Nghiên cứu sàng lọc các chất có hoạt tính sinh học theo định hướng kháng sinh, gây độc tế bào và chống ôxy hoá từ sinh vật biển nhằm tạo các sản phẩm có giá trị dược dụng

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ

ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng

kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10

B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ò tµi

“Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh

häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo

vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c

s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông”

M· sè: KC.09.09/06-10

Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS.TS Ch©u V¨n Minh

C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam

7388

02/6/2009

Hµ Néi, 5 n¨m 2009

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ

ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng

kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10

B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ c«ng nghÖ ®Ò tµi

“Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh

häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo

vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c

s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông”

M· sè: KC.09.09/06-10

C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam

Ch©u V¨n Minh - Chñ nhiÖm ®Ò tµi

Phan V¨n KiÖm - Th− ký ®Ò tµi, Lª Mai H−¬ng, Ph¹m Quèc

Long, Hoµng Thanh H−¬ng, NguyÔn Minh Hµ, §ç C«ng

Thung, Tèng Kim ThuÇn, NguyÔn Huy Nam, Tr−¬ng

H−¬ng Lan, §Æng DiÔm Hång, §oµn Th¸i H−ng.

Hµ Néi, 5 n¨m 2009

Bé khoa häc vµ c«ng nghÖ

ch−¬ng tr×nh KH&CN BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng

kinh tÕ-x· héi, m· sè kc.09/06-10

Tªn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh

h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c

s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông”

M· sè: KC.09.09/06-10

Kinh phÝ ®−îc cÊp (triÖu): 4,200

Thêi gian thùc hiÖn: 1/2006-12/2008

Ngµy th¸ng n¨m 2009

Thñ tr−ëng c¬ quan chñ tr× ®Ò tµi

Ngµy th¸ng n¨m 2009

Chñ nhiÖm ®Ò tµi

GS.TS Ch©u V¨n Minh

Ngµy ®¸nh gi¸ nghiÖm thu cÊp Nhµ n−íc: Ngµy 19 th¸ng 05 n¨m 2009

KÕt luËn chung: §¹t lo¹i XuÊt s¾c

C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi

bé khoa häc vµ c«ng nghÖ

Ch−¬ng tr×nh kH&CN BiÓn kc.09/06/10

Ngµy th¸ng n¨m 2009

Chñ tÞch héi ®ång nghiÖm

thu cÊp nhµ n−íc

GS.TSKH Phan tèng s¬n

Th«ng tin tãm t¾t vÒ ®Ò tµi

1.Tªn vµ m· sè ®Ò tµi:

“Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc

tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông”

Thuéc ch−¬ng tr×nh KH&CN träng ®iÓm cÊp nhµ n−íc KC09/06-10: Khoa häc vµ C«ng nghÖ

BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ x· héi

M· sè: KC09.09/06-10

Thêi gian thùc hiÖn: 1/2006-12/2008.

2. C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

18 Hoµng Quèc ViÖt, CÇu giÊy, Hµ Néi

§iÖn tho¹i: 04-8360830; Fax: 04-7564390

C¬ quan phèi hîp chÝnh: ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn H¶i Phßng, ViÖn Y häc cæ

truyÒn Qu©n ®éi, ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn C«ng nghiÖp

Thùc phÈm, C«ng ty D−îc phÈm §«ng D−¬ng

3. Chñ nhiÖm §Ò tµi: GS. TS. Ch©u V¨n Minh

§Þa chØ: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam

§iÖn tho¹i: 04-8363375; Fax: 04- 7564390

Email: [email protected]

Th− kÝ khoa häc: TS. Phan V¨n KiÖm

§Þa chØ: ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt Thiªn nhiªn

ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam

§iÖn tho¹i: 04-7562378; Fax: 04- 7564390

Email: [email protected]

4. Môc tiªu cña ®Ò tµi:

4.1. X©y dùng ®−îc danh môc sinh vËt biÓn cã chÊt kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng

«xy ho¸.

4.2. X©y dùng ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ t¸ch chiÕt c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc vµ t¹o

ra mét sè s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông.

4.3. §µo t¹o c¸n bé trong lÜnh vùc Hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn, mét lÜnh vùc cßn rÊt míi

mÎ ë ViÖt nam.

4.4. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó ®−a vµo øng dông thùc tÕ.

5. Nh÷ng néi dung chÝnh cña ®Ò tµi:

5.1. Thu thËp mÉu, ph©n lo¹i sinh vËt biÓn, x¸c ®Þnh tªn ph©n lo¹i, t¹o tiªu b¶n, x©y dùng c¬

së d÷ liÖu vÒ nguån d−îc liÖu biÓn ViÖt Nam.

5.2. Sµng läc ho¹t tÝnh sinh häc c¸c mÉu sinh vËt biÓn theo ®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc

tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸.

5.3. Nghiªn cøu thµnh phÇn ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña mét sè loµi sinh vËt biÓn

®−îc lùa chän th«ng qua qu¸ tr×nh sµng läc.

