NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

MỤC LỤC

Câu 1: Nguồn gốc của NN và PL

Câu 2: Bản chất của NN

Caâu 3 : Vị trí, Đặc Trưng của NN

Câu 4: Bản chất của NN XHCN

Câu 5: Bản chất + đặc tính cơ bản của NN CHXHCN VN

Câu 6: Chức năng của NN

Câu 7: Các chức năng cơ bản của NN XHCN

Câu 8 - Hình thức NN.

Câu 9: Các hình thức của NN XHCN

Câu hỏi 10: Bộ máy NN XHCN

Câu 11: Những nguyên tắc cơ bản của BM NN XHCN

Câu 12: KN và đặc điểm, đặc trưng của HTCT XHCN.

Câu 13 : Vai trò của NN XHCN trong HTCT

Câu 14 : Đảng trong HTCT, NN + ĐCS trong HTCT XHCN VN

Câu 15: Đảng và NN + các tổ chức XH trong HTCT XHCN

Câu 16 - Đổi mới hệ thống chính trị Việt Nam

Câu 17: NN pháp quyền XHCN và ở VN

Câu 18: Bản chất của PL.

Câu 20: Bản chất và đặc trưng của PL XHCN

Câu 21 . Vai trò của pháp luật XHCN

Câu 22 - Khái niệm, đặc điểm, cấu trúc, phân loại Quy phạm PL XHCN

Câu 23: Khái niệm, đặc điểm và cấu thành QHPL

Câu 24. Sự kiện pháp lý

Câu 25 - Khái niệm, đặc điểm, chức năng của YTPL

Câu 26 – Mối quan hệ giữa YTPL và PL XHCN, Giáo dục YTPL.

Câu 27- Điều chỉnh pháp luật, Cơ chế điều chỉnh pháp

Câu 28: Khái niệm, đặc điểm và căn cứ phân chia HTPL XHCN

Phần I: NHÀ NƯỚC XÃ HỘI CHỦ NGHĨA

CHUYÊN ĐỀ 1: BẢN CHẤT CỦA NHÀ NƯỚC XHCN

CÂU 1: NGUỒN GỐC CỦA NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT

NN và pháp luật là những hiện tượng xã hội phức tạp của đời sống con người, được

sinh ra khi xã hội phát triển đến một giai đoạn nhất định trên những tiền đề của nó.

Muốn hiểu được bản chất của NN, pháp luật và các quy luật phát triển của chúng nói

chung cần phải làm sáng tỏ nguyên nhân và quá trình phát sinh của NN, pháp luật.

- Một số quan điểm trước Mác

NN là một hiện tượng xã hội phức tạp, để giải thích cho sự hình thành NN, đã có

nhiều quan niệm khác nhau:

+ Thuyết thần học cho rằng: Thượng đế là người sắp đặt trật tự xã hội, NN là do

thượng đế sáng tạo ra để bảo vệ trật tự chung, do vậy NN là lực lượng siêu nhiên và

với quyền lực vĩnh cưủ và sự phục tùng quyền lực này là cần thiết và tất yếu.

+ Thuyết gia trưởng cho rằng: NN là kết quả sự phát triển tự nhiên của gia đình, là

hình thức tổ chức tự nhiên của cuộc sống con người, vì vậy NN có trong mọi xã hội và

quyền lực NN về bản chất cũng giống như quyền gia trưởng của người đứng đầu gia

đình.

+ Thuyết khế ước xã hội cho rằng: Các học giả tư sản cho rằng sự ra đời của NN là

sản phẩm của một khế ước (hợp đồng) được ký kết trước hết là giữa những con người

sống trong trạng thái tự nhiên không có NN. Vì vậy, NN phản ảnh lợi ích của các

thành viên trong xã hội và mỗi thành viên đều có quyền yêu cầu NN phục vụ, bảo vệ

lợi ích của họ.

+ Thuyết bạo lực cho rằng: NN xuất hiện trực tiếp từ việc sử dụng bạo lực của thị tộc

của thị tộc này đối với thị tộc khác mà kết quả là thị tộc chiến thắng nghĩ ra một hệ

thống cơ quan đăc biệt để nô dịch kẻ chiến bại.

+ Thuyết tâm lý cho rằng: NN xuất hiện do nhu cầu về tâm lý của con người nguyên

thủy luôn muốn phụ thuộc vào các thủ lĩnh, giáo sỹ…Vì vậy NN là tổ chức của những

siêu nhân có sứ mạng lãnh đạo xã hội.

+ Thuyết “NN siêu trái đất”cho rằng: Sự xuất hiện xã hội loài người và NN là sự du

nhập và thử nghiệm những thành tựu của một nền văn minh ngoài trái đất.

+ Hạn chế:

* Do nhận thức còn hạn chế hoặc do lợi ích giai cấp chi phối nên cố tình giải thích

sai những nguyên nhân đích thực làm phát sinh NN.

* Đa số các học giả đều xem xét sự ra đời của NN tách rời những điều kiện vật chất

của xã hội, tách rời những nguyên nhân kinh tế. Theo họ NN không thuộc giai cấp

nào, NN là của tất cả mọi người và trong xã hội văn minh mãi mãi cần có NN.

- Nguồn gốc của NN theo quan điểm của Chủ nghĩa Mác –Lênin:

Trong tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của Nhà nước” của

Ph.Ăng-ghen và tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” của V.I.Lê-nin, theo quan điểm

của chủ nghĩa Mác-Lê-nin, thì:

+ Nhà nước xuất hiện là mang tính khách quan, như không phải là hiện tượng xã hội

vĩnh cữu và bất biến. Nhà nước luôn vận động, phát triển và tiêu vong khi những điều

kiện khách quan cho sự tồn tại và phát triển của chúng không còn nữa.

+ Nhà nước chỉ xuất hiện khi XH loài người phát triển đến một giai đoạn nhất định,

với các tiền đề kinh tế (tư hữu tư nhân), tiền đề về xã hội (xã hội phân chia thành các

tầng lớp, các giai cấp khác nhau về lợi ích, mâu thuẫn về lợi ích không thể điều hòa

được).

=> Theo Lênin: Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẩn giai cấp

không thể điều hòa được. Bất cứ nơi đâu, hễ lúc nào và chừng nào mà, về mặt khách

quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được thì Nhà nước xuất hiện.

- Căn cứ khoa học cho các luận điểm này được hình thành trên cơ sở nghiên cứu và

phân tích toàn bộ hiện thực lịch sử của xã hội loài người

Xã hội loài người đã trải qua 5 phương thức sản xuất và ứng với mỗi phương thức

nhất định là một chế độ xã hội:

- Chế độ cộng sản nguyên thủy.

- Chế độ chiếm hữu nô lệ.

- Chế độ phong kiến.

- Chế độ tư bản chủ nghĩa.

