Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin. Vân dụng các phương pháp sản xuất giá trị thặng dư

Lêi më ®Çu

§Êt níc ta ®ang x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ

nghÜa. Qu¸ tr×nh ®ã gióp ta më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i ®a ®Êt níc ngµy

cµng hoµ nhËp vµo tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc theo

quan ®iÓm “hoµ nhËp chø kh«ng hßa tan”

ViÖc më réng thÞ trêng, më réng nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã vai trß rÊt quan

träng trongviÖc gióp níc ta dÇn tho¸t khái t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, l¹c hËu. MÆt

kh¸c, gióp chóng ta t¹o lËp ®îc nhiÒu mèi quan hÖ giao lu, bu«n b¸n víi nhiÒu

níc, tiÕp thu, häc hái nh÷ng thµnh tùu khoa häc – c«ng nghÖ – kü thuËt tiªn

tiÕn nhÊt gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt trong níc ph¸t triÓn.

Kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, mçi doanh nghiÖp ®Òu cã nh÷ng

môc ®Ých kinh doanh kh¸c nhau ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña chÝnh b¶n th©n doanh

nghiÖp. Xong môc tiªu lîi nhuËn lµ quan träng nhÊt, lµ ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i

vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trªn th¬ng tr￾êng vµ ®¹t hiÖu qu¶ kinh doanh, mçi doanh nghiÖp ph¶i tr¶ lêi ®îc 3 c©u hái.

§ã lµ:

Kinh doanh c¸i g×?

Kinh doanh nhu thÕ nµo?

Kinh doanh b¸n hµng cho ai?

Hay nãi c¸ch kh¸c, doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn mét sè hay tÊt c¶ c¸c

c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n xuÊt (®èi víi c¸c

doanh nghiÖp s¶n xuÊt) hay tõ kh©u mua hµng (®èi víi c¸c doanh nghiÖp th¬ng

m¹i) hoÆc thùc hiÖn dÞch vô trªn thÞ trêng nh»m môc ®Ých thu ®îc lîi nhuËn.

HiÖn nay, khi mµ th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c doanh

nghiÖp kh«ng chØ ph¶i c¹nh tranh ë thÞ trêng néi ®Þa mµ cßn ph¶i c¹nh tranh víi

c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi hät ®éng níc m×nh. NhiÒu tæ chøc kinh tÕ lín trªn

thÕ giíi ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh: EU, WTO, APEC, ASEAN... ®· thu hót

sù tham gia cña nhiÒu níc trong ®ã cã ViÖt Nam. §©y lµ c¬ héi vµ còng lµ th¸ch

thøc cho c¸c doanh nghiÖp cña ta, bëi c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi cã u thÕ h¬n

1

ta vÒ vèn, c«ng nghÖ, tr×nh ®é tæ chøc qu¶n ly, tr×nh ®é chuyªn m«n... Trong

nh÷ng n¨m qua, chóng ta ®· ph¶i nhËp rÊt nhiÒu hµng hãa, phôc vô cho nhu cÇu

tiªu dïng, nguyªn vËt liÖu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt... víi gi¸ c¶ rÊt ®¾t. ChÝnh v×

vËy mét sè doanh nghiÖp ®· kh«ng ®ñ søc ®øng v÷ng trªn thÞ trêng, l©m vµo

t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, gi¶i thÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc. Ngîc l¹i,

còng cã nh÷ng doanh nghiÖp v¬n lªn giµnh lÊy thÞ trêng b»ng nh÷ng nç lùc kinh

doanh, ®Þnh híng kinh doanh ®óng ®¾n, kh«ng nh÷ng kinh doanh cã hiÖu qu¶

mµ chÊt lîng kinh doanh cµng ®îc n©ng cao.

Trong bèi c¶nh ®ã, C«ng ty X¨ng dÇu Hµng kh«ng ViÖt Nam (VINAPCO)

®· ý thøc ®îc rÊt râ vai trß, vÞ trÝ cña m×nh trong lÜnh vùc kinh doanh x¨ng dÇu.

