Pháp luật chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính tại Việt Nam

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HCM

KHOA LUẬT THƯƠNG MẠI

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT

PHÁP LUẬT CHỐNG HÀNH VI KINH DOANH ĐA CẤP BẤT CHÍNH

TẠI VIỆT NAM

SINH VIÊN THỰC HIỆN : HOÀNG THỊ NGA.

KHÓA: 30 MSSV: 3020119.

GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN: THS. NGUYỄN VĂN HÙNG.

THS. NGUYỄN THỊ THANH LÊ.

TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2009

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu trong khóa luận này là của riêng tôi. Các

trích dẫn và số liệu nêu trong khóa luận là trung thực, chính xác. Tôi xin chịu trách

nhiệm về lời cam đoan này.

Tác giả

Hoàng Thị Nga

MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................................ 1

2. Tình hình nghiên cứu đề tài .......................................................................... 2

3. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................. 2

4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 3

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn....................................................................... 3

6. Cơ cấu khóa luận .......................................................................................... 3

CHƯƠNG I

TỔNG QUAN VỀ KINH DOANH ĐA CẤP VÀ HÀNH VI KINH DOANH ĐA

CẤP BẤT CHÍNH

1.1. Khái quát về kinh doanh đa cấp ............................................................... 4

1.1.1. Khái niệm kinh doanh đa cấp................................................................... 4

1.1.2. Đặc điểm của kinh doanh đa cấp.............................................................. 6

1.1.3 Sơ lược về kinh doanh đa cấp trên thế giới................................................ 9

1.1.4 Kinh doanh đa cấp ở Việt Nam ............................................................... 11

1.2 Một số nội dung cơ bản về hành vi kinh doanh đa cấp bất chính ............. 13

1.2.1 Khái niệm hành vi kinh doanh đa cấp bất chính ...................................... 13

1.2.2 Phân biệt giữa kinh doanh đa cấp chân chính và kinh doanh đa cấp bất chính 15

1.2.3. Tác động từ kinh doanh đa cấp bất chính đối với nền kinh tế thị trường .. 19

CHƯƠNG II

PHÁP LUẬT CHỐNG HÀNH VI KINH DOANH ĐA CẤP BẤT CHÍNH

2.1. Pháp luật một số nước về chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính ...... 21

2.2. Thực trạng pháp luật Việt Nam về chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính 23

2.2.1. Quy định của pháp luật về hành vi bán hàng đa cấp bất chính .................. 24

2.2.2. Pháp luật về quản lý bán hàng đa cấp....................................................... 29

2.2.2.1. Thẩm quyền quản lý.................................................................. 29

2.2.2.2. Đối tượng quản lý...................................................................... 30

2.2.2.2.1. Doanh nghiệp bán hàng đa cấp ................................................. 30

2.2.2.2.2. Người tham gia bán hàng đa cấp............................................... 34

2.2.2.2.3. Hàng hóa kinh doanh theo phương thức bán hàng đa cấp.......... 36

2.2.2.2.4. Hợp đồng bán hàng đa cấp........................................................ 37

2.2.2.2.5. Những hành vi bị cấm trong bán hàng đa cấp ........................... 39

2.2.3. Xử lý vi phạm pháp luật trong bán hàng đa cấp bất chính......................... 41

2.2.3.1. Thẩm quyền xử lý..................................................................... 41

2.2.3.2. Nguyên tắc xử lý ...................................................................... 42

2.3. Những vướng mắc trong pháp luật chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính và

một số kiến nghị................................................................................................ 45

2.3.1. Những vướng mắc ................................................................................... 45

2.3.2. Một số kiến nghị...................................................................................... 48

KẾT LUẬN...................................................................................................... 52

1

LỜI NÓI ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Kinh doanh đa cấp là một hình thức bán hàng trực tiếp trong đó hàng hóa được bán

từ cá nhân tới cá nhân, không thông qua địa điểm bán lẻ cố định mà thông qua mạng

lưới người tham gia độc lập gồm nhiều cấp, nhiều nhánh khác nhau. Đây là một

phương thức bán hàng khá phổ biến ở các nước Âu- Mỹ. Song, ở Việt Nam, phương

thức này mới chỉ du nhập từ những năm 1990- 2000. Cũng như các nước khác khi

phương thức kinh doanh này mới xuất hiện, một mặt nó ngày càng phát triển rộng

rãi, được nhiều người ngưỡng mộ đồng thời cũng không ít người phản đối. Một trong

những nguyên nhân phổ biến dẫn đến sự nghi ngờ hoặc phản đối chính là sự lẫn lộn

giữa kinh doanh đa cấp, dạng kinh doanh hợp pháp với hình tháp ảo là dạng lừa đảo