- Chế độ xã hội chủ nghĩa.

1. Chế độ cộng sản nguyên thủy và tổ chức thị tộc, bộ lạc:

- Chế độ cộng sản nguyên thủy (CSNT) là hình thái kinh tế xã hội đầu tiên trong lịch

sử nhân loại. Đây là xã hội không có giai cấp, chưa có NN và pháp luật.

- Cơ sở kinh tế của chế độ CSNT là sở hữu chung về tư liệu sản xuất và sản phẩm lao

động.

- Cơ sở của xã hội không phải là gia đình mà là tổ chức thị tộc.

+ Thị tộc tổ chức theo huyết thống. Ơ giai đoạn đầu, các thị tộc tổ chức theo chế độ

mẫu hệ. Dần dần sự phát triển của xã hội đã tác động làm vai trò của người đàn ông

thay đổi và ngày càng nắm vai trò quan trọng trong đời sống thị tộc và chế độ mẫu hệ

chuyển thành chế độ phụ hệ.

+ Trong thị tộc mọi người đều tự do và bình đẳng. Không một ai có đặc quyền, đặc

lợi trong đối với người khác. Trong thi tộc có sự phân công lao động, nhưng đó chỉ là

sự phân công lao động tự nhiên giữa đàn ông và đàn bà, giữa người già và trẻ nhỏ,

chưa mang tính xã hội

2. Quyền lực xã hội và quy phạm xã hội trong chế độ CSNT:

b. Quyền lực xã hội và quy phạm xã hội trong chế độ CSNT:

- Quyền lực trong xã hội cộng sản nguyên thủy mang tính chất là quyền lực xã hội.

Do xã hội tổ chức ra và phục vụ lợi ích của cả cộng đồng. Không mang tính chất giai

cấp và hệ thống quản lý rất đơn giản.

Để quản lý thị tộc, xuất hiện hội đồng thị tộc, thành viên là những người lớn tuổi

trong thị tộc. Hội đồng thị tộc là tổ chức quyền lực cao nhất của thị tộc, quyết định các

vấn đề quan trọng của thị tộc. Các quyết định thể thiện ý chí chung của các thành viên

hội đồng trên cơ sở sự tín nhiệm của thị tộc.

Các thành viên hội đồng thị tộc không có đặc quyền, đặc lợi mà cùng chung sống,

cùng lao động và cùng hưởng thụ như các thành viên khác. Họ có thể bị bãi miễn nếu

không được tín nhiệm. Từ chế độ thị tộc, phát triển thành bào tộc (liên minh các thị

tộc) và bộ lạc (gồm nhiều bào tộc).

- Thị tộc liên minh với nhau tạo thành bào tộc và bộ lạc. Bào tộc bầu ra Hội đồng bào

tộc. Hội đồng bào tộc bao gồm các tù trưởng, thủ lĩnh quân sự (đã không phải là các

thành viên của bào tộc). Tổ chức quyền lực trong bào tộc và bộ lạc cũng dựa trên cơ

sở những nguyên tắc tương tự của tổ chức quyền lực trong thị tộc, nhưng đã thể hiện

mức độ tập trung quyền lực cao hơn. Tuy nhiên quyền lực vẫn mang tính xã hội.

- Trong xã hội cộng sản nguyên thủy không có pháp luật, không có các quy phạm do

cơ quan tổ chức nào đặt ra để buộc các cá nhân khác phải tuân theo mà là các quy

phạm xã hội.

- Quy phạm xã hội là những quy tắc xử sự chung thể hiện ý chí chung của các thành

viên như các quy phạm mang tính chất tập quán, các tín điều tôn giáo đề điều chỉnh

các quan hệ xã hội trong chế độ CSNT, thể hiện ý chí của cả cộng đồng.

+ Nhu cầu khách quan của xã hội cần phải có một trật tự, trong đó mọi người phải

tuân thủ theo những chuẩn mực thống nhất phù hợp với điều kiện của xã hội và lợi ích

của tập thể và từ đó Tập quán xuất hiện một cách tự phát, dần dần được xã hội chấp

nhận và trở thành quy tắc xử sự chung.

+ Do trình độ thấp kém của con người lúc bấy giờ, nhiều tín điều tôn giáo cũng được

mọi người chấp nhận và nhiều khi còn được coi là những chuẩn mực tuyệt đối, thiêng

liêng cho xử sự của con người.

3. Sự tan rã của tổ chức thị tộc và sự xuất hiện NN.

Xã hội thị tộc - bộ lạc không có NN, nhưng chính trong lòng nó đã nảy sinh những

tiền đề vật chất cho sự ra đời của NN.

Sự phát triển của lực lượng sản xuất, tạo tiền đề làm thay đổi phương thức sản xuất

cộng sản nguyên thủy và đòi hỏi phải thay thế sự phân công lao động tự nhiên bằng

phân công lao động xã hội.

Chế độ cộng sản nguyên thủy có 3 lần phân công lao động xã hội lớn.

- Lần 1: Ngành chăn nuôi tách ra khỏi trồng trọt.

Sau lần thứ nhất, của cải xã hội ngày càng nhiều, xuất hiện của cải dư thừa, xuất hiện

chế độ tư hữu. Chế độ tư hữu làm thay đổi chế độ hôn nhân và gia đình, chế độ hôn

nhân một vợ một chồng xuất hiện thay cho chế độ quần hôn. Xã hội xuất hiện người

giàu, người nghèo; xuất hiện giai cấp và ngành thủ công nghiệp phát triển.

- Lần 2: Thủ công nghiệp tách khỏi nông nghiệp.

Nô lệ xuất hiện trở thành một lực lượng xã hội có số lượng ngày càng tăng, mâu

thuẫn giai cấp năng, xuất hiện nền sản xuất hàng hoá và thương nghiệp phát triển dẫn

đến lần phân công lao động thứ ba.

- Lần 3: Thương mại phát triển, xuất hiện giai cấp không tham gia sản xuất nhưng

có quyền lãnh đạo sản xuất và bắt người sản xuất phải phụ thuộc (thương nhân). Đồng

tiền xuất hiện, sự tích tụ của cải vào người giàu làm mâu thuẫn xã hội càng cao.

- Hầu hết những người nghèo khổ trong thị tộc, những tù binh trong chiến tranh trở

thành nô lệ và hợp thành giai cấp bị bóc lột.

- Quyền lợi của hai giai cấp này đối lập nhau và mâu chuẩn giai cấp ngày càng quyết

liệt, các quy phạm xã hội và quyền lực xã hội không còn phù hợp dẫn đến sự tan rã

của chế độ thị tộc.

