Phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn Vietgap tại tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ HƯƠNG CHANH

PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN

VIETGAP TẠI TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN – 2019

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

HÀ HƯƠNG CHANH

PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN

VIETGAP TẠI TỈNH BẮC KẠN

NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Mã: 8.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. LÊ QUANG CẢNH

THÁI NGUYÊN - 2019

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn

VietGAP tại tỉnh Bắc Kạn” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả

nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa

từng dùng bảo vệ để lấy bất kì học vị nào. Các số liệu, kết quả trong luận văn là

trung thực, có tính độc lập, số liệu và dữ liệu sử dụng trong luận văn được trích

dẫn đúng quy định.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Tác giả

Hà Hương Chanh

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo đã

tận tình hướng dẫn, giảng dạy trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và rèn

luyện tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh.

Tôi xin chân thành cảm ơn giáo viên hướng dẫn PGS.TS. Lê Quang

Cảnh đã tận tình, chu đáo hướng dẫn tôi thực hiện luận văn này.

Cảm ơn các lãnh đạo, cán bộ UBND các huyện, tỉnh Bắc Kạn đã tạo điều

kiện, cung cấp đề tài nghiên cứu các thông tin trong công tác thực hiện điều tra

số liệu hữu ích phục vụ cho việc nghiên cứu đề hoàn thành luận văn này.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng để thực hiện đề tài một cách hoàn chỉnh nhất,

nhưng không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định mà bản thân chưa thấy

được. Tôi rất mong được sự góp ý của Thầy, Cô giáo và các bạn đồng nghiệp để

luận văn được hoàn chỉnh hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019

Tác giả

Hà Hương Chanh

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii

MỤC LỤC................................................................................................................ iii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................vii

DANH MỤC BẢNG.............................................................................................. viii

LỜI NÓI ĐẦU ...........................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu.......................................................2

4. Tổng quan nghiên cứu.............................................................................................3

5. Bố cục của luận văn ................................................................................................5

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁTTRIỂN SẢN

XUẤT RAU THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP...........................................6

1.1. Sản xuất nông nghiệp theo tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt

(GAP) ...............................................................................................................6

1.1.1. Khái niệm tiêu chuẩn thực hành sản xuất nông nghiệp tốt (GAP) ...................6

1.1.2. Vai trò của sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP .........................................10

1.1.3. Điều kiện để áp dụng tiêu chuẩn VietGAP trong sản xuất rau .......................11

1.2. Lý luận về phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGap..............................14

1.3 Tiêu chí đánh giá phát triển rau theo tiêu chuẩn VietGAP ................................16

1.3.1 Diện tích và năng suất rau theo tiêu chuẩn VietGAP ......................................16

1.3.2. Số địa phương/hộ gia đình áp dụng sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP...17

1.3.3. Chủng loại sản phẩm rau theo tiêu chuẩn VietGAP .......................................17

1.3.4. Doanh thu và lợi nhuận ...................................................................................18

1.3.5. Hiệu quả sản xuất............................................................................................18

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn

VietGAP.........................................................................................................19

1.4.1. Đặc điểm hộ sản xuất rau ở địa phương..........................................................19

1.4.2. Đặc điểm của cán bộ quản lý ..........................................................................20

iv

1.4.3. Yếu tố thị trường .............................................................................................21

1.4.4. Chính sách của nhà nước và địa phương ........................................................22

1.4.5. Điều kiện tự nhiên - kinh tế - xã hội ...............................................................22

1.5. Kinh nghiệm phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP của Việt

Nam và thế giới. .............................................................................................23

1.5.1. Kinh nghiệm phát triển sản xuất rau VietGAP một số nước trên thế giới......23

Hàn Quốc...................................................................................................................23

1.5.2. Kinh nghiệm phát triển sản xuất rau VietGAP tỉnh Hòa Bình .......................25

1.5.3. Kinh nghiệm phát triển sản xuất rau VietGAP tỉnh Sơn La ...........................26

1.5.4. Bài học rút ra cho phát triển sản xuất rau VietGAP tỉnh Bắc Kạn .................27

1.6. Các văn bản pháp luật về sản xuất rau theo tiêu chuẩn thực hành sản xuất

nông nghiệp tốt tại Việt Nam. ........................................................................28

1.6.1. Các quy định của pháp luật trong việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP cho

sản xuất nông nghiệp có thể áp dụng cho rau ................................................28

