Nghiên cứu thực trang và đề xuất giải pháp bảo tồn loài thiết sam giả lá ngắn (Pseudotsuga Brevifolia W. C Cheng & L. K. Fu, 1975) tại huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

MẠC VĂN CƯỜNG

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

BẢO TỒN LOÀI THIẾT SAM GIẢ LÁ NGẮN

(PSEUDOTSUGA BREVIFOLIA W.C CHENG & L.K.FU, 1975)

TẠI HUYỆN NGUYÊN BÌNH, TỈNH CAO BẰNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

Thái Nguyên, năm 2020

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

MẠC VĂN CƯỜNG

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP

BẢO TỒN LOÀI THIẾT SAM GIẢ LÁ NGẮN

(PSEUDOTSUGA BREVIFOLIA W.C CHENG & L.K.FU, 1975)

TẠI HUYỆN NGUYÊN BÌNH, TỈNH CAO BẰNG

Ngành: Lâm học

Mã số: 8620201

LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Văn Phúc

Thái Nguyên, năm 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi cam

đoan rằng, mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các

thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

Mạc Văn Cường

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu, điều tra số liệu và hoàn thành luận văn, tôi đã

nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của nhiều tập thể và cá nhân trong và ngoài

trường.

Trước tiên tôi xin chân thành cảm ơn TS. Lê Văn Phúc đã trực tiếp hướng

dẫn khoa học và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Lâm nghiệp,

các Thầy Cô thuộc phòng Đào tạo trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã

trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của lãnh đạo và cán bộ Hạt kiểm lâm

huyện Nguyên Bình và lãnh đạo UBND xã Triệu Nguyên và xã Ca Thành đã

cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này.

Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và người thân trong gia đình đã quan tâm,

động viên, đóng góp ý kiến quý báu cho tôi trong quá trình hoàn thiện luận văn.

Vì điều kiện thời gian, nhân lực và những khó khăn khách quan nên bản

luận văn này chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận

được những ý kiến đóng góp của các các thầy, cô giáo, bạn bè đồng nghiệp để

luận văn được hoàn thiện hơn.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2020

Người thực hiện

Mạc Văn Cường

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.............................................................................................................ii

MỤC LỤC .................................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................................... v

DANH MỤC CÁC HÌNH..........................................................................................vi

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài.......................................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu. .............................................................................................. 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài................................................................ 3

3.1. Ý nghĩa khoa học ................................................................................................. 3

3.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ................................................................................. 3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................... 4

1.1. Nghiên cứu trên thế giới ...................................................................................... 4

1.1.1. Những nghiên cứu về ngành Thông (Pinophyta) ......................................................4

1.1.2. Những nghiên cứu về họ Thông (Pinaceae)................................................................5

1.1.3. Nghiên cứu chi Thiết sam giả (Pseudotsuga) và loài Thiết sam giả lá ngắn ...........6

1.1.3.1. Về chi Thiết sam giả ................................................................................6

1.1.3.2. Về loài Thiết sam giả lá ngắn ...................................................................6

1.2. Những kết quả nghiên cứu ở Việt Nam............................................................... 9

1.2.1. Những nghiên cứu về ngành Thông (Pinophyta) ......................................................9

1.2.2. Những nghiên cứu về họ Thông (Pinaceae) và những loài thuộc họ Thông.........11

1.2.3. Kết quả nghiên cứu chi Thiết sam giả (Pseudotsuga) và loài Thiết sam giả lá

ngắn .................................................................................................................................................17

1.2.3.1. Về chi Thiết sam giả (Pseudotsuga) ........................................................17

1.2.3.2. Về loài Thiết sam giả lá ngắn .................................................................19

1.3. Điều kiện tự nhiên - Kinh tế xã hội khu vực nghiên cứu................................... 22

1.3.1. Điều kiện tự nhiên............................................................................................................22

Bảng 1.1: Thổ nhưỡng huyện Nguyên Bình.........................................................24

1.3.2. Tình hình kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu ........................................................26