- Xã hội đòi hỏi phải có một tổ chức mới để điều hành và quản lý xã hội mới, tổ

chức đó do toàn bộ những điều kiện tồn tại của nó, là công cụ quyền lực của giai cấp

nắm ưu thế về kinh tế và dĩ nhiên là tổ chức thực hiện sự thống trị của gia cấp để dập

tắt các xung đột công khai giữa các giai cấp hoặc là hướng sự xung đột đó theo một

hình thức hợp pháp. Tổ chức đó chính là NN.

Tóm lại: Sau 3 lần phân công lao động xã hội lớn trong chế độ CSNT, của cải xã hội

ngày càng nhiều hơn xuất hiện chế độ tư hữu, xuất hiện giai cấp và mâu thuẫn giai cấp

giữa người giàu và người nghèo ngày càng quyết liệt, các quy phạm xã hội và quyền

lực xã hội thể hiện ý chí chung của toàn xã hội không còn phù hợp dẫn đến sự tan rã

của chế độ thị tộc. Xã hội đòi hỏi phải có một tổ chức có khả năng dập tắt các xung

đột công khai giữa các giai cấp hoặc là hướng sự xung đột đó theo một hình thức hợp

pháp. Tổ chức đó chính là NN.

Ăng - ghen khẳng định: “NN không phải là một thế lực gán ghép vào xã hội…. nó là

sản phẩm của xã hội phát triển tới một giai đoạn nhất định, nó là sự thừa nhận rằng

xã hội đó bị kìm hãm trong một sự mâu thuẫn với bản thân nó mà không sao giải

quyết được, rằng xã hội đã bị phân chia thành những cực đối lập không thể điều hoà

mà xã hội đó không đủ sức để giải thoát ra được…”( Các Mác - Ăngghen tuyển tập,

tập 2, NXB Sự thật năm 1962 trang 520, 521)

Như vậy: NN xuất hiện một cách khách quan, nó là sản phẩm của một xã hội đã phát

triển đến một giai đoạn nhất định. NN “không phải là quyền lực từ bên ngoài áp đặc

vào xã hội”, một lực lượng “tựa hồ như đứng trên xã hội”, có nhiệm vụ làm dịu bớt

sự xung đột và giữ cho sự xung đột đó nằm trong vòng “trật tự”. (Mác – Anghen,

tuyển tập, Tập 6, Nxb Sự thật, H. 1984, tr. 260)

NN là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, có một bộ máy chuyên làm

nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm thực hiện

những mục đích và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp đối

kháng.

* NN khác với các tổ chức khác trong xã hội có giai cấp.

NN khác các tổ chức xã hội trong xã hội có giai cấp ở những nội dung cơ bản sau:

+ NN thiết lập một quyền lực công cộng đặc biệt không còn hoà nhập vào dân cư

nữa. Chủ thể của quyền lực này là giai cấp thống trị .

+ NN phân chia dân cư thành lãnh thổ, thành các đơn vị hành chính không phụ thuộc

vào dân tộc, nghề nghiệp, huyết thống.

+ NN có chủ quyền quốc gia. Chủ quyền quốc gia có nội đung chính trị, pháp lý thể

hiện quyền độc lập, tự quyết về đối nội, đối ngoại.

+ NN ban hành pháp luật và thể hiện sự quản lí bắt buộc đối với mọi công dân.

+ NN quy định và thực hiện việc thu thuế với các loại thuế, dưới các hình thức bắt

buộc với số lượng và thời hạn nhất định.

* Sự xuất hiện NN đầu tiên trong lịch sử:

-A Ten: NN A ten ra đời trực tiếp từ những mâu thuẩn giai cấp đối kháng phát sinh

trong lòng xã hội thị tộc, không có bất kỳ một sự tác động nào bên ngoài

-Rô Ma: NN La Mã cổ đại xuất hiện được thúc đẩy bởi sự đấu tranh của những người

thường dân (Plebêi) chống lại giới quý tôc của thị tộc La mã (Pátrisép). Plebêi những

người tự do, là những người tự do sống ngoài thị tộc La Mã. Khi chiếm hữu ruộng đất

họ cũng phải nộp thuế, cũng phải đi lính nhưng không hề giữ được chức vụ gì, họ

không thể sử dụng đất đai La Mã. Cuộc đấu tranh của những người Plebêi là lực lượng

cách mạng chủ yếu chống lại mọi đặc quyền quý tộc. Chiến thắng của họ trong cuộc

chiến đã phá vở chế độ thị tộc thúc đẩy quá trình hình thành thể chế NN vốn dựa trên

sự phân chia lãnh thổ và sự khác biệt về tài sản

- Giéc Manh: NN Giéc Manh được thành lập sa khi người Giéc Manh xâm chiếm

vùng lãnh thổ rộng lớn của đế chế La Mã cổ đại. NN Giéc manh ra đời dưới sự ảnh

hưởng của nền văn minh La mã và do nhu cầu thiết lập quyền thống trị trên đất đại La

Mã chứ không phải do nhu cầu đấu tranh giai cấp trong lòng xã hội Giéc manh. Khi

NN được thiết lập, trong xã hội Giécmanh vẫn còn chế độ thị tộc, bắt đầu có sự phân

hoá giai cấp nhưng chưa rõ nét. NN Giéc manh xuất hiện là sự chuyển hoá cơ quan thị

tộc thành NN. Như Thủ lĩnh quân sự chuyển thành nhà quân chủ, tài sản của dân cư

biến thành tài sản của nhà vua, các cơ quan thị tộc nhanh chóng chuyển thành các cơ

quan NN. Cùng với quá trình củng cố và hoàn thiện bộ máy NN, xã hội Giéc manh

mới chuyển sang xã hội có giai cấp.

CÂU 2: BẢN CHẤT NHÀ NƯỚC

a.Đặt vấn đề:

Vaán ñeà baûn chaát vaø yù nghóa cuûa nhaø nöôùc luoân luoân laø ñoái töôïng cuûa cuoäc ñaáu

tranh tö töôûng gay gaét nhaát. Ñoàng thôøi ñaây cuõng laø moät trong nhöõng vaán ñeà khoù

nhaát ñaõ "trôû thaønh trung taâm cuûa moïi vaán ñeà chính trò vaø moïi tranh luaän chính trò".

Có rất nhiều quan điểm khác nhau về vấn đề này:

- Các quan điểm trước Mác:

+ Điển hình như các nhà tư tưởng cổ đại cho rằng: giàu nghèo, sang hèn và các đẳng

cấp trong xã hội đều do thượng đế tạo ra, đó là quy luật tự nhiên của muôn đời và vì

vậy cần có một con người (vua) do thượng đế cử xuống, thay mặt trời bảo vệ trật tự

chung.

. Các nhà theo tư tưởng gia trưởng lại cho rằng: NN tồn tại vĩnh viễn như gia đình,

như quyền lực của người gia trưởng đứng đầu gia đình.

