phát triển hoạt động môi giới chứng khoán tự do trong phạm vi TTCK tự do ở Việt Nam.doc

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

TTCK là một bộ phận quan trọng của Thị trường tài chính . . Phát triển

TTCK là một trong hai nhiệm vụ cơ bản của cơ quan quản lý ngành chứng

khoán, đồng thời cũng là nhiệm vụ của cả xã hội, nhằm khơi thông các nguồn

huy động vốn trong xã hội và phân bổ một cách có hiệu quả các nguồn vốn này

sao cho mang lại hiệu quả kinh tế cao nhất

Một trong những đặc trưng cơ bản của TTCK là hoạt động theo nguyên

tắc trung gian. Theo nguyên tắc này, các giao dịch trên TTCK bắt buộc phải

được thực hiện thông qua MGCK. Nghề MGCK có vai trò rất quan trọng trong

hoạt động của TTCK. Nó thực sự đem lại lợi ích trọn vẹn và đầy đủ cho cả người

mua, người bán, cho cả thị trường và cho chính bản thân chủ thể hành nghề.

Song song với sự phát triển của TTCK tập trung dưới sự quản lý của Uỷ

Ban Chứng Khoán Nhà Nước là sự phát triển của TTCK thị trường tự do. Trên

thị trường tự do không thể không nhắc đến hoạt động môi giới tự do, đây là nhân

tố quan trọng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của thị trường. Bên cạnh những

tác động tích cực đem lại thì hoạt động môi giới tự do còn xảy nhiều tiêu cực,

không hiệu quả.

Để giải quyết những vấn đề môi giới không lành mạnh, giúp cho thị

trường phát triển bền vững, bảo đảm an toàn cho các nhà đầu tư thì cần phải xem

xét vấn đề một cách toàn diện và đầy đủ. Cơ quan quản lý nhà nước cần có sự

1

can thiệp kịp thời. Vì những lý do trên mà em đã chọn chuyên đề : “Phát triển

hoạt động môi giới chứng khoán tự do ở Việt Nam”.

Chuyên đề này được đề xuất nhằm tìm hiểu, hệ thống hoá các vấn đề bất

cập và tìm ra nguyên nhân . Trên cơ sở đó sẽ đưa ra những phương án giải quyết

toàn diện, hướng tới sự phát triển của TTCKVN nói chung và nghề môi giới

chứng khoán chưa niêm yết nói riêng.

2.Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu nghiên cứu là làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận, làm rõ bản chất

môi giới chứng khoán tự do thông qua việc phân tích vai trò, bản chất, hoạt động

môi giới chứng khoán tự do cũng như mâu thuẫn nội tại của nó trong nền kinh tế

nhất là trong giai đoạn hiện nay; Đánh giá thực trạng của TTCK Việt Nam nói

chung và hoạt động môi giới chứng khoán tự do nói riêng; Trên cơ sở đó đề xuất

một giải pháp và đưa ra những kiến nghị để xây dựng và phát triển hoạt động

môi giới tự do ở Việt Nam

3.Phạm vi nghiên cứu

Cho đến nay, phát triển nghề môi giới chứng khoán ở Việt Nam đã được

nghiên cứu ở rất nhiều đề tài, nhưng các đề tài mới chỉ đề cập đến phát triển hoạt

động môi giới dưới góc độ là nghiệp vụ của các CTCK.

Chuyên đề này đề cập đến việc phát triển hoạt động môi giới chứng khoán

tự do trong phạm vi TTCK tự do ở Việt Nam. Chuyên đề được thực hiện trên cơ

sở tìm hiểu thực trạng nghề môi giới ở Việt nam, từ đó đánh giá những mặt được

2

và chưa được, những yếu tố tác động, kinh nghiệm trong nghề môi giới ở các

nước khác; nhằm đưa ra những giải pháp có tính thực tiễn để giải quyết các vấn

đề đưa ra.

