Nghiên cứu phương pháp báo chí xử lý các vấn đề được dư luận xã hội quan tâm: trường hợp báo tuổi trẻ và sự kiện kỳ thi trung học phổ thông quốc gia năm 2018

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH CỬ NHÂN BÁO CHÍ

NGHIÊN CỨU PHƢƠNG PHÁP BÁO CHÍ XỬ LÝ CÁC

VẤN ĐỀ ĐƢỢC DƢ LUẬN XÃ HỘI QUAN TÂM:

TRƢỜNG HỢP BÁO TUỔI TRẺ

VÀ SỰ KIỆN KỲ THI TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

QUỐC GIA NĂM 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

--------

Đà Nẵng, tháng 4/2019

MAI VĂN QUANG

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH CỬ NHÂN BÁO CHÍ

NGHIÊN CỨU PHƢƠNG PHÁP BÁO CHÍ XỬ LÝ CÁC

VẤN ĐỀ ĐƢỢC DƢ LUẬN XÃ HỘI QUAN TÂM:

TRƢỜNG HỢP BÁO TUỔI TRẺ

VÀ SỰ KIỆN KỲ THI TRUNG HỌC PHỔ THÔNG

QUỐC GIA NĂM 2018

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

--------

Đà Nẵng, tháng 4/2019

Người hướng dẫn:

TS. Trần Thị Hòa

Người thực hiện:

Mai Văn Quang

(Khóa 2015 – 2019)

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan khóa luận tốt nghiệp với đề tài: “Nghiến cứu phương pháp

báo chí xử lý các vấn đề được dư luận xã hội quan tâm: trường hợp Báo Tuổi

Trẻ và sự kiện kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia năm 2018” là công trình

nghiên cứu của tôi, dưới sự hướng dẫn của TS. Trần Thị Hòa.

Các mẫu câu hỏi phỏng vấn sâu, kết quả phỏng vấn sâu, các phân tích, số liệu

được sử dụng trong khóa luận này là trung thực.

Đà Nẵng, ngày 21 tháng 4 năm 2019

Sinh viên thực hiện

Mai Văn Quang

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành khóa luận “Nghiên cứu phương pháp báo chí xử lý các

vấn đề được dư luận xã hội quan tâm: trường hợp Báo Tuổi Trẻ và sự kiện

kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia năm 2018” tôi xin gửi lời cảm ơn chân

thành đến quý Thầy cô Tổ báo chí – Khoa Ngữ văn – Trường Đại học Sư phạm –

Đại học Đà Nẵng. Nhờ sự dìu dắt, truyền dạy của Thầy cô trong suốt những năm

tháng trên ghế giảng đường, bản thân tôi đã học hỏi, tích lũy được nhiều kiến

thức và kinh nghiệm vô cùng quan trọng. Đó cũng chính là những điều kiện cơ

bản, cần và đủ để tôi có vận dụng trong quá trình nghiên cứu khóa luận, cũng như

giúp tôi sau này có đủ tự tin trên con đường sự nghiệp.

Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn cô Trần Thị Hòa – người đã tận tình chỉ

bảo, trực tiếp hướng dẫn các phương pháp nghiên cứu, góp ý chỉnh sửa để tôi hoàn

thành khóa luận này.

Tôi xin chân thành cảm ơn tòa soạn Báo Tuổi Trẻ đã tạo điều kiện cho tôi

được thực hiện nghiên cứu này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt

tình của các phóng viên, các nhà báo thuộc Báo Tuổi Trẻ. Tôi cũng xin chân

thành cảm ơn các độc giả đã tham vào nghiên cứu này để giúp đỡ tôi thực hiện

khóa luận.

Do hạn chế về thời gian và trong phạm vi trình độ năng lực của một sinh

viên bậc đại học lần đầu tiên thực hiện một nghiên cứu khoa học, nên mặc dầu

bản thân đã cố gắng rất nhiều nhưng việc thực hiện và trình bày khóa luận không

tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Vì vậy, tôi rất mong nhận được sự góp ý,

nhận xét của quý Thầy cô và các bạn để khóa luận được hoàn thiện hơn.