. Bên cạnh đó, thuyết bạo lực xác định: NN ra đời đô thị tộc chiến thắng nghĩ ra.

. Hay thuyết tâm lý lại cho rằng: NN ra đời do nhu cầu tâm lý của con người muốn

sống phụ thuộc vào các thủ lĩnh.

+ Khác với họ, các nhà tư sản coi sự ra đời của NN là một khế ước được ký kết trước

hết là giữa những con người sống trong hiện trạng tư nhiên không có NN. Với tư

tưởng như vậy, các nhà tư sản muốn đạt được 2 mục đích: khi coi NN được hình thành

từ khế ước giữa con người với nhau thì con người có quyền yêu cầu NN phục vụ và

bảo vệ lợi ích của họ (tức là chống sự chuyên chế của NN phong kiến); đồng thời

nhằm chống lại tư tưởng tôn giáo phong kiến cho rằng NN do thượng đế tạo ra.

Các học thuyết phi Mác xít nói trên đều mang tính chủ quan, đều vô tình hoc85 cố ý

lãng tránh bản chất giai cấp của Nhà nước.

- Quan điếm chủ nghĩa Mác- Lê

Vôùi phöông phaùp luaän khoa hoïc, treân cô sôû keá thöøa vaø phaùt trieån nhöõng thaønh töïu

cuûa nhieàu boä moân khoa hoïc, hoïc thuyeát Maùc-leânin veà nhaø nöôùc vaø phaùp luaät ñaõ

giaûi thích ñöôïc moät caùch ñuùng ñaén vaán ñeà baûn chaát vaø yù nghóa cuûa nhaø nöôùc noùi

chung cuõng nhö cuûa nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa noùi rieâng.

Trong tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, của chế độ tư hữu và của Nhà nước” của

Ph.Ăng-ghen và tác phẩm “Nhà nước và cách mạng” của V.I.Lê-nin, theo quan điểm

của chủ nghĩa Mác-Lê-nin, thì:

+ Nhà nước xuất hiện là mang tính khách quan, như không phải là hiện tượng xã hội

vĩnh cữu và bất biến. Nhà nước luôn vận động, phát triển và tiêu vong khi những điều

kiện khách quan cho sự tồn tại và phát triển của chúng không còn nữa.

+ Nhà nước chỉ xuất hiện khi XH loài người phát triển đến một giai đoạn nhất định,

với các tiền đề kinh tế (tư hữu tư nhân), tiền đề về xã hội (xã hội phân chia thành các

tầng lớp, các giai cấp khác nhau về lợi ích, mâu thuẫn về lợi ích không thể điều hòa

được).

=> Theo Lênin: Nhà nước là sản phẩm và biểu hiện của những mâu thuẩn giai cấp

không thể điều hòa được. Bất cứ nơi đâu, hễ lúc nào và chừng nào mà, về mặt khách

quan, những mâu thuẫn giai cấp không thể điều hòa được thì Nhà nước xuất hiện.

b. Bản chất của NN:

** Tính giai cấp của nhà nước:

Xuaát phaùt töø vieäc nghieân cöùu nguoàn goác cuûa nhaø nöôùc, caùc nhaø kinh ñieån cuûa chuû

nghóa Maùc-leânin ñi ñeán keát luaän "Nhaø nöôùc laø saûn phaåm vaø bieåu hieän cuûa nhöõng

maâu thuaãn giai caáp khoâng theå ñieàu hoøa ñöôïc". Nghóa laø, nhaø nöôùc chæ sinh ra vaø toàn

taïi trong xaõ hoäi coù giai caáp vaø bao giôø cuõng theå hieän baûn chaát giai caáp saâu saéc.

Baûn chaát giai cấp ñoù theå hieän tröôùc heát ôû choã nhaø nöôùc laø moät boä maùy cöôõng cheá

ñaëc bieät naèm trong tay cuûa giai caáp caàm quyeàn, laø coâng cuï saéc beùn nhaát ñeå thöïc

hieän söï thoáng trò giai caáp, thieát laäp vaø duy trì traät töï xaõ hoäi.

NN là bộ máy do giai cấp thống trị lập ra, có nhiệm vụ bảo vệ cho lợi ích của giai

cấp thống trị. Sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác thể hiện dưới ba hình

thức: quyền lực kinh tế, quyền lực chính trị và quyền lực tư tưởng.

+ Quyền lực kinh tế: giữ vai trò quyết định, là cơ sở bảo đảm sự thống trị giai cấp.

Quyền lực kinh tế thuộc về giai cấp nắm trong tay tư liệu sản xuất trong xã hội, với tư

liệu sản xuất trong tay, chủ sở hữu có thể bắt người bị bóc lột phải phụ thuộc về mặt

kinh tế. Tuy nhiên, quyền lực kinh tế không duy trì được quan hệ bóc lột nên giai cấp

thống trị cần phải có NN để củng cố quyền lực kinh tế với giai cấp bị bóc lột. Nhờ có

NN, giai cấp nắm trong tay tư liệu sản xuất trở thành giai cấp thống trị về kinh tế.

Chẳng hạn như đối với chế độ tư bản chủ nghĩa, giai cấp tư sản nắm trong tay hầu

hết các tư liệu sản xuất của xã hội, do đó chi phối toàn bộ hoạt động sản xuất của xã

hội, buộc các giai cấp khác đều phải phụ thuộc vào họ và giai cấp tư sản đương nhiên

trở thành giai cấp thống trị xã hội về mặt kinh tế, hay nói cách khác là họ nắm trong

tay quyền lực kinh tế.

Taïi ñieàu 17 Hieán Phaùp naêm 1992 cuûa nöôùc CHXHCNVN coù quy ñònh: “Đất đai,

rừng núi, sông hồ, nguồn nước, tài nguyên trong lòng đất, nguồn lợi ở vùng biển, thềm

lục địa và vùng trời…. là của Nhà nước, đều thuộc sở hữu toàn dân”. Ñoù laø tieàm löïc

kinh teá lôùn cuûa NN VN

+ Quyền lực chính trị: là bạo lực có tổ chức của một giai cấp để trấn áp giai cấp

khác. NN là một bộ máy bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra để trấn áp các giai

cấp đối kháng. Với ý ngĩa đó, NN là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị.

Giai cấp thống trị sử dụng NN là công cụ để thực hiện quyền lực chính trị. Ý chí của

giai cấp thống trị thông qua NN trở thành ý chí của NN, ý chí của NN có sức mạnh

buộc các giai cấp khác phải tuân theo một “trật tự” do giai cấp thống trị đặc ra, phải

phục vụ lợi ích của gia cấp thống trị. Làm như vậy, g/c thống trị đã thực hiện sự

chuyên chính của mình đối với g/c khác. Công cụ để thực hiện sự chuyên chính chính

là NN.