ChÝnh v× vËy, mét mÆt C«ng ty ®Èy m¹nh ho¹t ®éng kinh doanh, khai th¸c më

réng thÞ trêng, mÆt kh¸c ®µo t¹o, båi dìng, n©ng cao nghiÖp vô cho c¸n bé c«ng

nh©n viªn nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh tíi møc tèi ®a víi tiªu chÝ chiÕm

lÜnh thÞ trêng x¨ng dÇu.Víi mong muèn sö dông nh÷ng kiÕn thøc häc tËp trong

nhµ trêng cïng nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ thùc t¹i C«ng ty X¨ng dÇu Hµng

kh«ng ViÖt Nam, em xin m¹nh d¹n chän ®Ò tµi:

“Ph©n tÝch hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña C«ng ty X¨ng dÇu

Hµng kh«ng ViÖt Nam” lµm khãa luËn tèt nghiÖp cña m×nh.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n thÇy gi¸o GS-TS Hoµng §øc Th©n ®· gióp ®ì

em hoµn thµnh chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy.

Ch¬ng I

Nh÷ng c¬ së ph©n tÝch hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh

2

doanh cña C«ng ty X¨ng dÇu Hµng kh«ng ViÖt

Nam.

1.1 Lý luËn chung vÒ hiÖu qu¶ kinh doanh vµ ph©n tÝch hiÖu qu¶ ho¹t

®éng kinh doanh cña Doanh nghiÖp.

1.1.1 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh.

* Kh¸i niÖm hiÖu qu¶ kinh doanh:

HiÖu qu¶ kinh doanh lµ ph¹m trï kinh tÕ c¬ b¶n, biÓu hiÖn tËp trung cña sù

ph¸t triÓn kinh tÕ theo kiÓu chiÒu s©u, ph¶n ¸nh tr×nh ®é khai th¸c c¸c nguån lùc

®ã trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nh»m thùc hiÖn môc tiªu kinh doanh. Nã lµ thíc

®o quan träng tíi sù ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ vµ lµ chç dùa c¬ b¶n ®Ó

®¸nh gi¸ môc tiªu kinh tÕ cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú.

* Ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh.

Trong c«ng t¸c qu¶n lý c«ng nghiÖp ph¹m trï hiÖu qu¶ kinh doanh cßn ®-

îc biÓu hiÖn ë c¸c d¹ng kh¸c nhau. Mçi d¹ng thÓ hiÖn nh÷ng ®Æc trng, ý nghÜa

cô thÓ cña hiÖu qu¶ kinh doanh. ViÖc ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh theo nh÷ng

tiªu thøc kh¸c nhau cã t¸c dông thiÕt thùc trong c«ng t¸c thèng kª vµ qu¶n lý

c«ng nghiÖp, nã lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶ kinh doanh míi vµ

c¸c ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh.

HiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh doanh quèc d©n.

C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn c¬ së ph©n ®Þnh ph¹m vi tÝnh to¸n hiÖu qu¶

kinh doanh trong nÒn kinh doanh quèc d©n.

C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn c¬ së ph©n ®Þnh ph¹m vi tÝnh to¸n hiÖu qu¶

kinh doanh trong nÒn kinh doanh quèc d©n.

HiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt lµ hiÖu qu¶ kinh doanh thu ®îc tõ nh÷ng

ho¹t ®éng cña tõng ®¬n vÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (xÝ nghiÖp HTX, xÝ nghiÖp

liªn hîp, liªn hiÖp xÝ nghiÖp). BiÓu hiÖn chung cña hiÖu qu¶ c¸ biÖt lµ doanh

lîi cña mçi doanh nghiÖp ®¹t ®îc.

HiÖu qu¶ kinh doanh quèc d©n: lµ lîng s¶n phÈm thÆng d mµ toµn bé x·

héi thu ®îc trong mét thêi kú so víi toµn bé nÒn s¶n xuÊt cña x· héi.