4.Phương pháp nghiên cứu

Đề tài sử dụng các phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử làm

cơ sở phương pháp luận để nghiên cứu vấn đề, đồng thời sử dụng phương pháp

thống kê, tổng hợp, phân tích để rút ra được các đánh giá, nhận xét tổng quát

nhằm làm sáng tỏ quan điểm của mình về các vấn đề nghiên cứu đặt ra.

5.Kết cấu đề tài

Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài gồm 3 chương:

Chương 1: Những vấn đề cơ bản về phát triển hoạt động MGCK tự do

Chương 2: Thực trạng hoạt động môi giới chứng khoán tự do ở Việt Nam

Chương 3: Một số giải pháp phát triển hoạt động môi giới chứng khoán tự

do ở Việt Nam

Tuy bản thân đã có những nỗ lực hoàn thành chuyên đề nhưng do kinh

nghiệm và khả năng tiếp cận thực tế còn hạn chế nên đề tài không tránh khỏi

những sai sót. Em rất mong nhận được sự giúp đỡ từ phía các thầy cô giáo và

bạn đọc để đề tài hoàn chỉnh hơn. Em xin chân thành cảm ơn Tiến sĩ Đặng Ngọc

Đức và các anh chị cán bộ của UBCKNN đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và giúp

đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài này.

Em xin chân thành cảm ơn !

3

NỘI DUNG

Chương 1

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ PHÁT TRIỂN HOẠT

ĐỘNG MÔI GIỚI CHỨNG KHOÁN TỰ DO

1.1.Tổng quan về Môi giới chứng khoán

1.1.1.Khái niệm, đặc điểm và phân loại môi giới chứng khoán

1.1.1.1.Khái niệm

Môi giới là hoạt động trung gian mua bán, kết nối người mua, người bán

lại với nhau và hưởng phí hoặc hoa hồng. Môi giới đã tồn tại từ lâu trong nên

kinh tế hàng hoá nhất là đối với những hàng hoá mà người mua và người bán

không dễ dàng gặp nhau.

Ở thị trường trao đổi trực tiếp thì người mua kẻ bán phải tự kết nối với

nhau, trực tiếp gặp nhau để thẩm định chất lượng hàng hoá và thoả thuận giá cả

để trao đổi hàng hoá. Điều đó gây ra sự lãng phí thời gian, công sức đi lại để có

thể tìm được các đối tác và các loại hàng hoá phù hợp với mục đích của mình

Không chỉ thế, do thông tin không cần xứng, không phải lúc nào họ cũng

có thể biết đến và gặp nhau.. Họ phải trải qua giai đoạn tìm kiếm rồi đến tìm hiểu

về đối phương. Sự thiếu thông tin, thiếu hiểu biết làm tăng chi phí và rủi ro của

giao dịch. Còn ở trị trường thông qua môi giới thì những người làm môi giới,

dựa vào chuyên môn của mình, họ vụ đánh giá sản phẩm, kết nối người mua

4

người bán lại với nhau. Họ làm công việc tìm kiếm khách hàng, hoàn thiện việc

mua bán cho khách hàng và nhận hoa hồng cho việc làm đó.

Đối với mỗi loại thị trường thì có một loại hình môi giới như ở thị trường

bất động sản có môi giới nhà đất, thị trường xe máy có môi giới xe...... Và ở

TTCK cũng vậy, tồn tại khái niệm Môi giới chứng khoán.

Môi giới chứng khoán là hoạt động trung gian hoặc đại diện mua, bán

chứng khoán cho khách hàng để hưởng hoa hồng. Theo đó, người hành nghề môi

giới đại diện cho khách hàng tiến hành giao dịch thông qua cơ chế giao dịch tại

SGDCK hay thị trường OTC mà chính khách hàng là người chịu trách nhiệm đối

với kết quả giao dịch của mình.