Cụ thể: lịch sử đã chỉ ra rằng:

. Trong caùc xaõ hoäi boùc loät, neàn chuyeân chính cuûa caùc giai caáp boùc loät ñeàu coù ñaëc

ñieåm chung laø duy trì söï thoáng trò veà chính trò, kinh teá vaø tö töôûng cuûa thieåu soá

ngöôøi boùc loät ñoái vôùi ñoâng ñaûo nhaân daân lao ñoäng. Caùc nhaø nöôùc boùc loät ñeàu coù

chung baûn chaát laø boä maùy ñeå thöïc hieän neàn chuyeân chính cuûa giai caáp boùc loät: Nhaø

nöôùc chuû noâ laø coâng cuï chuyeân chính cuûa giai caáp chuû noâ, nhaø nöôùc phong kieán laø

coâng cuï chuyeân chính cuûa giai caáp ñòa chuû phong kieán, nhaø nöôùc tö saûn laø coâng cuï

chuyeân chính cuûa giai caáp tö saûn.

. Nghiên cứu về NN tư bản chủ nghĩa, nhận thấy tồn tại mâu thuẫn đối kháng giữa

hai giai cấp: giai cấp tư sản và giai cấp công nhân, bên cạnh đó còn có nhiều giai cấp

khác trong xã hội. NN tư bản chủ nghĩa là NN của giai cấp tư sản, do giai cấp tư sản

lập ra, tổ chức một bộ máy bao gồm các cơ quan NN và ban hành hệ thống các quy

phạm PL quy định mọi hành vi của mọi công dân trong xã hội. Hệ thống quy phạm PL

này được hình thành là dựa vào ý chí của giai cấp tư sản, phục vụ cho giai cấp tư sản,

bảo vệ quuyền lợi và các lợi ích của họ. Các cơ quan NN (bao gồm Công an, Toà án,

nhà tù…) có chức năng, thẩm quyền và sức mạnh trấn áp, bắt buộc mọi người dân

trong xã hội phải chấp hành hệ thống các quy phạm PL một cách triệt để.

. Khaùc vôùi ñieàu ñoù, nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa vôùi baûn chaát chuyeân chính voâ saûn,

laø boä maùy ñeå cuûng coá ñòa vò thoáng trò vaø baûo veä lôïi ích cuûa giai caáp coâng nhaân vaø

nhaân daân lao ñoäng chieám ña soá trong xaõ hoäi, ñeå traán aùp nhöõng löïc löôïng thoáng trò

cuõ ñaõ bò laät ñoå vaø nhöõng phaàn töû choáng ñoái caùch maïng.

Vd Đ2 “NN CHXHCN VN là NN PQXHCN của ndân do ndân, vì ndân, tất cả qlực

NN thuộc về ndân”, Đ4 “ĐCSVN,đội tiền phong của g/ccn VN....là ll lđạo NN và XH”

+ Quyền lực về tư tưởng:

Đeå thöïc hieän söï chuyeân chính giai caáp khoâng theå chæ ñôn thuaàn döïa vaøo baïo löïc

vaø cöôõng cheá maø coøn caàn ñeán söï taùc ñoäng veà tö töôûng nöõa. Giai caáp thoáng trò ñaõ

thoâng qua nhaø nöôùc ñeå xaây döïng heä tö töôûng cuûa giai caáp mình thaønh heä tö töôûng

thoáng trò trong xaõ hoäi, baét caùc giai caáp khaùc phaûi leä thuoäc mình veà maët tö töôûng.

Chẳng hạn, giai cấp thống trị thường nắm bộ máy thông tin, các phương tiện thông

tin đại chúng. Trấn áp các tư tưởng đối lập. Thực hiện sự kiểm duyệt ngặt nghèo. Nuôi

dưỡng đội ngũ lý luận lớn phục vụ công tác tư tưởng.

Ví dụ: Tư tưởng Nho giáo là tư tưởng thống trị trong xã hội phong kiến Việt Nam,

Đối với NN ta, tư tưởng thống trị XH là “Chủ nghĩa Mác-Lênnin và tư tưởng

HCM”D4 HP “NN và XH bảo tồn, phát triển nền văn hóa VN tiên tiến, đạm đà bản

sắc dân tộc; kế thừa và phát huy những giá trị của các nền văn hiến các dtộc VN, tư

tưởng, đạo đức phong cách HCM..”

NN VN bảo vệ quyền lực về chính trị và kinh tế của mình trên cơ sở ban hành các

quy phạm PL và xác định lấy chủ nghĩa Mac – Lenin và tư tưởng HCM là tư tưởng

thống trị trong xã hội.

Ngày nay, các thế lực thù địch, chống chủ nghĩa xã hội ra sức phê phán, đả kích,

công khai bài bác, xuyên tạc chủ nghĩa Mac – Lenin, thậm chí còn kết tội luôn HCM

là người du nhập chủ nghĩa Mac – Lenin vào Việt Nam là một sai lầm, là nguyên nhân

“đưa đất nước vào vòng tối tăm, trì trệ, đổ vỡ, nhục nhã, đau đớn.” Từ đó họ lớn

tiếng đòi Đảng ta “phải từ bỏ học thuyết Mac – Lenin trước khi còn chưa muộn”.

Chính vì vậy, phải luôn luôn kiên định chủ nghĩa Mac – Lenin và tư tưởng HCM là

vấn đề có tính nguyên tắc đối với Đảng ta, là nhiệm vụ quan trọng hàng đầu trong toàn

bộ công tác tư tưởng – lý luận của chúng ta.

Như vậy, NN là một bộ máy đặc biệt để đảm bảo sự thống trị kinh tế, để thực hiện

quyền lực về chính trị và thực hiện sự tác động về tư tưởng đối với quần chúng. Thế

nên không có một NN nào là NN của toàn dân. NN toàn dân hay NN phi giai cấp là

những quan điểm phi khoa học.

** Tính xã hội của NN:

Ngoài việc thực hiện các chức năng trên, NN còn phải giải quyết tất cả các vấn đề

khác nảy sinh trong xã hội, nghĩa là phải thực hiện các chức năng xã hội. Điều đó

nói lên rằng NN là một hiện tượng phức tạp và đa dạng, nó vừa mang bản chất giai

cấp lại vừa mang bản chất xã hội.

NN là phương thức tổ chức đảm bảo lợi ích chung của xã hội, thể hiện ở việc NN

phải chăm lo, tính đến quyền lợi, lợi ích hợp pháp, nguyện vọng, ý chí của các giai

tầng khác, của mọi người dân không kể giống nòi, tôn giáo, dân tộc… Tất cả các NN

không chỉ “khư khư” bảo vệ lợi ích của mình, không chỉ phục vụ cho bản thân mình,

mà còn phải chú trọng đến an sinh xã hội (làm đường, xây trường học…), quan tâm

đến những vấn đề chung tác động đến xã hội. NN nào coi nhẹ vấn đề này NN đó

không sớm thì muộn hiệu lực quản lý sẽ suy giảm và dẫn đến suy vong.

