Phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam chi nhánh Đồng Tháp: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Ngô Minh Thư

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGÔ MINH THƯ

PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP

KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

CHI NHÁNH ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2016

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

NGÔ MINH THƯ

PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP

KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

CHI NHÁNH ĐỒNG THÁP

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng

Mã số: 60 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Vũ Thị Thúy Nga

TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2016

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận tổng quan về hoạt động tài trợ xuất nhập

khẩu, các hình thức tài trợ, các tiêu chí và các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển hoạt

động tài trợ xuất nhập khẩu. Mục tiêu tổng quát nhằm xây dựng các giải pháp phù

hợp phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Phát triển Việt Nam Chi nhánh Đồng Tháp. Trong đó mục tiêu cụ thể là : (i) nghiên

cứu các tiêu chí đánh giá sự phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của ngân

hàng thương mại, (ii) phân tích đánh giá thực trạng phát triển hoạt động tài trợ xuất

nhập khẩu tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Đồng

Tháp, (iii) xây dựng các giải pháp phát huy tiềm năng, thế mạnh hoặc khắc phục

những tồn tại nhằm phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại Ngân hàng

TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Đồng Tháp. Luận văn sử dụng

phương pháp nghiên cứu chủ yếu là phương pháp phân tích thống kê, so sánh, tổng

hợp, điều tra khảo sát phù hợp với mục tiêu nghiên cứu đặt ra. Kết luận chủ yếu của

luận văn là Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam Chi nhánh Đồng Tháp

cần sớm khắc phục những tồn tại, hạn chế, triển khai một số giải pháp thực thi trong

luận văn để có thể phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu nâng cao tính cạnh

tranh đối với các ngân hàng trên địa bàn và góp phần thực hiện các chính sách kinh

tế xã hội tại tỉnh Đồng Tháp.

LỜI CAM ĐOAN

T i tên là: N M N T

Sinh ngày 09 tháng 05 năm 1988 - tại: Đồng Tháp

uê quán: Đồng Tháp

iện đang c ng tác tại: Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt

Nam - Chi nhánh Đồng Tháp

Là h c viên cao h c khóa: V của Trư ng Đại h c Ngân hàng TP. ồ Chí Minh

Đề tài: “PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN

VIỆT NAM - CHI NHÁNH ĐỒNG THÁP”

Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân hàng

Mã số chuyên ngành: 60 34 02 01

Ngư i hướng d n khoa h c: T . V T T N

Luận văn này được thực hiện tại Trư ng Đại h c Ngân hàng TP. ồ Chí Minh.

Luận văn này là kết quả của quá trình h c tập, nghiên cứu khoa h c độc lập và

nghiêm t c của riêng tác giả. Các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng và chưa

được c ng bố toàn bộ nội dung này bất k ở đâu. Các tài liệu thu thập t thực tế

đáng tin cậy, các nguồn trích d n trong luận văn được ch thích nguồn gốc r

ràng, minh bạch.

T i xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về l i cam đoan danh dự của t i.

TP. CM, ngày tháng 10 năm 2016

Ng Minh Thư

LỜI CÁM ƠN

Trước tiên, t i xin bày tỏ sự cảm ơn đến Ban giám hiệu cùng uý thầy c

trư ng Đại h c Ngân hàng thành phố ồ Chí Minh đã tận tâm truyền đạt cho t i

những kiến thức quý báu trong th i gian qua.

Đồng th i, tôi xin gửi l i cảm ơn sâu sắc đến T . Vũ Thị Th y Nga, ngư i

đã tận tình hướng d n, chỉ bảo giúp tôi hệ thống hóa cơ sở lý thuyết, phương pháp

tiếp cận thực tiễn, nghiên cứu khoa h c và thực hiện hoàn thành đề cương luận văn

này.

Bên cạnh đó, tôi xin chân thành cảm ơn đến những ngư i bạn, những đồng

nghiệp và ngư i thân đã tận tình hỗ trợ, góp ý và gi p đỡ t i trong suốt th i gian

h c tập và nghiên cứu.

Cuối cùng, t i xin kính ch c uý thầy c trư ng Đại h c Ngân hàng thành

phố ồ Chí Minh lu n dồi dào sức khỏe, đạt được nhiều thành c ng trong c ng việc

và cuộc sống.

Một lần nữa t i xin chân thành cảm ơn.

