Nghiên cứu thực trạng hen phế quản ở học sinh tiểu học - trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên và hiệu quả kiểm soát hen bằng ICS+LABA

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC Và ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

KHỔNG THỊ NGỌC MAI

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG HEN PHẾ QUẢN Ở

HỌC SINH TIỂU HỌC - TRUNG HỌC CƠ SỞ

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN VÀ HIỆU QUẢ

KIỂM SOÁT HEN BẰNG ICS + LABA

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

THÁI NGUYÊN, 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

BỘ GIÁO DỤC Và ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

KHỔNG THỊ NGỌC MAI

NGHIÊN CỨU THỰC TRẠNG HEN PHẾ QUẢN Ở

HỌC SINH TIỂU HỌC - TRUNG HỌC CƠ SỞ

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN VÀ HIỆU QUẢ

KIỂM SOÁT HEN BẰNG ICS + LABA

CHUYÊN NGÀNH: VỆ SINH XÃ HỘI HỌC VÀ TỔ CHỨC Y TẾ

MÃ SỐ 62 72 73 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

GS.TS Trương Việt Dũng

PGS.TS Nguyễn Văn Sơn

THÁI NGUYÊN, 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập nghiên cứu để hoàn thành luận án tôi đã

nhận được nhiều ý kiến đóng góp quý báu và sự giúp đỡ tận tình của các thày

cô, các bạn bè đồng nghiệp và các cơ quan liên quan.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc, Ban Sau Đại học - Đại học

Thái Nguyên. Ban Giám hiệu, Khoa Sau đại học, cùng các Phòng, Ban của

Trường Đại học Y Dược Thái Nguyên. Ban Giám đốc cùng toàn thể các

Phòng, Ban của Bệnh viện đa khoa Trung ương Thái Nguyên đã tạo điều

kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS Trương Việt Dũng,

PGS.TS Nguyễn Văn Sơn 2 người thày đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tôi tận

tình chu đáo trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận án này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn GS.TS Hoàng Khải Lập, GS.TS Đỗ Hàm,

PGS.TS Đàm Khải Hoàn cùng toàn thể các thày, cô giáo khoa Y tế công cộng,

đã trang bị cho tôi nhiều kiến thức quý báu trong học tập và nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cám ơn ông Nguyễn Tiến Dũng Trưởng Phòng giáo

dục thành phố Thái Nguyên, đã tạo điều kiện để tôi thực hiện đề tài nghiên cứu.

Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể cán bộ khoa Nhi Bệnh viện Đa khoa

Trung ương Thái Nguyên, Bộ môn Nhi Trường Đại học Y - Dược Thái

Nguyên đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập.

Để góp phần vào kết quả nghiên cứu này là sự giúp đỡ nhiệt tình của Ban

giám hiệu, các thày cô giáo, các bậc phụ huynh và các em học sinh các trường

Tiểu học, Trung học cơ sở: Gia Sàng, Phú Xá, Hoàng Văn Thụ, Đội Cấn, Quang

Trung, đặc biệt là các em học sinh bị hen phế quản đã phối hợp cùng tôi và cung

cấp cho tôi số liệu để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu.

Cuối cùng tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với bạn bè, đồng nghiệp và gia

đình đã động viên, giúp đỡ và cùng đồng hành với tôi trong suốt 4 năm qua.

Một lần nữa tôi xin được trân trọng cám ơn.

Tác giả: Khổng Thị Ngọc Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tôi xin đảm

bảo những số liệu và kết quả trong luận án này là trung thực,

khách quan và chưa có ai công bố trong bất kỳ một công trình

nghiên cứu nào khác.

TÁC GIẢ

Khổng Thị Ngọc Mai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

AIRIAP Asthma Insights and Reality in Asia – Pacific: Thực trạng kiểm

soát hen tại châu Á- Thái Bình Dương

ACT Asthma Control Test: Bộ công cụ đánh giá kiểm soát hen

BN Bệnh nhân

CNHH Chức năng hô hấp

CS Cộng sự

CSHQ Chỉ số hiệu quả

DU Dị ứng

ĐT Điều trị

GINA Global Initiative for Asthma: Chiến lược toàn cầu về HPQ

HPQ Hen phế quản

HS Học sinh

ICS Inhaled Corticosteroid: Corticosteroid hít

ISAAC International Study for Asthma and Allergy in children: Nghiên

cứu Quốc tế về hen và dị ứng ở trẻ em.