Đấy là câu trả lời cho NN Việt Nam rất quan tâm đến những đối tượng chính sách

trong xã hội, có sự ưu tiên cho những đồng bào dân tộc ở Tây Nguyên và miền tây

Nam Bộ, có chính sách khuyến khích nhiều thành phần kinh tế phát triển, ưu đãi với

các nhà đầu tư nước ngoài…

Ví dụ: trong đối nội: NN giải quyểt các vấn đề nảy sinh từ đời sống XH như: đói

nghèo, bệnh tật, chiến tranh, các vấn đề về môi trường, phòng chống thiên tai, địch

hoạ, về dân tộc, tôn giáo và các chính sách XH khác.v.v…Trong đối ngoại: NN bảo

vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia, bảo về công dân nước mình đang sinh hoạt công tác ở

nước khác...

Tóm lại, mặc dù mỗi kiểu NN có bản chất riêng nhưng các NN đều có một số đặc

điểm chung đó là: NN là bộ máy để thực hiện sự thống trị giai cấp. Lênin định nghĩa:

“+NN là một bộ máy để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác.

NN XHCN cũng có một số đặc điểm chung như các kiểu NN khác, nhưng với bản chất

là chuyên chính vô sản nó không còn là NN theo đúng nghĩa nữa mà chỉ là "nửa NN"

+.NN là bộ phận của kiến trúc thượng tầng, là sản phẩm của một chế độ kinh tế nhất

định. Sự phát triển của NN là do cơ sở hạ tầng quyết định.

+NN là một bộ máy đặc biệt để trấn áp các giai cấp khác và thực hiện sự quản lý về

kinh tế-xã hội.

+Tính giai cấp là mặt cơ bản thể hiện bản chất của NN. Tuy nhiên, bên cạnh đó NN

còn thể hiện rõ nét tính xã hội. Dù trong xã hội nào, NN cũng một mặt bảo vệ lợi ích

của giai cấp ( lực lượng) cầm quyền, nhưng đồng thời cũng phải chú ý đến lợi ích

chung của toàn xã hội.

Từ những kết luận trên có thể đi đến khái niệm sau: NN là một tổ chức đặc biệt của

quyền lực chính trị, có một bộ máy chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện

các chức năng quản lý đặc biệt nhằm thực hiện những mục đích và bảo vệ lợi ích

của giai cấp thống trị trong xã hội có giai cấp đổi kháng.

c.Liên hệ với bản chất NN XHCN:

Chủ nghĩa Mác - Lê nin khẳng định, bản chất giai cấp là đặc trưng cơ bản của NN.

NN là một bộ máy để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác, tức là

công cụ để thực hiện nền chuyên chính của giai cấp, phục vụ cho lợi ích của giai cấp

thống trị. Do đó, khi xem xét bản chất giai cấp của một NN phải xem xét NN đó do

giai cấp nào lãnh đạo và theo đường lối chính trị của giai cấp nào.

NN XHCN ra đời là kết quả của cuộc cách mạng do giai cấp vô sản và nhân dân lao

động tiến hành dưới sự lãnh đạo của đảng cộng sản. NN XHCN cũng mang bản chất

giai cấp, đó là bản chất của giai cấp công nhân do Đảng tiên phong của giai cấp công

nhân lãnh đạo.

Tuy nhiên sự thống trị về chính trị của giai cấp công nhân có bản chất và mục đích

khác hẳn với sự thống trị về chính trị của giai cấp bóc lột. Sự thống trị của thiểu số đối

với tất cả các giai cấp bị áp bức, bóc lột nhằm bảo vệ lợi ích riêng giai cấp bóc lột.

Trái lại, sự thống trị của giai cấp công nhân nhằm mục đích xoá bỏ áp bức, bóc lột,

bảo vệ lợi ích của tất cả nhân dân lao động bị áp bức, tổ chức xây dựng XH mới.

Về lý thuyết, NN XHCN là NN kiểu mới có bản chất khác với bản chất của các kiểu

NN bóc lột. Bản chất đó do cơ sở ktế XHCN và đặc điểm của quyền lực chính trị

trongCN XH quy định.

+Trong CNXH, QHSXXHCN được thiết lập và củng cố dựa trên cơ sở của chế độ

công hữu về tư liệu sản xuất - đó là kiểu QHSXthể hiện sự hợp tác, tương trợ không

có áp bức bóc lột.

+Giai cấp vô sản là người giữ địa vị thống trị về chính trị. Nhưng sự thống trị về

chính trị của giai cấp vô sản đã thể hiện bản chất và mục đích khác hẳn với sự thống

trị về chính trị của các giai cấp bóc lột. Sự thống trị của giai cấp bóc lột là sự thống trị

của thiểu số đối với tất cả các giai cấp bị áp bức, bóc lột, để bảo vệ lợi ích của chúng.

Còn sự thống trị về chính trị của giai cấp vô sản là sự thống trị của đa số đối với giai

cấp bóc lột, chỉ là thiểu số trong dân cư, nhằm mục đích giải phóng giai cấp mình và

tất cả người lao động. Mặt cơ bản nhất trong sự thống trị về chính trị của giai cấp vô

sản là sự lãnh đạo của giai cấp vô sản đối với toàn XH trong thời kỳ quá độ từCN TB

lênCN XH vàCN cộng sản.

Đối với Nhà nước Cộng hòa XHCN Việt Nam là một kiểu NHà nước, Nhà nước ta

cũng thể hiện bản chất giai cấp sâu sắc đó là bản chất nhân dân (Thể hiện trong Điều 2

Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi năm 2001): “Nhà nước CHXHCNVN là NN pháp quyền

XHCN của ND, do ND, vì ND. Tất cả quyền lực NN thuộc về ND mà nền tảng là liên

minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức”.

Caâu 3 : Vị trí, Đặc Trưng của NN trong xã hội có giai cấp

NN ra ñôøi laø moät quaù trình phaùt trieån cuûa XH loaøi ngöôøi ñeán moät giai ñoaïn nhaát

ñònh. Cuï theå laø: sau khi traûi qua 3 laàn phaân coâng lao ñoäng trong xaõ hoäi (troàng troït

taùch khoûi chaên nuoâi, thuû coâng nghieäp taùch khoûi noâng nghieäp vaø thöông nghieäp,

ñoàng tieàn ra ñôøi). Trong Coäng xaõ nguyeân thuûy chua coù Nhaø nöôùc laø vì caùc quan heä

xaõ hoäi ñöôïc ñöôïc quaûnlyù baèng caùc quy phaïm xaõ hoäi cuûa thò toäc, boä toäc, boä toäc…

Nhöng sau khi thöông nghieäp ra ñôøi, do di chuyeån trao ñoåi haøng hoùa töø nhieàu vuøng

mieàn (töø ñoâng sang taây, ngöôïc laïi…) vì vaäy ñaõ naõy ra nhu caàu caàn coù moät toå chöùc

ñöùng ra quaûn lyù thoáng nhaát. Đó là NN.

