Nghiên cứu thực trạng các bệnh tật của nhân dân nội thành Hà Nội có liên quan tới ô nhiễm không khí, các tổn thất về kinh tế-xã hội do các bệnh này gây nên và đề xuất các giải pháp khả thi nhằm phòng ngừa, hạn chế tình trạng này.

ubnd thµnh phè Hµ Néi

së y tÕ

B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi

nghiªn cøu khoa häc vµ c«ng nghÖ

cÊp thµnh phè

Tªn ®Ò tµi:

“Nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c bÖnh tËt cña nh©n d©n

néi thµnh Hµ néi cã liªn quan tíi « nhiÔm kh«ng khÝ,

c¸c tæn thÊt vÒ kinh tÕ – x∙ héi do c¸c bÖnh nµy g©y

nªn vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi nh»m phßng

ngõa, h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy”

6834

05/5/2008

Hµ Néi - 2008

C¸c ch÷ viÕt t¾t vµ ký hiÖu trong ®Ò tµi

ATS : Héi Lång ngùc Hoa Kú (American Thoracic Society)

BHYT : B¶o hiÓm y tÕ

BN : BÖnh nh©n

BT : B×nh th−êng

CCK : ChØ sè ChÊt l−îng Kh«ng khÝ

CTYT : Ch−¬ng tr×nh y tÕ

COPD : BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh (Chronic Obstructive Pulmonary

Disease)

FEV1 : ThÓ tÝch thë ra g¾ng søc trong gi©y ®Çu tiªn (Forced Expiratory

Volumecin one second)

FVC : Dung tÝch sèng thë m¹nh (Forced Vital Capacity)

HC : H¹n chÕ

HH : Hçn hîp

HPQ : Hen phÕ qu¶n

KCN : Khu c«ng nghiÖp

KHCN : Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Hµ néi

RLTK : Rèi lo¹n th«ng khÝ

SBS : Héi chøng nhµ kÝn (Sick Building Syndrom)

TCCP : Tiªu chuÈn cho phÐp

TCVN : Tiªu chuÈn ViÖt Nam

TE : TrÎ em

TN : T¾c nghÏn

TV : Tö vong

UBND : Uû ban Nh©n d©n

VC : Dung tÝch sèng thë chËm (Slow Vital Capacity)

VPQ : Viªm phÕ qu¶n

VSDTTW : ViÖn VÖ sinh dÞch tÔ Trung −¬ng

VSV : Vi sinh vËt

VTPQ : Viªm tiÓu phÕ qu¶n

Môc lôc

Trg

Th«ng tin chung

Môc tiªu ®Ò tµi

C¸c néi dung chÝnh

Môc lôc

1. §Æt vÊn ®Ò 1

2. Tæng quan tµi liÖu 7

2.1 LÞch sö nghiªn cøu « nhiÔm m«i tr−êng 7

2.2 Nh÷ng nghiªn cøu « nhiÔm m«i tr−êng ë n−íc ngoµi 11

2.3 Nh÷ng nghiªn cøu « nhiÔm m«i tr−êng trong n−íc 36

3. §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 41

3.1 §Þa ®iÓm nghiªn cøu 41

3.1.1 Nghiªn cøu « nhiÔm kh«ng khÝ chän 5 khu vùc ®¹i diÖn cho

néi thµnh Hµ Néi

41

3.1.2 Nghiªn cøu t×nh h×nh søc khoÎ ng−êi d©n 41

3.2 §èi t−îng nghiªn cøu 42

3.2.1 Nghiªn cøu « nhiÔm m«i tr−êng 42

3.2.2 Nghiªn cøu t×nh h×nh søc khoÎ ng−êi d©n 42

3.3 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 43

3.3.1 Nghiªn cøu « nhiÔm m«i tr−êng 43

3.3.2 Nghiªn cøu t×nh h×nh søc khoÎ ng−êi d©n 45

3.3.3 L−îng gi¸ nh÷ng tæn thÊt vÒ kinh tÕ – x· héi do c¸c bÖnh

liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ g©y ra

46

3.3.4 §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi nh»m gi¶m thiÓu « nhiÔm