3

C¸c níc x· héi chñ nghÜa kh«ng nh÷ng cÇn tÝnh to¸n vµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶

kinh doanh c¸ biÖt mµ cßn ph¶i tÝnh to¸n vµ ®¹t ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh quèc

d©n.

Gi÷a hiÖu qu¶ kinh doanh c¸ biÖt vµ hiÖu qu¶ kinh doanh quèc d©n cã mèi

quan hÖ chÆt chÏ vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau.

§Ó ph©n tÝch vµ lùa chän c¶ ph¬ng ¸n luËn chøng kinh doanh kh¸c nhau

trong c«ng viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô cô thÓ nµo ®ã, tõ ®ã lùa chän lÊy mét ph¬ng

¸n tèi u.

V× vËy cÇn ph¶I x¸c ®Þnh râ vµ ph©n ®Þnh hai lo¹i hiÖu qu¶: hiÖu qu¶ tuyÖt

®èi, hiÖu qu¶ so s¸nh vµ mèi t¬ng quan gi÷a hai lo¹i hiÖu qu¶ Êy.

HiÖu qu¶ tuyÖt ®èi: Lµ hiÖn tîng hiÖu qu¶ ®îc tÝnh to¸n cho tõng ph¬ng ¸n

cô thÓ b»ng c¸ch x¸c ®Þnh møc lîi Ých thu ®îc hoÆc so s¸nh kÕt qu¶ thu ®îc víi

chi phÝ bá ra. Ch¼ng h¹n x¸c ®Þnh møc lîi Ých thÆng d, tÝnh to¸n møc lîi nhuËn

thu ®îc tõ mét ®ång chi phÝ s¶n xuÊt.

Ngêi ta x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi khi bá ra chi phÝ ®Ó thùc hiÖn mét

c«ng viÖc cô thÓ nµo ®ã, ®Ó biÕt ®îc víi nh÷ng chi phÝ ®· bá ra sÏ thu ®îc

nh÷ng lîi Ých cô thÓ g×?V× vËy, trong c«ng t¸c qu¶n lý c«ng nghiÖp, bÊt kú c«ng

viÖc g× ®ßi hái ph¶I bá ra chi phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng qu¸ khø, dï víi mét

lîng lín hay nhá còng ®Òu ph¶i tÝnh to¸n hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi.

HiÖu qu¶ so s¸nh: ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch so s¸nh c¸c chØ tiªu hiÖu qu¶

tuyÖt ®èi cña c¸c ph¬ng ¸n kh¸c nhau. Nãi c¸ch kh¸c, hiÖu qu¶ so s¸nh chÝnh lµ

møc chªnh lÖch vÒ hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi cña c¸c ph¬ng ¸n. T¸c dông cña nã lµ ®Ó

so s¸nh møc ®é hiÖu qu¶ cña c¸c ph¬ng ¸n (hay c¸c c¸ch lµm kh¸c nhau cïng

thùc hiÖn mét nhiÖm vô). Tõ ®ã cho phÐp ta lùa chän mét c¸ch lµm b¶o ®¶m

®em l¹i hiÖu qu¶ kinh doanh cao nhÊt.

Gi÷a hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi vµ hiÖu qu¶ so s¸nh cã quan hÖ chÆt chÏ víi

nhau, xong chóng cã tÝnh ®éc lËp t¬ng ®èi, x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi lµ c¬

së x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ so s¸nh. Tuy vËy, cã khi hiÖu qu¶ so s¸nh ®îc x¸c ®Þnh

kh«ng phô thuéc vµo viÖc x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ tuyÖt ®èi nh so s¸nh gi÷a c¸cd

møc chi phÝ cña c¸c ph¬ng ¸n kh¸c nhau.

