Nghiên cứu quá trình phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

NGUYỄN HỮU HẠNH

NGHIÊN CỨU QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN

LOẠI HÌNH LỚP GHÉP TIỂU HỌC Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục

Mã số: 62.14.01.01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ GIÁO DỤC HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

1. PGS.TS. ĐẶNG THÀNH HƢNG

2. PGS.TS. NGUYỄN THỊ TÍNH

THÁI NGUYÊN - 2011

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi.

Tất cả các nguồn số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực

và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Các thông tin trích dẫn trong

luận án đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả luận án

Nguyễn Hữu Hạnh

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Đọc là

LG: Lớp ghép

ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long

THCS: Trung học cơ sở

THPT: Trung học phổ thông

THCN: Trung học chuyên nghiệp

PCGDTH: Phổ cập giáo dục tiểu học

BDHV: Bình dân học vụ

XMC: Xóa mù chữ

NTĐ: Nhóm trình độ

HS: Học sinh

GV: Giáo viên

CNXH: Chủ nghĩa Xã hội

XDCB: Xây dựng cơ bản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan...................................................................................................... i

Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt.............................................................ii

Mục lục ........................................................................................................iii

Danh mục các bảng .......................................................................................... vi

Danh mục biểu đồ ........................................................................................... vii

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ........................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................. 1

2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 2

3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu........................................................... 2

3.1. Khách thể nghiên cứu.......................................................................... 2

3.2. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 3

4. Giả thuyết khoa học ................................................................................... 3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................. 3

6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 3

6.1. Phương pháp luận nghiên cứu............................................................. 3

6.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống ........................................................ 3

6.1.2. Phương pháp tiếp cận lịch sử ........................................................... 3

6.1.3. Quan điểm thực tiễn ......................................................................... 3

6.2. Các phương pháp nghiên cứu.............................................................. 4

7. Những đóng góp mới của luận án.............................................................. 5

8. Những luận điểm cơ bản cần bảo vệ ......................................................... 5

9. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu ................................................................... 5

10. Cấu trúc luận án ....................................................................................... 5

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN LOẠI HÌNH LỚP

GHÉP TIỂU HỌC ........................................................................ 6

1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...................................................................... 6

1.1.1. Nghiên cứu về phát triển loại hình lớp ghép tiểu học trên thế giới....... 6

1.1.2. Nghiên cứu quá trình phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở

Việt Nam ......................................................................................... 8

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

1.2. Những vấn đề cơ bản về dạy học tiểu học.............................................. 9

1.2.1. Đặc điểm tâm lý của học sinh tiểu học ............................................ 9

1.2.2. Mục tiêu giáo dục tiểu học và những vấn đề cơ bản của quá

trình dạy học ở Tiểu học ............................................................... 11

1.3. Cơ sở lý luận của phát triển loại hình lớp ghép tiểu học............................. 15

1.3.1. Quan điểm về sự phát triển ............................................................ 15

1.3.2. Đặc điểm, mục tiêu, bản chất của quá trình dạy học lớp ghép

tiểu học .......................................................................................... 16

1.3.3. Quan hệ giáo viên và học sinh trong loại hình lớp ghép, môi

trường dạy học lớp ghép................................................................ 21

1.3.4. Kế hoạch dạy học lớp ghép ............................................................ 30

1.3.5. Nguyên tắc và phương pháp dạy học lớp ghép tiểu học ................ 31

1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng loại hình lớp ghép.................... 39

Kết luận chương 1 ........................................................................................... 41

Chƣơng 2. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA LOẠI HÌNH LỚP GHÉP TIỂU

HỌC Ở VIỆT NAM VÀ ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU

LONG TỪ NĂM 1975 ĐẾN NAY............................................. 42

2.1. Thực trạng phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam từ

năm 1975 đến nay ................................................................................. 42

2.2. Thực trạng phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng Đồng

bằng Sông Cửu long từ năm 1975 đến nay........................................... 49

2.2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội và phát triển giáo dục vùng đồng

bằng sông Cửu Long từ năm 1975 đến nay ................................. 49

2.2.2. Thực trạng loại hình dạy học lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL

giai đoạn 1975 đến 2009................................................................. 53

Kết luận chương 2 ........................................................................................... 73

Chƣơng 3. ĐỀ XUẤT CÁC BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN LOẠI

HÌNHLỚP GHÉP TIỂU HỌC .................................................. 74

3.1. Cơ sở pháp lý và những nguyên tắc phát triển loại hình lớp ghép

tiểu học.................................................................................................. 74

3.1.1. Những văn bản pháp lý phát triển loại hình lớp ghép tiểu học...... 74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

3.1.2. Nguyên tắc cơ bản phát triển loại hình dạy học lớp ghép tiểu học ..... 76

3.2. Hệ thống các biện pháp......................................................................... 77

3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và các lực

lượng xã hội về vai trò của mô hình lớp ghép tiểu học ................ 77

3.2.2. Đổi mới mục tiêu nội dung chương trình lớp ghép nhằm nâng

cao chất lượng, hiệu quả dạy học.................................................. 79

3.2.3. Thiết kế bài học lớp ghép theo hướng dạy học hợp tác phù hợp

với mục tiêu dạy học và đối tượng học sinh vùng miền, điều

kiện dạy học .................................................................................. 83

3.2.4. Tăng cường dạy học hợp tác nhằm nâng cao chất lượng và

hiệu quả dạy học lớp ghép ............................................................ 85

3.2.5. Đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học lớp ghép .. 89

3.2.6. Quy hoạch lại mạng lưới hệ thống lớp ghép trên địa bàn.............. 92

3.2.7. Tăng cường cơ sở vật chất, tài chính hỗ trợ phát triển lớp ghép ... 94

3.2.8. Tổ chức dạy học mô hình lớp ghép tiểu học hai trình độ và hai

dân tộc trong một lớp học ............................................................. 95

3.2.9. Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất........................................ 97

3.3. Thực nghiệm kiểm chứng các biện pháp đề xuất ................................. 98

3.3.1. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................... 98

3.3.2. Thực nghiệm sư phạm.................................................................... 99

3.3.2.1. Tổ chức thực nghiệm sư phạm ................................................ 99

3.3.3.2. Tiến trình và phương pháp thực nghiệm ............................... 103

Kết luận chương 3 ......................................................................................... 107

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................. 108

1. Kết luận.................................................................................................. 108

2. Khuyến nghị........................................................................................... 110

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ................................ 111

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 112

PHỤ LỤC..................................................................................................... 121

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Nhận thức của cán bộ quản lý và GV về mục đích của dạy học

lớp ghép......................................................................................... 62

Bảng 2.2: Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về ý nghĩa của dạy

học lớp ghép.................................................................................. 64

Bảng 3.1: Kết quả tổng hợp ý kiến của các đối tượng về tính cấp thiết

của các biện pháp.......................................................................... 98

Bảng 3.2: Bảng phân phối tần suất và số lượng điểm trung bình đầu vào ....... 105

Bảng 3.3: Bảng phân phối tần suất và số lượng điểm trung bình đầu ra .... 106

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 2.1: Số liệu lớp ghép tiểu học năm học 2005 - 2006 của ĐBSCL .... 56

Biểu đồ 2.2: Số liệu lớp ghép tiểu học năm học 2006 - 2007 của ĐBSCL .... 56

Biều đồ 2.3: Số liệu lớp ghép tiểu học năm học 2007 - 2008 của ĐBSCL .... 58

Biều đồ 2.4: Số liệu lớp ghép tiểu học năm học 2008 - 2009 của ĐBSCL .... 59

Biểu đồ 2.5: Tổng hợp số học sinh lớp ghép từ năm 2005-2009.................... 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Trong xu thế phát triển và hội nhập, giáo dục và đào tạo giữ vai trò vô

cùng quan trọng đối với sự phát triển của xã hội nói chung và sự phát triển

của mỗi cá nhân nói riêng. Vì vậy, đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam

đã khẳng định: “Phát triển giáo dục và đào tạo là một trong những động lực

quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện để

phát huy nguồn lực con người - yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng

kinh tế nhanh và bền vững”. Để đạt được mục tiêu đề ra, ngành giáo dục và

đào tạo có vai trò vô cùng quan trọng và nhu cầu phát triển giáo dục là bức

thiết. Vì vậy, mục tiêu của chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 là: “Tạo

bước chuyển biến cơ bản về chất lượng giáo dục theo hướng tiếp cận với trình

độ tiên tiến của thế giới, phù hợp với thực tiễn Việt Nam, phục vụ thiết thực

cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; của từng vùng, từng địa

phương; hướng tới một xã hội học tập. Phấn đấu đưa nền giáo dục nước ta

thoát khỏi tình trạng tụt hậu trên một số lĩnh vực so với các nước phát triển

trong khu vực”. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về phát triển giáo dục

và đào tạo nhằm thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. “Thực

hiện công bằng xã hội trong giáo dục và tạo cơ hội học tập ngày càng tốt hơn

cho các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là ở các vùng còn nhiều khó khăn”. Do

đó, vấn đề phát triển giáo dục miền núi, vùng sâu, vùng xa là một trong những

nhiệm vụ trọng tâm của ngành giáo dục.

Đặc điểm giáo dục miền núi, vùng sâu, vùng xa còn gặp nhiều khó

khăn và bất cập. Đó là địa bàn hiểm trở, dân cư thưa thớt đã ảnh hưởng rất lớn

đến việc huy động trẻ đến trường và quy hoạch phát triển mạng lưới trường,

lớp học. Đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ở vùng này còn thấp so

với những vùng miền khác trong nước.Giáo dục miền núi, vùng sâu, vùng xa

chậm phát triển. Nhà nước ta đề ra phương châm phát triển giáo dục ở miền

núi, vùng sâu, vùng xa là: “Thầy tìm trò, trường gần dân” để đảm bảo quyền

trẻ em được học hành, được chăm sóc. Xuất phát từ thực tế này và thực hiện

chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, ngành giáo dục đã tổ chức loại hình lớp

ghép tiểu học nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người học có cơ hội học tập

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

trong những hoàn cảnh tự nhiên, xã hội không thuận lợi. Đây thực sự là mô

hình phù hợp với vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn và điều kiện sống của

đồng bào; không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh đến lớp học cao hơn

mà còn khắc phục tình trạng học sinh có cùng trình độ nhưng không đủ số

lượng học sinh để mở lớp.

Thực tế loại hình lớp ghép tiểu học hiện nay đang tồn tại là:đa số lớp

ghép không quá hai trình độ, mỗi trình độ không quá 10 học sinh. Tuy nhiên,

hiện nay đang tồn tại một số lớp ghép có 3 trình độ. Hầu hết trẻ em ở vùng

này, trước khi vào học lớp 1 đều chưa qua chương trình mẫu giáo do đó việc

tiếp cận chương trình, sách giáo khoa cũng gặp nhiều khó khăn. Năng lực

trình độ chuyên môn nghiệp vụ giáo viên dạy lớp ghép còn hạn chế, chưa phải

là giáo viên giỏi và năng lực sư phạm cao. Giáo viên cũng chưa được trang bị

kiến thức và phương pháp để công tác ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu

số. Mâu thuẫn giữa việc mở lớp ghép phải có giáo viên là người địa phương

với nguồn tuyển sinh để đào tạo giáo viên địa phương còn rất khan hiếm. Chậm

tăng cường, đổi mới về cơ sở vật chất, lớp học, bàn ghế, các phương tiện thiết

bị, tài liệu sách giáo khoa phục vụ cho dạy và học.Chất lượng hiệu quả của hoạt

động dạy lớp ghép còn hạn chế, chưa theo kịp với yêu cầu đổi mới. Do đó,

trong xã hội có nhiều quan điểm trái ngược nhau là nên phát triển hay loại bỏ.

Để tìm hiểu vấn đề này chúng tôi chọn đề tài: “Nghiên cứu quá trình phát

triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam”.

2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận, thực tiễn về quá trình phát triển loại hình

lớp ghép tiểu học ở Việt Nam nói chung và vùng ĐBSCL nói riêng, từ đó đề

xuất những biện pháp phát triển loại hình lớp ghép tiểu học phù hợp với điều

kiện kinh tế vùng miền của Việt Nam.

3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU

3.1. Khách thể nghiên cứu

Các loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam nói chung và khu vực đồng

bằng sông Cửu Long nói riêng.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

3.2. Đối tƣợng nghiên cứu

Các biện pháp phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng khó khăn

thuộc vùng đồng bằng sông Cửu long.

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Phát triển loại hình lớp ghép là một phương thức phát triển giáo dục

vùng khó khăn và thực hiện phổ cập giáo dục. Nếu phân tích đánh giá đúng

thực trạng phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng khó khăn chỉ rõ

nguyên nhân và đề xuất được các biện pháp phát triển loại hình lớp ghép tiểu

học phù hợp thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục lớp ghép tiểu học

nói riêng và chất lượng phổ cập giáo dục tiểu học nói chung.

5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

5.1. Nghiên cứu các vấn đề lí luận về dạy học lớp ghép tiểu học.

5.2. Nghiên cứu sự phát triển của loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam và

vùng đồng bằng sông Cửu Long từ năm 1975 đến nay.

5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển loại hình dạy học lớp ghép tiểu học.

6. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

6.1. Phƣơng pháp luận nghiên cứu

6.1.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống

Nghiên cứu phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam nói

chung và vùng ĐBSCL nói riêng trong mối quan hệ với phát triển giáo dục

tiểu học, phát triển năng lực giáo viên, đặc điểm trình độ nhận thức của học

sinh dân tộc vùng ĐBSCL và hệ thống các điều kiện để đảm bảo chất lượng

dạy học lớp ghép tiểu học.

6.1.2. Phương pháp tiếp cận lịch sử

Nghiên cứu phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam nói

chung và vùng ĐBSCL nói riêng trong mối quan hệ với điều kiện địa lý, kinh

tế, văn hóa, xã hội vùng miền trong từng giai đoạn lịch sử.

6.1.3. Quan điểm thực tiễn

Phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL là một nhu cầu tất

yếu nhằm đảm bảo quyền được học, được giáo dục và thực hiện mục tiêu phổ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

cập giáo dục vùng khó khăn, thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách giáo

dục của Đảng, Nhà nước ở những vùng khó khăn, thông qua đó khảng định

tính nhân đạo, tính nhân văn, nhân dân và tính công bằng của nền giáo dục

Việt Nam.

6.2. Các phƣơng pháp nghiên cứu

6.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận

- Nghiên cứu các vấn đề lý luận về dạy học lớp ghép và mô hình dạy

học lớp ghép tiểu học trên thế giới và Việt Nam, khái quát hóa những kết quả

nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở lý luận của đề tài luận án.

6.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phương pháp nghiên cứu lịch sử, nghiên cứu tổng kết các kết quả

nghiên cứu về dạy học lớp ghép tiểu học trong quá trình phát triển của hệ

thống giáo dục quốc dân, phân tích thành tựu đạt được và những hạn chế tồn

tại, chỉ rõ nguyên nhân của thực trạng.

Phương pháp điều tra bằng anket nhằm đánh giá về số lượng và chất

lượng phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL.

Phương pháp nghiên cứu sản phẩm nhằm phân tích kết quả định tính

của phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL.

Phương pháp quan sát nhằm đánh giá thực trạng về dạy và học lớp

ghép hiện nay ở vùng ĐBSCL.

Phương pháp tổng kết kinh nghiệm nhằm rút ra những bài học kinh

nghiệm về phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL.

Phương pháp khảo nghiệm (phương pháp chuyên gia) để đánh giá thực

trạng loại hình lớp ghép tiểu học.

- Phương pháp thực nghiệm nhằm chứng minh một số biện pháp đề

xuất phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL.

6.2.3. Nhóm phương pháp bổ trợ xử lý kết quả nghiên cứu

Sử dụng toán thống kê, phần mềm tin học để xử lí các thông tin, các số

liệu thu được để khái quát hoá nghiên cứu đề tài.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

7. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN ÁN

- Hệ thống hoá các vấn đề lý luận về dạy học lớp ghép và tổng kết kinh

nghiệm quá trình phát triển dạy học lớp ghép tiểu học từ năm 1975 đến nay.

- So sánh loại hình lớp ghép ở một số nước, trên cơ sở đó đưa ra các

kết luận về vấn đề phát triển của loại hình này nhằm góp phần phát triển giáo

dục miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc ở Việt Nam.

- Làm rõ thực trạng phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng ĐBSCL.

- Đề xuất các biện pháp phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở vùng

ĐBSCL phù hợp với điều kiện địa lý, kinh tế, văn hóa, xã hội vùng miền.

8. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CƠ BẢN CẦN BẢO VỆ

Quá trình hình thành và phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam

là loại hình dạy học tồn tại phù hợp với điều kiện về vị trí địa lý, kinh tế, vùng

miền nhằm đáp ứng quyền được học của trẻ em và phát triển giáo dục vùng

sâu, vùng xa.

Quá trình hình thành và phát triển loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam

là loại hình dạy học có tính đặc thù về mục tiêu, nội dung, nguyên tắc và

phương pháp, hình thức tổ chức thực hiện.

9. GIỚI HẠN, PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Trên cơ sở nghiên cứu về loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam đề tài

luận án tập trung nghiên cứu quá trình phát triển loại hình dạy học lớp ghép

tiểu học ở miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc, hải đảo thuộc

vùng đồng bằng sông Cửu Long từ năm 1975 đến nay.

10. CẤU TRÖC LUẬN ÁN

Ngoài phần những vấn đề chung, kết luận, kiến nghị và phụ lục, tài liệu

tham khảo luận án gồm 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận của phát triển loại hình lớp ghép tiểu học

Chương 2: Sự phát triển của loại hình lớp ghép tiểu học ở Việt Nam

và vùng đồng bằng sông Cửu Long từ năm 1975 đến nay.

Chương 3: Đề xuất các biện pháp phát triển loại hình lớp ghép tiểu học

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

Chƣơng 1

CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN

LOẠI HÌNH LỚP GHÉP TIỂU HỌC

1.1. LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ

1.1.1. Nghiên cứu về phát triển loại hình lớp ghép tiểu học trên thế giới

Sự phát triển giáo dục mỗi quốc gia luôn chênh lệch, không đồng đều ở

các vùng, các địa phương và các dân tộc. Giáo dục ở thành, thị, các vùng tập

trung đông dân cư, các khu công nghiệp phát triển mạnh mẽ hơn so với vùng

núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Vì thế, để nâng cao

mặt bằng dân trí, ngành giáo dục phải tổ chức từng lớp ghép để phổ cập giáo

dục ở những vùng này. Do thực tế đòi hỏi nên từ trước đến nay lớp ghép đã

tồn tại ở nhiều quốc gia kể cả những quốc gia có nền kinh tế phát triển như

Hoa kỳ, Pháp, Canada, Nhật,… và các nước trong khu vực.

Trên thế giới, hình thức tổ chức dạy học lớp ghép được thực hiện ở rất

nhiều nước phát triển như: Mỹ,Anh, Canada, Pháp,… Ở các nước này, lớp

ghép không chỉ xuất hiện ở vùng xa xôi hẻo lánh mà còn ở cả các thành phố.

Đặc biệt, ở Australia hình thức lớp ghép gần như phổ biến, thậm chí nhiều nơi

có điều kiện tổ chức dạy học theo hình thức lớp đơn, nhưng họ lại xếp thành

các lớp ghép với mục đích cho học sinh có điều kiện học hỏi, giúp đỡ lẫn

nhau và trẻ có điều kiện phát triển hơn. Những nghiên cứu về loại hình dạy

học này ở các nước đã xuất hiện dưới dạng những Hội thảo, tập huấn nhằm tổ

chức dạy học đạt hiệu quả cao.