Kính chúc quý thầy cô và các bạn

sức khỏe! Xin trân trọng cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2019

Sinh viên thực hiện

Mai Văn Quang

1

MỤC LỤC

MỤC LỤC................................................................................................................1

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.....................................................................3

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ.......................................................................4

DANH MỤC HÌNH ẢNH.......................................................................................5

MỞ ĐẦU ..................................................................................................................6

1. Lí do chọn đề tài....................................................................................................6

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu........................................................................6

2.1. Mục đích nghiên cứu .....................................................................................6

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu.....................................................................................7

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.........................................................................7

3.1. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................7

3.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................7

4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................7

5. Cấu trúc khóa luận ................................................................................................8

CHƢƠNG 1: Cơ sở lý luận và tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề.................9

1.1. Cơ sở lý luận ......................................................................................................9

1.1.1. Khái niệm dư luận xã hội............................................................................9

1.1.2. Khái niệm báo chí, nghề báo ......................................................................9

1.2. Lý luận về mối quan hệ giữa báo chí và dư luận xã hội ..................................10

1.2.1. Các chức năng cơ bản của báo chí............................................................10

1.2.2. Thuyết thiết lập chương trình nghị sự của Maxwell McCombs...............12

1.2.3. Thuyết không gian công cộng của Jurgen Habermas...............................13

1.3. Tổng quan lịch sử nghiên cứu mối quan hệ giữa báo chí và dư luận xã hội ...14

1.4. Tổng quan về Báo Tuổi Trẻ và sự kiện Kỳ thi THPTQG năm 2018...............20

1.4.1. Tổng quan về Báo Tuổi Trẻ......................................................................20

1.4.2. Tổng quan về sự kiện kỳ thi THPTQG năm 2018....................................26

1.4.3. Công luận về sự kiện kỳ thi THPTQG năm 2018 ....................................29

Tiểu kết chƣơng 1..................................................................................................32

CHƢƠNG 2: Kết quả nghiên cứu .......................................................................33

2.1. Kết quả khảo sát nội dung tin, bài xoay quanh kỳ thi THPTQG năm 2018

được đăng tải trên Báo Tuổi Trẻ Online .................................................................33

2

2.2. Kết quả phân tích dữ liệu nghiên cứu thực tế ..................................................34

2.2.1. Kết quả phân tích phỏng vấn sâu phóng viên, nhà báo Báo Tuổi Trẻ......44

2.2.2 Kết quả phân tích phỏng vấn sâu công chúng ...........................................58

2.3. Đánh giá kết quả phân tích phỏng vấn sâu phóng viên và công chúng Báo Tuổi

Trẻ ...........................................................................................................................67

Tiểu kết chƣơng 2..................................................................................................79

CHƢƠNG 3: Ý nghĩa, kiến nghị và bài học kinh nghiệm.................................71

3.1. Tóm tắt nghiên cứu ..........................................................................................71

3.2. Ý nghĩa của nghiên cứu....................................................................................71

3.3. Bài học kinh nghiệm rút ra...............................................................................72

3.4. Kiến nghị..........................................................................................................72

KẾT LUẬN............................................................................................................76

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................78

PHỤ LỤC...............................................................................................................80

Phụ lục 1.................................................................................................................80

Phụ lục 2.................................................................................................................83

3

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT CHỮ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ

1 DLXH Dư luận xã hội

2 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo

3 PV Phóng viên

4 THPTQG Trung học Phổ thông Quốc gia

5 SV Sinh viên

4

DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ

STT TÊN BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ TRANG

1 Sơ đồ 1: Các ấn phẩm của Báo Tuổi Trẻ 26

2 Sơ đồ 2: Số lượng các tin, bài được đăng tải qua các giai đoạn 33

3 Biểu đồ 1: Biểu đồ thể hiện sự thay đổi số lượng tin, bài qua

các giai đoạn của kỳ thi THPTQG năm 2018

43

5

DANH MỤC HÌNH ẢNH

STT TÊN HÌNH ẢNH TRANG

1 Hình 1: Nhật Báo Tuổi Trẻ 21

2 Hình 2: Báo Tuổi Trẻ Cười 22

3 Hình 3: Báo Tuổi Trẻ Online 23

4 Hình 4: Truyền hình Tuổi Trẻ (TVO) 24

5 Hình 5: Tuổi Trẻ Cuối tuần 24

6 Hình 6: Tuổi Trẻ News 25

7 Hình 7: Kỳ thi THPTQG năm 2018 27

8 Hình 8: Bài viết trên báo VNEXPRESS 29

9 Hình 9: Bài viết trên báo VOV 30

10 Hình 10: Bài viết trên báo Giáo dục Việt Nam 30

11 Hình 11: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 34

12 Hình 12: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 35

13 Hình 13: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 36

14 Hình 14: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 37

15 Hình 15: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 38

16 Hình 16: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 39

17 Hình 17: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 41

18 Hình 18: Hình ảnh bài viết trên báo Tuổi Trẻ Online 42

6

MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài

Kỹ năng xử lý các vấn đề được dư luận xã hội (DLXH) quan tâm và kỹ năng

định hướng DLXH là 2 kỹ năng rất quan trọng của phóng viên (PV), nhà báo. Bên

cạnh học các kỹ năng về cách thức đưa tin thông thường, PV, nhà báo cần trang bị

cho mình những kỹ năng, kiến thức để xử lý những vấn đề nóng, phức tạp trong xã

hội được dư luận quan tâm.

Thực tế hiện nay các nghiên cứu về cách xử lý của PV, nhà báo trong các sự

kiện, vấn đề được DLXH quan tâm còn tương đối ít ỏi. Trong khi đó, nhu cầu

nghiên cứu về tác nghiệp của PV trong các sự kiện lớn là rất cần thiết để giúp SV

ngành Báo chí có thêm những kiến thức thực tiễn trong tác nghiệp nghề sau này.

Trong số những vấn đề nóng bỏng được xã hội quan tâm hiện nay, sự kiện kỳ thi

Trung học Phổ thông Quốc gia (THPTQG) là một trong những sự kiện nổi bật, thu

hút sự chú ý của công luận và cả giới báo chí. Báo Tuổi Trẻ là một trong những tờ

báo lớn của cả nước và đưa tin bám sát sự kiện này. Tìm hiểu về tác nghiệp của PV

Báo Tuổi Trẻ trong kỳ thi THPTQG năm 2018 có thể mang lại cho SV nhiều kinh

nghiệm và bài học quý báu trong việc vận dụng và xử lý mối quan hệ giữa báo chí

và DLXH. Do đó, chúng tôi thực hiện khóa luận tìm hiểu về “Nghiên cứu phương

pháp báo chí xử lý các vấn đề được dư luận xã hội quan tâm: trường hợp Báo

Tuổi Trẻ và sự kiện kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia năm 2018” nhằm

đóng góp kiến thức về thực tiễn báo chí và DLXH, một trong những mảng nghiên

cứu quan trọng cần được bổ sung, đặc biệt là những kiến thức về thực tiễn.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục đích nghiên cứu

