Ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

PHẠM HOÀNG PHÚC

NGOẠI LỆ QUYỀN TÁC GIẢ

QUA HÀNH VI SAO CHÉP, TRÍCH DẪN TÁC PHẨM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

--------∞0∞--------

PHẠM HOÀNG PHÚC

NGOẠI LỆ QUYỀN TÁC GIẢ

QUA HÀNH VI SAO CHÉP, TRÍCH DẪN TÁC PHẨM

Chuyên ngành: Luật kinh tế

Mã số chuyên ngành: 8 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ

LUẬT KINH TẾ

Giảng viên hướng dẫn: TS. NGUYỄN THÁI CƯỜNG

TP. HỒ CHÍ MINH, NĂM 2022

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

KHOA ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC

CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM

Độc lập – Tự do – Hạnh phúc

GIẤY XÁC NHẬN

Tôi tên là: PHẠM HOÀNG PHÚC

Ngày sinh: 06/08/1998 Nơi sinh: Vĩnh Long

Chuyên ngành: Luật kinh tế Mã học viên: 2083801071015

Tôi đồng ý cung cấp toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp hợp lệ về bản quyền cho

Thư viện trường đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh. Thư viện trường đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh sẽ kết nối toàn văn thông tin luận văn tốt nghiệp vào hệ

thống thông tin khoa học của Sở Khoa học và Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh.

Ký tên

(Ghi rõ họ và tên)

Phạm Hoàng Phúc

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn: “Ngoại quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích

dẫn tác phẩm” là bài nghiên cứu của chính tôi.

Ngoại trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam

đoan rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc

sử dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn

này mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 11 năm 2022

Tác giả

Phạm Hoàng Phúc

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến các tập thể, cá nhân đã tạo điều

kiện để tôi hoàn thành luận văn: “Ngoại quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn

tác phẩm”.

Trước hết, tôi cảm ơn Quý Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh, Khoa

Đào tạo sau đại học, Khoa Luật đã tạo điều kiện và cơ hội cho tôi được được học tập,

lãnh hội các kiến thức chuyên sâu trong các môn học để tạo nền tảng tích lũy các nội

dung phục vụ vào bài nghiên cứu cuối khóa học; đồng thời giúp tôi nắm bắt đầy đủ các

thông tin, quy chế, biểu mẫu để hoàn thành các thủ tục liên quan đến khóa học nhanh

chóng và hiệu quả.

Tiếp theo, tôi chân thành gửi lời cảm ơn trân quý nhất đến Tiến sĩ Nguyễn Thái

Cường – người đã hướng dẫn tôi từ những nội dung sơ khai, tìm kiếm các nguồn tài liệu

hình thành đề cương sơ bộ đến quá trình viết, chỉnh sửa, phản biện, chỉ dẫn các kiến thức

về mặt lý luận khoa học liên quan đến đề tài và kết thúc bằng một sản phẩm nghiên cứu

hoàn chỉnh trong một khoảng thời gian thực hiện luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin cảm ơn đến Quý người thân trong gia đình và bạn bè đã đầu tư,

tạo niềm cảm hứng và giúp đỡ hết mình để quá trình hoàn thành luận văn của tôi được

diễn ra suôn sẻ.

iii

TÓM TẮT

Quyền tác giả được xác lập trên cơ sở sự thừa nhận, trao quyền sở hữu và bảo hộ

của Nhà nước đối với các chủ thể sáng tạo và đầu tư cho sự sáng tạo như là một phần bù

đắp cho công sức sáng tạo tương xứng. Con người có quyền được tiếp cận những sáng

tạo mới phục vụ cho sự phát triển không ngừng về khoa học công nghệ cũng như đời

sống văn hoá, tinh thần. Nhằm giải quyết sự xung đột lợi ích giữa chủ thể sáng tạo và

quyền tự do sử dụng tác phẩm của xã hội, các nước trong đó có Việt Nam đã đặt ra chế

định hạn chế quyền tác giả qua đó giúp cân bằng các lợi ích này. Từ đó góp phần xây

dựng quy chế bảo hộ quyền tác giả sao cho thực tế và hiệu quả hơn, nhằm hoàn thiện

tính pháp luật hài hòa với tính thực tiễn hiện nay.

Ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm được ghi nhận

trong pháp luật quốc tế và pháp luật sở hữu trí tuệ Việt Nam. Cơ sở pháp lý được phân

tích dưới các góc độ điều ước quốc tế, pháp luật nước ngoài tiêu biểu, pháp luật Việt

Nam hiện hành. Luận văn phân tích quy định của pháp luật liên quan đến sao chép, trích

dẫn tác phẩm cũng như thực tiễn thực hiện các quy định về sao chép, trích dẫn tại Việt

Nam. Từ đó, luận văn đi đến các kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao

hiệu quả thực hiện pháp luật về sao chép, trích dẫn tác phẩm trong thời gian tới.

Việc hoàn thiện pháp luật ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn

là vấn đề được quan tâm để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể quyền

cũng như vấn đề về cân bằng lợi ích với cộng đồng trong thời đại số. Nhận diện được

các hành vi sao chép, trích dẫn nào là hợp pháp, hành vi nào là vi phạm quyền tác giả

trên cơ sở các quy định hiện hành. Một mặt vừa đảm bảo các nhóm chính sách của nhà

nước, một mặt vừa tuân thủ nghiêm ngặt các cam kết quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Qua đó, phát triển nhà nước Cộng hòa xã hội chủ Nghĩa Việt Nam văn minh, hội nhập,

hiện đại.

iv

ABSTRACT

Copyright is established on the basis of recognition and protection of the State to

subjects and investment in creativity as a compensation for the corresponding creative

effort. People have the right to access creations for the continuous development of

science and technology as well as cultural and spiritual life. In order to resolve the

conflict of interests between creative subjects and society, many countries including

Vietnam have set up restrictions on copyright, thereby helping to balance the interests.

Thereby, this will contribute to the development of regulations on copyright protection

to be more realistic and effective, in order to perfect the legality in harmony with

nowaday reality.

Copyright exception by copying, quoting is recognized in international law and

Vietnamese intellectual property law. The legal basis is analyzed in terms of

international treaties, typical foreign laws, current Vietnamese laws and Law amending

and supplementing a number of articles of the Intellectual Property Law. The thesis

analyzes the legal provisions related to copying, quoting works as well as practical

implementation of regulations on copying, quoting in Vietnam. From there, the thesis

comes to recommendations to improve the legal regulations and improve the

effectiveness of the implementation of the law on copying, quoting in the coming time.

The improvement of copyright exception by copying, quoting is always a matter

of concern to protect the legitimate rights and interests of rights holders as well as the

issue of balancing interests with the community in the digital age. Identify acts of

copying and quoting which are legal and which are infringing copyright on the basis of

current regulations. It ensures the state's policy groups and strictly adheres to the

international commitments that Vietnam participates in. Thereby, developing a civilized,

integrated and modern Socialist Republic of Vietnam state.

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................ii

TÓM TẮT ...................................................................................................................... iii

ABSTRACT....................................................................................................................iv

MỤC LỤC........................................................................................................................v

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................................vii

MỞ ĐẦU..........................................................................................................................1

CHƯƠNG 1. PHÁP LUẬT VỀ NGOẠI LỆ QUYỀN TÁC GIẢ QUA HÀNH VI SAO

CHÉP, TRÍCH DẪN TÁC PHẨM ..................................................................................9

1.1. Pháp luật quốc tế về ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn tác

phẩm ............................................................................................................................9

1.1.1. Ngoại lệ quyền tác giả trong Công ước Berne.............................................9

1.1.2. Ngoại lệ quyền tác giả trong các văn bản pháp luật quốc tế khác.............16

1.2. Pháp luật Việt Nam về ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn

tác phẩm......................................................................................................................26

1.2.1. Khái quát Luật sở hữu trí tuệ Việt Nam về quyền tác giả và ngoại lệ quyền

tác giả ....................................................................................................................26

