Nghiên cứu thực trạng chăn nuôi và chế biến các sản phẩm từ cá sấu, đà điểu và đề xuất mô hình khai thác tối ưu nguồn cá sấu và đà điểu trong nước

Bé c«ng th−¬ng

ViÖn nghiªn cøu da giÇy

B¸o c¸o tæng kÕt

®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc

Nghiªn cøu thùc tr¹ng ch¨n nu«i vµ

chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ

®Ò xuÊt m« h×nh khai th¸c tèi −u nguån

c¸ sÊu vµ ®µ ®iÓu trong n−íc

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: Ks. NguyÔn H÷u Cung

7190

17/3/2009

Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2008

§Ò tµi ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së Hîp ®ång nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng

nghÖ m· sè 176.08/RD/H§-KHCN ngµy 25 th¸ng 02 n¨m 2008.

1

Tãm t¾t néi dung ®Ò tµi

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y phong trµo nu«i c¸ sÊu ph¸t triÓn kh¸ m¹nh

t¹i nhiÒu tØnh thµnh trong c¶ n−íc, ®Æc biÖt lµ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, khu

vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long. T×nh tr¹ng nu«i c¸ sÊu tù ph¸t, kh«ng ®¨ng

ký, kh«ng râ nguån gèc xuÊt xø kh«ng chØ khiÕn cho viÖc tiªu thô c¸ sÊu gÆp

nhiÒu khã kh¨n lµm cho ng−êi nu«i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ mµ nu«i tù

ph¸t, chuång tr¹i kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn ®· vµ ®ang tiÒm Èn nh÷ng nguy

c¬ g©y mÊt an toµn, ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng sinh th¸i..

§èi víi ch¨n nu«i ®µ ®iÓu mÆc dï ®· b−íc ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn

nh− lµ mét nghÒ ch¨n nu«i míi, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh−ng ch¨n nu«i ®µ

®iÓu hiÖn nay ®ang gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. HiÖn nay gi¸ con gièng qu¸ cao

do sè l−îng con gièng cßn qu¸ Ýt, nguån nhËp khÈu con gièng còng h¹n chÕ,

kh«ng ®ñ cung øng cho thÞ tr−êng. MÆt kh¸c ch¨n nu«i ®µ ®iÓu cÇn ®Çu t−

chuång tr¹i, diÖn tÝch ®ång cá ch¨n nu«i lín v× ch¨n nu«i ®µ ®iÓu lµ ch¨n

nu«i hµng ho¸, chø kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc. §ã lµ lý do v× sao

chØ cã c¸c trang tr¹i, doanh nghiÖp cã ®ñ tiÒm lùc míi cã thÓ ®Çu t− ch¨n

nu«i kinh doanh. Ng−êi ch¨n nu«i nhá, ch¨n nu«i n«ng hé khã tiÕp cËn, ¸p

dông h×nh thøc nµy nªn viÖc ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt sÏ cßn gÆp nhiÒu

khã kh¨n trong thêi gian tíi. MÆt kh¸c hiÖn nay c¸c s¶n phÈm ®µ ®iÓu chñ

yÕu ®−îc tiªu thô d−íi d¹ng s¶n phÈm th« vµ s¬ chÕ, nhÊt lµ ®èi víi s¶n

phÈm da ®µ ®iÓu nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ ch−a cao. §ång thêi do gi¸ thµnh s¶n

phÈm thÞt vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c cßn qu¸ cao so víi thu nhËp cña ng−êi tiªu

dïng nªn c¸c s¶n phÈm ®µ ®iÓu ch−a thµnh phæ biÕn vµ ch−a thùc sù trë

thµnh quan t©m cña ng−êi ch¨n nu«i vµ ng−êi tiªu dïng.

2

Thùc tÕ tr×nh bµy ë trªn ®ßi hái ph¶i cã nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng cña

viÖc g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô c¸ sÊu ®µ ®iÓu ®Ó tõ ®ã cã thÓ ®Ò ra ®Þnh

h−íng cho viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña viÖc nu«i vµ khai th¸c c¸ sÊu.

