Những cách tân trong nghệ thuật tự sự của Lỗ Tấn qua hai truyện ngắn Một gia đình hạnh phúc và Cao Phu Tử

T¹p chÝ Khoa häc & C«ng nghÖ – Sè 1(41)/N¨m 2007

3

nh÷ng c¸ch t©n trong nghÖ thuËt tù sù cña Lç TÊn Qua hai truyÖn ng¾n

Mét gia ®×nh h¹nh phóc vµ Cao phu tö

NguyÔn ThÞ Mai Chanh (Tr−êng §H S− ph¹m - §H Th¸i Nguyªn)

Lç TÊn lµ ®Ò tµi lín thu hót sù quan t©m

cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ nghiªn cøu cña nhiÒu quèc

gia trªn thÕ giíi. T¸c phÈm cña «ng hiÖn nay ®#

®−îc dÞch sang trªn 50 ng«n ng÷ kh¸c nhau.

Riªng truyÖn ng¾n Lç TÊn, nh×n vÒ sè l−îng

kh«ng thÓ nãi lµ ®å sé, chØ chiÕm mét phÇn

khiªm tèn trong c¶ sù nghiÖp s¸ng t¸c vµ nghiªn

cøu cña nhµ v¨n, nh−ng vÉn lu«n ®−îc coi lµ

träng ®iÓm trong nghiªn cøu Lç TÊn. §éc gi¶

biÕt ®Õn Lç TÊn kh«ng chØ víi t− c¸ch lµ mét nhµ

t− t−ëng lín cña thêi ®¹i, mµ cßn biÕt ®Õn «ng

nh− mét bËc thÇy truyÖn ng¾n víi nh÷ng c¸ch t©n

t¸o b¹o trong nghÖ thuËt tù sù.

Søc hÊp dÉn ®Æc biÖt cña truyÖn ng¾n Lç

TÊn n»m ngay trong nh÷ng ®iÒu dung dÞ b×nh

th−êng. X−a nay, nãi tíi truyÖn lµ nãi tíi c¸c

biÕn cè, sù kiÖn. Nh−ng truyÖn Lç TÊn kh«ng

chÊt t¶i nhiÒu sù kiÖn. Nhµ v¨n kh«ng chØ cã

môc ®Ých gi¶n ®¬n kÓ viÖc, tr×nh bµy sù kiÖn

mµ muèn kh¬i s©u c¸i nh×n vµo thÕ giíi t©m

hån con ng−êi. ý thøc mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt

®Ó “chÈn bÖnh”, “kª ®¬n”, “trÞ liÖu” thÓ hiÖn

rÊt râ qua c¸c thiªn truyÖn cña «ng. Kh«ng

ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¸c nhµ nghiªn cøu v¨n

häc Trung Quèc ngay tõ nh÷ng n¨m 20, 30

cña thÕ kØ tr−íc ®# gäi truyÖn ng¾n Lç TÊn lµ

“tiÓu thuyÕt t©m lÝ”, “tiÓu thuyÕt ¢u D−¬ng”

(ph−¬ng T©y ho¸). Do cã sù ¶nh h−ëng cña

tiÓu thuyÕt ph−¬ng T©y, trong truyÖn Lç TÊn

®# xuÊt hiÖn yÕu tè m« h×nh tù sù chñ quan.

§äc Lç TÊn, ®éc gi¶ cã thÓ nhËn thÊy n¬i «ng

ý thøc kÕ thõa, tiÕp thu truyÒn thèng còng nh−

tinh thÇn häc hái, th©u nhËn nh÷ng tinh hoa

cña v¨n häc n−íc ngoµi. Sù kÕt hîp vµ vËn

dông linh ho¹t c¸c ph−¬ng thøc tù sù ®# ®em

l¹i cho nh÷ng trang viÕt cña nhµ v¨n søc

quyÕn rò l¹ k× víi nhiÒu tÇng chiÒu s©u ý

nghÜa. Mét gia ®×nh h¹nh phóc vµ Cao phu

tö lµ hai trong sè c¸c truyÖn ng¾n tiªu biÓu

cña Lç TÊn thÓ hiÖn t−¬ng ®èi s¾c nÐt sù “ph¸

c¸ch” trong khu«n khæ cña lèi viÕt truyÒn

thèng. TiÕc r»ng, hai t¸c phÈm nµy l©u nay

ch−a ®−îc c¸c nhµ nghiªn cøu dµnh cho sù

quan t©m tho¶ ®¸ng. Khi nghiªn cøu Mét gia

®×nh h¹nh phóc vµ Cao phu tö c¸c nhµ nghiªn

cøu chñ yÕu ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò b¶n chÊt vµ bi kÞch

cña ng−êi trÝ thøc Trung Quèc. Ch−a cã c«ng

tr×nh nghiªn cøu nµo vÒ vÊn ®Ò nghÖ thuËt tù sù

trong hai t¸c phÈm nµy.

VÉn ®−îc kÓ theo ng«i thø ba, nh−ng

Mét gia ®×nh h¹nh phóc vµ Cao phu tö rÊt

kh¸c so víi c¸c t¸c phÈm ®−îc kÓ theo ®iÓm

nh×n toµn tri truyÒn thèng. Cµng kh¸c xa h¬n

víi nh÷ng t¸c phÈm tù sù thuÇn tuý ®−îc kÓ

theo ®iÓm nh×n bªn ngoµi cña nhµ v¨n, tiªu

®iÓm quan s¸t trong c¸c t¸c phÈm nµy kh«ng

dõng ë nh÷ng biÓu hiÖn hµnh vi bªn ngoµi cña

nh©n vËt. Ng−êi kÓ chuyÖn ë ®©y tuy vÉn ®øng

ë vÞ trÝ ng«i thø ba, song l¹i trÇn thuËt theo

®iÓm nh×n h¹n chÕ cña nh©n vËt, “tùa vµo” ý

thøc nh©n vËt ®Ó kÓ. DÉu kh«ng ph¶i lµ “ng−êi

trong cuéc” nh−ng ng−êi kÓ tá ra cã n¨ng lùc

hiÓu biÕt s©u s¾c, cã c¸i nh×n thÊu suèt thÕ giíi

néi t©m nh©n vËt. Mäi t©m t−, t×nh c¶m, nghÜ

suy… nh÷ng tr¹ng th¸i tinh thÇn, nh÷ng c¸i

“tù c¶m thÊy”, lµm thµnh “tiÕng nãi bªn

trong” nh©n vËt ®# ®−îc tù nhiªn béc lé. §©y

lµ hai t¸c phÈm thuéc h×nh thøc tù sù theo ®iÓm

nh×n bªn trong h×nh thøc mµ ng−êi kÓ chuyÖn lÊy

thÕ giíi néi t©m cña nh©n vËt lµm chç ®øng trÇn

thuËt cña m×nh, ng−êi kÓ chuyÖn nh×n sù vËt hiÖn

t−îng theo con m¾t nh©n vËt.

Trong c¸c truyÖn kÓ ë ng«i thø ba theo

®iÓm nh×n bªn trong, bëi cã sù tù h¹n chÕ cña

ng−êi kÓ chuyÖn vµo mét ph¹m vi ý thøc chñ

quan nµo ®ã cho nªn th−êng thÊy cã sù “can

dù” kh¸ râ cña ng−êi kÓ. Th−êng b¾t gÆp

trong c¸c t¸c phÈm nµy hiÖn t−îng lêi ng−êi

kÓ xen lÉn lêi néi t©m cña nh©n vËt, nãi c¸ch

kh¸c, lêi ng−êi kÓ kh«ng bÞ ch×m lÊp ®i bëi lêi

nh©n vËt hoÆc ng−îc l¹i. Ng−êi ®äc th©m nhËp

vµo t©m hån nh©n vËt b»ng sù chØ dÉn s¸t sao

cña ng−êi kÓ chuyÖn. Ng−êi kÓ chuyÖn cã thÓ

kÓ theo ®iÓm nh×n cña mét nh©n vËt xuÊt hiÖn

trùc tiÕp trong t¸c phÈm, còng cã thÓ kÓ theo

®iÓm nh×n cña nhiÒu nh©n vËt kÕt hîp víi

®iÓm nh×n cña ng−êi kÓ chuyÖn. Cao phu tö vµ

Mét gia ®×nh h¹nh phóc vËn dông lèi tù sù

theo ®iÓm nh×n bªn trong cña mét nh©n vËt.

Chóng t«i gäi ®©y lµ tù sù theo ®iÓm nh×n tËp

trung bªn trong.