1.2.2. Hành vi sao chép tác phẩm và hành vi trích dẫn tác phẩm........................31

1.2.3. Ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm.............35

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ NGOẠI LỆ QUYỀN

TÁC GIẢ QUA HÀNH VI SAO CHÉP, TRÍCH DẪN TÁC PHẨM...........................46

2.1. Thực trạng quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về ngoại

lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm.........................................46

2.1.1. Thực trạng quy định pháp luật Việt Nam về ngoại lệ quyền tác giả qua

hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm ......................................................................46

2.1.2. Thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về ngoại lệ quyền tác giả qua hành

vi sao chép, trích dẫn tác phẩm ...............................................................................51

vi

2.2. Thực trạng pháp luật về ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích dẫn

tác phẩm tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh.......................................65

2.2.1. Quy định về quản lý hoạt động sở hữu trí tuệ và quy định về đạo văn các

sản phẩm học thuật tại Trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh...................65

2.2.2. Hành vi sao chép, trích dẫn của học viên, sinh viên Luật tại Trường Đại

học Mở Thành phố Hồ Chí Minh............................................................................68

CHƯƠNG 3. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM VỀ NGOẠI LỆ

QUYỀN TÁC GIẢ QUA HÀNH VI SAO CHÉP, TRÍCH DẪN TÁC PHẨM............70

3.1. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật đối với hành vi sao chép tác phẩm..70

3.2. Kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật đối với hành vi trích dẫn tác phẩm .74

3.3. Một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật khác......................................79

KẾT LUẬN....................................................................................................................82

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................83

PHỤ LỤC.......................................................................................................................90

Phụ lục 1. Bảng khảo sát và kết quả khảo sát về hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm

tại trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh........................................................90

Phụ lục 2. Bảng thống kê mô tả độ lệch chuẩn của kết quả về hành vi sao chép, trích

dẫn tác phẩm tại trường Đại học Mở Thành phố Hồ Chí Minh .................................93

Phụ lục 3. Quy định về quản lý hoạt động sở hữu trí tuệ trong Trường Đại học Mở

Thành phố Hồ Chí Minh.............................................................................................94

Phụ lục 4. Quy định đạo văn các sản phẩm học thuật của Trường Đại học Mở Thành

phố Hồ Chí Minh ......................................................................................................101

Phụ lục 5. Hướng dẫn quản lý và xử lý các sản phầm học thuật liên quan đến đào tạo

sau đại học ................................................................................................................107

Danh mục các công trình của tác giả ...........................................................................111

vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Công ước Berne : Công ước Bảo hộ các tác phẩm văn học và nghệ thuật

Hiệp định CPTPP : Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình

Dương

Hiệp định EVFTA : Hiệp định Thương mại tự do Liên minh châu Âu - Việt Nam

Hiệp định TRIPS : Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của

quyền sở hữu trí tuệ

Hiệp ước WCT : Hiệp ước về Quyền tác giả của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới

Luật SHTT năm 2022 : Luật số ngày 16/6/2022 sửa đổi, bổ sung một số điều của

Luật sở hữu trí tuệ năm 2022.

SHTT : Sở hữu trí tuệ

WIPO : Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Hiện nay, vấn đề sở hữu trí tuệ không phải là vấn đề của một quốc gia mà nó đã

trở thành vấn đề lớn của toàn cầu. Với tư cách là một bộ phận của quyền SHTT, quyền

tác giả đã và đang đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của mỗi quốc

gia cũng như quá trình hội nhập quốc tế. Pháp luật về sở hữu trí tuệ ngày càng chiếm vị

trí quan trọng trong hệ thống pháp luật Việt Nam, nhất là kể từ khi Việt Nam gia nhập

WTO. Những thách thức và cơ hội mới trong nền kinh tế hội nhập cùng các hiệp ước,

các thỏa thuận song phương, đa phương đặt ra nhiều yêu cầu cho hệ thống lập pháp Việt

Nam. Do đó, việc hoàn thiện các quy định trước xu thế hội nhập mang tính tương thích

với các cam kết quốc tế là vấn đề cấp thiết đối với pháp luật Việt Nam, trong đó có luật

sở hữu trí tuệ.