5.4. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng kh¸ng viªm tõ rong - t¶o vµ kh¶ n¨ng sinh c¸c chÊt cã

ho¹t tÝnh sinh häc tõ vi sinh vËt biÓn

5.5. X©y dùng quy tr×nh c«ng nghÖ t¹o chÕ phÈm, x©y dùng vµ thÈm ®Þnh tiªu chuÈn c¬ së,

tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vÒ d−îc lý vµ ®¨ng ký tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ giÊy phÐp l−u

hµnh cña Bé Y tÕ cho 04 chÕ phÈm: CEFISH, BIONAMINE, HALIOTIS vµ HASAMIN

Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn

A. T¸c gi¶ chÝnh

1. GS TS Ch©u V¨n Minh Chñ nhiÖm ®Ò tµi

2. TS Phan V¨n KiÖm Th− ký ®Ò tµi

3. PGS TS Lª Mai H−¬ng ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

4. PGS TS Ph¹m Quèc Long ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

5. PGS TS Hoµng Thanh H−¬ng ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

6. TS NguyÔn Minh Hµ ViÖn Y häc Cæ truyÒn qu©n ®éi

7. TS §ç C«ng Thung ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn

8. PGS TS Tèng Kim ThuÇn ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc

9. ThS NguyÔn Huy Nam ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc

10. TS Tr−¬ng H−¬ng Lan ViÖn C«ng nghiÖp thùc phÈm

11. TS §Æng DiÔm Hång ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc

12. ThS §oµn Th¸i H−ng C«ng ty D−îc §«ng D−¬ng

B. Nh÷ng ng−êi tham gia

1. TS L−u V¨n ChÝnh ViÖn HCTN 27. BS Ph¹m ThÞ Dung BV§K Hµ T©y

2. TS NguyÔn TiÕn §¹t ViÖn HCTN 28. TS Lª V¨n Ty ViÖn CNSH

3. NCS NguyÔn Hoµi Nam ViÖn HCTN 29. CN Vâ ThÞ Ninh ViÖn CNSH

4. NCS §oµn Lan Ph−¬ng ViÖn HCTN 30. PGS TS Vò M¹nh Hïng Häc viÖn QY

5. NCS TrÇn ThÞ Nh− H»ng ViÖn HCTN 31. GS TS Lª Quý Ph−îng ViÖn KHTDTT

6. ThS TrÇn Hång Quang ViÖn HCTN 32. CN §Æng TrÇn Hoµn ViÖn KHTDTT

7. ThS TrÞnh Thu H−¬ng ViÖn HCTN 33. BS Ng« §øc NhuËn ViÖn KHTDTT

8. TS Lª Minh Hµ ViÖn HCTN 34. DS NguyÔn V¨n Chung C«ng ty

INTECPHARM

9. ThS NguyÔn Xu©n C−êng ViÖn HCTN 35. TS NguyÔn V¨n X¸ TT GD&PT S¾c ký

10. CN NguyÔn Ph−¬ng Th¶o ViÖn HCTN 36. ThS. Hoµng ThÞ Minh HiÒn ViÖn CNSH

11. CN TrÇn Hång H¹nh ViÖn HCTN 37. ThS. Hoµng ThÞ Lan Anh ViÖn CNSH

12. NCS NguyÔn Hång V©n ViÖn HCTN 38. CN Hoµng Sü Nam ViÖn CNSH

13. ThS NguyÔn H¶i §¨ng ViÖn HCTN 39. CN NguyÔn T Minh Thanh ViÖn CNSH

14. ThS §ç H÷u NghÞ ViÖn HCTN 40. CN Huúnh Quang N¨ng ViÖn NC&UD CN

Nha Trang

15. NCS NguyÔn V¨n Thanh ViÖn HCTN 41. PGS TS NguyÔn Träng

Th«ng §¹i häc Y HN

16. ThS Mai Ngäc Toµn ViÖn HCTN 42. ThS NguyÔn ThÞ V©n Anh §¹i häc Y HN

17. NCS Ph¹m H¶i YÕn ViÖn HCTN 43. TS NguyÔn C«ng Thùc ViÖn YHCT

18. CN Phan ThÞ Thanh H−¬ng ViÖn HCTN 44. ThS NguyÔn V¨n LÜnh ViÖn YHCT

19. CN TrÇn Anh TuÊn ViÖn HCTN 45. NCS. NguyÔn §¨ng Ng¶i ViÖn TN&MT BiÓn

20. NCS TrÇn Thu Hµ ViÖn HCTN 46. NCS. TrÇn M¹nh Hµ ViÖn TN&MT BiÓn

21. ThS. NguyÔn T Kim Thóy ViÖn HCTN 47. CN NguyÔn ThÕ Hoµng ViÖn TN&MT BiÓn

22. Ths L¹i Quèc Phong ViÖn CNTP 48. CN Lª ThÞ Thóy ViÖn TN&MT BiÓn

23. KS D−¬ng V¨n §ång ViÖn CNTP 49. NCS. NguyÔn V¨n Qu©n ViÖn TN&MT BiÓn

24. ThS. TrÇn T Minh Hµ ViÖn CNTP 50. CN Vò ThÞ Lùu ViÖn TN&MT BiÓn

25. CN Ph¹m Linh Khoa ViÖn CNTP 51. TS. §µm §øc TiÕn ViÖn TN&MT BiÓn

26. KS NguyÔn ThÞ Lµn ViÖn CNTP 52. ThS. Chu ThÕ C−êng ViÖn TN&MT BiÓn

ĐÁNH GIÁ CÔNG VIỆC SO VỚI HỢP ĐỒNG

09/2006/HĐ-ĐTCT-KC09.09-06-10

I. DANH MỤC SẢN PHẨM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ DẠNG KẾT QUẢ III, IV

Stt TÊN TÀI LIỆU Yêu cầu

của HĐ

Số lượng hoàn

thành

1 Bài báo, báo cáo khoa học 10 16

1.1 Công bố trên tạp chí quốc tế 03 06

1.2 Công bố trên tạp chí trong nước 07 10

2 Sách chuyên khảo 01 01

3 Đào tạo thạc sỹ 01 02

4 Đào tạo tiến sỹ 01 02

5 Bằng độc quyền sáng chế 01 02

6 Quy trình công nghệ chiết xuất và

phân lập các chất có HT

06 07

6.1 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập hoạt chất từ hải miên Holothuria

scabra

01 01

6.2 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập hoạt chất từ san hô mềm