kh«ng khÝ, gi¶m bÖnh tËt liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ

46

3.4 Ph−¬ng ph¸p lÊy mÉu kh«ng khÝ 46

3.5 Xö lý sè liÖu 47

4. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi 48

4.1 DiÔn biÕn m«i tr−êng Hµ Néi trong nh÷ng n¨m qua 48

4.2 KÕt qu¶ nghiªn cøu « nhiÔm kh«ng khÝ 66

4.2.1 Vi khÝ hËu 66

4.2.2 Bôi vµ thµnh phÇn ho¸ häc cña bôi 75

4.2.3 C¸c h¬i khÝ 90

4.2.4 Vi sinh vËt, nÊm mèc 108

4.3 KÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ 114

4.4 KÕt qu¶ nghiªn cøu tæn thÊt kinh tÕ do c¸c bÖnh liªn quan

®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ g©y ra

154

5 Bµn luËn 188

5.1 T×nh h×nh « nhiÔm kh«ng khÝ 189

5.2 T×nh h×nh bÖnh tËt liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ 213

5.3 Tæn thÊt kinh tÕ – x· héi do c¸c bÖnh liªn quan ®Õn «

nhiÔm kh«ng khÝ g©y nªn

219

6 §Ò xuÊt gi¶i ph¸p 223

6.1 Gi¶i ph¸p vÒ y tÕ nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng xÊu cña «

nhiÔm kh«ng khÝ tíi søc khoÎ vµ gi¶m thiÓu g¸nh nÆng

bÖnh tËt vµ chi phÝ cña c¸ nh©n, gia ®×nh vµ x· héi do hËu

qu¶ cña « nhiÔm kh«ng khÝ ®èi víi søc khoÎ cña céng ®ång

c− d©n Thµnh phè (7 gi¶i ph¸p con)

223

6.2 Gi¶i ph¸p c¬ b¶n, l©u dµi h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ liªn

quan ®Õn c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña

Thµnh phè Hµ Néi (3 gi¶i ph¸p con)

234

6.3 Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng th«ng tin – gi¸o dôc – truyÒn th«ng

(T – G – T) nh»m n©ng cao nhËn thøc cho céng ®ång vÒ

chÊt l−îng kh«ng khÝ ë Hµ Néi (4 gi¶i ph¸p con)

249

7. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 250

A. KÕt luËn 250

7.1 Thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng 250

7.2 C¬ cÊu mét sè bÖnh liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ vµ

tæn thÊt kinh tÕ

251

7.3 C¸c gi¶i ph¸p 253

B. KiÕn nghÞ 255

Tµi liÖu tham kh¶o

Phô lôc

Th«ng tin chung

Tªn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c bÖnh tËt cña nh©n d©n néi thµnh Hµ

néi cã liªn quan tíi « nhiÔm kh«ng khÝ, c¸c tæn thÊt vÒ kinh tÕ – x∙ héi do c¸c

bÖnh nµy g©y nªn vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kh¶ thi nh»m phßng ngõa, h¹n

chÕ t×nh tr¹ng nµy”

M· sè cña ®Ò tµi: TC-MT/08-04-2

Thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi: 18 th¸ng (tõ th¸ng 7/2004 ®Õn th¸ng 12/2005)

§¬n vÞ thùc hiÖn ®Ò tµi: Së Y tÕ Hµ Néi

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: TS. Ph¹m Lª TuÊn – Phã gi¸m ®èc Së Y tÕ Hµ Néi

C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi: Së Khoa häc vµ C«ng nghÖ Hµ Néi

Céng sù:

