Ngô Thì Nhậm - Hải Lượng đại Thiền Sư

TRli^T HOC, S6 1 (224), THAN G 1-2010

Gidl THieU DANH NHAN TRIET HOC

NGO THI NHAM - HAI LUDNG DAI THIEN SIT

DOAN CHINH <*>

NGUYfeN THI HONG PHUONG ^">

go Thi Nham (1746 - 1803) la danh si,

nha van, nha ta tadng ddi Hau Lg -

' Tay Sdn, ngadi co cong Idn trong viec

giup tridu Tay Sdn danh tan quan Thanh.

Ngo Thi Nham xuat than tfl gia dinh vong

toe cho'n Bic Ha, la con Ngo Thi Si, ngadi

lang Ta Thanh Oai, (tue goi la lang T6),

tra'n Sdn Nam (nay la xa Dai Thanh, huyen

Thadng Tin, Ha Noi). Thud nhd, ong ten la

Phd, sau ddi la Nham, tU la Hy Doan, hieu

Dat Hien. Ong la ngadi thong minh, hoe

gioi, sdm co nhflng cong trinh ve lich sfi.

Ong do khoa si vong nam 1769, rdi tidn si

tam giap nam 1775. Sau khi dd dat, ong

dadc bd lam quan d bo Ho dadi tridu Lg -

Trinh, dadc chua Trinh Sam quy mdn. Nam

1778, ong dade bd lam Do'e ddng Kinh Bic

va Thai Nguyen. Khi do, cha ong lam Do'e

ddng Lang Sdn. Cha eon ddng trieu, ndi

tidng van chadng trong thien ha.

Sau vu an nam Canh Ty (1780), Ngo Thi

Nham bi nghi ngd la ngadi td giac Trinh

Khai, nen phai bo tro'n vd qug vd d Thai

Binh lanh nan. Nam 1788, Nguyin Hue ra

Bac lan hai, xuo'ng lenh "ciu hidn". Danh si

Bac Ha diu quan cho nha Tay Sdn tfi trfidc

do mdi chi co Trin Van Ki, Ngo Van Sd va

Dang Tidn Dong. Ngo Thi Nham va mot sd

than si khac, nhfi Phan Huy Ich, Bfii

Dfidng Lich; eac tidn si, nhfi Ninh Ton,

Nguygn Thd Lich, Nguyin Ba Lan, Ddn

Nguyin Tua'n, Vu Huy Ta'n, Pham Huy

Lfidng... sau nay da lin Ifidt ra lam quan

cho nha Tay Sdn.

Cudi nam Mau Than (1788), do vua Le

Chigu Tho'ng ciu vien, 29 van quan Thanh

keo sang Dai Viet, vdi chigu bai diet Tay

Sdn dfing lai nha Lg, Ngo Thi Nham da

hidn kd giup vua Quang Trung lui binh vd

gifi phong tuyen Tam Diep - Bien Sdn

(Ninh Binh) gop phin lam ngn chig'n thing

quan Thanh eua nha Tay Sdn. Nam 1790,

vua Quang Trung da giao cho Ngo Thi

Nham gifi chfic Binh bo thadng tha. Tuy

lam d bo Binh, nhang Ngo Thi Nham chinh

la ngadi ehu tri vd eac chinh sach va giao

dich ngoai giao vdi Trung Hoa. Ong la

ngadi dfing diu mot trong nhfing sfi bo

ngoai giao sang Trung Hoa.

Sau khi Quang Trung ma't (nam 1792),

Ngo Thi Nham khong con dade tm dung,

quay vd nghign efiu Phat hoe. Gia Long tigu

diet dade nha Tay Sdn, Ngo Thi Nham va

Phan Huy Ich hi dem ra ke toi va danh don

tai van Midu. Ngo Thi Nham qua ddi tai

qug - lang To, Ta Thanh Oai. d6 la ngay 16

thang 2 nam Quy Hdi tfic ngay 7 thang 4

(*) Pho giao SU, tien sT, Truong Khoa Triet hpc,

Trirtog D?i hpc Khoa hpc Xa hpi va Nhan van, Djd

hpc Qu6c gia TP.H6 Chi Minh.

(*•) Th^c sr, Trudng D?i hpc Da Ut.

80