Coù theå khaúng ñònh, NN ra ñôøi laø moät taát yeáu khaùch quan, moät caùch töï nhieân chöù

khoâng phaûi göôïng eùp.

Ta coù theå hieåu NN là một tổ chức đặc biệt của quyền lực chính trị, có một bộ máy

chuyên làm nhiệm vụ cưỡng chế và thực hiện các chức năng quản lý đặc biệt nhằm

thực hiện những mục đích và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị trong xã hội có giai

cấp đổi kháng.

Vị Trí của NN

* NN so v ới Xã hội:

Ñeå xaùc ñònhvò trí cuûa nhaø nöôùc trong xaõ hoäi coù giai caáp tröôùc heát caàn tìm hieåu

moái quan heä giöõa nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi coù giai caáp noùi chung. Nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi coù

giai caáp laø hai hieän töôïng coù quan heä qua laïi vôùi nhau; giöõa chuùng vöøa coù söï thoáng

nhaát laïi vöøa coù söï khaùc bieät.

- Söï thoáng nhaát theå hieän ôû choã xaõ hoäi coù giai caáp khoâng theå toàn taïi thieáu nhaø

nöôùc ñoàng thôøi nhaø nöôùc chæ xuaát hieän, toàn taïi vaø phaùt trieån trong xaõ hoäi coù giai

caáp.

- Maët khaùc, nhaø nöôùc vaø xaõ hoäi khoâng ñoàng nhaát vôùi nhau.

+ Khaùi nieäm xaõ hoäi roäng hôn khaùi nieäm nhaø nöôùc.

+ Veà maët cô caáu, xaõ hoäi ñöôïc hình thaønh töø caùc giai caáp vaø ñaúng caáp khaùc nhau,

coøn nhaø nöôùc ñöôïc caáu thaønh töø nhöõng cheá ñònh phaùp lyù vaø thieát cheá nhaø nöôùc.

- Trong moái quan heä qua laïi giöõa chuùng, xaõ hoäi giöõ vai troø quyeát ñònh, laø cô sôû

cho söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc. Nhöõng bieán ñoåi trong söï vaän ñoäng vaø

phaùt trieån cuûa xaõ hoäi sôùm hay muoän cuõng seõ daãn tôùi söï thay ñoåi töông öùng cuûa nhaø

nöôùc. Ngöôïc laïi nhaø nöôùc cuõng coù söï taùc ñoäng maïnh meõ tôùi söï phaùt trieån moïi maët

cuûa xaõ hoäi.

Vì vaäy, khi nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà veà nhaø nöôùc phaûi gaén chuùng vôùi nhöõng ñieàu

kieän cuï theå cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi cuõng phaûi chuù yù ñeán nhöõng quy luaät phaùt trieån

rieâng cuûa nhaø nöôùc, chuù yù ñeán vai troø cuûa noù trong söï taùc ñoäng trôû laïi ñoái vôùi xaõ

hoäi.

Nhaø nöôùc laø moät boä phaän cuûa thöôïng taàng kieán truùc xaõ hoäi, noù laø saûn phaåm cuûa

moät cheá ñoä kinh teá - xaõ hoäi nhaát ñònh. Söï phaùt trieån cuûa haï tầng cô sôû quyeát ñònh

söï phaùt trieån cuûa nhaø nöôùc. Tuy nhieân, nhöõng söï bieán ñoåi cuûa nhaø nöôùc khoâng phaûi

chæ phuï thuoäc vaøo nhöõng bieán ñoåi trong cô sôû kinh teá cuûa xaõ hoäi. Caùc ñieàu kieän vaø

yeáu toá nhö ñoái saùnh giai caáp möùc ñoä gay gaét cuûa nhöõng maâu thuaãn xaõ hoäi, caùc

ñaûng phaùi chính trò, caùc traøo löu chính trò phaùp lyù... ñeàu coù aûnh höôûng ñeán söï phaùt

trieån cuûa nhaø nöôùc. Ñoàng thôøi, nhaø nöôùc luoân taùc ñoäng maïnh meõ ñeán cô sôû kinh teá,

ñeán nhöõng ñieàu kieän vaø quaù trình phaùt trieån cuûa saûn xuaát xaõ hoäi cuõng nhö ñeán caùc

hieän töôïng xaõ hoäi khaùc.

** NN so v ới các tổ chức chính trị xã hội khác:

Trong xaõ hoäi coù giai caáp, ñeå baûo veä vaø thöïc hieän nhöõng lôïi ích cuûa mình, ngoaøi

nhaø nöôùc ra, giai caáp thoáng trò coøn thieát laäp nhieàu toå chöùc chính trò xaõ hoäi khaùc nöõa

trong ñoù ñaùng chuù yù nhaát laø caùc ñaûng phaùi chính trò.

So vôùi caùc toå chöùc chính trò xaõ hoäi ñoù, nhaø nöôùc coù moät vai troø ñaëc bieät, noù naèm ôû

vò trí trung taâm giöõa caùc toå chöùc chính trò xaõ hoäi, bôûi vì chæ nhaø nöôùc môùi coù caùc cô

quan ñaëc bieät cuøng vôùi caùc phöông tieän vaät chaát keøm theo nhö quaân ñoäi, caûnh saùt,

toaø aùn, nhaø tuø... cho neân noù coù theå taùc ñoäng moät caùch maïnh meõ vaø toaøn dieän ñeán

ñôøi soáng xaõ hoäi. Söï taùc ñoäng cuûa nhaø nöôùc ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa xaõ hoäi

ñöôïc thöïc hieän thoâng qua vieäc ñeà ra chuû tröông, ñöôøng loái, chính saùch nhaèm thöïc

hieän caùc nhieäm vuï chính trò cuûa giai caáp caàm quyeàn. Caùc chuû tröông chính saùch

cuûa nhaø nöôùc bao giôø cuõng theå hieän moät caùch tröïc tieáp lôïi ích kinh teá, chính trò cuûa

caùc giai caáp.

Chaúng haïn:

+ Chính saùch cuûa nhaø nöôùc tö saûn luoân luoân xuaát phaùt töø cheá ñoä tö höõu veà tö lieäu

saûn xuaát tö baûn chuû nghóa, phaûn aùnh vaø baûo veä caùc lôïi ích chung cuûa giai caáp tö

saûn.

