Nghiên cứu sản xuất giống và trồng cây chuối đỏ dacca (musa acuminata) nuôi cấy mô trong điều kiện sinh thái của huyện hòa vang, thành phố đà nẵng

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

TÁN THỊ NỮ

NGHIÊN CỨU SẢN XUẤT GIỐNG VÀ TRỒNG CÂY CHUỐI

ĐỎ DACCA (MUSA ACUMINATA AAA GROUP ‘RED DACCA’)

NUÔI CẤY MÔ TRONG ĐIỀU KIỆN SINH THÁI CỦA HUYỆN

HÒA VANG, THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG

Chuyên ngành: Sinh thái học

Mã số : 842 01 20

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

SINH THÁI HỌC

Đà Nẵng – Năm 2018

Công trình được hoàn thành tại

Trường Đại học Sư Phạm – Đại học Đà Nẵng

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGUYỄN MINH LÝ

Phản biện 1:

PGS.TS. NGUYỄN TẤN LÊ

Phản biện 2:

TS. VŨ THỊ BÍCH HẬU

Luận văn được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận văn tốt nghiệp

thạc sĩ Sinh thái học, họp tại Đại học Sư Phạm - Đại học Đà Nẵng

vào ngày 25 tháng 11 năm 2018

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

− Trung tâm Thông tin - Học liệu, Đại học Đà Nẵng

− Thư viện trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Chuối là loại thực vật thân thảo có hoa lớn nhất trong chi Musa

[66]. Trên thế giới, chuối được trồng ở hơn 135 quốc gia trên tổng

diện tích trồng là 11 triệu ha đất với sản lượng 145 triệu tấn/năm,

mang lại giá trị kinh tế khoảng 44,1 tỉ USD. Theo INIBAP (2001),

Chuối cung cấp nguồn cacbonhidrat chính cho hơn 400 triệu người ở

các nước nhiệt đới và cận nhiệt đới, với 25% trong số đó là ở Châu

Phi [29]. Vì vậy, từ năm 2013, chuối được xem là loại cây lương

thực quan trọng đứng thứ tư trên thế giới sau lúa, lúa mì và ngô [30].

Hiện nay, Ấn Độ và Trung Quốc sản xuất chuối với sản lượng cao

nhưng khi xuất khẩu ra thị trường thế giới lại rất thấp, còn Ecuador

có sản lượng chuối đứng thứ 5 thế giới nhưng lại là quốc gia xuất

khẩu chuối lớn nhất thế giới; ta thấy, tuy sản lượng chuối cao (145

triệu tấn/năm) nhưng về mặt xuất khẩu thì chỉ có 15% sản lượng

được xuất khẩu (và khu vực nhập khẩu chuối lớn nhất là châu Âu),

còn 85% sản lượng chỉ để tự tiêu thụ hoặc phục vụ cho thị trường địa

phương [30].

Ở Việt Nam, chuối là loại cây trồng truyền thống, không

những cung cấp sản phẩm cho nhu cầu dinh dưỡng, gắn liền với đời

sống người dân mà còn mang lại giá trị kinh tế nhất định. Hiện nay,

sản xuất chuối có xu hướng tăng, chuối được trồng trên tổng diện tích

khoảng 110.000 ha với sản lượng khoảng 1,4 – 1,6 triệu tấn/năm [6].

Theo quy hoạch, đến năm 2020, tổng sản phẩm chuối quả xuất khẩu

phải tương đương dứa, tức là đạt 100 ngàn tấn và kim ngạch xuất

khẩu (chỉ đứng sau dứa và thanh long) là phải đạt 35 triệu USD [5].

Chuối đỏ Dacca (Musa acuminata AAA ‘Red Dacca’) là loại chuối

2

chỉ mới được nhập về Việt Nam một vài năm gần đây, có nguồn gốc

ở châu Úc, Trung và Nam Mỹ. Chuối đỏ Dacca là loại quả rất được

ưa chuộng ở vùng Trung Mỹ với hơn 6,4 tỉ USD tiêu thụ mỗi năm.

Đây là loại chuối có kích thước quả nhỏ hơn quả chuối thông thường

một chút, quả chuối có vỏ màu đỏ đậm hoặc hơi tím, thịt của chuối

có màu kem hồng với hương vị chuối nhẹ nhàng quyện lẫn vị của quả

mâm xôi đầy hấp dẫn. Đây là giống chuối hiện nay đang gây sốt trên

thị trường Việt Nam bởi màu sắc bắt mắt, hàm lượng dinh dưỡng ổn

định, mùi vị thanh tao và không gây tăng cân nếu ăn hằng ngày nhờ

hàm lượng calo thấp (110 calo/quả) [65].

Mặc dù đã có một số đề tài nghiên cứu nhân giống cây chuối

bằng kĩ thuật nuôi cấy mô tế bào, tuy nhiên hầu hết đều được tiến

hành trên các đối tượng là chuối tây, chuối già lùn, chuối mốc,...

Hiện nay, tại thành phố Đà Nẵng, chỉ mới có duy nhất đề tài của tác

giả Nguyễn Thị Ngọc Thương, nghiên cứu nhân giống cây chuối đỏ

Dacca bằng kỹ thuật nuôi cấy in vitro, 2018 [13]. Việc nghiên cứu

sản xuất cây giống và trồng cây chuối Dacca trên diện rộng nhằm

cung ứng các sản phẩm từ chuối đỏ Dacca cho thị trường tiêu thụ,

vươn đến mục tiêu xuất khẩu và tạo điều kiện phát triển kinh tế cho

hộ nông dân của thành phố Đà Nẵng là hướng đi cần thiết.

Xuất phát từ những cơ sở trên đây, chúng tôi tiến hành nghiên

cứu đề tài: “Nghiên cứu sản xuất giống và trồng cây chuối đỏ

Dacca (Musa acuminata) nuôi cấy mô trong điều kiện sinh thái

của huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng”

2. Mục tiêu của đề tài

2.1. Mục tiêu tổng quát

Xác định được các NTST thích hợp cho sinh trưởng của cây

chuối đỏ Dacca trồng trong giai đoạn vườn ươm (tạo cây giống) và

3

trong tự nhiên tại thành phố Đà Nẵng.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Xác định được ảnh hưởng của một số NTST lên khả năng

sống sót và sinh trưởng của chuối đỏ Dacca in vitro trong giai đoạn

vườn ươm tại xã Hòa Khương, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng.

- Xác định được ảnh hưởng của một số NTST lên quá trình

sinh trưởng của cây chuối đỏ Dacca trồng trong điều kiện sinh thái

huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa khoa học

- Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp những dẫn liệu khoa học mới

về ảnh hưởng của các NTST đến sinh trưởng của cây chuối đỏ Dacca

nuôi cấy mô được ươm trồng trong điều kiện sinh thái tại Đà Nẵng.

- Là nguồn tài liệu tham khảo cho giảng dạy và nghiên cứu

khoa học trong lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp, sinh học.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

- Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở tốt để xây dựng quy

trình sản xuất cây giống và trồng trên quy mô lớn cây chuối đỏ Dacca

trong điều kiện sinh thái Đà Nẵng.

- Kết quả nghiên cứu là cơ sở để các nhà quản lí hoạch định

các chính sách phát triển nông nghiệp công nghệ cao tại thành phố

Đà Nẵng.

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Giới thiệu chung về cây chuối

1.1.1. Nguồn gốc và phân bố

1.1.2. Đặc điểm sinh học

1.1.3. Đặc điểm sinh thái

4

1.1.4. Giá trị của cây chuối đối với đời sống con người

a) Giá trị dinh dưỡng

b) Giá trị kinh tế

c) Giá trị dược liệu

d) Các giá trị sử dụng khác

1.1.5. Tình hình sản xuất chuối trên thế giới và Việt Nam

a) Tình hình sản xuất chuối trên thế giới

b) Tình hình sản xuất chuối ở Việt Nam

1.2. Ảnh hưởng của một số NTST đến sinh trưởng của cây chuối

Trong mối quan hệ tổng hòa với hệ sinh thái, cây chuối được

trồng hoặc tồn tại trong môi trường sống tự nhiên đều chịu tác động

của các NTST theo các quy luật nhất định. Đối với cây chuối, sự tác

động của một số NTST trong giới hạn nghiên cứu thể hiện qua:

1.2.1. Ảnh hưởng của một số nhân tố vô sinh đến sinh

trưởng của cây chuối

a) Đất trồng chuối

b) Ánh sáng

c) Nhiệt độ

d) Nước và độ ẩm

e) Dinh dưỡng khoáng

1.2.2. Ảnh hưởng của thời vụ và giá thể trồng đến sinh

trưởng của cây chuối

a) Ảnh hưởng của thời vụ đến sinh trưởng của cây chuối

b) Ảnh hưởng của giá thể đến sinh trưởng của cây chuối

1.2.3. Các nghiên cứu về ảnh hưởng của nhân tố sinh thái

đến sinh trưởng của cây chuối

a) Các nghiên cứu trong nước

b) Các nghiên cứu nước ngoài

5

1.3. Giới thiệu về cây chuối đỏ Dacca

1.3.1. Nguồn gốc và phân bố

1.3.3. Những nghiên cứu về cây chuối đỏ Dacca

CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu: cây chuối đỏ Dacca có tên khoa học là