4

HiÖu qu¶ chi phÝ thµnh phÇn: HiÓu hiÖn sù so s¸nh gi÷a kÕt qu¶ chung cña

hµnh ®éng ®ang ®îc xem xÐt víi chi phÝ yÕu tè t¬ng øng cÊu thµnh chi phÝ lao

®éng x· héi. Tuú theo c¸c ph©n lo¹i chi phÝ mµ cã hiÖu qu¶ cña mçi chi phÝ t-

¬ng øng.

Ph©n lo¹i theo yÕu tè:

HiÖu qu¶ sö dông TSC§.

HiÖu qu¶ sö dông nguyªn vËt liÖu.

HiÖu qu¶ sö dông lao ®éng sèng.

Ph©n lo¹i theo tõng giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

HiÖu qu¶ kh©u dù tr÷.

HiÖu qu¶ kh©u s¶n xuÊt.

HiÖu qu¶ kh©u lu th«ng.

HiÖu qu¶ tæng hîp: ®îc t¹o thµnh trªn c¬ së hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i chi

phÝ thµnh phÇn.

Do ®ã hiÖu qu¶ thµnh phÇn vµ hiÖu qu¶ tæng hîp cã quan hÖ mËt thiÕt

víi nhau. HiÖu qu¶ tæng hîp ®¹t ®îc cao chØ khi mµ c¸c yÕu tè cña qu¸ tr×nh

s¶n xuÊt ®îc sö dông cã hiÖu qu¶. NÕu mét trong c¸c yÕu tè sö dông l·ng phÝ

sÏ lµm gi¶m hiÖu qu¶ tæng hîp vµ cã khi dÉn ®Õn kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶

tæng hîp. V× vËy, b¶n th©n c¸c ®¬n vÞ c¬ së ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng biÖn ph¸p

®ång bé ®Ó thu ®îc hiÖu qu¶ toµn diÖn.

Cho nªn c¸ch ph©n lo¹i hiÖu qu¶ kinh doanh theo hiÖu qu¶ tõng phÇn vµ

hiÖu qu¶ tæng hîp cã t¸c dông to lín trong thèng kª, h¹ch to¸n hiÖu qu¶ kinh

doanh vµ tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p cô thÓ phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ kinh

doanh.

1.1.2. HÖ thèng chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh

nghiÖp:

HiÖu qu¶ kinh tÕ liªn quan ®Õn hai ph¹m trï: kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh

vµ chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh.

+ KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh:

5

KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh lµ thµnh tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh

mµ doanh nghiÖp ®¹t ®îc trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. KÕt qu¶ cã thÓ lµ ®¹i l￾îng ®Þnh lîng ®îc nh: sè lîng s¶n phÈm tiªu thô, doanh thu, lîi nhuËn,… KÕt

qu¶ còng cã thÓ lµ ®¹i lîng chØ ph¶n ¸nh chÊt lîng, mang tÝnh chÊt ®Þnh tÝnh nh:

chÊt lîng s¶n phÈm, danh tiÕng vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp.

C¸c kÕt qu¶ kinh doanh ph¶I ®îc xem xÐt b»ng nhiÒu chØ tiªu kh¸c nhau.

- Doanh thu:

Doanh thu lµ mét chØ tiªu kinh tÕ c¬ b¶n ph¶n øng môc ®Ých kinh doanh

còng nh kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. ChØ tiªu doanh thu cã ý nghÜa to lín trong

viÖc ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh vµ quy m« s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý doanh

nghiÖp. §©y lµ c¬ së dÓ ph©n tÝch c¸c chØ tiªu kh¸c cã liªn quan, nã cßn lµ c¨n

cø ®¸ng tin cËy cho c¸c cÊp l·nh ®¹o ®Ò ra nh÷ng quyÕt ®Þnh tèi u trong viÖc s¶n

xuÊt kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ vµ x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ tµI

chÝnh cña doanh nghiÖp.