TTCK là một thể chế bậc cao của nền kinh tế thị trường. Nó hoạt động

không phải là do những người muốn mua hay muốn bán chứng khoán trực tiếp

thực hiện mà phải thông qua các nhà môi giới chứng khoán, làm nhiệm vụ trung

gian trong việc tổ chức và hoạt động của TTCK. Nguyên tắc này nhằm đảm bảo

các loại chứng khoán được giao dịch là chứng khoán thật, TTCK hoạt động được

lành mạnh, hợp pháp, bảo vệ được lợi ích của các nhà đầu tư. Bởi vì trong số các

nhà đầu tư chứng khoán không phải ai cũng hiểu biết và nhận thức được hết tính

chất phức tạp của chứng khoán, cũng như xu hướng biến động trong tương lai

của các loại chứng khoán. Do đó, nếu không có những nhà môi giới chứng khoán

có trình độ chuyên môn cao , có kĩ năng phân tích chứng khoán dựa trên những

căn cứ xác đáng, thì nhà đầu tư dễ bị nhầm lẫn hoặc bị lừa gạt.

Có câu hỏi đặt ra là nếu thông tin là hoàn hảo, dân trí được cải thiện thì có

cần môi giới nữa hay không? Thực tế, nhiều loại hình môi giới đã không còn tồn

tại. Vậy MGCK có mất đi không? Câu trả lời chính xác là: Không. Bởi vì xuất

5

phát từ điều kiện sản phẩm có tính chất đặc thù của TTCK đó là các tài sản tài

chính. Các sản phẩm này khó có thể nhìn nhận một cách trực tiếp để đánh giá.

Do đó cần có các chuyên gia môi giới. Những người môi giới phải là các chuyên

gia cho khách hàng của mình: Chuyên gia đa ngành, đa lĩnh vực. Họ cung cấp

cho khách hàng các thông tin đánh giá , các nguồn tin mới nhất về sản phẩm để

khách hàng có thể có cái nhìn về sản phẩm một cách sâu rộng. Mặt khác, môi

giới chứng khoán không thể mất đi vì tính độc quyền của các nhà môi giới trên

thị trường dựa trên nguyên tắc trung gian. Theo nguyên tắc này, hoạt động môi

giới chứng khoán diễn ra giúp cho thị trường hoạt động liên tục, an toàn và nhịp

nhàng với chi phí thấp.

Môi giới chứng khoán phát triển là kết quả tất yếu của sự phát triển

TTCK. TTCK phát triển ở trình độ ngày càng cao, sản phẩm dịch vụ ngày càng

đa dạng về số lượng và phòng phú về chung loại, số lượng các nhà đầu tư tham

gia thị trường ngày càng gia tăng thì lúc đó thị trường ngày càng cần hơn những

người môi giới có đầy đủ kiến thức và phẩm chất, có khả năng cung cấp cho họ

những ý tưởng đầu tư mới mẻ, những lời khuyên mang tính chiến lược và giúp

cho họ đầu tư mang lại hiệu quả cao nhất. Từ yêu cầu thực tế đó đòi hỏi hoạt

động môi giới chứng khoán phải phát triển ở trình độ cao, mang tính chuyên

nghiệp, nói cách khác là trở thành nghề môi giới chứng khoán.

1.1.1.2. Đặc điểm

Nghề môi giới chứng khoán không đơn thuần là khâu đưa sản phẩm, dịch

vụ từ người bán đến người mua. Do đặc trưng riêng của TTCK mà nghề môi giới

chứng khoán cũng có những đặc điểm riêng biệt.