1. PGS.TS Lª Anh TuÊn – Gi¸m ®èc Së Y tÕ Hµ Néi

2. PGS.TS §oµn Huy HËu – CN Bé m«n DTH – Häc viÖn Qu©n y

3. PGS.TS Hoa H÷u L©n – Tr−ëng phßng KÕ ho¹ch qu¶n lý khoa häc –

ViÖn nghiªn cøu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi Hµ Néi

4. PGS.TS Lª Kh¾c §øc – Chñ nhiÖm Bé m«n VÖ sinh –Häc viÖn Qu©n y

5. TS. Hoµng V¨n L−¬ng – Tr−ëng phßng KHCN – Häc viÖn Qu©n y

6. PGS.TS Hoµng Xu©n C¬ - Phã tr−ëng phßng KHCN – Tr−êng §¹i häc

Khoa häc Tù nhiªn

7. TS. Chu V¨n Th¨ng – CN Bé m«n søc khoÎ m«i tr−êng – Tr−êng §¹i

häc Y khoa Hµ Néi

8. BS. §ç Lª HuÊn – Gi¸m ®èc Trung t©m y tÕ dù phßng Hµ Néi

9. PGS.TS Ng« QuÝ Ch©u – Tr−ëng khoa h« hÊp – BÖnh viÖn B¹ch mai

10. PGS.TS Lª V¨n N·i – Tr−ëng phßng m«i tr−êng khÝ – Tr−êng §¹i

häc X©y dùng Hµ néi

11. BS. TrÇn V¨n Chung – Phã tr−ëng phßng KÕ ho¹ch Tµi chÝnh – Së Y

tÕ Hµ néi

12. BS. NguyÔn Ph−¬ng HiÒn – Vô §¹i häc vµ Sau ®¹i häc – Bé Gi¸o dôc

vµ §µo t¹o

13. BS. Bïi C«ng §øc – Khoa YTL§ –Trung t©m y tÕ dù phßng Hµ Néi

14. BS. Hoµng Minh HiÒn – Phßng TCCB – Së Y tÕ Hµ Néi

15. BS. NguyÔn M¹nh Hïng – Phã tr−ëng khoa ATVSTP – Trung t©m y

tÕ dù phßng Hµ néi

16. CN Hµ Thuý V©n – Phßng KÕ to¸n – Së Y tÕ Hµ Néi

17. §Æng Ngäc Lan - Bé m«n søc khoÎ m«i tr−êng – Tr−êng §¹i häc Y

khoa Hµ Néi

18. Vµ c¸c céng sù kh¸c cña Häc viÖn qu©n y, Tr−êng §¹i häc Y khoa

Hµ néi, Trung t©m y tÕ dù phßng Hµ néi

Môc tiªu cña ®Ò tµi

1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè yÕu tè « nhiÔm kh«ng khÝ cã nguy c¬ cao ®èi

víi søc khoÎ con ng−êi t¹i c¸c côm d©n c− néi thµnh Hµ Néi

2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè bÖnh cã liªn quan tíi « nhiÔm kh«ng khÝ cña

ng−êi d©n néi thµnh Hµ Néi

3. L−îng gi¸ nh÷ng tæn thÊt vÒ kinh tÕ, x· héi do c¸c bÖnh ®ã g©y nªn trªn

®Þa bµn nghiªn cøu.

4. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ng¨n ngõa, h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ gi¶m

thiÓu c¸c t¸c h¹i cña « nhiÔm kh«ng khÝ ®èi víi søc khoÎ ng−êi d©n.

C¸c néi dung chÝnh

1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè yÕu tè « nhiÔm kh«ng khÝ cã nguy c¬ cao ®èi

víi søc khoÎ con ng−êi t¹i c¸c côm d©n c− néi thµnh Hµ néi

1.1. Mét sè kh¸i niÖm vÒ m«i tr−êng kh«ng khÝ vµ c¸c yÕu tè g©y « nhiÔm m«i

tr−êng kh«ng khÝ

1.1.1. M«i tr−êng kh«ng khÝ vµ vai trß cña kh«ng khÝ ®èi víi mäi sinh vËt vµ

cuéc sèng con ng−êi

1.1.2. Sù « nhiÔm kh«ng khÝ, c¸c yÕu tè g©y « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ

1.1.3. C¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ « nhiÔm kh«ng khÝ; c¸c tiªu chuÈn quèc gia vµ quèc

tÕ

1.2. Thùc tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ hiÖn nay

1.2.1. ¤ nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ – vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu.

1.2.2. Thùc tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ hiÖn nay trªn thÕ giíi vµ c¸c gi¶i ph¸p

1.2.3. Thùc tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ hiÖn nay ë ViÖt Nam nãi chung vµ t¹i thñ

®« Hµ Néi nãi riªng.

1.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè yÕu tè « nhiÔm kh«ng khÝ cã

nguy c¬ cao ®èi víi søc khoÎ cña ®Ò tµi.