Căn cứ trên nhu cầu lý thuyết và ứng dụng thực tiễn xã hội, chúng tôi thực

hiện khóa luận “Nghiên cứu phương pháp báo chí xử lý các vấn đề được dư luận

xã hội quan tâm: trường hợp Báo Tuổi Trẻ và sự kiện kỳ thi Trung học Phổ

thông Quốc gia năm 2018” với mục đích: Tìm hiểu phương pháp PV Báo Tuổi

Trẻ đã sử dụng khi phản ánh, đăng tải tin, bài về sự kiện kỳ thi THPTQG năm

2018 vốn được cả xã hội quan tâm. Thông qua đó, đóng góp tri thức giúp SV

ngành Báo chí thêm hiểu rõ bản chất giữa mối quan hệ báo chí và DLXH và

phương pháp giúp nhà báo xử lý khi phản ánh những vấn đề nóng, thậm chí có

7

xuất hiện khủng hoảng, tiêu cực. Thông qua nghiên cứu này, người làm nghiên cứu

mong muốn rút ra những bài học kinh nghiệm, nghiệp vụ báo chí cho bản và cho

những SV theo học ngành Báo chí cũng như những người quan tâm tìm hiểu về

lĩnh vực này.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Nghiên cứu các vấn đề lý thuyết xoay quanh mối quan hệ giữa báo chí và

DLXH (sự kiện được đề cập kỳ thi THPTQG năm 2018).

- Tìm ra định hướng của Báo Tuổi Trẻ trong việc đưa tin và nội dung đưa tin

như thế nào về sự kiện kỳ thi THPTQG năm 2018. Đặc biệt, làm rõ cách xử

lý, tác nghiệp của các PV, nhà báo Báo Tuổi Trẻ về các vấn đề nảy sinh

xung quanh sự kiện kỳ thi THPTQG được DLXH quan tâm rất nhiều trong

thời gian vừa qua.

- Đánh giá hiệu quả và tác động của tin bài mà Báo Tuổi Trẻ đã thông tin đến

công chúng về sự kiện kỳ thi THPTQG năm 2018.

- Đánh giá mức độ quan tâm, nhận định của công chúng về những thông tin

của Báo Tuổi Trẻ về kỳ thi THPTQG năm 2018 và những vấn đề liên quan.

- Rút ra những bài học nghiệp vụ thiết thực cho SV ngành Báo trong việc xử

lý các vấn đề nóng được dư luận quan tâm.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của khóa luận này là: Phương pháp mà đội ngũ PV,

nhà báo của Báo Tuổi Trẻ áp dụng trong việc đưa tin, phản ánh về kỳ thi THPTQG

năm 2018 như một sự kiện nóng được DLXH quan tâm.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Khảo sát các bài viết trên Báo Tuổi Trẻ Online trước, trong và sau kỳ thi

THPTQG năm 2018 và tháng 3, tháng 4 năm 2019.

- Phỏng vấn các PV, nhà báo của Báo Tuổi Trẻ có đăng hoặc viết tin, bài về

sự nói trên.

- Phỏng vấn một số đối tượng công chúng báo chí thuộc khu vực Quảng Nam

và Đà Nẵng.

4. Phƣơng pháp nghiên cứu

Trong khóa luận này, chúng tôi sử dụng các phương pháp sau:

8

- Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu: nghiên cứu những công trình đã được

công bố của các tác giả trong nước có liên quan đến đề tài; Các bài viết

đăng trên tạp chí, trong các kỷ yếu, hội thảo khoa học.

- Phƣơng pháp khảo sát thống kê: phương pháp này được sử dụng để khảo

sát các tin, bài đăng liên quan đến đề tài.

- Phƣơng pháp phỏng vấn sâu: phương pháp phỏng vấn sâu được sử dụng

để phỏng vấn các PV, nhà báo và công chúng báo chí.

- Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp: Sử dụng nghiên cứu trường hợp

Báo Tuổi Trẻ trong việc xử lý thông tin về sự kiện kỳ thi THPTQG năm

2018 để hiểu cách thức báo chí nói chung xử lý các vấn đề được DLXH

quan tâm.

5. Cấu trúc khóa luận

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, khóa

luận gồm có 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề

Chương 2: Kết quả nghiên cứu

Chương 3: Ý nghĩa, kiến nghị và bài học kinh nghiệm