Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp sử dụng bền vững lâm sản ngoài gỗ làm dược liệu và thực phẩm tại Vườn Quốc gia Phia Oắc - Phia Đén, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------------------

PHẠM THỊ CẨM TÚ

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

SỬ DỤNG BỀN VỮNG LÂM SẢN NGOÀI GỖ LÀM DƯỢC

LIỆU VÀ THỰC PHẨM TẠI VƯỜN QUỐC GIA PHIA OẮC

– PHIA ĐÉN, HUYỆN NGUYÊN BÌNH, TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

Thái Nguyên - 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

--------------------------------

PHẠM THỊ CẨM TÚ

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI

PHÁP SỬ DỤNG BỀN VỮNG LÂM SẢN NGOÀI GỖ

LÀM DƯỢC LIỆU VÀ THỰC PHẨM TẠI VƯỜN

QUỐC GIA PHIA OẮC – PHIA ĐÉN, HUYỆN

NGUYÊN BÌNH, TỈNH CAO BẰNG

NGÀNH: LÂM HỌC

MÃ SỐ : 8.62.02.01

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

NGƯỜI HD KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN QUỐC HƯNG

Thái Nguyên - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực, đầy đủ, rõ nguồn gốc và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào,

Các thông tin, tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn này đều đã được ghi rõ

nguồn gốc, Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện cho luận văn này đã được cảm ơn,

Tôi xin chịu trách nhiệm trước Hội đồng bảo vệ luận văn, trước phòng quản

lý sau đại học và nhà trường về các thông tin, số liệu trong đề tài.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020

Người viết cam đoan

Phạm Thị Cẩm Tú

ii

LỜI CẢM ƠN

Xuất phát từ nguyện vọng của bản thân và được sự nhất trí của Ban chủ

nhiệm khoa Lâm nghiệp, Phòng Đào tạo - Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên

tác giả tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp sử

dụng bền vững lâm sản ngoài gỗ làm dược liệu và thực phẩm tại Vườn quốc gia

Phia Oắc - Phia Đén, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng”

Sau một thời gian làm việc đến nay bản luận văn của tác giả đã hoàn thành.

Nhân dịp này tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo hướng dẫn PGS. TS.

Trần Quốc Hưng là người tận tâm hướng dẫn tác giả trong thời gian thực hiện đề tài.

Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo phòng Đào tạo, khoa Lâm

nghiệp những người đã truyền thụ cho tác giả những kiến thức và phương pháp

nghiên cứu quý báu trong thời gian tác giả theo học tại trường.

Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban quản lý Vương Quốc gia Phia Oắc - Phia

Đén, tỉnh Cao Băng đã nhiệt tình tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả trong quá trình

nghiên cứu.

Và cuối cùng tác giả xin chân thành cảm ơn sâu sắc nhất tới cơ quan, gia

đình, bạn bè và những người luôn quan tâm chia sẻ và tạo mọi điều kiện giúp đỡ

trong thời gian tác giả học tập và nghiên cứu vừa qua.

Do lần đầu làm quen với nghiên cứu khoa học, nên luận văn không tránh

được những thiếu sót. Vì vậy, tác giả kính mong được sự đóng góp ý kiến quý báu

của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp để bản luận văn của tác giả thêm phong

phú và hoàn thiện hơn.

Tác giả xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng năm 2020

Tác giả luận văn

Phạm Thị Cẩm Tú

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.....................................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..........................................................................................................................ii

MỤC LỤC ..............................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT....................................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG.....................................................................................................vi

MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 1

1. Tính cấp thiết ....................................................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................................ 2

2.1. Mục tiêu chung ................................................................................................................. 2

2.2. Mục tiêu cụ thể ................................................................................................................. 2

3. Ý nghĩa cuả đề tài ................................................................................................................ 2

3.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học ................................................................ 2

3.2. Ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất....................................................................................... 2

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................................................... 4

1.1 Cơ sở khoa học .................................................................................................................. 4

1.1.1 Một số định nghĩa về lâm sản ngoài gỗ. ......................................................................... 4

1.1.2. Phân loại lâm sản ngoài gỗ ............................................................................................ 6

1.2 Tình hình nghiên cứu LSNG ............................................................................................. 8

1.2.1 Tình hình nghiên cứu LSNG trên thế giới...................................................................... 8

1.2.2. Tình hình nghiên cứu LSNG ở Việt Nam.................................................................... 11

1.3. Tổng quan khu vực nghiên cứu ...................................................................................... 18

1.3.1. Điều kiện tự nhiên ....................................................................................................... 18

1.3.2. Điều kiện dân sinh, kinh tế - xã hội............................................................................. 23

1.3.3. Đánh giá nhận xét chung ............................................................................................. 26

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............... 28

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 28

2.2. Địa điểm và thời gian tiến hành...................................................................................... 28

2.3. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................................... 28

2.4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 28

2.4.1. Phương pháp thu thập và phân tích số liệu thứ cấp ..................................................... 28

iv

2.4.2. Công tác ngoại nghiệp ................................................................................................. 29

2.4.3. Công tác nội nghiệp ..................................................................................................... 32

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................................... 33

3.1. Những loài lâm sản ngoài gỗ được người dân trong vùng sử dụng làm dược liệu và thực

phẩm. ..................................................................................................................................... 33

3.2. Thực trạng khai thác và sử dụng thực vật rừng làm dược liệu và thực phẩm của người

dân.......................................................................................................................................... 35

3.2.1. Nguồn gốc của những loài LSNG được khai thác làm dược liệu, thực phẩm tại khu

vực nghiên cứu....................................................................................................................... 35

3.2.2. Thực trạng khai thác thực vật rừng làm dược liệu, thực phẩm tại khu vực nghiên cứu36

3.2.3. Tình hình sử dụng và tiêu thụ nguồn tài nguyên cây dược liệu, thực phẩm................ 45

3.3. Các nguyên nhân làm suy giảm nguồn tài nguyên cây dược liệu, thực phẩm tại khu vực

nghiên cứu ............................................................................................................................. 47

3.4. Giải pháp bảo tồn, phát triển và sử dụng bền vững những loài LSNG làm dược liệu,

thực phẩm .............................................................................................................................. 50

3.4.1. Lựa chọn loài LSNG ưu tiên trong bảo tồn và phát triển ............................................ 50

3.4.2. Giải pháp để bảo tồn và phát triển các sản phẩm này.................................................. 51

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................................... 53

1. Kết luận.............................................................................................................................. 53

2. Kiến nghị ........................................................................................................................... 55

TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................................... 56

v

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt

FAO

GĐGR

LSNG

NCCT

UBND

VQG

WHO

Nội dung

Tổ chức nông lương thế giới

Giao đất giao rừng

Lâm sản ngoài gỗ

Người cung cấp tin

Úy ban nhân dân

Vườn Quốc gia

Tổ chức y tế thế giới