01 01

6.3 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập hoạt chất từ sponge (hải miên)

01 01

6.4 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập hoạt chất từ sao biển

01 01

6.5 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập hoạt chất từ sponge 2

01 01

6.6 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập chất từ san hô mềm 02

01 01

6.7 Quy trình công nghệ chiết xuất và phân

lập chất từ hải miên Ianthella sp

00 01

7 Quy trình sản xuất các thực phẩm

chức năng

04 04

7.1 Quy trình sản xuất viên nang Bionamine 01 01

7.2 Quy trình sản xuất viên nang Harcamin

(Haliotis)

01 01

7.3 Quy trình sản xuất thức ăn phòng và

điều trị tim mạch Cefish

01 01

7.4 Quy trình sản xuất viên nang Hasamin 01 01

8 Cơ sở dữ liệu về các loài sinh vật biển

thu thập trong đề tài

01 01

9 Bộ hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm

TP chức năng

04 04

9.1 Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm

Bionamine

01 01

9.2 Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm

Harcamin (Haliotis)

01 01

9.3 Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm

Cefish

01 01

9.4 Hồ sơ đăng ký lưu hành sản phẩm

Hasamin

01 01

II. DANH MỤC SẢN PHẨM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ DẠNG KẾT QUẢ I, II

Stt TÊN SẢN PHẨM Yêu cầu của

HĐ

Số lượng

hoàn thành

Đánh giá

chung

1 Viên nang Bionamine đạt tiêu

chuẩn VSATTP

20.000 viên 20.000 viên Đạt chỉ tiêu

2 Viên Harcamin (Haliotis) đạt

tiêu chuẩn VSATTP

20.000 viên 20.000 viên Đạt chỉ tiêu

3 Thức ăn chức năng phòng và

hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch

Cefish đạt tiêu chuẩn VSATTP

250 kg 350 kg Vượt chỉ tiêu

4 Sản phẩm Hasamin đạt tiêu

chuẩn VSATTP

50.000 viên 50.000 viên Đạt chỉ tiêu

III. CÁC SẢN PHẨM KHÁC

- Hå s¬ kÕt qu¶ nghiªn cøu th¨m dß vi sinh vËt biÓn vµ rong t¶o biÓn

- Hå s¬ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ho¹t tÝnh c¸c mÉu sinh vËt biÓn thu thËp ®−îc trong

khu«n khæ ®Ò tµi

- Hå s¬ c¸c mÉu dÞch chiÕt vµ dÞch chiÕt c¸c mÉu sinh vËt biÓn thu thËp ®−îc.

- Kỷ yếu hội thảo đề tài KC09.09/06-10.

Ngoài ra, đề tài đã thực hiện 02 chuyến trao đổi khoa học với các nhà khoa học

Hàn Quốc.

2

Môc lôc

Trang

Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn 1

Më ®Çu 5

PhÇn I. Tæng quan, m« h×nh vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 7

I. Tæng quan vÒ d−îc liÖu biÓn 7

I.1. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi 7

I.2. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc 34

II. M« h×nh nghiªn cøu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 37

II.1. Lùa chän m« h×nh nghiªn cøu vµ thiÕt kÕ nghiªn cøu 37

II.2. C¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 40

PhÇn II. kÕt qu¶ nghiªn cøu 75

A. Thu thËp mÉu vµ sµng läc ho¹t tÝnh sinh häc 75

Ch−¬ng I. Thu thËp, ®Þnh lo¹i mÉu sinh vËt biÓn vµ x©y dùng

c¬ së d÷ liÖu

75

I.1. T×nh h×nh nghiªn cøu nhãm h¶i miªn, da gai vµ san h« mÒm 75

I.2. §Þa ®iÓm vµ thêi gian thu mÉu 79

I.3. Mét sè nÐt c¬ b¶n vÒ ®Æc ®iÓm m«i tr−êng t¹i c¸c ®Þa ®iÓm nghiªn cøu 80

I.4. KÕt qu¶ thu mÉu 84

I.5. M« t¶ c¸c loµi sinh vËt biÓn ®iÓn h×nh cã kh¶ n¨ng chøa d−îc liÖu 109

I.6. B−íc ®Çu x¸c ®Þnh c¸c khu vùc cã kh¶ n¨ng khai th¸c nguån d−îc liÖu biÓn 115

I.7 X©y dùng c¬ së d÷ liÖu sinh vËt biÓn 122

I.8. NhËn xÐt phÇn thu thËp mÉu vµ x©y dùng c¬ së d÷ liÖu 127

Ch−¬ng II. Xö lý mÉu, t¹o dÞch chiÕt vµ sµng läc ho¹t tÝnh

sinh häc

128

II.1. KÕt qu¶ t¹o dÞch chiÕt 128

II.2. KÕt qu¶ thö ho¹t tÝnh kh¸ng vi sinh vËt kiÓm ®Þnh 131

II.3. KÕt qu¶ thö ho¹t tÝnh ®éc tÕ bµo 141

II.4. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ho¹t tÝnh chèng oxy ho¸ cña c¸c mÉu sinh vËt biÓn th«ng

qua ph¶n øng bao v©y gèc tù do (DPPH).

151

B. Nghiªn cøu hãa häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc 159

Ch−¬ng III. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh

sinh häc cña mét sè loµi san h« mÒm

160

III.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h« mÒm

Sarcophyton mililatensis

160

III.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h« mÒm

Cladiella sp.