KSH kiểm soát hen

KS Kiểm soát

LABA Long Acting 2 Agonist: Thuốc đồng vận (cường) 2

tác dụng

kéo dài

LLĐ Lưu lượng đỉnh

NKHH Nhiễm khuẩn hô hấp

PEF Peak expiratory flow: Lưu lượng đỉnh

TB Trung bình

TH Tiểu học

THCS Trung học cơ sở

TS Tiền sử

TSGĐ Tiền sử gia đình

TSBT Tiển sử bản thân

TĐTT Thay đổi thời tiết

WHO World Health Organization: Tổ chức Y tế Thế giới

VMDU Viêm mũi dị ứng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH SÁCH BỆNH NHÂN CAN THIỆP

Stt Họ và tên Số bệnhán Địa chỉ Ngày can

thiệp

1 Nguyễn Quang L 05.012866 THCS Hoàng Văn Thụ 26/1/08

2 Nguyễn Thị Như Q 07.267578 THCS Phú Xá 27/8/08

3 Nguyễn Tuấn Th 04.011939 THCS Gia Sàng 29/5/08

4 Nguyễn Bá D 07.251783 THCS Hoàng Văn Thụ 28/6/08

5 Hoàng Mạnh H 08.063753 THCS Phú Xá 12/9/08

6 Nguyễn Tuấn H 08.101015 TH Gia Sàng 26/12/08

7 Lê Minh Đ 09.130125 TH Hoàng Văn Thụ 15/9/09

8 Phạm Đức M 05.316618 TH Hoàng Văn Thụ 28/6/08

9 Nguyễn Xuân T 08.023472 THCS Hoàng Văn Thụ 3/4/08

10 Đỗ Quang H 04.004060 THCS Gia Sàng 28/6/08

11 Đàm Văn D 08.063748 THCS Phú Xá 2/12/09

12 Nguyễn Tuấn C 05.165337 THCS Hoàng Văn Thụ 28/6/08

13 Nguyễn Đăng Kh 07.010777 THCS Hoàng Văn Thụ 23/11/07

14 Phạm Anh T 08.063766 TH Đội Cấn 12/8/08

15 Hà Thế D 08.063823 THCS Hoàng Văn Thụ 2/7/08

16 Đào Trọng Đ 08.063828 THCS Hoàng Văn Thụ 2/7/08

17 Trần Bảo L 08.063831 TH Đội Cấn 2/7/08

18 Nguyễn Quang H 05.055481 TH Đội Cấn 28/6/08

19 Nguyễn Đ.Tùng L 08.063829 TH Đội Cấn 2/7/08

20 Nguyễn Thị A 08.063817 TH Hoàng Văn Thụ 2/7/08

21 Trần Quốc B 04.077495 TH Đội Cấn 2/7/08

22 Hoàng Sơn T 09.112333 TH Phú Xá 21/5/09

23 Trần Thị Tố U 04.065567 TH Gia Sàng 2/7/08

24 Nguyễn Ngọc A 06.105822 THCS Hoàng Văn Thụ 2/7/08

25 Nguyễn Nguyệt A 07.256723 TH Đội Cấn 2/7/08

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Stt Họ và tên Số bệnhán Địa chỉ Ngày can

