Phát triển hoạt động tài trợ thương mại tại ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Lại Hùng Tuân; Trần Thị Kỳ người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

LẠI HÙNG TUÂN

PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, Năm 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH

LẠI HÙNG TUÂN

PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI

TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN

ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Thị Kỳ

TP. HỒ CHÍ MINH, Năm 2019

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Hoạt động tài trợ thương mại, thời gian qua, BIDV đã đạt được những kết

quả đáng khích lệ về tài trợ thương mại, cụ thể: Doanh số thanh toán quốc tế tăng

lên liên tục qua các năm giai đoạn 2014-2018 lần lượt là 8.504 triệu USD; 8.842;

9.501; 10.839 và 12.452. Đồng thời, tổng thu nhập từ TTTM cũng liên tục qua

các năm giai đoạn 2014-2018 lần lượt là 356 tỷ đồng; 488; 573; 690 và 875…,

nhưng vẫn còn hạn chế, cụ thể: (1) Thị phần TTTM của BIDV vẫn thấp hơn so

với VCB và Vietinbank về doanh số thanh toán quốc tế (Minh chứng bảng 2.6).

(2) Bên cạnh đó, tỷ trọng dư nợ chiết khấu có xu hướng giảm so với tổng dư nợ

TTTM (lần lượt: 5,29%; 5,51%; 4,17%; 3,82%; 3,58%) và thể hiện sự không ổn

định (minh chứng bảng 2.6), tỷ trọng tính bình quân 5 năm 4,28%. (3) Doanh số

thanh toán XNK giai đoạn 2014-2018, năm trước so với năm sau tăng về số tuyệt

đối, nhưng tốc độ tăng năm sau so với năm trước xu hướng giảm dần (lần lượt:

34%; 24%; 20%; 13%)…

Để phát triển TTTM tốt hơn, cần có sự nghiên cứu để tìm giải pháp phù

hợp, vì vậy, tác giả chọn đề tài “Phát triển hoạt động tài trợ thương mại tại Ngân

hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” làm luận văn thạc sĩ kinh tế chuyên ngành

Tài chính-Ngân hàng.

Dựa trên những cơ sở lý luận về nghiệp vụ của NHTM và nghiệp vụ

TTTM. Tác giả thực hiện phân tích và đánh giá thực trạng về hoạt động TTTM

trong giai đoạn năm 2014-2018 của BIDV, bằng phương pháp nghiên cứu định

tính, luận văn đã trả lời đã được câu hỏi “hoạt động TTTM tại BIDV trong thời

gian qua như thế nào?”, đã xác định tám điểm còn hạn chế và đã làm rõ các

nguyên nhân của hạn chế, bao gồm nguyên nhân khách quan và chủ quan. Từ đó,

đề xuất các giải pháp nhằm phát triển hoạt động TTTM tại BIDV. Bên cạnh đó

cũng đề xuất những kiến nghị đối với Chính Phủ, với Ngân hàng Nhà Nước

nhằm hỗ trợ hoạt động TTTM tại các Ngân hàng thương mại nói chung và BIDV

nói riêng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, luận văn vẫn còn tồn tại: (1) Chỉ mới tiếp

cận được hệ thống quy trình, sản phẩm TTTM của một số ít Ngân hàng thương

mại tại Việt Nam cũng như trên thế giới. (2) Chỉ thực hiện khảo sát ý kiến khách

hàng tại các khu vực Thành phố Hồ Chí Minh, Đông Nam Bộ, Tây Nguyên,

Đồng bằng Sông Cửu Long, các địa bàn hoạt động còn lại của BIDV chưa thể

thực hiện khảo sát được do khó khăn về điều kiện địa lý.

Tuy vẫn còn tồn tại một số hạn chế, tác giả hy vọng với những phân tích,

đánh giá và các giải pháp được nêu ra trong luận văn, sẽ đóng góp một phần tích

cực vào việc phát triển hoạt động TTTM, cũng như hoạt động kinh doanh của

BIDV trong thời gian sắp tới.

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn “Phát triển hoạt động tài trợ thương mại tại

Ngân hàng Thương Mại Cổ Phần Đầu Tư Và Phát Triển Việt Nam” chưa

từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận

văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung

thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội

dung do người khác thựchiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ

trong luận văn. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan của mình.

TP.HCM, ngày tháng năm 2019

Tác giả luận văn

Lại Hùng Tuân

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng tri ân sâu sắc của mình tới Quý Trường Đại Học Ngân

Hàng Thành Phố Hồ Chí Minh, Phòng đào tạo sau đại học, đặc biệt cảm ơn đến

Cô TS. Trần Thị Kỳ đã trực tiếp hướng dẫn tận tình, dìu dắt, giúp đỡ tôi với lòng

nhiệt huyết, đưa ra những chỉ dẫn rất khoa học và hết sức quý giá trong quá trình

triển khai, nghiên cứu để hoàn thành đề tài “Phát triển hoạt động tài trợ thương

mại tại ngân hàng TMCP Đầu Tư Và Phát Triển Việt Nam”. Xin chân thành cảm

ơn những ý kiến đóng góp của các chị em đồng nghiệp, bạn bè đã cùng tôi triển

khai, thu nhập số liệu nội bộ BIDV và đặc biệt là sự động viên từ cha mẹ, gia

đình đã luôn ủng hộ, động viên tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn!

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... i

LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................iii

LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... iv

MỤC LỤC.............................................................................................................. v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................ ix

DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................xii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ - SƠ ĐỒ.......................................................................xiii

PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài .......................................................................... 2

3. Các nghiên cứu trước đây .................................................................................. 3

4. Câu hỏi nghiên cứu: ........................................................................................... 6

5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 6

5.1. Đối tượng nghiên cứu: ................................................................................ 6

5.2. Phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 6

6. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 6

7. Ý nghĩa khoa học và đóng góp của đề tài .......................................................... 6

8. Kết cấu của đề tài ............................................................................................... 7

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI............................................................................. 8

1.1 Khái quát về ngân hàng thương mại: ............................................................... 8

1.1.1 Khái niệm về ngân hàng thương mại: ....................................................... 8

1.1.2 Các chức năng của ngân hàng thương mại ............................................... 8

1.2 Lý luận về hoạt động tài trợ thương mại:......................................................... 9

1.2.1 Khái niệm tài trợ thương mại:................................................................... 9

1.2.2 Đặc điểm của hoạt động tài trợ thương mại tại ngân hàng thương mại:. 10

1.2.3 Các sản phẩm tài trợ thương mại của ngân hàng thương mại:................ 11

1.3 Phát triển hoạt động tài trợ thương mại ......................................................... 15

1.3.1 Khái niệm phát triển hoạt động tài trợ thương mại................................. 15

1.3.2 Chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của hoạt động tài trợ thương mại........... 16

1.3.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển hoạt động tài trợ thương mại tại

ngân hàng thương mại...................................................................................... 19

1.3.4. Sự cần thiết phát triển hoạt động tài trợ thương mại ............................. 21

1.4 Kinh nghiệm về hoạt động tài trợ thương mại của một số ngân hàng nước

ngoài và bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam ............................................. 23

1.4.1 Kinh nghiệm từ các ngân hàng thương mại trên thế giới: ...................... 23

1.4.2 Bài học đối với BIDV ............................................................................. 27

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI TẠI

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT

NAM GIAI ĐOẠN 2014-2018 ............................................................................ 30

2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam ................ 30

2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát

triển Việt Nam.................................................................................................. 30

2.1.2 Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát

triển Việt Nam:................................................................................................. 32

2.1.3 Chức năng hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát

triển Việt Nam:................................................................................................. 34

2.1.4 Khái quát hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát

triển Việt Nam từ năm 2014-2018 ................................................................... 37

2.2. Thực trạng hoạt động tài trợ thương mại của Ngân hàng Thương mại Cổ

phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam giai đoạn 2014 – 2018 ............................... 39

2.2.1 Cơ sở pháp lý của hoạt động tài trợ thương mại tại BIDV:.................... 39

2.2.2. Tổng quan chung về hoạt động tài trợ thương mại tại BIDV ................ 41

2.2.3. Tài trợ xuất khẩu, nhập khẩu và các hình thức tài trợ thương mại khác

tại BIDV:.......................................................................................................... 43

2.2.4. Thanh toán quốc tế ............................................................................... 48

2.2.5 Hoạt động bảo lãnh quốc tế..................................................................... 51

2.2.6 Về chất lượng hoạt động tài trợ thương mại:.............................................. 54

2.3. Đánh giá hoạt động tài trợ thương mại của Ngân hàng Thương mại Cổ phần

Đầu tư và Phát triển Việt Nam giai đoạn 2014 – 2018 ........................................ 54

2.3.1. Kết quả đạt được .................................................................................... 55

2.3.2. Những hạn chế ....................................................................................... 60

2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế ........................................................... 66

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG TÀI TRỢ THƯƠNG

MẠI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT

TRIỂN VIỆT NAM.............................................................................................. 72

3.1. Định hướng hoạt động tài trợ thương mại của Ngân hàng TMCP Đầu tư và

Phát triển Việt Nam.............................................................................................. 72

3.2. Giải pháp phát triển hoạt động tài trợ thương mại của Ngân hàng TMCP Đầu

tư và Phát triển Việt Nam..................................................................................... 73

3.2.1. Nhóm giải pháp chung ........................................................................... 73

3.2.2 Nhóm giải pháp cụ thể phát triển hoạt động tài trợ thương mại ............. 89

3.3. Kiến nghị....................................................................................................... 91

3.3.1. Kiến nghị đối với chính phủ và các cơ quan nhà nước:......................... 91

3.3.2. Kiến nghị đối với ngân hàng nhà nước .................................................. 93

KẾT LUẬN.......................................................................................................... 96

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................... 97

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nghĩa Tiếng Việt Nghĩa tiếng nước

ngoài

ACB Ngân hàng Thương Mại Cổ

Phần Á Châu

Asia Commercial

Joint Stock Bank

ADB Ngân hàng Phát Triển Châu Á The Asian

Development

Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và phát

triển nông thôn Việt Nam

ANZ Ngân hàng TNHH một thành

viên ANZ Việt Nam

Australia và New

Zealand Bank Group

Limited

ASEAN Hiệp Hội Các Quốc Gia Đông

Nam Á

Association of

Southeast Asian

Nations

ATM Máy rút tiền tự động Automated Teller

Machine

BCT Bộ chứng từ

BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần

đầu tư và phát triển Việt Nam

Joint Stock

Commercial Bank for

Investment and

Development of

Vietnam

BTT Bao thanh toán

CNTT Công nghệ thông tin

D/A Nhờ thu trả chậm Documentary

Acceptance

ĐBSCL Đồng bằng sông cửu long

ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông

DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa

D/P Nhờ thu trả ngay Documentary against

Payment

ĐCTC Định chế tài chính

EXIMBANK Ngân hàng thương mại cổ phần

Kỹ Thương Việt Nam

FTA Hiệp định thương mại tự do Free Trade

Agreement

HĐQT Hội đồng quản trị

HSBC Ngân hàng TNHH một thành

viên HSBC (Việt Nam)

Hongkong Shanghai

Banking Corporation

KH Khách hàng

L/C Thư tín dụng Letter of Credit

MB Bank Ngân hàng Thương Mại Cổ

Phần Quân Đội

Military Commercial

Joint Stock Bank

MHB

Ngân hàng TMCP Phát Triển

Nhà Đồng Bằng Sông Cửu

Long

The Housing

Development Bank of

Mekong Delta.

NHCK Ngân hàng chiết khấu

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NK Nhập khẩu

QĐ Quyết định

TCTD Tổ chức tín dụng

TECHCOMBANK Ngân hàng thương mại cổ phần

Kỹ Thương Việt Nam

TFC Trung tâm tác nghiệp tài trợ

thương mại của BIDV Trade finance center

TK Tài khoản

TMCP Thương mại cổ phần

TTQT Thanh toán quốc tế

TTR Điện chuyển tiền Telegraphic Transfer

Reimbursement

TTTM Tài trợ thương mại

TTNK Tài trợ nhập khẩu

TTXK Tài trợ xuất khẩu

UPAS Thư tín dụng trả chậm thanh

toán trước hạn

Usance payable at

sight

VAMC

Công ty Trách nhiệm hữu hạn

một thành viên Quản lý tài sản

của các Tổ chức tín dụng Việt

Nam

Vietnam Asset

Management

Company

VCB Ngân hàng Thương Mại Cổ

Phần Ngoại Thương Việt Nam

Joint Stock

Commercial Bank for

Foreign Trade of

Vietnam

Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thương

Việt Nam

WB Ngân hàng thế giới World Bank

WTO Tổ chức thương mại thế giới World Trade

Organization

XK Xuất khẩu

XNK Xuất nhập khẩu