2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè bÖnh cã liªn quan tíi « nhiÔm kh«ng khÝ

cña ng−êi d©n néi thµnh Hµ Néi

2.1. C¸c bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ vµ hËu qu¶ cña chóng

- Hen phÕ qu¶n, viªm mòi dÞ øng vµ mét sè bÖnh dÞ øng

- BÖnh phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh

- BÖnh viªm phÕ qu¶n m·n tÝnh

- BÖnh m¾t

- BÖnh ngoµi da

- C¸c bÖnh tai mòi häng

- Héi chøng SBS

2.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng mét sè bÖnh cã liªn quan tíi «

nhiÔm kh«ng khÝ cña ng−êi d©n néi thµnh Hµ Néi.

2.2.1. C¬ cÊu vµ tû lÖ c¸c bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ cña ng−êi

d©n Hµ Néi vµ häc sinh c¸c tr−êng trªn ®Þa bµn nghiªn cøu

2.2.2. C¸c yÕu tè nguy c¬ cña nh÷ng bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ

t¹i Hµ Néi

3. L−îng gi¸ nh÷ng tæn thÊt vÒ kinh tÕ, x· héi do c¸c bÖnh ®ã g©y nªn trªn

®Þa bµn nghiªn cøu

3.1. Tæng quan vÒ sè liÖu tæn thÊt kinh tÕ ë mét sè n−íc trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt

Nam

3.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ tæn thÊt kinh tÕ do c¸c bÖnh ®ã g©y nªn cña ®Ò tµi

3.2.1. T×nh h×nh sö dông dÞch vô kh¸m ch÷a bÖnh, m« h×nh bÖnh tËt/tö vong, chi

phÝ cña ng−êi d©n cho viÖc kh¸m ch÷a bÖnh.

3.2.2. T¸c ®éng vÒ kinh tÕ, x· héi cña c¸c bÖnh do « nhiÔm kh«ng khÝ g©y nªn :

- T¸c ®éng ®èi víi céng ®ång chung vÒ t×nh h×nh n»m viÖn, nghØ viÖc,

nghØ èm, c¸c suy gi¶m vÒ kinh tÕ-søc khoÎ-t©m lý

- T¸c ®éng ®èi víi doanh nghiÖp

3.2.3. Nh÷ng ¶nh h−ëng ®èi víi tr−êng häc

4. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ng¨n ngõa, h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ gi¶m

thiÓu c¸c t¸c h¹i cña « nhiÔm kh«ng khÝ tíi søc khoÎ.

4.1. Gi¶i ph¸p vÒ y tÕ nh»m gi¶m thiÓu t¸c ®éng xÊu cña « nhiÔm kh«ng khÝ tíi

søc khoÎ vµ gi¶m thiÓu g¸nh nÆng bÖnh tËt vµ chi phÝ cña c¸ nh©n, gia ®×nh vµ

x· héi do hËu qu¶ cña « nhiÔm kh«ng khi ®èi víi søc khoÎ cña céng ®ång c−

d©n thµnh phè, gåm 7 gi¶i ph¸p con cô thÓ:

4.1.1 Gi¶i ph¸p vÒ t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p dù phßng nh»m gi¶m thiÓu c¸c t¸c

®éng xÊu cña « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ ®èi víi søc khoÎ céng ®ång.

4.1.2 Gi¶i ph¸p vÒ t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p ph¸t hiÖn sím, ®iÒu trÞ kÞp thêi cã

hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c bÖnh cã liªn quan ®Õn « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ cho

c− d©n thµnh phè.

4.1.3 Gi¶i ph¸p vÒ ®Çu t− trang bÞ cho Ngµnh Y tÕ ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng «

nhiÔm vµ phßng ngõa bÖnh tËt do « nhiÔm kh«ng khÝ g©y ra.