6

Đặc điểm cơ bản nhất bao trùm nghề môi giới chứng khoán là sự trung

gian. Nhờ hoạt động môi giới chứng khoán mà người mua và người bán có thể

gặp nhau. Người mua mua được và người bán bán được. Với hoạt động của

mình, người môi giới chứng khoán tạo được hẳn một kênh kết nối giữa những

nhà đầu tư đang có nhu cầu với nhau. Họ có những kĩ năng, kiến thức để đánh

giá được chất lượng sản phẩm tài chính, tức là khả năng đem lai nguồn lợi tài

chính ổn định và gia tăng, từ đó có thể đưa ra những kiến nghị tốt cho việc đầu

tư, đưa ra những tư vấn xác đáng cho khách hàng. Nguyên tắc trung gian cho

phép bảo vê được người đầu tư, giúp họ lựa chọn các sản phẩm và dịch vụ đáp

ứng được những nhu cầu của TTCK. Dựa vào nguyên tắc này có thể nâng cao

năng lực quản lý để duy trì sự hoạt động lành mạnh của một thị trường tự do

nhất trong tất cả các thị trường

Nhân viên môi giới còn có hoạt động tạo lập thị trường. Đó là việc thực

hiện hỗ trợ việc duy trì một thị trường ổn định đối với mỗi loại chứng khoán nhất

định. Cụ thể như đối với một loại cổ phiếu khi có độ chênh lệch lớn giữa giá

mua và giá bán. Người mua thì muốn mua chứng khoán với giá thấp hơn nhiều

so với giá mà những người bán chấp nhận. Khi đó nhân viên môi giới sẽ chào

bán hoặc mua chứng khoán này cho chính bản thân mình với giá ở giữa các mức

giá trên. Bằng cách đó, nhân viên môi giới đã thu hẹp chênh lệch giữa giá mua

và giá bán. Hoạt động lúc này của nhân viên môi giới là với tư cách của nhà giao

dịch.

Hoạt động môi giới còn tồn tại những xung đột , tranh chấp lợi ích không

thể tránh khỏi. Tranh chấp lợi ích luôn tồn tại trong hoạt động MGCK, bắt nguồn

từ những tính chất đặc thù của nghề này. Đó là mẫu thuẫn giữa lợi ích của cá

nhân người môi giới với lợi ích khách hàng của chính mình hoặc là với lợi ích

7

của CTCK nơi họ làm việc (nếu người đó là nhân viên môi giới của CTCK). Một

ví dụ điển hình cho sự mâu thuẫn giữa nhà môi giới và khách hàng là nhà môi

giới không sẵn sàng thông báo với khách hàng về những diễn biến xấu của

khoản đầu tư do chính mình khuyến nghị với khách hàng, và như vậy khi thiệt

hại xảy ra với khách hàng thì việc buộc lỗi cho người môi giới là rất khó. Hoặc

ví dụ về mâu thuẫn lợi ích giữa CTCK và nhân viên môi giới có thể xảy ra trong

trường hợp như việc nhân viên môi giới vì muốn tạo lập mối quan hệ tốt với

khách hàng mà thực hiện sai quy tắc giao dịch (như thực hiện nhập chèn lệnh,

mua bán 1 loại chứng khoán trên 1 tài khoản trong 1 phiên giao dịch........), nếu

lỗi bị phát hiễn lỗi thì CTCK (chứ không phải là người môi giới) lại là đối tượng

chịu trách nhiệm chính về vi phạm này.

Không chỉ thế, để có thể trở thành nhà môi giới giỏi thì nhà môi giới còn

cần phải có độ am hiểu kiện thức rộng, chuyên môn cao. Nhà môi giới không

đơn thuần chỉ là người trung gian giao dịch giữa người mua và bán chứng khoán,

khách hàng cần họ với vai trò là người cung cấp thông tin, đánh giá thông tin,

khuyến nghị đầu tư. Bên cạnh sự kì vọng cao của nhà đầu tư thì người môi giới

chứng khoán cũng hay bị đổ lỗi khi thất bại, dẫn tới việc bị kiện tụng. Họi luôn

phải chịu áp lực công việc lớn với cường độ làm việc cao. Có thể nói, làm nghề

môi giới chứng khoán như “làm dâu trăm họ”. Khách hàng là những người đủ

mọi lứa tuổi, địa vị., không phải ai cũng giống ai. Làm sao cho khách hàng hiểu

và tín nhiệm mình là việc mà nhà môi giới cần làm. Họ cần có khả năng quyết

đoán cao, có khả năng thuyết phục người khác, có tính linh hoạ và khả năng làm

việc độc lập cao.