thiệp

26 Lê Đăng H 06.033064 TH Hoàng Văn Thụ 1/7/08

27 Nguyễn Long V 05.313628 TH Gia Sàng 1/7/08

28 Trần Thị Mai H 08.063774 THCS Hoàng Văn Thụ 1/7/08

29 Trần Mai L 06.001064 THCS Hoàng Văn Thụ 1/7/08

30 Nguyễn Hải Y 08.063772 THCS Quang Trung 1/7/08

31 Định Lê H 0863778 TH Đội Cấn 1/7/08

32 Đặng Tuấn A 08.063785 THCS Gia Sàng 1/7/08

33 Trần Thùy L 05.316076 TH Đội Cấn 28/6/08

34 Phạm Đăng M 08.063771 TH Đội Cấn 1/7/08

35 Ma Khánh L 06.023647 TH Đội Cấn 1/7/08

36 Dương Quang H 08.063767 TH Phú Xá 21/5/09

37 Bùi Trọng H 08.063779 TH Gia Sàng 1/7/08

38 Đồng T Thanh H 05.037652 THCS Gia Sàng 1/7/08

39 Lê Anh T 06.151718 THCS Hoàng Văn Thụ 1/7/08

40 Trần T.Khánh L 08.025079 THCS Gia Sàng 1/7/08

41 Đinh Thị H 08.181013 TH Phú Xá 26/12/08

42 Nguyễn Minh T 08.101014 TH Hoàng Văn Thụ 26/12/08

43 Nguyễn Quang M 08.063820 TH Đội Cấn 2/7/08

44 Nguyễn Xuân T 06.147198 THCS Quang Trung 10/4/09

45 Nguyễn Anh T 04.121443 TH Đội Cấn 27/6/08

46 Lê Đức Th 07.010453 TH Đội Cấn 28/6/08

47 Nguyễn Tuấn A 03.002681 TH Đội Cấn 28/6/08

48 Đỗ Khánh L 06.120061 TH Đội Cấn 1/7/08

49 Trương Tuấn A 08.101013 THCS Gia Sàng 26/12/08

50 Trần Khánh L 07.268541 TH Đội Cấn 21/5/09

51 Nguy Lê Thanh H 08.101011 TH Phú Xá 26/12/08

52 Trần Quang M 06.035972 TH Hoàng Văn Thụ 5/1/08

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Stt Họ và tên Số bệnhán Địa chỉ Ngày can

thiệp

53 Phạm Quang Đ 05.034373 THCS Quang Trung 2/6/08

54 Hà Trọng Th 07.05786 TH Gia Sàng 21/6/08

55 Phùng Nhật H 05.315408 TH Đội Cấn 28/6/08

56 Ng. Trần Thu Ph 08.181012 TH Hoàng Văn Thụ 26/12/08

57 Đặng Quang H 06.127315 TH Gia Sàng 4/3/08

58 Nguyễn Đình D 08.097489 TH Đội Cấn 11/9/08

59 Vũ Thuỳ D 06.138611 TH Đội Cấn 4/8/09

60 Trần Thị Anh T 08.098267 TH Hoàng Văn Thụ 4/9/08

61 Nguyễn Xuân T 08.099741 THCS Hoàng Văn Thụ 8/9/08

62 Đoàn Thị Tường V 08.181010 TH Đội Cấn 26/12/08

63 Ngô Thị Thảo Tr 07.008960 TH Gia Sàng 21/5/09

64 Lưu Trần T 07.162977 TH Đội Cấn 7/4/08

65 Lê Sĩ H 09.209420 TH Hoàng Văn Thụ 2/12/09

66 Nguyễn Ngọc M 04.032079 TH Phú Xá 7/8/08

67 Nghiêm Kim Ph 09.209419 THCS Phú Xá 2/12/09

68 Nguyễn Tùng D 09209421 TH Phú Xá 21/4/09

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

DANH SÁCH CÁC TRƯỜNG

THAM GIA NGHIÊN CỨU

1. Trường Tiểu học Gia Sàng

2. Trường Tiểu học Phú Xá

3. Trường Tiểu học Hoàng Văn Thụ

4. Trường Tiểu học Đội Cấn

5. Trường Trung học cơ sở Gia Sàng

6. Trường Trung học cơ sở Phú Xá

7. Trường Trung học cơ sở Hoàng Văn Thụ

8. Trường Trung học cơ sở Quang Trung

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Phụ lục 1

PHIẾU ĐIỀU TRA

Họ tên học sinh:............................................................................................................. Nam, Nữ ............

Ngày tháng năm sinh:....................................................................................................................................

Lớp..................trường................................................................................................................................................

Điện thoại gia đình...........................................................................................................................................

Em hày đọc kỹ hoặc nhờ bố mẹ trả lời các câu hỏi sau:

1. Em có bị thở khò khè hoặc thở rít tái đi tái lại không?

Có  không 

2. Trong 12 tháng qua bao nhiêu lần em thức giấc vì thở khò khè ?

Không bao giờ  dưới 1 đêm/ 1 tuần  trên 1 đêm / 1 tuần 

3. Em có bao giờ bị khò khè, nặng ngực hoặc ho sau khi tiếp xúc với chất có mùi lạ

hoặc chất gây ô nhiễm trong không khí không ?

Có  không 

4. Em đã được chẩn đoán là HPQ hoặc viêm phế quản thể co thắt, thể giống HPQ chưa

? Có  không 

5. Em có khi nào bị khò khè nặng ngực hoặc ho sau khi vận động gắng sức không

Có  không 

6. Em có bị ho khan về đêm không hoặc ho có liên quan đến nhiễm lạnh hoặc nhiễm

trùng hô hấp không ?

Có  không 

Xác nhận của nhà trường Điều tra viên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Phụ lục 2 BỆNH ÁN ĐIỀU TRA

I. Hành chính:

1. Họ và tên:………………………………………..……………......….……….Nam, nữ. Tuổi............................

2. Họ tên mẹ.....................................................................................................Nghề nghiệp........................................

3. Chiều cao..................................................................cân nặng....................................................................................

4. Địa chỉ …………………………………Xã ………………….……......………..Thành phố……………….……..

5. Điện thoại nhà riêng……....................................................................................................................................... ….

II. Tiền sử

A. Tiền sử bệnh HPQ

1.Tuổi mắc bệnh.......................................Tuổi được chẩn đoán .......................................................

2. Nơi chẩn đoán: Trạm, BS tư, BV huyện, BV tỉnh, BV trung ương

3. Dùng thuốc dự phòng loại gì chưa Có  Không 

Nếu có ghi cụ thể.........................................................................................................................................

Nơi kê thuốc dự phòng: Trạm, BS tư, BV huyện, BV tỉnh, BV trung ương

4. Trong 12 tháng qua học sinh có khó thở Có  Không 

Nếu có bao cơn (đợt)……….…., mỗi đợt kéo dài bao nhiêu ngày…………………

5. Cơn HPQ có ảnh hưởng đến hoạt động thể lực: (Miễn tập thể dục, miễn lao động

nặng) Có  Không 

6. Trong năm qua có phải nghỉ học vì HPQ Có  Không 

Nếu có: Số ngày...............................

7. Trong năm qua có phải cấp cứu vì HPQ Có  Không 

Nếu có: Số lần/năm…………………………tổng số ngày ………………....……………………

B. Các loại thuốc đã dùng Uống Tiêm Khí dung Hít

1. Corticoide    

2. Thuốc cắt cơn

- ß2 Adrenergic   

- Aminophylin  

- Kháng Cholinergic (Ipratropium, Combivent....) 

3. Kháng sinh Có  Không 

Nếu có ghi cụ thể..........................................................................................................................................

4. Thuốc khác Có  Không 

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Nếu có ghi cụ thể..........................................................................................................................................

C. Kiểm soát HPQ

- Có biết bệnh HPQ được kiểm soát điều trị ngoại trú tại nhà không

Có  Không 

Nếu có biết qua đâu:

Thông tin đại chúng: đài, báo 

Bác sỹ 

Bạn bè, bệnh nhân khác 

- Có được BS hưỡng dẫn dùng thuốc HPQ tại nhà không: Có  Không 

Nếu có loại nào,………………………… HPQ bậc mấy, ……ở đâu cho phòng: BV, BS tư,

trạm y tế, tự mua thuốc (gạch chân cơ sở y tế)

- Có được BS hướng dẫn ghi nhật kí HPQ không Có  Không 

- Có biết đo lưu lượng đỉnh không Có  Không 

- Có biết tên thuốc phòng HPQ không Có  Không 

- Khi bị bệnh đến cơ sở y tế nào: BS tư, trạm y tế, tự mua thuốc, BV (gạch chân cơ

sở y tế)

- Khi lên cơn HPQ tự điều trị thuốc gì: Rãn phế quản, KS, corticoit, thuốc phòng (gạch

chân thuốc)

- Có biết thuốc cắt cơn HPQ không: Có  Không 

III. Chẩn đoán HPQ (bậc)

Xác nhận của nhà trường Điều tra viên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN Http://www.lrc-tnu.edu.vn

Phụ lục 3

PHIẾU ĐIỀU TRA

I. Hành chính:

1. Họ và tên:……………………………………………………………………………………lớp..…………………

2. Tuổi…………………………………………………………………………………………………………………

3. Giới Nam  Nữ 

4. Địa chỉ ………………….…Xã ………………….……….Huyện………………………..Thành phố……

5. Điện thoại nhà riêng…………………………………………………………………………………

II. Tiền sử:

1. Tiền sử gia đình:

+ Cha, mẹ, ông, bà, anh, chị, em, chú, bác có ai mắc bệnh HPQ không?

Có  (gạch chân người bị HPQ) Không 

+ Trong gia đình có ai bị dị ứng không? Có  Không 

2. Tiền sử cá nhân:

+ Bản thân có bị dị ứng không……….. Dị ứng với gì?......................................................

+ Có bị viêm mũi dị ứng không?..................................................................................................

+ Cơn HPQ đầu tiên năm mấy tuổi....................................................................................................

+ Yếu tố dị nguyên: Khi tiếp xúc với các yếu tố sau đây có bị HPQ không?

2.1 Bụi nhà: Có  Không 

2.2 Lông chó, lông mèo, lông thú... Có  Không 

2.3 Nấm mốc(ngửi mùi mốc lên cơn khó thở) Có  Không 

2.4 Phấn hoa, cây cỏ... Có  Không 

2.5 Khói thuốc lá, khói bếp than, khói xe máy, ôtô....

Có  Không 

2.6 Các chất tẩy rửa nặng mùi trong nhà: Có  Không 

(chất nặng mùi là chất có đậm độ mùi cao như: thuốc tẩy, chất tẩy rửa nhà, thuốc trừ

sâu...)

2.7 Các mùi nồng hắc như: Dầu thơm, mùi sơn, hoa…

Có  Không 