Musa acuminata (AAA group) ‘Red Dacca’ thuộc phân loài Red, loài

AAA, nhóm loài Musa acuminata và thuộc phân chi Emusa của chi

chuối Musa. (Hình 2.1.a)

Nguyên liệu nghiên cứu: cây chuối đỏ Dacca in vitro được

cung cấp từ phòng Công nghệ sinh học, Khoa Sinh – Môi trường,

trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng. (Hình 2.1.b)

a b

Hình 2.1. Cây chuối đỏ Dacca ngoài tự nhiên (a) và Cây chuối đỏ

Dacca in vitro (b)

2.2. Phạm vi nghiên cứu

- Đề tài nghiên cứu được tiến hành từ tháng 12/2017 đến hết

tháng 8/2018.

- Nghiên cứu sản xuất giống chuối đỏ Dacca (giai đoạn vườn

ươm) tại vườn ươm Hải Trần, xã Hòa Khương, huyện Hòa Vang,

6

thành phố Đà Nẵng.

- Nghiên cứu trồng cây chuối đỏ Dacca ngoài tự nhiên tại 3

khu vực khác nhau thuộc xã Hòa Khương, huyện Hòa Vang, thành

phố Đà Nẵng.

2.3. Nội dung nghiên cứu

-Khảo sát ảnh hưởng của một số NTST đến khả năng sống sót

và sinh trưởng của cây chuối đỏ Dacca in vitro trong giai đoạn vườn

ươm.

-Khảo sát một số NTST tự nhiên và chọn ra các loại đất trên

vùng sinh thái phù hợp để trồng thử nghiệm cây chuối đỏ Dacca tại

thành phố Đà Nẵng.

-Nghiên cứu ảnh hưởng của một số NTST đến khả năng sinh

trưởng của cây chuối đỏ Dacca trồng tại xã Hòa Khương huyện Hòa

Vang thành phố Đà Nẵng.

2.4. Phương pháp nghiên cứu

2.4.1. Phương pháp điều tra và khảo sát

- Tiến hành khảo sát thực tế tại khu vực nghiên cứu, kết hợp

với phỏng vấn chuyên gia, hộ nông dân có kinh nghiệm và các nhà

vườn về đối tượng nghiên cứu.

- Điều tra, thu thập số liệu từ các nguồn tài liệu về khí hậu của

thành phố Đà Nẵng từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2018.

2.4.2. Phương pháp phân tích các chỉ tiêu của đất

a) Phương pháp lấy mẫu đất

b) Phương pháp xác định pH và độ ẩm đất

c) Phương pháp xác định nitơ tổng số

d) Phương pháp xác định photpho (P2O5)

e) Phương pháp xác định kali (K2O)

2.4.3. Phương pháp ươm trồng cây chuối đỏ Dacca in vitro

7

trong giai đoạn vườn ươm

a) Phương pháp huấn luyện cây in vitro

b) Phương pháp chuẩn bị giá thể cho bầu ươm

c) Phương pháp trồng cây chuối đỏ Dacca in vitro vào bầu ươm

d) Phương pháp bố trí giá thể trồng

e) Phương pháp che sáng

f) Phương pháp tưới nước

2.4.4. Phương pháp trồng cây chuối đỏ Dacca ngoài tự nhiên

tại huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng

Để cây chuối sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao

cần phải được trồng trên loại đất màu mỡ và độ ẩm đất phong phú.

Không chỉ vậy, tốc độ sinh trưởng của chuối trong 3 – 4 tháng đầu

tiên quyết định đến khối lượng và số lượng nải / buồng, do đó việc

lựa chọn và bố trí loại đất trồng, thời vụ trồng, chế độ nước tưới và

chế độ dinh dưỡng có ảnh hưởng rõ nét đến sinh trưởng và phát triển

của chuối.