223

Ch−¬ng IV. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh

sinh häc cña mét sè loµi da gai

263

IV.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i s©m

Holothuria scabra

263

IV.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi sao biÓn Archaster 330

3

typicus

Ch−¬ng V. Nghiªn cøu ho¸ häc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh

sinh häc cña mét sè loµi h¶i miªn

371

V.1. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi san h¶i miªn

Xestospongia testudinaria

371

V.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i miªn Gellius

varius

405

V.2. KÕt qu¶ nghiªn cøu ho¸ häc vµ ho¹t tÝnh sinh häc cña loµi h¶i miªn Ianthella

sp.

455

Ch−¬ng VI. Tæng hîp c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc trong

khu«n khæ ®Ò tµi

485

VI.1. Líp chÊt ditecpen d¹ng cembranoit 485

VI.2. Líp chÊt 9,11-secosterol 489

VI.3. líp chÊt tritecpenoit saponin 491

VI.4. Líp chÊt cerebrosit vµ ceramit 494

VI.5. Líp chÊt axit bÐo kh«ng no bÞ br«m hãa 496

VI.6. Líp chÊt steroit cã cÊu tróc vßng propan ë m¹ch nh¸nh 497

VI.7. Líp chÊt steroit mang nhiÒu nhãm hydroxyl trong ph©n tö (polyhydroxylated

steroids)

499

VI.8. Líp chÊt glycolipit 504

VI.9. C¸c líp chÊt kh¸c 505

VI.10. NhËn xÐt 510

C. c¸c nghiªn cøu th¨m dß vÒ rong, t¶o vµ vi sinh vËt biÓn 513

Ch−¬ng VII. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng kh¸ng viªm tõ

rong, t¶o biÓn viÖt nam

513

VII.1. Më ®Çu 513

VII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 514

VII.3. KÕt luËn 531

Ch−¬ng VIII. Nghiªn cøu th¨m dß kh¶ n¨ng sinh c¸c chÊt cã

ho¹t tÝnh sinh häc tõ vi sinh vËt biÓn

533

VIII.1. Më ®Çu 533

VIII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 534

VIII.3. KÕt luËn 553

D. C¸c nghiªn cøu øng dông s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ nguån

d−îc liÖu biÓn

559

Ch−¬ng IX. NGhiªn cøu c«ng nghÖ s¶n suÊt thøc ¨n chøc

n¨ng bæ sung omega 3 phßng vµ hç trî ®iÒu trÞ tim m¹ch

562

IX.1. Më ®Çu 562

IX.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 578

IX.3. KÕt luËn 591

Ch−¬ng X. Nghiªn cøu qui tr×nh s¶n xuÊt thùc phÈm chøc

n¨ng t¨ng c−êng thÓ lùc cho vËn ®éng viªn tõ Sao biÓn

592

4

X.1. Më ®Çu 592

X.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 605

X.3. KÕt luËn 637

Ch−¬ng XI. Nghiªn cøu bµo chÕ vµ ®¸nh gi¸ t¸c dông båi bæ

c¬ thÓ cña viªn nang bµo ng− (Haliotis)

638

XI.1. Më ®Çu 638

XI.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 639

XI.3. KÕt luËn 649

Ch−¬ng XII. Nghiªn cøu c«ng nghÖ s¶n xuÊt viªn nang mÒm

h¶i s©m Hasamin

650

XII.1. Më ®Çu 650

XII.2. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 662

XII.3. KÕt luËn 676

PhÇn III. KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ Chung 677

Danh môc c«ng tr×nh ®∙ c«ng bè 683

Tµi liÖu tham kh¶o 687

5

Më ®Çu

§¹i d−¬ng lµ mét nguån tµi nguyªn v« cïng lín, n¬i chiÕm tíi 70% diÖn

tÝch bÒ mÆt tr¸i ®Êt. §¹i d−¬ng còng lµ n¬i sinh sèng cña 34 trong 36 ngµnh sinh

vËt trªn tr¸i ®Êt víi h¬n 300.000 loµi ®éng thùc vËt ®· ®−îc biÕt ®Õn. §©y chÝnh lµ

nguån cung cÊp v« sè c¸c s¶n phÈm tù nhiªn quý gi¸ tõ c¸c loµi sinh vËt biÓn nh−

rong biÓn, ruét khoang, rªu biÓn (bryozoan), th©n mÒm vµ tõ c¸c loµi vi khuÈn

biÓn còng nh− vi khuÈn lam. Sù ®a d¹ng cña c¸c loµi ®−îc thÓ hiÖn rÊt phong phó

ë nh÷ng b·i san h«, n¬i mµ cã ®Õn 1000 loµi trªn mét ®¬n vÞ mÐt vu«ng. Trong

®ã, khu vùc Ên §é D−¬ng vµ Th¸i B×nh D−¬ng cã mét vïng ®a d¹ng sinh vËt biÓn

nhiÖt ®íi lín nhÊt trªn thÕ giíi. ViÖt Nam n»m trong khu vùc biÓn Th¸i B×nh

D−¬ng, së h÷u h¬n 1 triÖu km2

vïng biÓn. KÕt qu¶ thèng kª ®Õn nay ®· th«ng b¸o

cã trªn 12.000 loµi ®éng thùc vËt biÓn ë ViÖt Nam, trong ®ã cã rÊt nhiÒu loµi cã

®éc tè hay cã ho¹t tÝnh sinh häc tiÒm tµng. Tuy vËy, nguån tµi nguyªn phong phó

nµy vÉn ch−a thu hót ®−îc nhiÒu sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc, ®Õn nay míi

chØ cã mét sè rÊt nhá nh÷ng nghiªn cøu vÒ lÜnh vùc nµy. Nghiªn cøu, ph¸t triÓn,

khai th¸c nh÷ng nguån tµi nguyªn sinh vËt biÓn hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch

kh«ng chØ ë n−íc ta mµ trªn toµn thÕ giíi.