4.1.4 Gi¶i ph¸p vÒ nh©n lùc, tæ chøc y tÕ vµ kinh tÕ y tÕ.

4.1.5 Gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt, th«ng tin y tÕ vµ qu¶n lý ®iÒu hµnh.

4.1.6 Gi¶i ph¸p vÒ x· héi ho¸ c«ng t¸c y tÕ phßng ch«ng « nhiÔm kh«ng khÝ.

4.1.7 X©y dùng c¸c quü dù phßng y tÕ cho ng−êi m¾c bÖnh « nhiÔm kh«ng khÝ

4.2. Gi¶i ph¸p c¬ b¶n l©u dµi h¹n chÕ « nhiÔm kh«ng khÝ liªn quan ®Õn c¸c

chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi cña Thµnh phè Hµ Néi, gåm 3 gi¶i ph¸p

con cô thÓ :

4.2.1 Gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c c¬ së c«ng nghiÖp;

4.2.3 Gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng do c¸c ph−¬ng tiÖn giao th«ng

®« thÞ.

4.2.3 Gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng khu d©n c−, khu th−¬ng m¹i

dÞch vô.

4.3 Gi¶i ph¸p t¨ng c−êng th«ng tin – gi¸o dôc – truyÒn th«ng (T- G –T) nh»m

n©ng cao nhËn thøc cho céng ®ång vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ ë Hµ Néi, gåm 4

gi¶i ph¸p con cô thÓ:

4.3.1 Néi dung th«ng tin – gi¸o dôc – truyÒn th«ng;

4.3.2 C¸c ph−¬ng tiÖn (c¸c kªnh) T - G - T cÇn thiÕt;

4.3.3 Ph−¬ng thøc sö dông c¸c ph−¬ng tiÖn T- G – T

4.3.4 B¶ng Panel ®iÖn tö th«ng tin c«ng céng vÒ chÊt l−îng kh«ng khÝ

5. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ

1

PhÇn 1

§Æt vÊn ®Ò

Tõ thêi xa x−a, m«i tr−êng thiªn nhiªn vèn trong s¹ch, tù ®iÒu chØnh vµ

kh«ng bÞ « nhiÔm, rÊt thuËn lîi, tiÖn nghi cho con ng−êi vµ mäi sinh vËt. B»ng

c¸c ho¹t ®éng cña m×nh con ng−êi ®· kh«ng b¶o vÖ, ®· tù huû ho¹t ®i m«i

tr−êng sèng cña chÝnh m×nh. Con ng−êi g©y « nhiÔm cho m«i tr−êng kh«ng khÝ

b»ng ba nguån c¬ b¶n: do ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, do giao th«ng vËn t¶i vµ do

sinh ho¹t hµng ngµy, trong ®ã « nhiÔm do c«ng nghiÖp g©y t¸c ®éng trªn søc

khoÎ con ng−êi nÆng nÒ nhÊt [Eckholm E.P 1980] [46]. Nguån « nhiÔm c«ng

nghiÖp lµ do èng khãi cña c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp th¶i bôi, h¬i khÝ ®éc, do qu¸

tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt bÞ bèc h¬i dß rØ, do èng khãi cña c¸c lo¹i ®éng c¬. C¸c

chÊt ®éc h¹i kh«ng chØ g©y « nhiÔm cho khu vùc nhµ m¸y, giao th«ng, mµ cßn

lan to¶ ra khu vùc xung quanh tõ vµi tr¨m mÐt cho ®Õn vµi c©y sè, thËm chÝ xa

h¬n. C¸c nguån « nhiÔm nµy kh«ng chØ t¸c h¹i trùc tiÕp cho ng−êi lao ®éng mµ

t¸c ®éng lªn c¶ d©n c− khu vùc xung quanh.

Nghiªn cøu vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ t¸c ®éng cña nã lªn søc khoÎ ®· ®−îc

®Ò cËp tõ rÊt l©u, nh−ng ®−îc quan t©m nhiÒu nhÊt vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ thø

19 vµ ®Çu nh÷ng n¨m thÕ kØ 20 khi mµ nÒn c«ng nghiÖp ë c¸c n−íc ph¸t triÓn

m¹nh: 1863 ë Anh vµ 1864 ë Mü ®· ban hµnh nh÷ng ®¹o luËt vÒ gi÷ g×n kh«ng

khÝ n¬i s¶n xuÊt vµ khu vùc xung quanh [Leith W.1980] [46].