Thùc hiÖn nhiÖm vô nghiªn cøu khoa häc ®−îc Bé giao, trong thêi

gian mét n¨m qua nhãm chñ nhiÖm ®Ò tµi ®· tiÕn hµnh thu thËp c¸c th«ng tin

trong vµ ngoµi n−íc ®ång thêi tiÕn hµnh ®iÒu tra, kh¶o s¸t thùc tr¹ng ch¨n

nu«i c¸ sÊu, ®µ ®iÓu trong ph¹m vi c¶ n−íc. Trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ nghiªn

cøu t×m hiÓu thùc tr¹ng vµ tham kh¶o nhiÒu m« h×nh ch¨n nu«i ë c¸c n−íc,

nhãm chñ nhiÖm ®Ò tµi ®· ®Ò xuÊt m« h×nh ch¨n nu«i, khai th¸c c¸ sÊu, ®µ

®iÓu mét c¸ch tèi −u phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n−íc ta hiÖn nay. Hy

väng nh÷ng ®Ò xuÊt cña ®Ò tµi sÏ ®−îc ¸p dông vµo thùc tÕ, gãp phÇn n¨ng

cao hiÖu qu¶ cña viÖc ch¨n nu«i vµ n©ng cao gÝa trÞ c¸c s¶n phÈm tõ c¸ sÊu

vµ ®µ ®iÓu.

3

PhÇn I. Tæng quan

I. C¬ së ph¸p lý vµ xuÊt xø cña ®Ò tµi

1.1 C¬ së ph¸p lý

C¬ së ph¸p lý cña ®Ò tµi lµ Hîp ®ång nghiªn cøu khoa häc sè176 /H§-

KHCN gi÷a Bé C«ng Th−¬ng vµ ViÖn Nghiªn cøu Da - GiÇy ký ngµy 17

th¸ng 12 n¨m 2007.

1.2 XuÊt xø cña ®Ò tµi

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y phong trµo nu«i c¸ sÊu ph¸t triÓn kh¸ m¹nh

ë nhiÒu tØnh thµnh trong c¶ n−íc ®Æc biÖt lµ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh, khu

vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long. T×nh tr¹ng nu«i c¸ sÊu tù ph¸t, kh«ng ®¨ng

ký, kh«ng râ nguån gèc xuÊt xø kh«ng chØ khiÕn cho viÖc tiªu thô c¸ sÊu gÆp

nhiÒu khã kh¨n lµm cho ng−êi nu«i chÞu nhiÒu thiÖt h¹i vÒ kinh tÕ mµ nu«i tù

ph¸t, chuång tr¹i kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn ®· vµ ®ang tiÒm Èn nh÷ng nguy

c¬ g©y mÊt an toµn, ¶nh h−ëng tíi m«i tr−êng sinh th¸i. Thùc tÕ ®ã ®ßi hái

ph¶i cã nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng cña viÖc g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô ®Ó tõ

®ã cã thÓ ®Ò ra ®Þnh h−íng cho viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña viÖc nu«i vµ

khai th¸c c¸ sÊu.

Tuy kh«ng ph¸t triÓn ®¹i trµ nh− c¸ sÊu, song ®µ ®iÓu còng ®· ph¸t

triÓn rÊt nhanh. Tõ mét sè con ®−îc nu«i thÝ nghiÖm ban ®Çu ë c«ng ty gia

cÇm Thuþ Ph−¬ng, ®Õn nay ®µ ®iÓu ®· ®−îc nu«i ë nhiÒu ®Þa ph−¬ng, ®Æc

biÖt lµ ë c¸c trang tr¹i lín ë mét sè tØnh phÝa Nam. Ch¨n nu«i ®µ ®iÓu

Tuy ®· b−íc ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh− lµ mét nghÒ ch¨n nu«i

míi, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nh−ng ch¨n nu«i ®µ ®iÓu hiÖn nay ®· gÆp mét sã

khã kh¨n tån t¹i lín sau:

§Çu t− vèn lín

Ch¨n nu«i ®µ ®iÓu cÇn vèn ®Çu t− lín vµ v× vËy viÖc ph¸t triÓn ch¨n

nu«i ®µ ®iÓu gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. HiÖn nay gi¸ con gièng qu¸ cao do sè

4

l−îng con gièng cßn qu¸ Ýt, nguån nhËp khÈu con gièng còng h¹n chÕ, kh«ng

®ñ cung øng cho thÞ tr−êng. MÆt kh¸c ch¨n nu«i ®µ ®iÓu cÇn ®Çu t− chuång

tr¹i, diÖn tÝch ®ång cá ch¨n nu«i lín v× ch¨n nu«i ®µ ®iÓu lµ ch¨n nu«i hµng

ho¸, chø kh«ng ph¶i lµ s¶n xuÊt tù cÊp, tù tóc. §ã lµ lý do v× sao chØ cã c¸c

trang tr¹i, doanh nghiÖp cã ®ñ tiÒm lùc míi cã thÓ ®Çu t− ch¨n nu«i kinh

doanh. Ng−êi ch¨n nu«i nhá, ch¨n nu«i n«ng hé khã tiÕp cËn, ¸p dông h×nh

thøc nµy nªn viÖc ph¸t triÓn, më réng s¶n xuÊt sÏ cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n

trong thêi gian tíi.

C«ng nghiÖp chÕ biÕn, thÞ tr−êng ch−a ph¸t triÓn

HiÖn c¸c s¶n phÈm ®µ ®iÓu chñ yÕu ®−îc tiªu thô d−íi d¹ng s¶n phÈm

th« vµ s¬ chÕ, nhÊt lµ ®èi víi s¶n phÈm da ®µ ®iÓu nªn hiÖu qu¶ kinh tÕ ch−a

cao. §ång thêi do gi¸ thµnh s¶n phÈm thÞt vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c cßn qu¸ cao

so víi thu nhËp cña ng−êi tiªu dïng nªn c¸c s¶n phÈm ®µ ®iÓu ch−a thµnh

phæ biÕn vµ ch−a thùc sù trë thµnh quan t©m cña ng−êi ch¨n nu«i vµ ng−êi

tiªu dïng.

1.3 Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi

- Kh¶o s¸t thùc tr¹ng g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ ®iÓu

- §Þnh h−íng ph¸t triÓn g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ

®iÓu.

1.4 §èi t−îng, ph¹m vi vµ néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi

1.4.1 §èi t−îng nghiªn cøu

C¸ sÊu, ®µ ®iÓu; viÖc nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô c¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ c¸c s¶n

phÈm tõ chóng.

1.4.2 Ph¹m vi nghiªn cøu

C¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ viÖc g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô c¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ

c¸c s¶n phÈm tõ chóng ë ViÖt Nam.

5

1.4.3 Néi dung nghiªn cøu

a. Kh¶o s¸t t×nh h×nh g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ ®iÓu

mét sè khu vùc trong n−íc

- VÊn ®Ò m«i tr−êng, ®iÒu kiÖn tù nhiªn x· héi, vÊn ®Ò con gièng, ch¨n nu«i,

giÕt mæ, an toµn, m«i tr−êng, thuéc da vµ chÕ biÕn ®å da tõ c¸ sÊu, ®µ ®iÓu.

- Nghiªn cøu chÊt l−îng con gièng

- §Æc ®iÓm cña con c¸ sÊu, ®µ ®iÓu; m«i tr−êng thøc ¨n, dÞch bÖnh;

- §iÒu kiÖn ch¨n nu«i, tæ chøc s¶n xuÊt. Nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt m« h×nh

chuång tr¹i hîp lý.

- T×nh h×nh giÕt mæ lÊy thÞt, da, thuéc da vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ da c¸ sÊu,

®µ ®iÓu.

- T×nh h×nh c¸c lÜnh vùc kh¸c liªn quan ®Õn c¸ sÊu, ®µ ®iÓu (ph¸t triÓn du

lÞch, …)

b. T×m hiÓu th«ng tin vÒ t×nh h×nh g©y nu«i, chÕ biÕn, tiªu thô s¶n phÈm c¸

sÊu, ®µ ®iÓu ë mét sè n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.

- §iÒu kiÖn qu¶n lý ®éng vËt hoang d·, quý hiÕm

- Nhu cÇu sö dông (lÊy thÞt, thuéc da, lµm c¸c mÆt hµng tõ da c¸ sÊu, ph¸t

triÓn du lÞch…) hiÖn nay vµ nh÷ng n¨m tíi.

c. §Þnh h−íng ph¸t triÓn viÖc g©y nu«i, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu

®µ ®iÓu.

C¨n cø nh÷ng sè liÖu, t×nh h×nh nghiªn cøu, kh¶o s¸t, ®¸nh gi¸, nhËn

®Þnh ®−a ra ®Þnh h−íng vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn, c¸c gi¶i ph¸p thùc hiÖn,

kÕt luËn vµ ®Ò xu©t kiÕn nghÞ...

1.5 Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc

1.5.1 T×nh h×nh nghiªn cøu ë trong n−íc

- ViÖc nghiªn cøu vÒ con c¸ sÊu, ®µ ®iÓu ®· ®−îc tiÕn hµnh tr−íc ®©y nhiÒu

n¨m, tuy nhiªn c¸ sÊu, ®µ ®iÓu chØ ®−îc nu«i t¹i c¸c c¬ së nghiªn cøu, vµ t¹i

mét sè v−ên thó phôc vô cho nhu cÇu gi¶i trÝ cña kh¸ch tham quan.

6

- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, mét sè doanh nghiÖp ë phÝa Nam ®· tiÕn hµnh

g©y nu«i, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ ®· thu ®−îc nhiÒu

kiÕn thøc còng nh− lîi Ých tõ viÖc nu«i c¸ sÊu, ®µ ®iÓu.

- Ngoµi c¸c c¬ së nãi trªn mét sè c¬ së t− nh©n ë c¶ hai miÒn còng ®· tiÕn

hµnh g©y nu«i, chÕ biÕn vµ tiªu thô s¶n phÈm c¸ sÊu, ®µ ®iÓu

- ViÖn Nghiªn cøu Da-GiÇy ®· hîp t¸c víi Trung t©m nghiªn cøu g©y nu«i

vµ ph¸t triÓn c¸ sÊu H¶i Phßng còng nh− mét sè c¬ së phÝa B¾c trong viÖc

thuéc vµ chÕ biÕn s¶n phÈm tõ da c¸ sÊu. ViÖn còng ®· vµ ®ang hîp t¸c víi

c«ng ty Thuþ Ph−¬ng trong nghiªn cøu thuéc da ®µ ®iÓu ®Ó tõng b−íc n©ng

cao gi¸ trÞ cña lo¹i da ®Æc biÖt nµy.

1.5.2 T×nh h×nh nghiªn cøu ë ngoµi n−íc

ë n−íc ngoµi c¸ sÊu, ®µ ®iÓu ®· ®−îc nghiªn cøu rÊt kü l−ìng, ®Æc

biÖt ë c¸c n−íc cã ®iÒu kiÖn nu«i vµ ph¸t triÓn ®µn c¸ sÊu, ®µ ®iÓu nh− ë óc,

Mü, Th¸i Lan, v.v. Ngoµi ra nhiÒu n−íc kh¸c còng ®· cã rÊt nhiÒu kinh

nghiÖm vµ kiÕn thøc trong thuéc da c¸ sÊu, ®µ ®iÓu vµ chÕ biÕn ra nhiÒu s¶n

phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ rÊt cao tõ da cña c¸c lo¹i ®éng vËt hoang d· nµy.