Ngµy nay, cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, m« h×nh nghiªn cøu

liªn ngµnh gi÷a c¸c nhµ khoa häc thuéc c¸c lÜnh vùc Ho¸-Sinh-Y-D−îc nh»m t×m

kiÕm thuèc tõ nguån hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· ®−îc ¸p dông ë nhiÒu n−íc trªn

thÕ giíi nh− Mü, óc, Hµn Quèc, NhËt B¶n… RÊt nhiÒu thuèc míi cã nguån gèc

sinh vËt biÓn ®· cã mÆt trªn thÞ tr−êng do c¸c h·ng d−îc lín trªn thÕ giíi cung

cÊp nh− thuèc ®iÒu trÞ ung th− Ara-C (Cytarabin) ®−îc t¸ch chiÕt tõ loµi H¶i miªn

Cytotethy cryta, thuèc kh¸ng sinh Phycocrythin cã nguån gèc tõ t¶o ®á (Red

algae)... Bªn c¹ch ®ã, h−íng nghiªn cøu c¸c c«ng nghÖ chiÕt xuÊt, ph©n lËp c¸c

ho¹t chÊt tõ c¸c nguån d−îc liÖu biÓn cã tr÷ l−îng rÊt lín nh− rong biÓn, h¶i s©m

vµ c¸c phÕ th¶i cña ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn h¶i s¶n còng ®−îc quan t©m ®Æc

biÖt. Nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· mang l¹i lîi Ých

kinh tÕ v« cïng to lín cho nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi.

ViÖt Nam lµ mét n−íc cã tiÒm n¨ng to lín vÒ tµi nguyªn biÓn, víi hÖ sinh

vËt biÓn ®a d¹ng vµ phong phó. Tuy nhiªn cho ®Õn nay, viÖc ®iÒu tra nghiªn cøu

®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng ®ã vÉn cßn h¹n chÕ. §Ò tµi khoa häc c«ng nghÖ cÊp Nhµ

n−íc KC09.09/06-10 “Nghiªn cøu sµng läc c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh häc theo

®Þnh h−íng kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo vµ chèng «xy ho¸ tõ sinh vËt biÓn nh»m

t¹o c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông” ch−¬ng tr×nh KH&CN träng ®iÓm cÊp

nhµ n−íc KC09/06-10: “Khoa häc vµ C«ng nghÖ BiÓn phôc vô ph¸t triÓn bÒn

v÷ng kinh tÕ x· héi" lµ mét ®Ò tµi khoa häc liªn ngµnh, ®−îc ViÖn Ho¸ häc c¸c

Hîp chÊt thiªn nhiªn x©y dùng trªn c¬ së kÕ thõa c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña

ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn vµ ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn

trong lÜnh vùc ho¸ hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn giai ®o¹n tõ 1997 ®Õn nay, ®Æc biÖt

lµ tiÕp tôc nghiªn cøu vµ triÓn khai c¸c kÕt qu¶ ®· ®¹t ®−îc cña ®Ò tµi KC 09.15

vÒ nghiªn cøu d−îc liÖu biÓn ViÖt Nam.

6

§Ò tµi cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ViÖn Ho¸ häc c¸c Hîp chÊt thiªn nhiªn

víi c¸c ViÖn Tµi nguyªn vµ M«i tr−êng biÓn, ViÖn Y häc Cæ truyÒn qu©n ®éi,

ViÖn C«ng nghÖ Sinh häc, ViÖn C«ng nghiÖp Thùc phÈm. Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ

t¹o c¬ së khoa häc cho viÖc khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn

thiªn nhiªn biÓn, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ biÓn vµ hoµ nhËp céng ®ång quèc tÕ,

cô thÓ lµ:

1. X©y dùng ®−îc danh môc sinh vËt biÓn cã chÊt kh¸ng sinh, g©y ®éc tÕ bµo

vµ chèng «xy ho¸.

2. X©y dùng ®−îc qui tr×nh c«ng nghÖ t¸ch chiÕt c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh

häc vµ t¹o ra mét sè s¶n phÈm cã gi¸ trÞ d−îc dông.

3. §µo t¹o c¸n bé trong lÜnh vùc Hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn, mét lÜnh vùc cßn

rÊt míi mÎ ë ViÖt nam.

4. Phèi hîp víi c¸c c¬ quan liªn quan ®Ó ®−a vµo øng dông thùc tÕ.

Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi, chóng t«i ®· nhËn ®−îc sù chØ ®¹o vµ

gióp ®ì cña Ban Chñ nhiÖm Ch−¬ng tr×nh KC09/06-10, còng nh− sù gióp ®ì ®éng

viªn cña Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ, ViÖn Khoa häc vµ C«ng nghÖ ViÖt Nam,

c¸c Ban ngµnh chøc n¨ng cïng nhiÒu chuyªn gia trong lÜnh vùc ho¸ sinh biÓn.

Chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì quÝ b¸u ®ã.

7

PHÇn I. Tæng quan, m« h×nh vµ

ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu

I. Tæng quan vÒ d−îc liÖu biÓn

I. 1. Tæng quan chung t×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi

1. L−îc sö h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ c¸c h−íng nghiªn cøu ho¹t chÊt sinh

häc biÓn hiÖn nay.

Tr¶i qua hµng tû n¨m tiÕn hãa, c¸c sinh vËt biÓn ®· tù h×nh thµnh nªn c¸c hîp

chÊt hãa häc v« cïng phøc t¹p. Sèng trong m«i tr−êng c¹nh tranh kh¾c nghiÖt,

c¸c sinh vËt biÓn ®· tù s¶n sinh cho m×nh c¸c hîp chÊt cã cÊu tróc ®Æc biÖt ®Ó

phßng vÖ tr−íc c¸c mèi ®e däa cña kÎ s¨n måi, cña m«i tr−êng sèng vµ v« sè c¸c

ho¹t ®éng kh¸c nh− chèng sù x©m nhiÔm cña c¸c loµi hµ trªn bÒ mÆt, c¹nh tranh

s¨n måi, sinh s¶n. Nh÷ng hîp chÊt nµy ho¹t ®éng nh− mét hÖ thèng phßng vÖ hãa

häc. Chóng lµ chÊt ®éc ®èi víi c¸c loµi c¸, g©y hñy ho¹i c¸c m« hay thËm chÝ lµm

®éc m«i tr−êng xung quanh chóng. §iÓn h×nh nh− c¸c hîp chÊt ditecpenoit

flexibilide vµ dihidroflexibilide ®−îc ph¸t hiÖn ë trong n−íc biÓn xung quanh khu

vùc sinh sèng cña san h« mÒm Sinularia flexibilis. Nh÷ng hîp chÊt nµy ho¹t ®éng

nh− mét hÖ thèng phßng vÖ hãa häc. Chóng g©y ®éc rÊt m¹nh ®èi víi c¸c loµi c¸,

hñy ho¹i c¸c m« nÕu tiÕp xóc. §· cã rÊt nhiÒu hîp chÊt biÓn ®−îc ph¸t hiÖn ë

nh÷ng n¬i rÊt kh¾c nghiÖt hay tõ nh÷ng sinh vËt ®Æc biÖt, dÞ th−êng v× ®ã mµ

chóng mang nh÷ng ®Æc tÝnh v« cïng quý b¸u, tiÒm tµng cho viÖc t¹o thuèc ch÷a

bÖnh cho con ng−êi.

Dùa trªn c¬ së ®ã, ngµnh hãa hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· vµ ®ang ngµy cµng

thu hót ®−îc sù quan t©m cña c¸c nhµ khoa häc. Sau kho¶ng 60 n¨m ph¸t triÓn,

ngµnh hãa hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Tuy

nhiªn, nh÷ng g× thu ®−îc vÉn ch−a t−¬ng xøng víi kh¶ n¨ng thùc tÕ còng nh−

mong −íc cña c¸c nhµ nghiªn cøu biÓn trªn thÕ giíi. Cã mét ®iÒu râ rµng lµ

nh÷ng sinh vËt sèng d−íi biÓn s©u ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh tiÕn hãa l©u dµi, suèt tõ

kú s¬ khai ®Õn nay cho nªn cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y chÝnh lµ m«i tr−êng ®a

d¹ng nhÊt cña sù sèng trªn tr¸i ®Êt víi hµng ngh×n loµi sinh vËt c− tró, rÊt nhiÒu

trong sè chóng vÉn cßn ch−a ®−îc khoa häc biÕt ®Õn. Ng−êi ta cho r»ng sù ®a

d¹ng vÒ mÆt hãa häc lµ chiÕc g−¬ng ph¶n ¸nh sù ®a d¹ng vÒ mÆt sinh häc cña c¸c

sinh vËt biÓn [1]. Qua thêi gian t×m tßi, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, ng−êi ta ®· ph©n

lËp ®−îc kho¶ng 15.000 hîp chÊt tõ biÓn. Chóng th−êng hiÖn diÖn ë c¸c líp chÊt

steroit, tecpenoit, axÝt amin, alcaloit, c¸c hîp chÊt phenol, hîp chÊt th¬m, c¸c

axÝt bÐo, saponin vµ v« sè c¸c d¹ng kh¸c. RÊt nhiÒu trong sè nµy thÓ hiÖn c¸c ®Æc

®iÓm d−îc häc ®éc ®¸o, duy nhÊt. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng ph¸t hiÖn nµy còng gãp

phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chuçi thøc ¨n vµ mèi liªn hÖ víi c¸c

sinh vËt céng sinh [2].

Ngµy nay cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p hiÖn ®¹i vµ hiÖu qu¶ ®ang ®−îc ¸p dông vµo

t×m kiÕm c¸c hîp chÊt thiªn nhiªn tõ c¸c sinh vËt trªn ®Êt liÒn còng nh− d−íi ®¸y

®¹i d−¬ng nh− ph−¬ng ph¸p sµng läc l−îng lín c¸c hîp chÊt theo ®Þnh h−íng cã

ho¹t tÝnh hay ph−¬ng ph¸p sö dông th− viÖn c¸c hîp chÊt ho¸ häc. ViÖc nghiªn

8

cøu theo ph−¬ng ph¸p sö dông th− viÖn hîp chÊt ho¸ häc ®ßi hái ph¶i cã sù tÝch

luü theo thêi gian, nghiªn cøu ph©n lo¹i c«ng phu vÒ mÆt cÊu tróc vµ ho¹t tÝnh.

ViÖc ph©n lo¹i còng chØ ®−îc giíi h¹n trªn nh÷ng d÷ liÖu d−îc häc ®· biÕt.

Ph−¬ng ph¸p sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc th× ®ßi hái ph¶i cã thiÕt

bÞ ®ång bé, ®¾t tiÒn vµ ®éi ngò thùc hiÖn ph¶i cã tr×nh ®é vµ kiÕn thøc trªn nhiÒu

lÜnh vùc. Tuy nhiªn, víi thêi gian nhanh, hiÖu qu¶, ®é tin cËy cao, c¸c ph−¬ng

ph¸p sµng läc nµy ®ang ®−îc nhiÒu trung t©m trªn thÕ giíi sö dông nh− lµ mét

trong nh÷ng c«ng cô hµng ®Çu ®Ó ph¸t hiÖn ra c¸c d−îc tè míi.