ThÕ kØ 20 ®· x¶y ra nh÷ng th¶m ho¹ ®iÓn h×nh cña « nhiÔm kh«ng khÝ do

khÝ th¶i cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t¹i thung lòng s«ng Manse cña BØ (n¨m 30), ë

Dorona cña Mü (n¨m 48), ë thñ ®« Lu©n §«n cña Anh (n¨m 1952) [36] vµ gÇn

®©y nhÊt lµ th¶m ho¹ ë Bhopal Ên §é (n¨m 1984) [36] lµm hµng ngµn ng−êi bÞ

nhiÔm ®éc vµ chÕt. VÊn ®Ò nµy ®· trë thµnh thêi sù cÊp b¸ch cña tõng quèc gia vµ

toµn cÇu mµ tËp trung lµ Héi nghÞ th−îng ®Ønh toµn cÇu vÒ “con ng−êi vµ m«i

2

tr−êng sèng”, th¸ng 6 n¨m 1972 t¹i Stockholm – Thôy §iÓn vµ “m«i tr−êng vµ

ph¸t triÓn bÒn v÷ng”, th¸ng 6 n¨m 1992 t¹i Rio De Gianero – Braxin víi sù tham

gia cña c¸c nguyªn thñ quèc gia vµ c¸c nhµ khoa häc toµn thÕ giíi. [36]

Theo Leithman (1994) [94] nghiªn cøu vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ t¸c ®éng

lªn søc khoÎ t¹i 7 thµnh phè lín ë tÊt c¶ c¸c ch©u lôc thÊy r»ng ®Òu cã vÊn ®Ò vÒ «

nhiÔm kh«ng khÝ vµ t¸c ®éng râ rÖt lªn søc khoÎ ng−êi lao ®éng vµ nh©n d©n khu

vùc xung quanh. WHO (1992) [143] s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña thÕ giíi ®· th¶i

vµo kh«ng khÝ 25 % khÝ NOx, 40 – 50 % khÝ SO2 vµ g©y « nhiÔm cho ng−êi lao

®éng vµ khu d©n c− tiÕp gi¸p, hµng n¨m g©y ra 146.000 ng−êi chÕt v× c¸c bÖnh do

« nhiÔm: Silicosis, bôi than phæi, ngé ®éc ch×, nhiÔm ®éc ®ång, bÖnh da nghÒ

nghiÖp. Theo UNEP (1989) [135] thÊy cã 11 thµnh phè (Hång K«ng, Th−îng

H¶i, Niu −íc, Lu©n §«n,...) cã nång ®é SO2 ë møc tíi h¹n (40-60 µg/m3

), 16

thµnh phè (Milan, X¬un, San Paol«, Pari, B¾c Kinh, MandrÝt, Manila...) cã nång

®é SO2 v−ît tiªu chuÈn cho phÐp. UNEP −íc tÝnh cã kho¶ng 990 triÖu ng−êi

(kho¶ng mét nöa d©n sè ®« thÞ) ph¶i sèng trong kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm bëi SO2.

Theo UNEP cã « nhiÔm trªn lµ do c«ng nghiÖp vµ giao th«ng ®· th¶i vµo khÝ

quyÓn 110 triÖu tÊn SO2, 59 triÖu tÊn bôi l¬ löng, 69 triÖu tÊn oxytnit¬ c¸c lo¹i

(NOx), 194 triÖu tÊn CO2, 53 triÖu tÊn c¸c bua hydro, c¸c khÝ th¶i ®éc h¹i nµy ¶nh

h−ëng trùc tiÕp ®Õn søc khoÎ con ng−êi. ë Trïng Kh¸nh Trung Quèc: SO2 ®¹t

0,52 mg/m3 ®· ph¸t hiÖn sù gia t¨ng c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp, tö vong do tim m¹ch,

chÕt cña trÎ em vµ chÕt sau 65 tuæi do t¨ng c¸c chÊt nhiÔm bÈn kh«ng khÝ. T¹i

Bombay Ên §é −íc tÝnh kho¶ng 1000 tÊn chÊt th¶i khÝ do c¸c nhµ m¸y vµ

350.000 xe g©y « nhiÔm kh«ng khÝ, khi kh¸m ngÉu nhiªm 1400 tr−êng hîp thÊy

cã 18 % ho th−êng xuyªn, 38 % ho m¹n tÝnh, 10 % cã vÊn ®Ò vÒ h« hÊp. [135]