1.6.2. Quy định của pháp luật trong việc áp dụng tiêu chuẩn VietGAP cho phát

triển sản xuất rau ............................................................................................29

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................31

2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................31

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................31

2.2.1 Phương pháp thu thập thông tin .......................................................................31

2.2.2 Phương pháp tổng hợp thông tin......................................................................33

2.2.3 Phương pháp phân tích thông tin .....................................................................34

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................34

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT RAU THEO

TIÊU CHUẨN VIETGAP TẠI TỈNH BẮC KẠN ....................................37

3.1. Tổng quan về tỉnh Bắc Kạn................................................................................37

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................37

3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ..................................................................................38

3.2. Thực trạng phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại tỉnh Bắc

Kạn .................................................................................................................40

v

3.2.1. Phát triển rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại tỉnh Bắc Kạn từ số liệu cấp

tỉnh..................................................................................................................40

3.2.2. Phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại tỉnh Bắc Kạn từ số

liệu khảo sát ...................................................................................................44

3.3. Phân tích các yếu tố tác động tới phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn

VietGAP tại tỉnh Bắc Kạn..............................................................................63

3.3.1. Nhu cầu của người tiêu dùng ..........................................................................63

3.3.2. Hiểu biết của người tiêu dùng về rau an toàn .................................................64

3.3.3. Điều kiện kinh doanh của các cơ sở tiêu thụ và thị trường tiêu thụ................65

3.3.4. Chủ trương, chính sách của Nhà nước ............................................................67

3.4. Đánh giá tình hình phát triển rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại tỉnh Bắc Kạn...69

3.4.1 Những điểm thành công ...................................................................................69

3.4.2. Những điểm bất cập/hạn chế...........................................................................70

3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................71

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT RAU

THEO TIÊU CHUẨN VIETGAP TẠI TỈNH BẮC KẠN........................72

4.1. Định hướng phát triển kinh tế xã hội chung của tỉnh Bắc Kạn..........................72

4.2. Quan điểm và mục tiêu phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại

tỉnh Bắc Kạn...................................................................................................74

4.2.1. Quan điểm .......................................................................................................74

4.2.2. Mục tiêu phát triển ..........................................................................................75

4.3. Giải pháp thúc đẩy phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP tại tỉnh

Bắc Kạn ..........................................................................................................76

4.3.1. Tăng cường ứng dụng kỹ thuật khoa học, công nghệ vào sản xuất rau

theo tiêu chuẩn VietGAP................................................................................76

4.3.2. Giải pháp về thu hái, đóng gói, bảo quản rau sản xuất theo tiêu chuẩn

VietGAP.........................................................................................................78

4.3.3. Đầu tư đào tạo, tập huấn cho cán bộ, nông dân về về sản xuất rau theo

tiêu chuẩn VietGAP .......................................................................................78

4.3.4. Giải pháp về vốn, đầu tư cho sản xuất rau theo tiêu chuẩn VietGAP.............79

vi

4.3.5. Nâng cao hiệu quả tiêu thụ rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP................80

4.3.6. Xây dựng, hoàn thiện chính sách phát triển sản xuất rau theo tiêu chuẩn

VietGAP.........................................................................................................81

4.4. Khuyến nghị .......................................................................................................82

4.4.1. Khuyến nghị đối với UBND tỉnh Bắc Kạn .....................................................82

4.4.2. Khuyến nghị đối với sở nông nghiệp và phát triển nông thôn tỉnh Bắc

Kạn .................................................................................................................83

KẾT LUẬN..............................................................................................................84

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................86

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

ATTP An toàn thực phẩm

BVTV Bảo vệ thực vật

DT Doanh thu

GAP Thực hành nông nghiệp tốt

GO Giá trị sản xuất

HTX Hợp tác xã

IC Chi phí trung gian

NS Năng suất

SL Sản lượng

TC Tổng chi phí sản xuất

viii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3. 1 Diện tích, năng suất sản lượng rau theo tiêu chuẩn VietGAP..................41

Bảng 3. 2. Kết quả và hiệu quả sản xuất một số loại rau rau theo tiêu chuẩn

VietGAP tính bình quân trên 1 ha................................................................43

Bảng 3. 3. Đặc điểm chung của hộ điều tra ..............................................................44

Bảng 3. 4. Diện tích đất trồng rau của các hộ điều tra năm 2017 .............................45