Lớp ghép cũng được phát triển ở một số quốc gia Châu Á với các cấp

độ khác nhau: Ở Philipphin đất nước với hàng nghìn hòn đảo, việc chỉ đạo

việc dạy-học lớp ghép được quan tâm đặc biệt. Ở Trung Quốc có tổ chức hiệp

hội các giáo viên dạy lớp ghép với nhiệm vụ và chức năng cụ thể nhằm nâng

cao chất lượng dạy và học ở các vùng khó khăn. Ở Malaysia, Hàn Quốc, Ấn Độ,

Thái Lan,… tùy theo tình hình phát triển giáo dục của từng nước, lớp ghép

cũng được phát triển và được nhà nước chú ý tạo các điều kiện phát triển. Dù

trình độ phát triển giáo dục lớp ghép có khác nhau, nhưng các nghiên cứu về

loại hình lớp ghép ở các nước này đều có tiếng nói chung là: Giáo dục lớp

ghép cần có tài liệu riêng cho giáo viên và học sinh, cần có không gian, cơ sở

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học phù hợp. Đặc biệt, cần có phương

pháp giảng dạy, quản lý tổ chức tương ứng với hình thức này. Xuất phát

từ nhu cầu thực tiễn năm 1982, tổ chức UNESCO về giáo dục Châu Á -

Thái Bình Dương đã xuất bản tài liệu: “Dạy lớp ghép và giáo dục những

nhóm trẻ em thiệt thòi” của APEID, giới thiệu, báo cáo những kết quả nghiên

cứu quốc gia về những vấn đề lớp ghép của Ấn Độ, Hàn Quốc, Philippin,

Xrilanca. Tài liệu nghiên cứu đã đề cập tới những vấn đề cơ bản về dạy học

lớp ghép và nhu cầu tất yếu của loại hình này.

Năm 1988 UNESCO khu vực xuất bản tài liệu: “Dạy lớp ghép ở các

trường Tiểu học- một hướng dẫn về phương pháp” cũng của APEID tổng hợp

từ các sách hướng dẫn phương pháp về dạy học lớp ghép ở các trường tiểu

học do một số giáo viên của các nước Malaysia, Nhật Bản, Ấn Độ và Nêpal

biên soạn, tài liệu đã đưa ra những cách thức và biện pháp tổ chức dạy học

lớp ghép.

Hiện nay ở các nước phát triển như Mỹ, Anh, Pháp, Canada… và các

nước trong khu vực đều có xu hướng phát triển hệ thống lớp ghép, vì đặc

trưng dạy học ở lớp ghép là tạo điều kiện cho trẻ em phát triển khả năng độc

lập, tự tin sáng tạo và nâng cao trách nhiệm trong học tập và cuộc sống. Giáo

sư Aroson (Mỹ) đã có bài viết về lịch sử của lớp học ghép mà ông đã tổ chức

thực nghiệm. “Lớp học ghép lần đầu tiên được áp dụng vào năm 1971 ở

Austin bang Texas (Hoa Kỳ). Lớp ghép ở đây được tiếp cận trên góc độ học

sinh nhiều chủng tộc khác nhau. Với mô hình lớp ghép này, tác giả muốn tạo

ra một môi trường học tập hợp tác và hòa nhập trong cộng đồng người, tránh

phân biệt chủng tộc, màu da và sắc tộc.

Tầm quan trọng, tính chất của vấn đề lớp ghép mỗi nước khác nhau,

loại hình lớp ghép tồn tại là có thể là đa màu gia, đa dân tộc hay nhiều trình

độ. Nhân tố chủ yếu khiến các nước kể trên áp dụng dạy lớp ghép là mật độ

dân cư thấp, vị trí hẻo lánh ở những vùng nông thôn xa vùng dân cư đông

đúc, khu công nghiệp; những trở ngại về địa hình với những chướng ngại tự

nhiên như đồi, núi, sông, rạch hay những trẻ thiệt thòi không nơi nương tựa…

Số lượng trẻ em độ tuổi đi học cũng nhỏ, trình độ dân trí thấp, kinh tế gia