đang bị cấm trên thế giới1

. Ở nước ta hiện nay kinh doanh đa cấp bất chính vẫn tồn

tại dưới nhiều hình thức, gây thiệt hại rất lớn cho người tham gia và người tiêu dùng2

.

Vậy tại sao kinh doanh đa cấp bất chính vẫn tồn tại và làm sao để phân biệt giữa kinh

doanh đa cấp chân chính và kinh doanh đa cấp bất chính? Hiện nay, pháp luật nước ta

điều chỉnh về lĩnh vực này vẫn chưa nhiều3 và vẫn còn nhiều bất cập, chồng chéo,

chưa có sự thống nhất4

. Trong bối cảnh hiện tại nước ta đã là thành viên của WTO

(Tổ chức thương mại thế giới), cùng với tiến trình mở cửa thị trường sẽ có nhiều

doanh nghiệp nước ngoài kinh doanh theo phương thức kinh doanh đa cấp thâm nhập

vào thị trường Việt Nam, việc ban hành khung pháp lý để xác định và ngăn chặn

hành vi kinh doanh đa cấp bất chính là hết sức cần thiết, thông qua đó bảo vệ được

nền kinh tế thị trường, tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho tất cả các chủ thể

kinh doanh trong và ngoài nước, bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng. Với mong

muốn tiếp tục nghiên cứu để bổ sung và hoàn thiện pháp luật chống hành vi kinh

doanh đa cấp bất chính, tác giả xin mạnh dạn chọn đề tài “Pháp luật chống hành vi

kinh doanh đa cấp bất chính tại Việt Nam” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp của mình.

2. Tình hình nghiên cứu:

Pháp luật chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính vẫn là một vấn đề chưa được

nghiên cứu một cách chuyên sâu, các bài viết trên các tạp chí, báo…về hành vi kinh

1 Http:// www.kinhdoanhtheomang.com/hinhthap.asp

2 Xem thêm Như Kiến- Lịch Trẻ, Đường dây mờ ám về thương mại điện tử,

Http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=279379, ngày 20/09/2008 3 Hiện nay chúng ta chỉ có Luật cạnh tranh 2004, Nghị định 110/2005/NĐ-CP ngày 24/08/2005 của Chính phủ

về quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp (sau đây gọi tắt là Nghị định 110/2005/NĐ-CP), Thông tư số

19/2005/TT-BTM ngày 08/11/2005 của Bộ Thương mại hướng dẫn một số điều của Nghị định 110/2005/NĐ￾CP ngày 28/08/2005 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp (sau đây gọi tắt là Thông tư số

19/2005/TT-BTM). 4 Ts Bùi Ngọc Cường, Một số vấn đề về quyền tự do kinh doanh trong pháp luật kinh tế hiện hành ở Việt Nam,

Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2004, trang 133.

2

doanh đa cấp bất chính chỉ xoay quanh những vụ lừa đảo cụ thể và ý kiến của những

người trong cuộc, chỉ mang ý nghĩa truyền thông. Thời gian trước đây, đã có nhiều

công trình nghiên cứu khoa học được thực hiện về lĩnh vực kinh doanh đa cấp như đề

tài nghiên cứu khoa học “Một số vấn đề pháp lý về kinh doanh đa cấp” của tác giả

Nguyễn Thị Diệu Linh và Võ Minh Huân năm 2004; Khóa luận tốt nghiệp cử nhân

luật “ Sự cần thiết điều chỉnh pháp luật đối với kinh doanh đa cấp” của tác giả

Trương Thị Ánh Nguyệt năm 2005; Khóa luận tốt nghiệp cử nhân luật “ Pháp luật về

quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp ở Việt Nam, thực trạng và hướng hoàn thiện”