Sµng läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh sinh häc ®−îc ®¸nh gi¸ lµ mét b−íc tiÕn

trong viÖc nghiªn cøu, ph¸t triÓn c¸c d−îc phÈm míi. Qua nh÷ng qu¸ tr×nh

nghiªn cøu, c¶i t¹o, víi viÖc ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ngµy nay sµng

läc theo ®Þnh h−íng ho¹t tÝnh ®· trë thµnh c¬ së chÝnh cña qu¸ tr×nh sµng läc

hµng lo¹t (HTS - high-throughput screening). Mét vÝ dô ®iÓn h×nh trong viÖc t×m

kiÕm nh÷ng d−îc tè míi tõ biÓn ®ã lµ sù ph¸t hiÖn ra conotoxin, mét nhãm hîp

chÊt cã ho¹t tÝnh gi¶m ®au rÊt hiÖu qu¶, qua ph−¬ng ph¸p sµng läc theo ®Þnh

h−íng ho¹t tÝnh tõ loµi Conus sp. Conotoxin lµ nh÷ng t¸c nh©n ®èi kh¸ng peptit

cña c¸c kªnh ion vµ lµ thô thÓ G-protein, chóng cã ho¹t tÝnh gi¶m nhÑ nh÷ng c¬n

®au kÐo dµi vµ kh¶ n¨ng tiÒm tµng trong ®iÒu trÞ mét sè c¨n bÖnh kh¸c [3]. Mét

trong c¸c conotoxin ®iÓn h×nh ®ã lµ Ziconotide (MVIIA) hiÖn ®ang ë pha 3 trong

thö nghiÖm l©m sµng ®iÒu trÞ c¸c c¬n ®au kÐo dµi [4].

Ngµy cµng cã nhiÒu øng dông tõ hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn ®−îc ph¸t triÓn,

chóng cã thÓ ®−îc sù dông nh− thuèc trõ s©u, trong c«ng nghÖ nano (víi c¸c øng

dông cña chitin, chitosan), vµ ®Æc biÖt trong y – d−îc häc. V« sè ho¹t ®éng d−îc

häc ®· ®−îc ph¸t hiÖn tõ nguån tµi nguyªn v« tËn nµy. RÊt nhiÒu trong sè c¸c hîp

chÊt ph©n lËp ®−îc thÓ hiÖn ho¹t tÝnh chèng ung th−, ho¹t tÝnh kh¸ng sinh rÊt

m¹nh. §· cã kho¶ng trªn d−íi 50 hîp chÊt hiÖn ®ang ®−îc thö nghiÖm ë c¸c giai

®o¹n l©m sµng hoÆc chuÈn bÞ tung ra thÞ tr−êng cã nguån gèc tõ biÓn. Ngoµi ra,

c¸c s¶n phÈm tõ c¸c dÞch chiÕt, cÆn tinh chÕ s¬ bé còng ®· cã mÆt trªn thÞ tr−êng

víi c¸c h×nh thøc ®a d¹ng nh− mü phÈm, s¶n phÈm bæ d−ìng, c¸c lo¹i thùc phÈm

thuèc vµ mét sè s¶n phÈm phôc vô trong y häc.

Trong sè c¸c loµi sinh vËt biÓn ®−îc nghiªn cøu, c¸c loµi thuéc c¸c ngµnh H¶i

miªn, §éng vËt ruét khoang vµ Da gai cho thÊy kh¶ n¨ng s¶n sinh c¸c hîp chÊt

cã ho¹t tÝnh m¹nh nhÊt [5]. §iÓn h×nh nh− c¸c loµi H¶i miªn, nh÷ng nghiªn cøu

vÒ hãa häc cña h¶i miªn ®· ®em l¹i rÊt nhiÒu c¸c hîp chÊt cã gi¸ trÞ. Cho ®Õn nay,

cã tíi 2/3 hîp chÊt ®ang ®−îc thö nghiÖm l©m sµng hoÆc cã mÆt trªn thÞ tr−êng lµ

®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn. C¸c hîp chÊt nµy thÓ hiÖn c¸c ho¹t ®éng d−îc häc v«

cïng phong phó ®a d¹ng nh− chèng ung th−, kh¸ng sinh, kh¸ng viªm, chèng «xy

hãa, chèng bÖnh mÊt trÝ nhí, ch÷a trÞ c¸c vÕt th−¬ng, ch÷a ®au d¹ dµy, ch÷a bÖnh

tù miÔn…[6]. Do ®ã mµ nghiªn cøu trªn c¸c loµi nµy høa hÑn sÏ ®em lai nhiÒu

kÕt qu¶ míi, nh÷ng d−îc chÊt míi phôc vô cho c¸c yªu cÇu cña con ng−êi vµ cña

m«i tr−êng tù nhiªn.

9

2. C¸c hîp chÊt thiªn nhiªn biÓn vµ ho¹t tÝnh sinh häc tõ c¸c loµi H¶i

miªn (Sponge), Da gai (Echinoderms) vµ San h« mÒm (Soft coral)

2.1. C¸c ho¹t chÊt sinh häc tõ c¸c loµi H¶i miªn (Sponge)

Ngµnh Porifera (H¶i miªn) bao gåm rÊt nhiÒu c¸c ®éng vËt cã mÆt tõ thêi tiÒn

sö, chóng lµ nguån cung cÊp dåi dµo c¸c ho¹t chÊt sinh häc thu hót sù quan t©m

®Æc biÖt cña c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi. §· cã hµng ngµn bµi b¸o khoa häc

liªn quan ®Õn ph©n lËp, x¸c ®Þnh cÊu tróc vµ thö nghiÖm ho¹t tÝnh sinh häc cña

c¸c hîp chÊt tõ h¶i miªn. Trong h¬n 15000 hîp chÊt ph©n lËp tõ c¸c loµi sinh vËt

sèng ë ®¹i d−¬ng, cã ®Õn trªn 5300 hîp chÊt ®−îc ph©n lËp tõ h¶i miªn vµ hµng

n¨m, cã tíi hµng tr¨m hîp chÊt tiÕp tôc ®−îc c«ng bè, khai ph¸ [7,8,9]. Ho¹t

®éng d−îc häc cña c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc tõ h¶i miªn cã thÓ xÕp vµo c¸c

nhãm chèng viªm, chèng khèi u, øc chÕ miÔn dÞch, chèng vi rót, chèng sèt rÐt,

kh¸ng sinh vµ chèng hµ. C¸c ho¹t chÊt ph©n lËp ®−îc th−êng tËp trung vµo c¸c

nhãm chÊt nucleosit kh«ng ®iÓn h×nh, c¸c tecpen, sterol, c¸c peptit vßng, alcaloit,

axÝt bÐo vµ c¸c dÉn xuÊt cña axÝt amin.

Mèi liªn hÖ gi÷a h¶i miªn vµ y häc ®· cã tõ thêi x−a khi c¸c thÇy lang thêi kú

La M· sö dông mét sè loµi h¶i miªn hßa víi Ièt ®Ó kÝch thÝch qu¸ tr×nh ®«ng m¸u

hoÆc trén víi mét sè dÞch chiÕt thùc vËt ®Ó g©y mª bÖnh nh©n. Tõ thÕ kû 18, c¸c

thÇy thuèc ng−êi Nga vµ Ucraina ®· sù dông mét sè loµi h¶i miªn ®Ó ch÷a bÖnh

®au l−ng ®au ngùc vµ thÊp khíp [6]. Cho ®Õn n¨m 1951 víi sù ph¸t hiÖn cña mét

nucleosit tõ Cryptotethia crypta, tiÒn chÊt tæng hîp nªn Ara-C, chÊt chèng ung

th− phæ biÕn trªn thÞ tr−êng ngµy nay, th× mèi quan t©m cña khoa häc ®Õn c¸c øng

dông d−îc häc cña h¶i miªn míi thùc sù ®−îc ®¸nh thøc. Ngay sau ®ã, c¸c c«ng

bè vÒ c¸c thµnh phÇn axÝt bÐo, sterol vµ c¸c thµnh phÇn kh¸c ph©n lËp tõ c¸c loµi

®éng vËt biÓn ®· chøng minh tÝnh ®a d¹ng cña c¸c hîp chÊt biÓn. Nh÷ng nghiªn

cøu ®ã chÝnh lµ tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn cña c¸c nghiªn cøu hãa häc vµ ho¹t tÝnh

sinh häc cña h¶i miªn hiÖn nay. §· cã tíi h¬n 500 loµi h¶i miªn trªn thÕ giíi ®·

®−îc nghiªn cøu vÒ hãa häc vµ ho¹t tÝnh [10]. Tuy vËy th× sè l−îng ®ã vÉn lµ rÊt

nhá so víi kho¶ng 10.000 loµi h¶i miªn ®· ®−îc biÕt ®Õn trªn thÕ giíi. C¸c hîp

chÊt tõ h¶i miªn lu«n cã ®−îc nh÷ng ®Æc tÝnh quý ®Ó ph¸t triÓn thµnh thuèc ch÷a

bÖnh cho con ng−êi. Trong ®ã, c¸c loµi thuéc ba hä Haliclona, Petrosia vµ

Discodemia ®Òu cho c¸c ho¹t chÊt chèng ung th− vµ kh¸ng viªm rÊt m¹nh, mÆc

dï vËy th× nh÷ng nghiªn cøu vÒ nu«i trång c¸c loµi nµy vÉn hÇu nh− ch−a ®−îc

tiÕn hµnh [11].

C¸c ho¹t chÊt kh¸ng viªm

Trong sè c¸c hîp chÊt ph©n lËp ®−îc tõ h¶i miªn ph¶i kÓ ®Õn Manoalide A,

mét sestertecpen ph©n lËp ®−îc tõ loµi Luffatiella variabilis, hîp chÊt nµy thÓ

hiÖn ho¹t tÝnh kh¸ng viªm rÊt m¹nh trªn c¬ chÕ k×m h·m PLA2 (enzim xóc t¸c

qu¸ tr×nh t¹o arachidonic). Cho ®Õn nay, manoalide A vÉn ®−îc coi lµ chÊt chuÈn

trong c¸c thÝ nghiÖm ph¸t triÓn thuèc kh¸ng viªm theo c¬ chÕ k×m h·m PLA2

[12].

C¸c nghiªn cøu vÒ h¶i miªn còng chØ ra r»ng c¸c hîp chÊt tecpenoit ph©n lËp

tõ nh÷ng loµi nµy th−êng cho ho¹t tÝnh chèng viªm ®¸ng quan t©m. H¶i miªn

chÝnh lµ loµi sinh vËt biÓn mang rÊt nhiÒu c¸c sterol dÞ th−êng. Mét trong sè ®ã lµ

Contignasterol ph©n lËp tõ Petrosia contignata, hîp chÊt nµy thÓ hiÖn ho¹t tÝnh

kh¸ng viªm rÊt cao. Kh«ng nh− hÇu hÕt c¸c lo¹i h¶i miªn kh¸c, contignasterol l¹i