Quá trình xây dựng nhà của người Nùng ở huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên

Phan Đình Thuận Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 84(08): 59 - 64

59

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

Qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ cña ng-êi Nïng

ë huyÖn §ång Hû, tØnh Th¸i Nguyªn

Phan Đình Thuận*

Trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Nhà ở là một tổ hợp về sinh hoạt và văn hoá của cư dân mỗi dân tộc. Nó phản ánh trình độ phát

triển kinh tế - xã hội, đồng thời phản ánh chiều hướng phát triển kinh tế, gắn liền với cảnh quan

xung quanh và phương thức sinh hoạt của một tộc người. Nhà của người Nùng ở huyện Đồng Hỷ

tỉnh Thái Nguyên mang nhiều nét đặc trưng so với các địa phương khác, đặc biệt trong các bước

tiến hành làm nhà.

Từ khoá: Dân tộc Nùng, Đồng Hỷ, Nhà mới, Văn hoá, Dân tộc

Ngôi nhà được dựng có thể là nhà cũ hay nhà

mới làm song đây là mốc đánh dấu sự kiện

trọng đại của một đời người. Do vậy, việc

dựng nhà, làm nhà luôn được chuẩn bị kỹ

lưỡng và chu đáo trình tự qua nhiều bước

khác nhau.*

Chọn đất và hướng nhà

Ngôi nhà mới được làm dù sang trọng hay

bình dân cần phải có hệ thống nghi lễ, tập tục

phức tạp và tốn kém. Trước khi tiến hành làm

nhà mới người Nùng chú trọng xem tuổi và

xem hướng nhà. Ngôi nhà mới thường được

đặt ở vị trí đẹp. Để chọn vị trí dựng nhà, lúc

xế chiều của một ngày tốt, chủ nhà đến chỗ

định làm nhà cắm một cộc nứa và dắt vào

chân cọc những lá cỏ gianh, đồng thời đào

một hố bằng cái bát to, nện chặt xung quanh

rồi lấy gạo đặt xuống thành từng chòm. Theo

quan niệm của họ, các chòm tượng trưng

cho người và gia súc quây quần xung quanh

ngôi nhà. Điều này thể hiện ước muốn của

họ về một cuộc sông no đủ, sung túc trong

tương lai.

Mặt khác, để biết được chỗ dự định làm nhà

có tốt hay không, người Nùng rất đề cao giấc

mộng của mình. Họ cho rằng khi chuẩn bị

làm nhà mới, nếu chủ nhà mơ thấy nước, cây

cối xanh tươi là điềm tốt. Ngược lại nếu mơ

thấy màu đỏ là điều không hay. Đặc biệt họ

rất kỵ tiếng kêu của hươu nai... Nếu mọi

*

Tel: 0977040824; Email: [email protected]

chuyện đều tốt lành thì chủ nhà làm nhà trên

đất đã định sẵn.

Người Nùng tin theo thuyết Phong thuỷ nên

họ thường mời các thầy về xem cho. Ngày

xưa, khi đất đai còn rộng, dân cư thưa thớt,

người ta mới chú ý chọn đất, còn ngày nay,

họ chỉ chọn hướng. Theo thuyết Phong thuỷ,

đất để làm nhà ở, đình chùa, dựng xóm thôn

gọi là dương trạch. Dương trạch phải hài hoà

với thiên nhiên, có môi trường tốt khiến con

người cảm thấy tươi vui, hoà nhã, cơ thể khoẻ

mạnh, tinh thần sảng khoái. Đất làm nhà phải

gần nguồn nước, đất đai màu mỡ nhưng phải

cao ráo, không ẩm thấp, không khí trong lành,

có đường đi thuận tiện. Cũng giống như quan

niệm làm nhà trước đây, ngày nay người

Nùng họ vẫn kiêng làm nhà trên nền giếng cũ

hay ngõ cụt. Những mảnh đất ở nơi gần chùa,

miếu mạo, nơi thờ cúng thường không được

đồng bào chọn để xây dựng nhà ở. Nếu có thì

phải cách phạm vi chùa một khoảng nhất định

bởi họ cho rằng đó là nơi ngự trị của thánh

thần, phạm phải đất đó là bị thánh thần quở

phạt, trách móc. Những nơi có cây cổ thụ hoá

mộc tinh, những tảng đá cuội đã hoá thạch

tinh đều phải tránh xa vì ở đó có nhiều ma

quỷ quấy nhiễu. Nếu làm thì phải lập miếu

thờ trong vườn, hương khói thường xuyên.

Tuy nhiên, nếu thời kỳ trước năm 1945 quá

trình lựa chọn đất làm nhà có nhiều thuận lợi

hơn nên vị trí của những ngôi nhà này thường

rất đẹp. Còn ngày nay, hướng của các ngôi

nhà của người Nùng rất đa dang. Dù gia chủ