Bảng 3. 5. Tình hình sử dụng đất của các hộ theo quy trình VietGAP.....................46

Bảng 3. 6. Tình hình sử dụng lao động của các hộ điều tra ......................................47

Bảng 3. 7. Nguồn gốc giống trong sản xuất rau ở các điểm điều tra ........................49

Bảng 3. 8. Tình hình sử dụng giống cho sản xuất rau...............................................50

Bảng 3. 9. Tình hình sử dụng nước tưới ...................................................................51

Bảng 3. 10. Tình hình sử dụng phân bón ..................................................................52

Bảng 3. 11. Tình hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật ..............................................53

Bảng 3. 12. Vốn đầu tư cho sản xuất rau ..................................................................54

Bảng 3. 13. Hiệu quả kinh tế sản xuất một số loại rau ở các hộ điều tra..................56

Bảng 3. 14. Hiệu quả sản xuất của một số loai rau tại các hộ điều tra năm 2018.....58

Bảng 3. 15. Nguồn gốc rau của các cơ sở kinh doanh rau theo tiêu chuẩn

VietGAP.......................................................................................................59

Bảng 3. 16 Kết quả khảo sát về địa điểm và lý do người tiêu dùng thường lựa

chọn mua rau................................................................................................62

Bảng 3. 17 Kết quả khảo sát tỷ lệ các loại rau theo tiêu chuẩn VietGAP người

tiêu dùng thường mua ..................................................................................63

1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam là một nước đang phát triển với nông nghiệp là ngành sản xuất vật

chất cơ bản, giữ vai trò to lớn trong việc phát triển kinh tế cũng như xã hội. Do đó,

việc đầu tư phát triển ngành nông nghiệp rất cần được quan tâm. Trước tình hình

thực tế đó, vấn đề sản xuất nông nghiệp ở nước ta đã được chú trọng đầu tư phát

triển, tạo ra nguồn cung cấp lương thực, thực phẩm phong phú và ổn định cho người

tiêu dùng trong nước. Mặc dù vậy, cho đến nay vấn đề an toàn lương thực, thực

phẩm vẫn còn là mối lo chung của toàn xã hội, nhất là người tiêu dùng vì sự tồn dư

hóa chất bảo vệ thực vật trong thực phẩm còn cao. Tình trạng lạm dụng thuốc bảo

vệ thực vật quá mức, thực phẩm bẩn tràn lan liên tục xảy ra ở một số địa phương,

điều này đã ảnh hưởng lâu dài tới môi trường sống của con người, vật nuôi, nguồn

nước ngầm và đất đai. Chính vì vậy, hiện nay nhu cầu tiêu dùng các sản phẩm nông

sản sạch và an toàn là rất lớn.

Đứng trước yêu trên cầu phát triển nông nghiệp bảo vệ nhu cầu chính đáng

của người dân về nhu cầu tiêu dùng rau an toàn, vì môi trường và sức khỏe cộng

đồng, trong những năm qua các hộ nông dân trên cả nước đã ngày càng đẩy mạnh

sản xuất rau an toàn theo các quy định tiêu chuẩn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển

nông thôn. VietGAP là một tiêu chuẩn được ban hành và triển khai mạnh mẽ với

mục tiêu sản xuất rau đạt chất lượng rau an toàn của Việt Nam nhằm đáp ứng yêu

cầu trong nước và xuất khẩu.

Tỉnh Bắc Kạn xác định việc phát triển trồng rau sạch, rau an toàn là hướng đi

mới trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh hiện nay. Xây dựng thương hiệu, xúc tiến

thương mại, tạo sức cạnh tranh sản phẩm nông sản trên thị trường… là mục tiêu

được đưa ra tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2016 - 2020.

Các cấp, ngành, địa phương đang cụ thể hóa và đưa Nghị quyết vào cuộc sống,

trong đó, sản xuất nông nghiệp an toàn theo hướng VietGAP đang được tỉnh đặc

biệt quan tâm. Tỉnh đã triển khai nhiều chính sách hỗ trợ sản xuất, hỗ trợ kinh phí

thực hiện gói kỹ thuật chuyển đổi từ đất lúa sang đất chuyên trồng rau; hỗ trợ tiền

cho các mô hình sản xuất rau quy mô lớn; hỗ trợ lãi suất vốn vay ngân hàng với

mức vay tối đa ... Đây được coi là tiền đề thu hút doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp