Những cách tân nghệ thuật trong thơ Nguyễn Quang Thiều

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LOAN

NHỮNG CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT

TRONG THƠ NGUYỄN QUANG THIỀU

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM

Mã số : 60. 22. 34

Thái Nguyên – Năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ LOAN

NHỮNG CÁCH TÂN NGHỆ THUẬT

TRONG THƠ NGUYỄN QUANG THIỀU

Chuyên ngành: VĂN HỌC VIỆT NAM

Mã số : 60. 22. 34

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC NGỮ VĂN

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS LƯU KHÁNH THƠ

Thái Nguyên, Năm 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU..................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................. 1

2. Lịch sử vấn đề...................................................................................................... 2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................... 6

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 7

5. Đóng góp của luận văn ....................................................................................... 7

6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 7

7. Cấu trúc của luận văn......................................................................................... 8

PHẦN NỘI DUNG................................................................................................. 9

Chương 1: NHỮNG CÁCH TÂN CỦA THƠ VIỆT NAM HIỆN ĐẠI SAU 1975

VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TẠO CỦA NGUYỄN QUANG THIỀU ................. 9

1.1. Những tiền đề lý luận...................................................................................... 9

1.1.1. Cách tân......................................................................................................... 9

1.1.2. Cách tân nghệ thuật trong văn học.............................................................. 9

1.2. Vấn đề cách tân trong thơ Việt Nam hiện đại ............................................ 10

1.2.1. Sự ảnh hưởng của hoàn cảnh lịch sử xã hội tới việc cách tân thơ ca ..... 10

1.2.2. Nhu cầu cách tân thơ.................................................................................. 15

1.2.3. Về cuộc cách tân của thơ Việt Nam hiện đại sau 1975............................. 23

1.3. Hành trình sáng tạo của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều ........................... 30

1.3.1. Cuộc đời nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.................................................... 30

1.3.2. Sự nghiệp sáng tác ...................................................................................... 31

1.3.3. Nguyễn Quang Thiều và khao khát đổi mới tư duy thơ............................ 32

1.3.3.1. Quan niệm sáng tác của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều ....................... 32

1.3.3.2. Nguyễn Quang Thiều và những đổi mới trong cảm hứng sáng tác...... 36

Chương 2:CÁCH TÂN VỀ NỘI DUNG TRONG THƠ NGUYỄN QUANG

THIỀU ....................................................................................................40

2.1. Nguyễn Quang Thiều với lớp phù sa “Châu thổ” trên dòng sông thơ Việt

Nam hiện đại......................................................................................................... 40

2.1.1. Những lời triết luận từ làng Chùa và chữ “đạo” trong thơ...................... 40

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2.1.2. Phù sa “Châu thổ” trên dòng sông thơ Việt Nam hiện đại ...................... 42

2.2. Ý thức mới về cái tôi trữ tình trong thơ nguyễn Quang Thiều................. 44

2.2.1. Cái tôi và cái tôi trữ tình trong thơ............................................................. 44

2.2.2. Cái tôi trữ tình với những miền tâm linh trong thơ Nguyễn Quang Thiều47

2.3. Nguyễn Quang Thiều – Người cất lên khúc nhạc của đồng quê trong bút

pháp mới mẻ của thơ ca hiện đại........................................................................ 56

2.4. Những cung bậc của cái tôi đa cảm trong thơ Nguyễn Quang Thiều ...... 64

2.5. Trí tưởng tượng và những giấc mơ trong thơ Nguyễn Quang Thiều ...... 73

Chương 3: CÁCH TÂN VỀ NGHỆ THUẬT TRONG THƠ NGUYỄN

QUANG THIỀU................................................................................................... 76

3.1. Biểu tượng...................................................................................................... 76

3.1.1. Khái niệm biểu tượng.................................................................................. 76

3.1.2. Những biểu tượng đặc sắc trong thơ Nguyễn Quang Thiều .................... 79

3.1.2.1. Cánh đồng và dòng sông – khúc nhạc đồng quê hiện đại trên hành trình

về nguồn................................................................................................................. 79

3.1.2.2. Bóng tối và ánh sáng – Sự giao tranh hướng thiện trong tâm hồn....... 82

3.1.2.3. Cái cây, con chó, giọng nói, trẻ thơ – Biểu tượng của sự linh thiêng và

trong sáng .............................................................................................................. 85

3.2. Thể thơ ........................................................................................................... 90

3.2.1. Thơ tự do ..................................................................................................... 90

3.2.2. Thơ văn xuôi................................................................................................ 95

3.3. Ngôn ngữ...................................................................................................... 100

3.3.1. Ngôn ngữ tự nhiên mang hơi thở của đời sống thường ngày ................ 101

3.3.2. Ngôn ngữ mang tính siêu thực, lạ hóa .................................................... 104

3.4. Tư duy đứt đoạn và lối cấu trúc tùy hứng................................................ 107

3.4.1. Yếu tố bất ngờ, ngẫu nhiên của tiềm thức, vô thức trong cách tổ chức bài thơ.............108

3.4.2. Tính liên tục của dòng cảm xúc và mạch liên tưởng trong thơ bị phá vỡ........................110

PHẦN KẾT LUẬN............................................................................................. 113

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 115

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

PHẦN MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Kể từ khi xuất bản tập thơ đầu tiên “Ngôi nhà tuổi 17” [1990] cho tới nay,

Nguyễn Quang Thiều không chỉ dành được sự chú ý của giới lý luận phê bình văn

học mà còn dành được sự quan tâm của những độc giả yêu thơ. Việc hiểu và khám

phá con đường đi vào thế giới nghệ thuật thơ Nguyễn Quang Thiều không phải là

điều đơn giản, thế nhưng những sáng tác của nhà thơ vẫn luôn giữ một vị trí đặc

biệt trong lòng độc giả. Điều đó càng chứng tỏ sức hấp dẫn của thơ Nguyễn Quang

Thiều qua những nội dung mà nhà thơ phản ánh về cuộc sống, qua những hình ảnh

biểu tượng, ngôn ngữ thơ mà nhà thơ Nguyễn Quang Thiều luôn nỗ lực thể nghiệm

để tạo nên phong cách riêng. Nguyễn Quang Thiều là một trong những nhà thơ với

bản lĩnh và tài năng sáng tạo của mình đã và đang gieo những hạt giống “ngũ cốc”

mới trên cánh đồng thi ca văn học Việt Nam hiện đại. Hành trình sáng tạo văn

chương của Nguyễn Quang Thiều là hành trình đến với thế giới nghệ thuật mà nhà

thơ “tìm thấy những cơn mơ và sự tự do của mình” và đã có không ít tác phẩm ghi

dấu những bước thành công của nhà thơ trên cánh đồng thi ca Việt Nam hiện đại

sau năm 1975. Tuy nhiên, do yêu cầu cụ thể các công trình nghiên cứu về thơ

Nguyễn Quang Thiều mới chỉ dừng lại ở cấp độ những tiểu luận hay bài báo phản

ánh những vấn đề riêng lẻ. Việc nghiên cứu tìm hiểu “Những cách tân nghệ thuật

trong thơ Nguyễn Quang Thiều” là một việc làm cần thiết, có ý nghĩa để góp phần

khắc họa rõ nét những nỗ lực và đóng góp của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đối với

thi ca Việt Nam hiện đại.

Trong chương trình tiếng Việt dành cho bậc tiểu học, bài thơ “Tiếng Vọng”

của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã được Bộ giáo dục tuyển chọn và đưa vào

chương trình [SGK Tiếng Việt lớp 5, Tập 1]. Tác phẩm không chỉ có ý nghĩa giáo

dục sâu sắc mà nó còn có những ý nghĩa mới mẻ về mặt cách tân nghệ thuật. Sáng

tác văn học sau 1975 nói chung và những tác phẩm thơ của Nguyễn Quang Thiều

nói riêng vẫn luôn là mảnh đất cần khám phá với những vỉa tầng ý nghĩa sâu xa.

Việc khai thác tác phẩm thơ giai đoạn này đòi hỏi ở người yêu thơ một niềm đam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

mê khám phá và sự nỗ lực hết mình bởi những vỉa tầng ý nghĩa nhân sinh được ẩn

dấu kín đáo đằng sau lớp ngôn từ nghệ thuật độc đáo.

Chúng tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “Những cách tân nghệ thuật trong

thơ Nguyễn Quang Thiều” với hy vọng góp phần xác định cơ sở khoa học để nhận

diện, đánh giá những nét đặc sắc trong thơ Nguyễn Quang Thiều cũng như những

đóng góp đáng trân trọng của nhà thơ đối với sự phát triển của nền văn học Việt

Nam hiện đại một cách đầy đủ và có hệ thống. Nghiên cứu đề tài này, người thực

hiện mong muốn được trau dồi thêm kiến thức về thơ hiện đại Việt Nam sau 1975.

Hy vọng đây sẽ là tài liệu tham khảo bổ ích cho những bạn đọc yêu thơ Nguyễn

Quang Thiều, cho việc giảng dạy văn thơ Nguyễn Quang Thiều nói riêng và văn

học Việt Nam sau 1975 nói chung.

2. Lịch sử vấn đề

Cùng với sự xuất hiện của các tập thơ từ những năm đầu thập kỷ 90, phong

cách của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cũng dần được định hình qua sự nỗ lực

nhằm tạo nên một thế giới nghệ thuật thơ độc đáo. Như nhà nghiên cứu văn học

Đông La (Nguyễn Huy Hùng) nhận xét: “Thơ Nguyễn Quang Thiều là một hiện

tượng đặc biệt. Với người đọc, kể cả đa phần giới sáng tác, nó rất khó hiểu.” [68],

bởi vậy cách tân nghệ thuật trong thơ Nguyễn Quang Thiều đã được ghi nhận qua

những trang viết vô cùng phong phú. Những cuộc tranh luận và những lời nhận định

về hiện tượng thơ đặc biệt Nguyễn Quang Thiều đã hình thành nhóm bài viết khá

khu biệt. Bên cạnh đánh giá phản ứng gay gắt là hàng loạt những bài viết cổ vũ sự

khám phá, tìm tòi của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.

Sự xuất hiện của tập thơ “Sự mất ngủ của lửa” năm 1992 đã gây một làn

sóng dư luận mạnh mẽ về “Tài và tâm của người viết phê bình” [67]. Trên thi đàn

đã có không ít lời phê phán coi đó là thứ thơ “ngoại nhập”. Kiên định trong lối phê

bình “xóc óc”, nhà thơ Trần Mạnh Hảo cho rằng: thơ Nguyễn Quang Thiều “Non

kém về mặt nghệ thuật” [43, Tr. 82], là thơ “lai căng”, “Tây giả cầy”, “Thơ dịch

xổi”, “Dịch tiếng Việt sang tiếng ta”… Ông thể hiện rõ thái độ không đồng tình

trong việc thừa nhận tinh thần nỗ lực tìm tòi, thể nghiệm đổi mới thi ca của nhà thơ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Nguyễn Quang Thiều và một số nhà thơ trẻ qua hàng loạt bài viết: “ Nhân đọc

Bóng chữ, bàn về chữ và nghĩa trong thơ” [Báo Văn nghệ quân đội tháng 7/1994],

“Hát lên bằng nọc độc trong mình” [Báo Quân đội nhân dân tháng 10/1994], “Có

nên nhân danh cách tân để kêu gọi thơ trẻ nổi loạn?” [Báo Quân đội nhân dân

cuối tuần 15/4/2001], “Từ “thơ vọt trào” đến hội chứng khen trào vọt: “Cứ tiếp

tục đanh đá, lắm lời, cứ xổ hết ra đi!” [44], “…: Có thật thơ không để hiểu?:…”

[45]…Cùng quan điểm trên, Đỗ Hoàng có đưa ra nhận xét về những tác phẩm thơ

hiện đại: “Thấy thơ cũng không phải thơ, văn cũng không phải văn, dịch cũng

không phải dịch, truyền thống cũng không phải truyền thống (…) Các kiểu viết ấy

với cái tên phân thể loại là “Vô lối”” [84] và nhà thơ Nguyễn Quang Thiều cũng bị

coi là đại biểu của lối viết này.

Qua những vần thơ mang đặc điểm thi pháp hiện đại mới mẻ của Nguyễn

Quang Thiều, nhà thơ Trần Đăng Khoa cho rằng: “Nguyễn Quang Thiều đã phá bỏ

lối đi quen, mở ra con đường mới chưa hề có” [40, Tr.171]. Đỗ Minh Tuấn coi

những nội dung mà nhà thơ Nguyễn Quang Thiều phản ánh đã “Phát lộ tâm thức

thời đại” [61]. Mặc dù ủng hộ tinh thần đổi mới nhưng Trần Đăng Khoa và Đỗ

Minh Tuấn chưa khơi lên được mạch nguồn mỹ cảm mới mẻ, chưa nhất quán trong

việc đánh giá đặc trưng thơ Nguyễn Quang Thiều.

Trên đây là những quan điểm khá phiến diện, đôi khi chứa đầy mâu thuẫn

khi đánh giá về thơ Nguyễn Quang Thiều. Những ý kiến đó xuất phát từ mạch

nguồn thẩm mỹ riêng, từ việc đánh giá đơn lẻ những khai kiến mà nhà thơ Nguyễn

Quang Thiều luôn nỗ lực tìm tòi, thể nghiệm.

Khi nhìn nhận hành trình thơ Nguyễn Quang Thiều, ta thấy nhà thơ không

chỉ mang tới cho người yêu thơ những nỗi niềm trăn trở về nhân tình mà hơn hết đó

là “hành trang” trong việc tiếp cận thế giới nghệ thuật thơ hiện đại qua những cách

tân thơ đầy sáng tạo. Việc nhìn nhận hệ thống và khách quan của nhiều nhà nghiên

cứu phê bình văn học dưới đây đã đánh giá đúng về đặc trưng thơ Nguyễn Quang

Thiều và khẳng định vị thế riêng của nhà thơ trong lòng độc giả. Những cách tân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

trong thơ Nguyễn Quang Thiều được coi là “thi khởi” cho hướng chảy mới trên

dòng sông thơ Việt.

Nỗ lực tìm tòi, thể nghiệm của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều được thể hiện

qua từng tập thơ. Hành trình sáng tạo ấy đã tạo nên phong cách riêng: “Nguyễn

Quang Thiều được dư luận chú ý không phải vì được giải mà chủ yếu vì chất giọng

riêng là lạ, khó lẫn với người khác” [52, Tr. 505]. Nhà nghiên cứu văn học Vũ Văn

Sĩ nhận định: “Sức gợi cảm và truyền cảm của thơ Nguyễn Quang Thiều ở chi tiết.

Chính ở những chi tiết miêu tả này nhà thơ đã bộc lộ sự thông minh, tài hoa và sắc

sảo” [52, Tr. 508], nó tạo nên những bước chuyển đổi trong cách thể hiện của thơ

Nguyễn Quang Thiều đó là “mở rộng sự miêu tả gián tiếp đối tượng”.

Đông La phát hiện ra nội lực mạnh mẽ trong tư duy thơ Nguyễn Quang

Thiều: “Nguyễn Quang Thiều là một thi sĩ viết nhiều, tầm bao quát rộng, thay đổi

được cách viết”. Với tài năng của mình, Nguyễn Quang Thiều đã xác lập được một

thế đứng trên thi đàn khi mở ra biên độ của trí tưởng tượng trong thế giới nghệ thuật

thơ độc đáo: “Hành trình thơ ca của anh chính là hành trình tăng dần tính ký hiệu

của sự biểu đạt nghệ thuật, sự trăn trở tìm kiếm ngôn ngữ riêng để thể hiện.” [68].

Trong bài viết “Nguyễn Quang Thiều: Nước, lửa, những cánh đồng và

dòng sông” nhà nghiên cứu phê bình văn học Nguyễn Đăng Điệp đã lắng nghe

tiếng vọng từ “triền chữ” trên dòng sông thơ Nguyễn Quang Thiều và cất lên

những nhận định khá sắc sảo về hướng đi đúng đắn của sự cách tân. Đồng hành

cùng với mạch nguồn mỹ cảm trong thơ Nguyễn Quang Thiều, ông đã khái quát

những nét đổi mới trong thơ Nguyễn Quang Thiều: “Thực ra, Nguyễn Quang Thiều

đổi mới thơ ca bằng cách làm rất “cổ điển”. Với anh, đổi mới thơ ca trước hết là

đổi mới về cảm xúc.” [48, Tr. 256]. Đổi mới trên nền tảng vững chắc của thơ ca

truyền thống, Nguyễn Quang Thiều đã mang tới cho bạn đọc “Vẻ đẹp của phù xa

“Châu Thổ” trĩu nặng chất đời” và “đã để lại dấu ấn của mình trong tiến trình đổi

mới thơ ca, góp phần đưa thơ Việt Nam tiến thêm một bước nữa trên con đường

hiện đại…” [48, Tr. 266].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

Khi nhận xét về những nhà thơ có ảnh hưởng lớn trong nền thơ đương đại,

Trần Vũ Khang đã khẳng định: “Nguyễn Quang Thiều phải được xem như là cái

đỉnh bất ngờ nhô lên giữa những ngọn đồi (…). Đây là giọng thơ lần đầu có mặt tại

Việt Nam, và nó được tiếp nhận đầy sáng tạo. Nó tác động mạnh tới những cây bút

thế hệ mới phía Bắc đến nỗi có thể vạch một ranh giới giữa nhóm làm thơ theo

Thiều với nhóm làm thơ khác Thiều” [70].

Thành công bước đầu của Nguyễn Quang Thiều đã tạo ra tiếng vang mạnh

mẽ, sức ngân vang ấy lan tỏa bởi cảm xúc chân thành mà nhà thơ gửi gắm qua

những thể nghiệm ngôn từ đầy sáng tạo. Cùng thế hệ những nhà thơ trưởng thành

trong sáng tác sau năm 1975, nhà thơ Mai Văn Phấn nhận định: “Nguyễn Quang

Thiều đã hoàn thành sứ mệnh của thi sĩ tiên phong trong thời đại thi ca còn dày đặc

sương mù (…) Ông đã đem đến cho thơ Việt một cấu trúc thơ mới lạ, những hình

ảnh rời, xa nhau trong những kết dính mờ nhạt, tinh thần phản tỉnh mãnh liệt làm

đổ vỡ những trật tự cũ, tường minh từng góc sâu tăm tối trong ký ức mỗi người, tạo

những góc nhìn tỉnh táo, sắc lạnh vào đời sống hiện thực.” [72].

Nguyễn Quang Thiều – “Người đi qua cơn khát của sa mạc thơ” được

Nguyễn Việt Chiến nhận xét là: “nhà thơ đầu tiên bằng những nỗ lực vượt bậc và

tài năng xuất sắc của mình đã xác lập một giọng điệu mới trong thơ Việt”, “Thơ

của anh như một bản giao hưởng của rất nhiều khái niệm, cảm giác, ý tưởng và suy

ngẫm cùng tấu lên tràn đầy sức tưởng tượng lạ lẫm. Nguyễn Quang Thiều đã âm

thầm khắc họa bằng cảm xúc, bằng những liên tưởng thơ để tìm ra cách nói riêng

bằng ngôn ngữ hình ảnh đặc thù mà chỉ thơ mới có được.” [78].

Là một trong những nhà thơ trẻ mang trong mình hoài bão cách tân thơ Việt,

nhà thơ Nguyễn Quyến rất coi trọng nỗ lực sáng tạo của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều

khi ông đã mở ra cái nhìn mới trong thể loại thơ và thể loại trường ca: “Nguyễn Quang

Thiều đã có một cuộc vượt biển thực sự trong tâm hồn mình khi ông xuất bản tập thơ

Sự mất ngủ của lửa. Không cần nhắc lại chúng ta cũng biết sự đóng góp vô cùng lớn

lao của tập thơ này đối với các trào lưu thơ ca hiện đại từ hình thức, ngôn ngữ đến ý

tưởng hiện diện trong đó. Nhưng tôi khẳng định rằng sự đóng góp lớn lao nhất của tập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

thơ Sự mất ngủ của lửa không chỉ đối với thơ ca hiện đại nói riêng mà nó còn có tác

động nhiều đến mỹ cảm của người Việt hiện đại” [69].

Trong bài viết “Về biểu tượng lửa trong thơ Nguyễn Quang Thiều” Đặng

Vũ Hoàng đã khái quát chung về những cách tân trong thơ Nguyễn Quang Thiều:

“Là người được đánh giá là gặt hái được nhiều thành công trong thế hệ thơ thứ ba,

Nguyễn Quang Thiều đầy nhiệt huyết trong việc tìm tòi và cách tân thơ ca. Về mặt

ngôn ngữ, không phải là những cách nhào nặn, sắp xếp kỳ khôi và rối rắm các con

chữ kiểu Lê Đạt, Dương Tường, sự cách tân ngôn ngữ thơ của Nguyễn Quang Thiều

là sử dụng thuần thục thể thơ văn xuôi để diễn đạt tân kỳ những câu thơ không vần

điệu. Về nội dung, đó là góc nhìn cận cảnh những mặt trái của xã hội trong thời kỳ

đô thị hóa, là sự khai thác những hình ảnh thơ, những biểu tượng độc đáo, mới lạ:

những người đàn bà góa, những con vật, lửa…” [92].

“Nghĩ về một số “Phản trường ca”” Diêu Lan Phương còn ghi nhận nỗ lực

sáng tạo của Nguyễn Quang Thiều khi ông và những nhà thơ khác đã mang tới cho

thể loại trường ca sự đổi mới quí báu: “Nguyễn Quang Thiều là một trong vài nhà

thơ đương đại xuất sắc nhất. Thơ anh thể hiện một nội lực dồi dào và đầy ám ảnh.

Trong rất nhiều những thể nghiệm cách tân thì những cách tân về thể loại trường

ca là vô cùng ấn tượng” [63, Tr. 63].

Nhìn chung những bài viết này mới chỉ khái quát những nét chính trong thơ

Nguyễn Quang Thiều hoặc mới tập trung vào một số khía cạnh nổi bật trong các tác

phẩm cụ thể mà chưa đi sâu vào việc phân tích những cách tân trong thơ Nguyễn

Quang Thiều một cách hệ thống trên các bình diện nội dung và nghệ thuật. Tuy vậy

những ý kiến nhận xét, đánh giá của những người nghiên cứu đi trước là những định

hướng và gợi mở vô cùng quý giá cho chúng tôi khi thực hiện đề tài “Những cách

tân nghệ thuật trong thơ Nguyễn Quang Thiều”.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

Tìm hiểu khát quát về sự vận động của thơ ca trong tiến trình phát triển để

thấy cách tân luôn là quy luật vận động và phát triển của nền thơ Việt Nam hiện đại.

Tìm hiểu quan niệm và tư tưởng sáng tác của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều

thông qua những bài viết và những phát ngôn, những tiểu luận, nhận định, những

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

bài báo… để hiểu bức thông điệp mà tác giả gửi gắm qua các tác phẩm – chiếc chìa

khóa đi vào thế giới nghệ thuật thơ Nguyễn Quang Thiều.

Từ việc phân tích nội dung, điệu hồn của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều được

thể hiện qua các tác phẩm, luận văn khái quát về những cách tân nghệ thuật trong

thơ Nguyễn Quang Thiều. Qua đó nhằm khẳng định những đóng góp của nhà thơ

Nguyễn Quang Thiều đối với nền thơ đương đại.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng: Luận văn tìm hiểu về quan điểm sáng tác, những cảm xúc trữ tình

– nỗi niềm trăn trở về cuộc sống trong xã hội hiện đại của nhà thơ Nguyễn Quang

Thiều được thể hiện qua những điệu chữ, hồn thơ độc đáo. Đó chính là sự cách tân

đầy nhiệt thành của nhà thơ trong giai đoạn văn học sau 1975.

Phạm vi nghiên cứu: Chủ yếu tập trung vào việc tìm hiểu những sáng tác thơ

của Nguyễn Quang Thiều, bắt đầu từ những năm 1990 cho tới nay để chỉ ra những

bước phát triển của tác giả. Luận văn tập trung nghiên cứu tập thơ “Châu thổ”. Đây

là tuyển tập thơ gồm 6 tập thơ chính của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, đó là:

“Ngôi nhà tuổi 17” [1990], “Sự mất ngủ của lửa” [1992], “Những người đàn bà

gánh nước sông” [1995], “Nhịp điệu châu thổ mới” [1997], “Bài ca những con

chim đêm” [1999], “Cây ánh sáng” [2009].

Ngoài ra luận văn còn tìm hiểu sáng tác ở các thể loại khác của Nguyễn

Quang Thiều để hiểu rõ hơn hành trình sáng tạo của tác giả.

5. Đóng góp của luận văn

Qua việc tìm hiểu toàn bộ sự nghiệp thơ Nguyễn Quang Thiều, luận văn chỉ

ra những cách tân đã tạo nên sự khác biệt độc đáo trong phong cách của nhà thơ.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho những độc giả quan tâm, yêu

thích thơ Nguyễn Quang Thiều nói riêng và cho việc giảng dạy thơ Việt Nam hiện

đại trong nhà trường nói chung.

6. Phương pháp nghiên cứu

Chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu chủ yếu sau:

- Phân tích - tổng hợp: Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi chủ yếu vận

dụng kiến thức về thơ hiện đại để chỉ ra việc cách tân luôn là hướng vận động của

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

thơ Việt Nam nói chung và thơ Nguyễn Quang Thiều nói riêng. Đồng thời khái quát

luận điểm về những cách tân trong thơ Nguyễn Quang Thiều.

- Đối chiếu - so sánh: Chúng tôi sử dụng phương pháp đối chiếu, so sánh với

những tác phẩm của những nhà thơ khác để tìm ra đặc trưng riêng trong thơ Nguyễn

Quang Thiều.

- Thống kê – phân loại: để thấy tần xuất các thi ảnh, các thể loại thơ mà nhà

thơ Nguyễn Quang Thiều đã biểu đạt. Qua đó, chúng tôi chỉ ra ý nghĩa nhân sinh

được gửi gắm qua những tín hiệu nghệ thuật đó.

- Thi pháp học: Nhìn nhận thế giới nghệ thuật thơ trên cơ sở những quan

điểm sáng tác của Nguyễn Quang Thiều để thấy được “Cuộc vượt biển thực sự

trong tâm hồn của nhà thơ” cũng chính là hành trình cách tân thơ ca đầy sáng tạo .

7. Cấu trúc của luận văn: Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Tài liệu tham

khảo, Nội dung của luận văn được cấu tạo thành ba chương:

Chương 1: Những cách tân của thơ Việt Nam hiện đại sau 1975 và hành

trình sáng tạo của Nguyễn Quang Thiều

Chương 2: Cách tân về nội dung trong thơ Nguyễn Quang Thiều

Chương 3: Cách tân về nghệ thuật trong thơ Nguyễn Quang Thiều

Phần kết luận