1.4. Thảo luận và xác định vấn đề nghiên cứu ......................................................... 30

CHƯƠNG 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................... 32

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 32

2.2. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................... 32

2.3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 32

2.3.1. Phương pháp luận ............................................................................................................32

iv

2.3.2. Phương pháp kế thừa.......................................................................................................34

2.3.3. Phương pháp điều tra thực địa......................................................................................34

2.3.3.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm hình thái, vật hậu của loài Thiết sam

giả lá ngắn .........................................................................................................34

2.3.3.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh thái của loài Thiết sam giả lá ngắn...34

2.3.3.4. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm tái sinh của loài Thiết sam giả lá ngắn.....36

2.3.3.5. Phương pháp đánh giá tác động ................................................................37

2.3.4. Phương pháp xử lý số liệu .............................................................................................37

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.................................. 40

3.1. Đặc điểm hình thái, vật hậu và phân bố theo đai cao của loài Thiết sam giả lá

ngắn........................................................................................................................... 40

3.1.1. Đặc điểm hình thái...........................................................................................................40

3.1.2. Đặc điểm vật hậu của loài Thiết sam giả lá ngắn ........................................... 44

3.1.3. Đánh giá thực trạng phân bố, sinh thái của loài Thiết sam giả lá ngắn tại huyện

Nguyên Bình ............................................................................................................. 44

3.2. Đặc điểm lâm học của loài Thiết sam giả lá ngắn tại huyện Nguyên Bình ........... 47

3.2.1. Đặc điểm tham gia vào cấu trúc quần xã thực vật rừng có loài Thiết sam giả

lá ngắn phân bố.............................................................................................................................47

3.2.2. Đặc điểm tái sinh của loài Thiết sam giả lá ngắn ....................................................50

3.3. Đề xuất một số giải pháp quản lý, bảo tồn loài Thiết sam giả lá ngắn tại khu vực

nghiên cứu................................................................................................................. 60

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................................. 62

1. Kết luận................................................................................................................. 62

2. Kiến nghị............................................................................................................... 63

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 64

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1: Thổ nhưỡng huyện Nguyên Bình.....................................................24

Bảng 3.1. Kích thước cây Thiết sam giả lá ngắn trưởng thành

tại huyện Nguyên Bình, Cao Bằng ..................................................................41

Bảng 3.2. Kích thước cây Thiết sam giả lá ngắn trưởng thành

tại tỉnh Hà Giang............................................................................................41

Bảng 3.3. Thống kê các OTC điều tra có loài Thiết sam giả lá ngắn phân bố.....45

Bảng 3.4. Các chỉ tiêu khí hậu cơ bản trong 3 năm tại huyện Nguyên Bình.......46

Bảng 3.5. Cấu trúc mật độ rừng nơi loài Thiết sam giả lá ngắn phân bố ............48

Bảng 3.6. Cấu trúc tổ thành rừng có loài Thiết sam giả lá ngắn

phân bố tại vị trí sườn núi...............................................................................49

Bảng 3.7. Cấu trúc tổ thành rừng có loài Thiết sam giả lá ngắn

phân bố tại vị trí đỉnh núi................................................................................50

Bảng 3.8. Tổ thành cây tái sinh ở rừng có loài Thiết sam giả lá ngắn phân bố ...51

Bảng 3.9. Mật độ tái sinh và tỷ lệ cây tái sinh triển vọng..................................52

Bảng 3.10. Chất lượng và nguồn gốc cây tái sinh.............................................53

Bảng 3.11. Tổng hợp mật độ loài Thiết sam giả lá ngắn tái sinh

ở các cấp chiều cao ........................................................................................54

Bảng 3.12. Đặc điểm tầng cây bụi, thảm tươi ..................................................56

Bảng 3.13. Ảnh hưởng của độ tàn che đến tái sinh loài Thiết sam giả lá ngắn ...57

Bảng 3.14. Ảnh hưởng của địa hình đến tái sinh tự nhiên

của loài Thiết sam giả lá ngắn.........................................................................58