Phát hiện một loài mới bombus latreille, 1802 (hymenoptera, apidae) ở việt nam

21

32(2): 21-23 T¹p chÝ Sinh häc 6-2010

Ph¸t hiÖn mét loµi míi thuéc gièng Bombus Latreille, 1802

(Hymenoptera, Apidae) ë ViÖt Nam

Lª Xu©n HuÖ

ViÖn sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt

Nh÷ng loµi thuéc gièng Bombus Latr.1802

cã l«ng dµy, ®Çu kh«ng réng h¬n ngùc, tr¸n vµ

mÆt th−êng dµi. Xóc biÖn m«i d−íi cã 4 ®èt, 2

®èt cuèi th−êng rÊt nhá, 2 ®èt ®Çu cã sù kh¸c

nhau ë c¸c loµi. Xóc biÖn hµm d−íi cã 2 ®èt,

chiÒu dµi cña chóng thay ®æi. Ngùc låi, c¸nh

tr−íc cã 3 « Cubital.

Theo Michener, 2000 trªn thÕ giíi gièng

Bombus cã 34 ph©n gièng vµ h¬n 2000 loµi.

Gièng Bombus cã nhiÒu ph©n gièng ph©n bè ë

M«ng Cæ, NhËt vµ Trung Quèc. Nh−ng trong tµi

liÖu viÕt vÒ §éng vËt chÝ Trung Quèc (Hä

Apidae vµ Melittidae) cña Wu Yanru (2000),

kh«ng cã c¸c loµi cña gièng Bombus.

Gièng Bombus lµ c«n trïng xR héi, nh−ng

cÊu t¹o c¬ thÓ vµ tæ chøc kh«ng ph©n hãa cao

nh− gièng ong mËt (Apis). Tæ nhá, kh«ng cã

cÊu tróc tinh vi vµ phøc t¹p nh− gièng ong mËt,

c¸c phßng ong th−êng ®¬n gi¶n vµ ghÐp l¹i víi

nhau, kh«ng theo trËt tù nµo. Tæ cña chóng n»m

s©u trong bôi rËm hay d−íi ®Êt, khã ph¸t hiÖn vµ

khã t×m [5]. Gi÷a ong ®ùc, ong

c¸i vµ ong thî th−êng gièng nhau vÒ cÊu t¹o vµ

mµu s¾c, chóng chØ kh¸c nhau vÒ kÝch th−íc;

Ong ®ùc vµ ong thî th−êng nhá h¬n ong c¸i

[3-5].

ë ViÖt Nam gièng Bombus ®R thÊy ph©n

gièng Orientalibombus gåm 6 loµi [1, 2]. Nay

chóng t«i t×m thÊy ë khu b¶o tån thiªn nhiªn

Copia (S¬n La) 1 loµi vµ x¸c ®Þnh nh− loµi míi

cho khoa häc.

I. ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Þa ®iÓm: T¹i Khu b¶o tån thiªn nhiªn

Copia (xR ChiÒng Bom, NËm LÇu, Cß M¹, Long

HÑ, thuéc huyÖn ThuËn Ch©u), tØnh S¬n La

trong 2 n¨m: 2008 vµ 2009.

Ph−¬ng ph¸p: §iÒu tra thùc ®Þa: ë c¸c ®Þa

®iÓm trªn; Phßng thÝ nghiÖm: §Þnh tªn c«n

trïng b»ng c¸c tµi liÖu chuyªn m«n: Bingham

[3], Michener [4, 5], Wu Yanru [6].

ii. KÕt qu¶ nghiªn cøu

Khãa ®Þnh lo¹i c¸c loµi gièng Bombus Latreille, 1802 ë ViÖt Nam

1a. Trªn tÊm l−ng ngùc gi÷a cã d¶i l«ng n»m ngang cã mµu kh¸c víi mµu l«ng kh¸c cña tÊm l−ng

nµy (h×nh 1c)..................................................................................................................................2

1b. Trªn tÊm l−ng ngùc gi÷a kh«ng cã d¶i l«ng nh− thÕ......................................................................4

2a. L«ng trªn tÊm l−ng ®èt bông 2 mµu ®en, trªn tÊm l−ng ®èt bông 1 mµu vµng…………………...3

2b. L«ng trªn tÊm l−ng ®èt bông 1 vµ 2 mµu vµng………………………………B. trifasciatus Smith

3a. L«ng trªn ch©n mµu ®en………………………………................................. B. montivagus Smith

3b. L«ng trªn ch©n mµu hung hung (mµu da bß)...………………………………B. magrettii Gribodo

4a. L«ng trªn ®Çu, ngùc vµ bông cïng 1 mµu ®en…………………………………...B. eximius Smith

4b. L«ng trªn ®Çu, ngùc, bông kh«ng cïng mµu……………………………………………………..5

5a. 2 hoÆc 3 tÊm l−ng ®èt bông cuèi mµu vµng hoÆc mµu ®á thÉm…………………………………..6

5b. L«ng trªn tÊt c¶ c¸c tÊm l−ng ®èt bông mµu n©u nh¹t ®Õn n©u (h×nh 1a)..........B. lagubrunus sp.n.

6a. L«ng trªn tÊm l−ng ®èt bông 3 mµu hung hung ®á s¸ng……………….B. haemorrhoidalis Smith

6b. L«ng trªn tÊm l−ng ®èt bông 3 mµu ®en………………………………............B. simillimus Smith