+ Chính saùch cuûa nhaø nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa döïa treân cheá ñoä sôû höõu xaõ hoäi chuû

nghóa veà tö lieäu saûn xuaát luoân phaûn aùnh vaø baûo veä lôïi ích chung cuûa giai caáp coâng

nhaân vaø nhaân daân lao ñoäng.

Nhaø nöôùc giöõ vai troø quyeát ñònh trong vieäc thöïc hieän nhöõng lôïi ích cô baûn cuûa giai

caáp cho neân söï tham gia cuûa nhaø nöôùc vaøo vieäc xaùc ñònh nhieäm vuï chính trò, kinh

teá, xaõ hoäi, xaùc ñònh phöông höôùng, hình thöùc vaø noäi dung hoaït ñoäng cuûa nhaø nöôùc

laø yeáu toá quan troïng trong chính saùch cuûa nhaø nöôùc.

Đặc trưng của NN:

Trong xã hội có giai cấp, để bảo vệ và thực hiện những lợi ích của giai cấp mình,

ngoài NN ra, giai cấp thống trị còn thiết lập nhiều tổ chức chính trị xã hội khác, trong

đó có các đảng phái chính trị. Trong các tổ chức chính trị xã hội này, NN nằm ở vị trí

trung tâm, vì: NN có các cơ cơ quan đặc biệt và các phương tiện vật chất khác kèm

theo mà các tổ chức chính trị xã hội khác không có được.

- So với các tổ chức khác trong XH có giai cấp, NN có một số đặc tröng sau đây:

+ NN thiết lập một quyền lực công cộng đặc biệt không còn hoà nhập vào dân cư

nữa. Chủ thể của quyền lực này là giai cấp thống trị. NN là một tổ chức đặc biệt có

nhiệm vụ quản lý xã hội.

Để thực hiện quyền lực NN và để quản lý xã hội, NN tạo ra một hệ thống các cơ

quan NN, là công cụ đặc biệt không còn hòa nhập với dân cư như: tòa án, nhà tù ,

cảnh sát … trong đó có một lớp người chuyên làm nhiệm vụ quản lý để duy trì địa vị

của giai cấp thống trị, bắt các giai cấp khác phải phục tùng theo ý chí của giai cấp

thống trị. Những con người đó là công chức, viên chức được bổ nhiệm hoặc do dân

bầu và được hưởng lương từ ngân sách NN. Điều này khác biệt so với thành viên của

các tổ chức khác trong xã hội như: MT, HLHPN, ĐTNCS… là những người tự

nguyện tham gia và được sự tín nhiệm bầu cử và không được hưởng lương từ ngân

sách NN.

- NN phân chia dân cư theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính, không phụ thuộc

vào chính kiến, huyết thống, nghề nghiệp hoặc giới tính… Việc phân chia này quyết

định phạm vi tác động của NN trên quy mô rộng lớn nhất và dẫn đến việc hình thành

nên các cơ quan NN từ trung ương đến địa phương.

So với NN, các tổ chức khác trong xã hội (MT, HLH, dân tộc, tôn giáo…) là những

tổ chức bao gồm những thành viên có chung một đặc điểm nhất định nào đó về giới

tính (HLHPN), về độ tuổi (ĐTN) hay về sự tín ngưỡng (Phật giáo, Tiên chúa giáo) và

nguồn gốc xuất thân (Dao, Kinh, tày, Nùng…)… Đối với NN thì không, NN là một tổ

chức đặc biệt của mọi người dân, của mọi thành viên trong xã hội dù người đó thuộc

dân tộc, tôn giáo, tham gia tổ chức nào…

Ví dụ : Ở NN CHXHCN Việt Nam là NN bao gồm 54 dân tộc anh em cũng sinh

sống, tồn tại các giới tính nam nữ, công nhận nhiều tôn giáo: Phật giáo, Thiên chúa

giáo, Tin lành, Hoà hảo, Cao đài… coù theå khaùc nhau veà giôùi tính, coù theå khaùc nhau

veà chính trò nhöng vaãn laø coâng daân cuûa NN.

Để thuận lợi cho việc quản lý xã hội, NN bao giờ cũng phân chia dân cư trên lãnh

thổ theo đơn vị hành chính… tuỳ thuộc vào điều kiện, thể chế chính trị của mỗi quốc

gia. NN Việt Nam phân chia lãnh tổ của mình thành 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh và

thành phố trực thuộc trung ương (58 tỉnh và 5 thành phố).

- NN có chủ quyền quốc gia . Chủ quyền quốc gia có nội dung chính trị, pháp lý thể

hiện quyền độc lập tự quyết về những chính sách đối nội và đối ngoại không phụ

thuộc vào các yếu tố bên ngoài. Chủ quyền quốc gia là thuộc tính không thể chia cắt

của NN.

Nếu thiếu đặc trưng này thì không được gọi là NN.

Ví dụ: Trên thế giới có một số vùng lãnh thổ dân cư rất đông đúc và có tiềm lực kinh

tế rất mạnh, điển hình là Đài Loan hiện nay hay Hồng Kông, Macao trước kia, không

được gọi là NN. Để được xác định là một quốc gia hay một NN thì NN đó phải đảm

bảo 3 yếu tố: lãnh thổ - dân cư – chủ quyền. Trước năm 1945, trên bản đồ thế giới

không có nước Việt Nam mà chỉ là xứ An Nam vì còn đang nằm dưới ách đô hộ của

thực dân Pháp. Pháp chia xứ An Nam thành 3 kỳ: bắc kỳ, Trung kỳ và nam kỳ. Mọi

vấn đề đối nội, đối ngoại do người Pháp quyết định.

- NN ban hành PL và thể hiện sự quản lý bắt buộc của mình đối với mọi công dân.

Với tư cách là người đại diện chính thức của toàn bộ xã hội, NN là chủ thể duy nhất

có quyền ban hành PL và quản lý xã hội trênc ơ sở hệ thống PL do mình ban hành. PL

do NN ban hành có tính bắt buộc chung, mọi công dân đều phải tôn trọng và thực hiện

theo PL.

Các tổ chức khác trong xã hội chỉ được quyền ban hành các thể lệ, điều lệ, quy chế,

… và những thể lệ đó chỉ có hiệu lực điều chỉnh trong nội bộ tổ chức đó.

Ví dụ: Điều lệ Đảng CSVN chỉ có hiệu lực điều chỉnh đối với trên 3 triệu đảng viên,

còn những người khác trong xã hội thì không điều chỉnh được. Thế nhưng, khi một

quy phạm xã hội ban hành (chẳng hạn như: “người nào giết người trong trạng thái

tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái PL nghiêm trọng của nạn nhân đối với

người đó hoặc đối với người thân thích của người đó thì bị phạt tù từ sáu tháng đến

ba năm”) thì bất kỳ ai, có xuất xứ như thế nào, thuộc dân tộc nào,… cũng phải tuân