Doanh thu b¸n hµng: lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc hiÖn do ho¹t ®éng

s¶n xuÊt kinh doanh, tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, cung cÊp lao vô, dÞch vô cho

kh¸ch hµng. Gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®îc tháa thuËn ghi trong hîp ®ång kinh tÕ vÒ

mua b¸n vµ cung cÊp hµng hãa, lao vô, dÞch vô ®· ®îc ghi trong ho¸ ®¬n b¸n

hµng hoÆc trªn c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng b¸n hµng hoÆc

tho¶ thuËn gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n vÒ gi¸ b¸n hµng ho¸.

Doanh thu b¸n hµng thuÇn: ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

Trong ®ã:

ThuÕ doanh thu ph¶ nép ®îc tÝnh b»ng tû lÖ % trªn doanh thu chÞu thuÕ:

ThuÕ suÊt thuÕ doanh thu ®îc quy ®Þnh cho tõng ngµnh cô thÓ:

6

Doanh thu b¸n

hµng thuÇn

Doanh thu

b¸n hµng

C¸c kho¶n

thuÕ

C¸c kho¶n gi¶m

trõ doanh thu

ThuÕ doanh thu

ph¶i nép

Doanh thu

tÝnh thuÕ

ThuÕ suÊt thuÕ

doanh thu

Doanh thu

tÝnh thuÕ

Doanh thu

b¸n hµng

C¸c kho¶n gi¶m

trõ doanh thu

ThuÕ xuÊt khÈu: lµ kho¶n thuÕ ®îc tÝnh trªn doanh thu b¸n hµng xuÊt khÈu

®îc qui ®Þnh riªng cho tõng mÆt hµng côt thÓ.

ThuÕ tiªu thô ®Æc biÖt: lµ lo¹i thuÕ ®¸nh vµo c¸c mÆt hµng chÞu thuÕ ®Æc

biÖt. HiÖn nay, cã ba mÆt hµng ph¶I chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®ã lµ: thuèc lµ, r￾îu, bia.

- Lîi nhuËn:

Lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ tµi chÝnh cuèi cïng cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh

doanh, lµ chØ tiªu chÊt lîng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ c¸c ho¹t ®éng cña doanh

nghiÖp. Tõ gãc ®é cña doanh nghiÖp lµ kho¶n tiÒn chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vµ

chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó ®¹t ®îc thu nhËp ®ã.

L·i nhuÇn: ®îc x¸c ®Þnh nh sau:

L·i nhuÇn = L·i gép – Chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh

nghiÖp.

L·i gép: ®îc x¸c ®Þnh:

L·i gép = Doanh thu thuÇn – Gi¸ vèn b¸n hµng.

Gi¸ thanh to¸n cho ngêi b¸n lµ gi¸ ®îc ghi trªn ho¸ ®¬n do ngêi mua hµng

®em vÒ cïng víi hµng mua sau khi ®· trõ ®I c¸c kho¶n chiÕt khÊu, gi¶m gi¸.

Chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh mua hµng bao gåm: chi phÝ b¶o hiÓm, bèc

dì vËn chuyÓn, tiÒn thuª kho bÕn b·i, hao hôt ®Þnh møc trong kh©u mua, c¸c

kho¶n lÖ phÝ ph¶i nép trong kh©u mua, tiÒn l¬ng vµ b¶o hiÓm cña c¸n bé chuyªn

tr¸ch mua (nÕu cã).

Chi phÝ b¸n hµng: ph¶n ¸nh c¸c kho¶n phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh

tiªu thô hµng ho¸, lao vô, dÞch vô, bao gåm c¸c chi phÝ qu¶n lý, ®ãng gãi, vËn

chuyÓn, giíi thiÖu, b¶o hµnh s¶n phÈm hµng ho¸. Chi phÝ b¸n hµng bao gåm c¸c

kho¶n môc sau: Chi phÝ nh©n viªn, chi phÝ vËt liÖu bao b×, chi phÝ dông cô ®å

dïng, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi, chi phÝ b»ng

tiÒn kh¸c.

7

Gi¸ thanh to¸n

cho ngêi b¸n

C¸c chi phÝ ph¸t sinh thùc

tÕ ë kh©u mua

Gi¸ vèn hµng b¸n