MỤC LỤC

Trang bìa lót

Tóm tắt

Lời cam đoan

Lời cảm ơn

Mục lục

Danh mục các từ viết tắt

Danh mục các bảng

Lời mở đầu

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ

XUẤT NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI.................................1

1.1 Tổng quan về phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu...........................1

1.1.1 Khái niệm tài trợ xuất nhập khẩu và phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập

khẩu ............................................................................................................................1

1.1.2 Phân loại tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng thương mại..................2

1.1.2.1 Căn cứ vào thời hạn tài trợ.....................................................................2

1.1.2.2 Căn cứ vào phương thức thanh toán ......................................................3

1.1.2.3 Căn cứ vào tiến trình thực hiện thương vụ ............................................4

1.1.2.4 Căn cứ vào tài sản đảm bảo .................................................................10

1.1.2.5 Một số hình thức tài trợ xuất nhập khẩu ..............................................11

1.1.3 Vai trò của hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu..............................................14

1.1.3.1 Đối với ngân hàng................................................................................14

1.1.3.2 Đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu .................................................15

1.1.3.3 Đối với nền kinh tế...............................................................................17

1.1.4 Các tiêu chí đánh giá sự phát triển của hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu ..18

1.1.4.1 Các tiêu chí đánh giá quy mô tài trợ xuất nhập khẩu............................18

1.1.4.2 Các tiêu chí đánh giá chất lượng tài trợ xuất nhập khẩu.......................19

1.2 Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu 20

1.2.1 Nhân tố xuất phát từ ngân hàng ..................................................................20

1.2.1.1 Uy tín, thương hiệu của ngân hàng .......................................................20

1.2.1.2 Chính sách tài trợ xuất nhập khẩu của ngân hàng .................................20

1.2.1.3 Năng lực cho vay của ngân hàng ...........................................................21

1.2.1.4 Sản phẩm tài trợ của ngân hàng.............................................................21

1.2.1.5 Nền tảng khách hàng..............................................................................22

1.2.1.6 Nguồn nhân lực......................................................................................22

1.2.1.7 Công tác Marketing................................................................................23

1.2.1.8 Hệ thống công nghệ thông tin................................................................23

1.2.1.9 Mạng lưới ngân hàng đại lý ...................................................................23

1.2.2 Nhân tố xuất phát từ môi trường kinh tế xã hội và cơ chế chính sách của

nhà nước ...................................................................................................................23

1.2.2.1 Môi trường kinh tế xã hội ......................................................................23

1.2.2.2 Cơ chế chính sách nhà nước ..................................................................24

1.2.3 Nhân tố xuất phát từ phía khách hàng ........................................................25

1.2.4 Nhân tố từ phía đối thủ cạnh tranh..............................................................25

1.3 Kinh nghiệm về hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của một số ngân hàng

nƣớc ngoài và bài học rút ra cho ngân hàng Việt Nam......................................26

1.3.1 Kinh nghiệm về hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của một số ngân hàng..26

1.3.2 Bài học đối với Ngân hàng Việt Nam.........................................................29

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT

NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ

PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG THÁP...............................32

2.1 Khái quát ngân hàng thƣơng mại cổ phần Đầu tƣ và phát triển Việt Nam –

Chi nhánh Đồng Tháp

2.1.1 Giới thiệu sơ lược Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và phát triển Việt

Nam – Chi nhánh Đồng Tháp (BIDV Đồng Tháp)..................................................32

2.1.2 Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV Đồng Tháp.............................33

2.2 Thực trạng phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV Đồng

Tháp.........................................................................................................................37

2.2.1 Cơ sở pháp lý cho hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu ..................................37

2.2.2 Các sản phẩm tài trợ xuất nhập khẩu BIDV đang cung cấp cho khách hàng...... 39

2.2.2.1 Sản phẩm tài trợ xuất khẩu ....................................................................39

2.2.2.2 Sản phẩm tài trợ nhập khẩu....................................................................40

2.2.3 Thực trạng phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV Đồng Tháp... 41

2.2.3.1 Về doanh số tài trợ xuất nhập khẩu .......................................................41

2.2.3.2 Về doanh số thanh toán quốc tế .............................................................46

2.2.3.3 Về kết quả mua bán ngoại tệ..................................................................49

2.2.3.4 Về hệ số thu nợ vay từ tài trợ xuất nhập khẩu .......................................50

2.2.3.5 Về doanh số thu nợ thu lãi vay tài trợ xuất nhập khẩu ..........................50

2.2.3.6 Về số lượng khách hàng xuất nhập khẩu ...............................................51

2.3 Kết quả khảo sát sự đánh giá của doanh nghiệp về hoạt động tài trợ xuất

nhập khẩu trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp .............................................................52

2.4 Đánh giá thực trạng phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV

Đồng Tháp...............................................................................................................55

2.4.1 Những kết quả đạt được..............................................................................55

2.4.2 Những mặt hạn chế .....................................................................................57

2.5 Nguyên nhân của những tồn tại hạn chế trong hoạt động tài trợ thƣơng mại

tại BIDV Đồng Tháp ..............................................................................................59

2.5.1 Nguyên nhân từ phía ngân hàng .................................................................59

2.5.1.1 Uy tín, thương hiệu của BIDV Đồng Tháp............................................59

2.5.1.2 Chính sách tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV Đồng Tháp.......................59

2.5.1.3 Sản phẩm tài trợ .....................................................................................61

2.5.1.4 Nền tảng khách hàng..............................................................................61

2.5.1.5 Nguồn nhân lực......................................................................................62

2.5.1.6 Công tác Marketing................................................................................63

2.5.1.7 Hệ thống công nghệ thông tin................................................................64

2.5.2 Nguyên nhân từ môi trường kinh tế xã hội, cơ chế chính sách Nhà nước..64

2.5.2.1 Môi trường kinh tế xã hội ......................................................................65

2.5.2.2 Cơ chế chính sách Nhà nước .................................................................66

2.5.3 Nguyên nhân từ phía khách hàng................................................................67

2.5.4 Nguyên nhân từ phía đối thủ cạnh tranh.....................................................67

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ XUẤT

NHẬP KHẨU TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƢ VÀ

PHÁT TRIỂN VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐỒNG THÁP...............................69

3.1 Định hƣớng phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV Đồng

Tháp.........................................................................................................................69

3.2 Giải pháp phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại BIDV Đồng

Tháp.........................................................................................................................70

3.2.1 Xây dựng uy tín và phát triển thương hiệu của BIDV Đồng Tháp.............70

3.2.2 Hoàn thiện chính sách tài trợ xuất nhập khẩu của BIDV Đồng Tháp ........71

3.2.3 Nâng cao tính cạnh tranh sản phẩm tài trợ xuất nhập khẩu ........................74

3.2.4 Xây dựng nền tảng khách hàng đa dạng và vững chắc...............................74

3.2.5 Phát triển nguồn nhân lực ...........................................................................76

3.2.6 Đẩy mạnh công tác Marketing....................................................................80

3.2.7 Hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin ...................................................81

3.3 Giải pháp phối hợp từ phía Doanh nghiệp xuất nhập khẩu ........................81

3.4 Các giải pháp hỗ trợ từ BIDV HSC và các cơ ngành liên quan ..................83

3.4.1 Đối với Ngân hàng Nhà nước .....................................................................83

3.4.1.1 Hoàn thiện cơ chế chính sách điều chỉnh tỷ giá.....................................83

3.4.1.2 Phát triển thị trường ngoại tệ liên ngân hàng.........................................84

3.4.2 Đối với Chính phủ và các cơ quan Nhà nước .............................................86

3.4.3 Đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam.87

3.4.3.1 Xây dựng chiến lược phát triển tài trợ xuất nhập khẩu .........................87

3.4.3.2 Cải thiện, hệ thống hóa quy định và quy trình tài trợ xuất nhập khẩu...88

3.4.3.3 Hiện đại hóa cơ sở vật chất, đầu tư đổi mới công nghệ.........................88

3.4.3.4 Củng cố xây dựng thương hiệu và mở rộng quan hệ ngân hàng đại lý .89

3.4.3.5 Xây dựng kênh thông tin trực tuyến dành cho các doanh nghiệp xuất

nhập khẩu .................................................................................................................89

KẾT LUẬN CHUNG .............................................................................................91

Tài liệu tham khảo ....................................................................................................i

Phụ lục 1...................................................................................................................iii

Phụ lục 2...................................................................................................................vi

Phụ lục 3...............................................................................................................xviii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt Nghĩa tiếng nước ngoài

ACB Ngân hàng TMCP Á Châu

ANZ Ngân hàng ANZ Việt Nam Australia and New

Zealand Banking Group Ltd

BIDV Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Phát triển Việt Nam

CN Chi nhánh

CNTT Công nghệ thông tin

ĐLBTT Đại lý Bao thanh toán

ĐCTC Định chế tài chính

DN Doanh nghiệp

DNNN Doanh nghiệp Nhà nước

DN XNK Doanh nghiệp xuất nhập khẩu

Eximbank Ngân hàng TMCP Xuất Nhập

Khẩu Việt Nam

HSBC Ngân hàng TNHH MTV

HSBC Việt Nam

Hongkong Shanghai

Banking Corporation

HSC Hội sở chính

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NK Nhập khẩu

XK Xuất khẩu

XNK Xuất nhập khẩu

QLKH Quản lý khách hàng

TMCP Thương mại cổ phần

TTTM Tài trợ thương mại

TPP

Hiệp định đối tác kinh tế

xuyên Thái Bình Dương

Trans-Pacific Strategic

Economic Partnership

Agreement

TTQT Thanh toán quốc tế

VietinBank Ngân hàng TMCP Công

Thương Việt Nam

Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại

Thương Việt Nam

Sacombank Ngân hàng TMCP Sài Gòn

Thương Tín

WTO Tổ chức thương mại thế giới World Trade Organization

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Cơ cấu huy động vốn và cơ cấu tín dụng.........................................................................32

Bảng 2.2: Kết quả hoạt động kinh doanh giai đoạn 2013-2015 .......................................................35

Bảng 2.3: Phí tài trợ thương mại tại BIDV Đồng Tháp ...................................................................36

Bảng 2.4: Tỷ trọng doanh số tài trợ xuất khẩu/ Tổng doanh số thanh toán xuất khẩu...............................41

Bảng 2.5: Tỷ trọng doanh số tài trợ nhập khẩu/ Tổng doanh số thanh toán nhập khẩu ...................43

Bảng 2.6: Tỷ trọng doanh số tài trợ xuất nhập khẩu/ Tổng doanh số cho vay.................................44

Bảng 2.7: Tỷ trọng nợ quá hạn/ tổng dư nợ tài trợ xuất nhập khẩu .................................................45

Bảng 2.8: Tỷ lệ doanh số thanh toán xuất khẩu theo từng phương thức/ tổng doanh số thanh toán quốc

tế.......................................................................................................................................................46

Bảng 2.9: Tỷ lệ doanh số thanh toán nhập khẩu theo từng phương thức/ tổng doanh số thanh toán quốc

tế.......................................................................................................................................................47

Bảng 2.10: Kết quả hoạt động kinh doanh ngoại tệ .........................................................................48

Bảng 2.11: Hệ số thu nợ vay tài trợ xuất khẩu và nhập khẩu ..........................................................49

Bảng 2.12: Doanh số thu lãi vay tài trợ xuất nhập khẩu ..................................................................50

Bảng 2.13: Thống kê khách hàng xuất nhập khẩu ...........................................................................51

i

LỜI MỞ ĐẦU

1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế diễn ra hết sức nhanh chóng, nền kinh tế

Việt Nam đã có những tăng trưởng trên nhiều lĩnh vực, trong đó có hoạt động xuất

nhập khẩu. Cùng với những sự kiện: Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên

Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, là thành viên của Diễn đàn Hợp tác Á – Âu

(ASEM), Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) và gần đây

là đàm phán ký kết Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương

(TPP) đã tạo điều kiện cho hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu của Việt Nam phát

triển sâu rộng hơn.

Hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu là một trong những hoạt động mang lại

nguồn thu đáng kể cho các NHTM, gắn liền với hoạt động này là hoạt động tài trợ

xuất nhập khẩu cho các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, nhập khẩu hoặc xuất khẩu.

Vì vậy, phát triển hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu luôn là mối quan tâm hàng đầu

của hầu hết các ngân hàng thương mại. Các ngân hàng đã có nhiều chính sách hơn

cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực xuất nhập khẩu như hỗ trợ vốn cho doanh

nghiệp thu mua nguyên vật liệu trước khi có đơn hàng xuất khẩu, mà không cần tài

sản đảm bảo của Ngân hàng TMCP Á Châu (Nguyễn Thị Bích Hạnh, 2014). Hay

theo (Nguyễn Thanh Trúc, 2014) VietinBank đã triển khai mạnh mẽ chương trình

cho vay hỗ trợ các DN xuất khẩu – “gói giải pháp tổng thể” nhằm hỗ trợ thúc đẩy

hoạt động xuất khẩu và tăng nguồn thu ngoại tệ.

Cùng với xu thế đó, hệ thống ngân hàng thương mại trên địa bàn tỉnh Đồng

Tháp cũng đã góp phần không nhỏ giúp các doanh nghiệp tại tỉnh Đồng Tháp có

điều kiện mở rộng, phát triển hoạt động xuất nhập khẩu, đa dạng ở các mặt hàng

xuất khẩu chủ lực như chế biến thủy sản, sản xuất lúa gạo, sản phẩm may mặc và

cho vay đầu tư máy móc thiết bị, đưa kỹ thuật hiện đại vào sản xuất chế biến góp

phần tăng kim ngạch xuất nhập khẩu cho tỉnh nhà. Theo báo cáo kinh tế xã hội hàng

năm của tỉnh, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh tăng từ 596 triệu USD (2010) lên đến