8

1.1.1.3.Phân loại MGCK

-Phân loại theo loại dịch cung cấp: Nếu đánh giá theo tiêu chí dịch vụ

cung cấp có 2 loại môi giới:

• Môi giới một phần (môi giới giảm giá)

Đây là là loại hình môi giới chỉ thực hiện các lệnh mua, bán chứng khoán

của khách hàng. Những người môi giới này chỉ thực hiện một số nhiệm vụ tuỳ

theo sự uỷ nhiệm của khách hàng. Nhà đầu tư tự mình đưa ra quyết định mua

bán. Nhiều nhà đầu tư không muốn lời khuyên hay kết quả nghiên cứu đầu tư

của người môi giới. Có thể vì họ không cần hoặc họ thích các nguồn thông tin

độc lập, khách quan hơn, cũng có thể họ tránh những xung đột lợi ích tiềm năng.

Những nhà đầu tư này chỉ muốn thực hiện các giao dịch trên tất cả hay một phần

đầu tư của họ với mức giá tốt nhất có thể với mức chi phí (hoa hồng cho nhà môi

giới) đúng với dịch vụ phản ánh đúng hình thức của dịch vụ. Chi phí này thấp

hơn nhiều so với chi phí dịch vụ toàn bộ mà nhà môi giới có thể cung cấp.

Tuy nhiên với loại hình môi giới một phần thì hiệu quả của khoản đầu tư

phụ thuộc chủ yếu vào nhà đầu tư. Nhà môi giới không chịu trách nhiệm gì với

quyết định đầu tư của khách hàng, không thể giúp khách hàng sửa chữa những

sai lầm trong đầu tư. Khó khăn đối với nhà đầu tư khi sử dụng dịch vụ môi giới

một phần là việc nhà đầu tư không không thể trông đợi gì một lời khuyên từ nhà

môi giới nếu xảy ra lỗi giao dịch.

• Môi giới toàn phần (Môi giới dịch vụ đầy đủ)

9

Đó là những người môi giới chứng khoán có thể cung cấp đầy đủ dịch vụ

có liên quan đến chứng khoán cho khách hàng. Những người môi giới này cung

cấp một dải dịch vụ hoàn hảo, từ việc đưa ra kết quả nghiên cứu, phân tích, cho

lời khuyên, đén việc theo dõi tài khoản và kịp thời đưa ra những khuyến nghị cần

thiết cho khách hàng. Người môi giới toàn phần có thể sẵn sàng trả lời các câu

hỏi và giúp khách hàng giải quyết các vấn đề phát sinh.. Họ còn có khả năng

chào nhiều dịch vụ khác mà nhà môi giới một phần không có được.

Với tư cách là một cố vấn tài chính, những nhà môi giới toàn phần có thể

thúc đẩy khách hàng tiếp tục đầu tư trong cả những thời kỳ tốt cũng như xấu,

giúp cho TTCK luôn vận động liên tục. Họ có khả năng phục vụ nhà đầu tư với

nhiều ý tưởng tốt và sản phẩm tốt, giúp nhà đầu tư giải quyết các vấn đề của

mình.

-Phân loại theo tính chất hoạt động, có 2 loại môi giới:

* Môi giới chính thức

Môi giới chính thức là hoạt động môi giới của những cá nhân, tổ chức là

thành viên của Sở giao dịch chứng khoán. Hoạt động của những nhà môi giới

này được thực hiện theo những nguyên tắc chính thống do Sở giao dịch chứng

khoán thông qua. Họ giao dịch các loại hàng hoá đủ tiêu chuẩn và được phép

niêm yết trên thị trường tập trung. Phạm vi giao dịch diễn ra trên sàn chứng

khoán tập trung

* Môi giới tự do

10