Theo Eckholm (1980) ë Mü « nhiÔm kh«ng khÝ ®· g©y nªn 1% tö vong cho

d©n thµnh phè, theo Lester Lave vµ Eugene Seskin th× nÕu gi¶m « nhiÔm do bôi

vµ SO2 trong kh«ng khÝ thµnh phè xuèng 50 % th× sÏ gi¶m ®−îc 5 % tö vong cña

3

ng−êi d©n thµnh phè. Eckholm thÊy r»ng « nhiÔm kh«ng khÝ ë Mü hµng n¨m ®·

g©y thiÖt h¹i tõ 2,5 ®Õn 10 tØ ®« la do tæn h¹i trªn søc khoÎ, tµi s¶n ®éng thùc

vËt, c«ng tr×nh x©y dùng, nã ®· lµm mÊt ®i cuéc sèng cña 4000 ng−êi vµ mÊt ®i

4 triÖu ngµy c«ng lao ®éng mçi n¨m [46]. Theo nghiªn cøu cña Jaakkola J.J.K.

(1993) t¹i Hensiki (PhÇn Lan) trªn 2678 ng−êi thÊy r»ng c¸c triÖu chøng cña héi

chøng SBS (Sick building syndrom) bÞ t¸c ®éng râ rÖt cña kh«ng khÝ nhµ ë (c¸c

triÖu chøng vÒ niªm m¹c, m¾t: 6,1 – 10,5 % víi OR tõ 0,73 ®Õn 1,34; ®au ®Çu:

1,8 – 7,4 % víi OR tõ 0,54 ®Õn 1,13;...) [88]. Theo Hurd (2000) t¹i Mü bÖnh

phæi t¾c nghÏn m¹n tÝnh (COPD) m¾c tõ 4 – 5 % d©n sè, trong sè 32 n−íc c«ng

nghiÖp Mü xÕp hµng thø 14 vÒ tö vong do bÖnh nµy vµ c¸c bÖnh t−¬ng tù ë nam

giíi vµ hµng thø 8 ë n÷ giíi. [15]

Chi phÝ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho bÖnh lµ 23,9 tØ ®« la. ë Anh, møc ®é l−u

hµnh cña COPD lµ 4 % ë nam vµ 2 % ë n÷ (løa tuæi trªn 45), tÝnh chung lµ 1,7

% ë nam vµ 1,4 % ë n÷ (n¨m 1997) [15]. Theo Barnes P.J. (1997): tõ 1990 –

1997 tØ lÖ m¾c bÖnh t¨ng 25 % ë nam vµ 69 % ë n÷, tæng chi phÝ cho bÖnh lµ

818 triÖu b¶ng Anh mét n¨m [69]. Theo WHO (2002) [151] t¹i 8 thµnh phè lín

cña Italia « nhiÔm kh«ng khÝ ®· t¸c ®éng râ rÖt lªn tØ lÖ nhËp viÖn vµ tØ lÖ tö

vong do c¸c bÖnh h« hÊp (viªm phÕ qu¶n, hen phÕ qu¶n...), bÖnh tim m¹ch.

Theo Héi y häc Canada (OMA) (2000) « nhiÔm kh«ng khÝ ®· g©y thiÖt h¹i lín

vÒ kinh tÕ cho kh¸m ch÷a bÖnh liªn quan ®Õn « nhiÔm kh«ng khÝ. Theo nghiªn

cøu cña Trung t©m b¶o vÖ m«i tr−êng Hång K«ng (1998), « nhiÔm kh«ng khÝ do

NO2, SO2, bôi lµm t¨ng chi phÝ c¸c bÖnh ®−êng h« hÊp, tim m¹ch (khi t¨ng nång

®é NO2 lªn 50 µg/m3

lµm t¨ng chi phÝ bÖnh ®−êng h« hÊp lªn 522 triÖu ®« la

Hång K«ng vµ 451 triÖu ®« la Hång K«ng víi bÖnh tim m¹ch...).[151]