Ngoài ra, để xác định được ảnh hưởng của các NTST đến khả

năng sinh trưởng của cây chuối đỏ Dacca khi được trồng thực nghiệm

ngoài tự nhiên thì ở mỗi NTST chúng tôi nghiên cứu trên 3 CT thí

nghiệm (ô thí nghiệm) được bố trí theo khối ngẫu nhiên hoàn toàn

(RCDB) với 10 cây / ô thí nghiệm và lặp lại 3 lần ở mỗi CT thí

nghiệm.

a) Phương pháp xác định thời vụ trồng

b) Phương pháp khảo sát các loại đất trồng

c) Phương pháp tưới nước

d) Phương pháp bổ sung dinh dưỡng

8

2.4.5. Phương pháp xác định các chỉ tiêu sinh trưởng

-Tỷ lệ sống sót của cây in vitro được tính theo công thức:

Số cây sống

Tỷ lệ sống của cây con = Số cây sống x 100% Tổng số cây trồng ban đầu

- Xác định số lá: đếm tổng số lá đủ khả năng đảm nhận chức

năng quang hợp hiện có trên cây.

- Xác định chiều cao thân giả: Dùng thước dây đo khoảng cách

chia đến độ mm để đo chiều cao thân giả. Chiều cao thân giả được đo

từ gốc thân giả đến điểm giao nhau của 2 phiến lá trên cùng.

- Xác định chu vi thân giả: Dùng thước dây đo khoảng cách

chia đến độ mm để đo chu vi thân giả. Vị trí đo chu vi thân giả chuối

cách mặt đất 0,5cm đối với thân giả cây chuối trong giai đoạn vườn

ươm và cách mặt đất 5cm đối với cây chuối trồng thực nghiệm ngoài

tự nhiên.

2.4.6. Phương pháp xử lý số liệu. Mỗi thí nghiệm đều được bố

trí lặp lại ít nhất 3 lần. Tất cả số liệu nghiên cứu được xử lý bằng

phần mềm SPSS 20 với mức ý nghĩa p<0,05.

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN

3.1. Ảnh hưởng của một số NTST đến khả năng sống sót và sinh

trưởng của cây chuối đỏ Dacca in vitro trong giai đoạn vườn ươm

3.1.1. Ảnh hưởng của giá thể đến khả năng sống sót và sinh

trưởng của cây chuối Dacca in vitro ở giai đoạn 1 của vườn ươm

Cây chuối đỏ Dacca in vitro sau khi đã huấn luyện được trồng

vào 3 loại giá thể khác nhau để đánh giá khả năng sống sót và sinh

trưởng trong 30 ngày trồng tại giai đoạn 1 của vườn ươm. Kết quả

9

được trình bày ở bảng 3.1.

Bảng 3.1: Ảnh hưởng của giá thể đến khả năng sống sót và sinh

trưởng của cây chuối Dacca in vitro ở giai đoạn 1 của vườn ươm

Loại giá thể Tỉ lệ sống

(%)

Khả năng sinh trưởng

Chiều cao thân giả

(cm)

Số lá

(lá)

Chu vi thân giả

(cm)

100% ĐCPS 86,95 3,34a 3,82a 1,15a

ĐCPS : trấu hun

(1 : 1) 100 4,82c 4,96c 2,41b

ĐCPS : xơ dừa

(1 : 1) 95,65 4,00b 4,18b 1,38a

Chú thích: Các chữ cái khác nhau trong cùng 1 cột chỉ sự sai khác có ý

nghĩa thống kê với p<0,05

Ttrong giai đoạn 1 của vườn ươm thể hiện tỉ lệ sống tuyệt đối

đạt 100% và khả năng sinh trưởng cao nhất trên loại giá thể 2 (đất cát

phù sa : trấu hun = 1 : 1) với chiều cao thân giả đạt 4,82 cm tăng 1,72

cm so với trị số trung bình của cây ban đầu, chu vi thân giả sau 30

ngày tăng 1,31 cm so cây ban đầu tức đạt 2,41 cm, số lá trung bình

4,96 lá / cây.

3.1.2. Ảnh hưởng của chế độ che sáng đến khả năng sinh

trưởng của cây chuối Dacca in vitro ở giai đoạn 1 của vườn ươm

Ánh sáng là một trong các nhân tố quan trọng ảnh hưởng trực

tiếp đến khả năng quang hợp của thực vật; tuy nhiên, ở giai đoạn cây

in vitro từ phòng thí nghiệm ra môi trường ngoài, dưới sự thay đổi

môi trường chiếu sáng và với cường độ ánh sáng tự nhiên tương đối

cao, cây chuối đỏ in vitro sẽ bị tác động theo hướng tiêu cực. Nhằm

khảo sát cường độ ánh sáng thích hợp cho cây in vitro trong giai đoạn

sống khá nhạy cảm này, cây chuối đỏ Dacca in vitro được đặt thử

nghiệm trong 3 chế độ che sáng khác nhau: che sáng 30%, che sáng

50% và che sáng 70% tại giai đoạn 1 của vườn ươm. Kết quả trình

bày qua bảng 3.2.