết, hợp tác với doanh nghiệp cũng sẽ được hưởng lợi nếu như quản lý tài chính của

doanh nghiệp có hiệu quả, ngược lại, họ sẽ bị thua thiệt khi quản lý tài chính kém

hiệu quả. Một trong những chức năng khá quan trọng của bộ máy quản lý tài chính

như kế toán trưởng, trưởng phòng tài vụ, thủ quỹ, kế toán tổng hợp, kế toán viên...

được bố trí trong một doanh nghiệp thường là Phòng Kế toán - Tài vụ. Bộ phận này sẽ

thực hiện nhiều công việc, trong đó có lập và phân tích báo cáo tài chính.

14

Thông tin trên báo cáo tài chính có một ý nghĩa cực kỳ quan trọng đối với

công tác quản lý tài chính của các doanh nghiệp. Điều đó được thể hiện ở những

vấn đề sau:

- Báo cáo tài chính cung cấp những thông tin kinh tế, tài chính chủ yếu để đánh

giá tình hình và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh, thực trạng tài chính của doanh

nghiệp trong kỳ hoạt động đã qua, giúp cho việc kiểm tra, giám sát tình hình sử dụng

vốn và khả năng huy động nguồn vốn vào sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp.

- Các chỉ tiêu, các số liệu trên các báo cáo tài chính là những thông tin quan

trọng về tình hình sử dụng vốn như: phân bổ vốn, hiệu quả sử dụng vốn, bảo toàn vốn

của doanh nghiệp.

- Những thông tin trên báo cáo tài chính cung cấp về tình hình bảo đảm vốn cho

hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, giúp các nhà quản lý nắm được tình hình

phân bổ tài sản, các nguồn tài trợ tài sản.

- Thông tin trên báo cáo tài chính cung cấp cho các nhà quản lý tài chính về tình

hình thanh toán, về nhu cầu và khả năng thanh toán của doanh nghiệp.

- Thông tin trên báo cáo tài chính cũng giúp cho các nhà quản lý dự báo được

những rủi ro tài chính tiềm ẩn, từ đó có kế hoạch và các quyết định kịp thời, phù hợp

để ngăn ngừa và hạn chế tối đa các rủi ro ấy.

- Báo cáo tài chính cũng đưa ra các thông tin về dự báo nhu cầu tài chính cho

hoạt động của doanh nghiệp.

- Những thông tin của báo cáo tài chính là những căn cứ quan trọng trong việc

phân tích, nghiên cứu, phát hiện những khả năng tiềm tàng, là những căn cứ quan

trọng đề ra các quyết định về quản lý, điều hành hoạt động sản xuất kinh doanh hoặc

đầu tư vào doanh nghiệp của chủ sở hữu, các nhà đầu tư, các chủ nợ hiện tại và tương

lai của doanh nghiệp nhằm mục tiêu tăng cường lợi nhuận và hiệu quả kinh doanh.

1.1.4. Cơ chế quản lý kinh tế - cơ sở chi phối trực tiếp đến những thông tin trình bày

trên báo cáo tài chính

Quá trình đổi mới cơ chế quản lý kinh tế từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang

cơ chế thị trường theo định hướng XHCN đã đặt ra yêu cầu bức bách là phải đổi mới

15

hệ thống quản lý kinh tế, trong đó có nhiệm vụ đổi mới hệ thống thông tin kế toán

nhằm cung cấp những thông tin đáng tin cậy cho việc điều hành nền kinh tế vĩ mô và

kiểm tra của Nhà nước đối với các doanh nghiệp, điều hành hoạt động sản xuất kinh

doanh trong từng doanh nghiệp của nhà quản lý, phục vụ cho các cổ đông, nhà đầu

tư, nhà cung cấp tín dụng... đưa ra các quyết định kinh tế.

Khi nền kinh tế ở trong giai đoạn cơ chế kế hoạch hóa tập trung, Nhà nước tiến

hành quản lý trực tiếp mọi hoạt động sản xuất và tiêu thụ sản phẩm của doanh

nghiệp. Doanh nghiệp phải tuân theo một cách nghiêm ngặt các chỉ tiêu kế hoạch một

cách chi tiết từ kế hoạch sản xuất kinh doanh, phân phối sản phẩm, chủng loại mặt

hàng cần phải sản xuất, số lượng, giá cả, nơi tiêu thụ... Việc đánh giá hiệu quả hoạt

động của doanh nghiệp được thực hiện thông qua đánh giá việc hoàn thành các chỉ

tiêu kế hoạch Nhà nước giao. Nhu cầu thông tin kế toán trong thời kỳ này giữa Nhà

nước và doanh nghiệp là thống nhất với nhau, vì thế thông tin kế toán chỉ được trình

bày trên một hệ thống báo cáo kế toán duy nhất do Nhà nước quy định. Mặt khác; do

bộ máy quản lý cồng kềnh, quá nhiều đầu mối, quá nhiều cơ quan trung gian, làm cho

bộ máy quản lý mang nặng tính quan liêu hành chính không có khả năng tiếp nhận

những vấn đề nảy sinh từ thực tế sản xuất kinh doanh. Do đó, những kế hoạch được

lập ra không mang tính thực tế, thậm chí thoát ly với nhu cầu thực tế. Tình hình trên

dẫn đến nhiều khi thông tin trình bày trên các báo cáo tài chính không phản ánh trung

thực tình hình thực hiện kế hoạch của doanh nghiệp, mà chỉ là những tài liệu để

chứng minh và hợp pháp hóa việc thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch cũng như việc thực

hiện những quy định của chế độ kế toán thống kê.

Tóm lại, thông tin trình bày trên các báo cáo tài chính các doanh nghiệp trong

giai đoạn này chủ yếu là cung cấp thông tin cho Nhà nước để phản ánh tình hình thực

hiện nhiệm vụ kế hoạch, mà không cần chú trọng tới sự vận động thực sự của các

hoạt động kinh tế diễn ra tại doanh nghiệp. Thông tin kế toán chỉ phản ánh một chiều

từ thực tế thực hiện so với kế hoạch được giao để cung cấp thông tin cho các cơ quan

quản lý Nhà nước. Còn đối với các đối tượng khác có liên quan đến hoạt động của

doanh nghiệp như khách hàng, nhà cung cấp, cơ quan tín dụng... cũng thường quan hệ

với doanh nghiệp thông qua các chỉ thị, mệnh lệnh hành chính và thường chú trọng đến

16