của tác giả Nguyễn Mai Sương Thảo năm 2006; Luận văn thạc sỹ “Pháp luật về kinh

doanh đa cấp”của tác giả Hà Ngọc Sơn năm 2006…… Tuy nhiên, các công trình trên

chỉ tập trung nghiên cứu về hoạt động kinh doanh đa cấp và vai trò của Nhà nước

trong hoạt động quản lý kinh doanh đa cấp, mà không đề cập nhiều đến tính bất chính

trong hoạt động kinh doanh đa cấp, những vấn đề lí luận cần thiết về hành vi kinh

doanh đa cấp bất chính cũng như chưa nhấn mạnh được thực trạng pháp luật chống

hành vi kinh doanh đa cấp bất chính ở nước ta hiện nay. Do đó việc nghiên cứu về

hành vi kinh doanh đa cấp bất chính vẫn còn là một vấn đề khá mới mẻ.

3. Mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu:

Thông qua việc đưa ra những lập luận để chứng minh sự tồn tại của hành vi kinh

doanh đa cấp bất chính là một trở ngại lớn cho sự phát triển của nền kinh tế thị

trường, trên cơ sở đối chiếu thực tiễn áp dụng pháp luật về kinh doanh đa cấp, thực

trạng của các doanh nghiệp kinh doanh đa cấp bất chính, đề tài xác định những vấn

đề cần làm sáng tỏ và đề xuất nhằm hoàn thiện khung pháp luật để hạn chế tình trạng

kinh doanh đa cấp bất chính, bảo đảm lợi ích cho người tham gia và người tiêu dùng,

tạo môi trường kinh doanh lành mạnh cho tất cả các chủ thể, thu hút đầu tư trong và

ngoài nước.

Quản lý hành vi kinh doanh đa cấp bất chính trong bối cảnh hiện nay là một vấn đề

hết sức phức tạp do năng lực quản lý của chúng ta vẫn còn yếu kém và bắt buộc Nhà

nước phải dùng nhiều biện pháp khác nhau như ban hành chủ trương, chính sách ,

pháp luật, tuyên truyền, vận động nhân dân…Trong phạm vi nghiên cứu đề tài tập

trung tìm hiểu về pháp luật chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính mà chủ yếu là

dựa trên các quy định của Luật cạnh tranh 2004, Nghị Định 110/2005.NĐ-CP ngày

24/08/2005 của Chính Phủ về quản lý hoạt động kinh doanh đa cấp và Thông Tư số

19/2005/TT-BTM ngày 08/11/2005 của Bộ Thương mại hướng dẫn một số điều của

Nghị Định 110/2005/NĐ-CP.

3

4. Phương pháp nghiên cứu:

Khóa luận đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu duy vật biện chứng trên cơ sở lý

luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, nghiên cứu về lịch sử hình thành và biểu hiện của

hình thức kinh doanh đa cấp, trong đó có hành vi kinh doanh đa cấp bất chính trên

thực tế. Đề tài cũng sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh các quy định về

pháp luật kinh doanh đa cấp hiện hành của Việt Nam cũng như một số nước trên thế

giới. Những dữ kiện trong nội dung khóa luận được thu thập theo phương pháp quan

sát, tìm hiểu và nghiên cứu từ thực tiễn cũng như phân tích tổng hợp thông tin từ báo

chí, Internet…

5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn:

Các kết quả nghiên cứu của khóa luận này có thể được sử dụng làm tài liệu tham

khảo bổ sung vào pháp luật thực định. Một số kiến nghị của Đề tài có thể có giá trị

tham khảo đối với các cá nhân, tổ chức có nhu cầu tìm hiểu nói riêng.

Với những trình bày, phân tích tại khóa luận này phần nào phản ánh được những ảnh

hưởng tiêu cực mà hành vi kinh doanh đa cấp bất chính mang lại cho nền kinh tế

cũng như đời sống xã hội, những bất cập của pháp luật nước ta khi điều chỉnh về vấn

đề này, qua đó góp phần xây dựng và hoàn thiện pháp luật chống hành vi kinh doanh

đa cấp bất chính tại Việt Nam.

6. Cơ cấu khóa luận:

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, khóa luận gồn 2

chương:

- Chương 1: Tổng quan về kinh doanh đa cấp và hành vi kinh doanh đa cấp bất chính.

- Chương 2: Pháp luật chống hành vi kinh doanh đa cấp bất chính.