Luật sở hữu trí tuệ được Quốc hội khóa XI thông qua ngày 29 tháng 11 năm 2005

đã chính thức quy định một cách độc lập các quy định trong việc bảo vệ tài sản trí tuệ.

Trên nền tảng kế thừa các quy định theo thông lệ quốc tế, cách tiếp cận và quy định bảo

vệ trong luật bản quyền tại các quốc gia để từ đó sơ khai văn bản pháp lý lần đầu tiên.

Đây chính là bước tiến mới cho Việt Nam đối với quá trình hội nhập và phát triển toàn

cầu. Trãi qua thời gian hình thành, sửa đổi bổ sung vào năm 2009, 2019 và gần đây nhất

là vào ngày 16 tháng 6 năm 2022, Luật sở hữu trí tuệ đã không ngừng bắt theo phát triển

đời sống kinh tế - chính trị - xã hội quốc gia. Sự vận động của xã hội là không ngừng

nghỉ, cho nên những vướng mắc thực tế đối với các tài sản trí tuệ, việc bảo vệ quyền tác

giả chủ sở hữu và cả việc đảm bảo cân bằng lợi ích xã hội là hệ quả tất yếu để đảm bảo

trật tự pháp lý về sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, quá trình quy định của pháp luật và thực tế

khi áp dụng các quy định về ngoại lệ quyền tác giả tại Việt Nam vẫn phải phát sinh

những bất cập, yêu cầu tiếp tục hoàn thiện để phù hợp với thực tiễn xã hội, trong đó phải

kể đến nhóm các hành vi sao chép, trích dẫn tác phẩm.

2

Ngày 22 tháng 9 năm 2019, Thủ tướng tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định

số 1068/QĐ-TTg về chiến lược Sở hữu trí tuệ đến năm 2030. Với quan điểm chỉ đạo:

“Phát triển hệ thống sở hữu trí tuệ đồng bộ, hiệu quả ở tất cả các khâu sáng tạo, xác

lập, khai thác và bảo vệ, thực thi quyền sở hữu trí tuệ, tạo môi trường khuyến khích đổi

mới sáng tạo, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế, đưa sở hữu trí tuệ trở thành công cụ

quan trọng nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa,

xã hội”. Vậy nên, việc xây dựng các quy phạm trong quyền tác giả và nhất là các ngoại

lệ quyền tác giả qua hành vi, sao chép đặt ra cho sự đồng bộ, đảm bảo thực thi quyền tác

giả đưa pháp luật SHTT là một trong các công cụ của nhà nước.

Dưới góc độ công trình nghiên cứu của cá nhân cùng với tiền đề là một số công

trình nghiên cứu của các chuyên gia, tác giả có kinh nghiệm trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ

đi trước. Theo đó, việc nghiên cứu nhằm làm rõ các vấn đề pháp lý, tổng hợp, phân tích

và đánh giá các quy định hiện hành về ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích

dẫn tác phẩm của pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam. Từ đó, tác giả đưa ra các kiến

nghị, góp ý hoàn thiện cho hệ thống quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ Việt Nam và

đáp ứng như cầu thực tế của quy định pháp luật về ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi

sao chép, trích dẫn tác phẩm trong quá trình hội nhập quốc tế, vận dụng pháp luật. Đặc

biệt đối với các quy định pháp luật của Luật SHHT năm 2022 thì cho đến nay, chưa có

công trình nghiên cứu nào cụ thể đối ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi sao chép, trích

dẫn tác phẩm. Vậy nên, tác giả lựa chọn đề tài: “Ngoại lệ quyền tác giả qua hành vi

sao chép, trích dẫn tác phẩm” để thực hiện nghiên cứu luận văn thạc sĩ.

2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Luận văn được tác giả nghiên cứu dựa trên quy định pháp luật quốc tế và pháp

luật Việt Nam hiện nay. Đây là một đề tài tương đối mới so với các công trình trước đã

nghiên cứu trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ. Điểm mới và nổi bật của Luận văn này là (i)

tác giả tiếp cận quy định và phân tích dựa trên văn bản pháp luật mới chưa có tác giả nào