T¹i ViÖt Nam, tõ 1969 – 1971 viÖn VSDT TW ®· nghiªn cøu vÒ « nhiÔm

kh«ng khÝ t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp vµ søc khoÎ c«ng nh©n. §µo Ngäc Phong vµ

céng sù (1976-1985) [39] ®· nghiªn cøu vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ vµ søc khoÎ

4

ng−êi d©n tiÕp gi¸p khu c«ng nghiÖp. Ph¹m Ngäc §¨ng, §µo Ngäc Phong

(1985-1995) [20] nghiªn cøu « nhiÔm kh«ng khÝ vïng tiÕp gi¸p khu c«ng

nghiÖp vµ søc khoÎ ng−êi d©n t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp H¶i Phßng, ViÖt Tr×, Hå

ChÝ Minh... T«n ThÊt B¸ch, §µo Ngäc Phong vµ céng sù (1995-2000) [21]

nghiªn cøu m«i tr−êng søc khoÎ vµ m« h×nh bÖnh tËt t¹i c¸c vïng sinh th¸i kh¸c

nhau (khu c«ng nghiÖp Th−îng §×nh, HuyÖn Thanh Tr× - Hµ Néi, HuyÖn Kim

B¶ng - ThÞ X· Phñ LÝ, Hµ Nam...). Ph¹m Ngäc §¨ng, §µo Ngäc Phong, NguyÔn

§øc KhiÓn, Lª V¨n N·i vµ céng sù (1995-2000)[24] ®· nghiªn cøu « nhiÔm m«i

tr−êng vµ søc khoÎ bÖnh tËt d©n c− vïng tiÕp gi¸p c¸c khu c«ng nghiÖp Th−îng

§×nh, Mai §éng, Hµ Néi. Së KHCN MT Hµ Néi (2001) [25] ®iÒu tra kh¶o s¸t

®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng « nhiÔm vµ bÖnh nghÒ nghiÖp mét sè c¬ së m¹, nhuém kim

lo¹i quy m« nhá cña Thµnh phè Hµ Néi.

Lª V¨n N·i vµ céng sù (2003) [25] vÒ thùc tr¹ng vµ c¸c gi¶i ph¸p gi¶m

thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng kh«ng khÝ t¹i c¸c khu vùc tËp trung ®iÓn h×nh vÒ c¬ së

c«ng nghiÖp võa vµ nhá cña khu vùc néi thµnh Hµ Néi (§Ò tµi nghiªn cøu khoa

häc Thµnh phè Hµ Néi – m· sè 01C-09/08/2001/2002). C¸c t¸c gi¶ ®Òu thÊy

r»ng m«i tr−êng kh«ng khÝ khu c«ng nghiÖp Hµ Néi ®Òu bÞ « nhiÔm bëi bôi, khÝ

NO2, SO2, vµ ®Òu lµm t¨ng tØ lÖ c¸c bÖnh vÒ ®−êng h« hÊp, t¨ng tØ lÖ c¸c triÖu

chøng héi chøng SBS, c¸c bÖnh tai mòi häng, dÞ øng, hen phÕ qu¶n vµ lao phæi

cho d©n c− vïng tiÕp gi¸p. Theo tiªu chuÈn TCVN 5937-1995, thµnh phÇn bôi

trong kh«ng khÝ kh«ng ®−îc qu¸ 0,2 mg/m3

, kÕt qu¶ nghiªn cøu nång ®é bôi t¹i

c¸c QuËn §èng §a vµ Long Biªn lµ 0,8 mg/m3

, quËn T©y Hå lµ 0,78 mg/m3

,

quËn Hoµng Mai 0,72 mg/m3

vµ quËn Ba §×nh, Hoµn KiÕm ®Òu v−ît 0,5 mg/m3

.

Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò « nhiÔm kh«ng khÝ trong nhµ còng ë møc b¸o ®éng.

Theo Ph¹m Lª TuÊn vµ céng sù nghiªn cøu t×nh tr¹ng Hen PQ ë trÎ em néi

thµnh Hµ Néi (2003) [50] cho thÊy viÖc ®un nÊu b»ng c¸c nguån n¨ng l−îng

kh¸c nhau trong nhµ cã ¶nh h−ëng t¸c ®éng ®Õn sù xuÊt hiÖn c¬n khã thë: