Nghiên cứu những biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

----------

LÊ MỸ DUNG

NGHIÊN CỨU NHỮNG BIỂU HIỆN

XÚC CẢM TIÊU CỰC TRONG HOẠT ĐỘNG

HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC

Chuyên ngành: Tâm lý học chuyên ngành

Mã số: 62.31.80.05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐÀO THỊ OANH

Hà Nội -2013

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến:

*PGS. TS. Đào Thị Oanh- cô giáo hƣớng dẫn đã tận tình chỉ bảo, giúp

đỡ và động viên tôi hoàn thành luận án này.

*Ban Giám đốc, Ban chủ nhiệm, các Thầy, Cô giáo Khoa Tâm lý,

Phòng đào tạo của Học viện Khoa học xã hội đã giúp đỡ và tạo mọi điều

kiện trong suốt thời gian tôi học và hoàn thành luận án.

*Ban Giám hiệu, các Thầy, Cô giáo và học sinh khối lớp 1 và 2 ở

các trƣờng Tiểu học tại Hà Nội (Cát Linh, Khƣơng Mai, Mê Linh và Mễ Trì B)

và Đà Nẵng (Đoàn Thị Điểm, Dũng Sĩ Thanh Khê, Âu Cơ và Hòa Phú) đã tham

gia, tạo điều kiện và nhiệt tình hỗ trợ tôi trong quá trình triển khai nghiên

cứu đề tài.

*Các Thầy, Cô, Anh, Chị và các bạn đồng nghiệp ở Trung tâm

Nghiên cứu Tâm lý học-Sinh lý lứa tuổi, Viện Nghiên cứu sƣ phạm đã

động viên và cung cấp những ý kiến, kinh nghiệm quý báu giúp tôi hoàn thiện

luận án.

*Gia đình, ngƣời thân, bạn bè đã luôn bên cạnh tôi, cùng tôi chia sẻ

những khó khăn, giúp đỡ và khích lệ tôi trong quá trình thực hiện luận án.

Xin chân thành cám ơn!

Lời cam đoan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tất cả số

liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chƣa từng đƣợc ai

công bố trong bất kì một công trình nào khác.

Hà Nội, ngày 10 tháng 12 năm 2013

Tác giả

Lê Mỹ Dung

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

MỞ ĐẦU ...............................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................1

2. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................................3

3. Nhiệm vụ nghiên cứu.........................................................................................................3

4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu...................................................................................3

5. Phạm vi nghiên cứu ...........................................................................................................3

6. Giả thuyết khoa học ...........................................................................................................4

7. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................................4

8. Đóng góp mới của luận án .................................................................................................5

9. Cấu trúc của luận án...........................................................................................................6

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XÚC CẢM TIÊU CỰC TRONG HOẠT ĐỘNG

HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC..............................................................................7

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học

sinh tiểu học ...........................................................................................................................7

1.2. Xúc cảm........................................................................................................................20

1.2.1. Một số quan điểm tiếp cận nghiên cứu về xúc cảm...................................................20

1.2.2. Khái niệm “Xúc cảm”................................................................................................25

1.2.3. Cấu trúc của xúc cảm.................................................................................................27

1.2.4. Phân loại xúc cảm......................................................................................................30

1.2.5. Ảnh hƣởng của xúc cảm đến đời sống và hoạt động của con ngƣời .........................33

1.3. Xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học.................................36

1.3.1. Xúc cảm tiêu cực .......................................................................................................36

1.3.2. Hoạt động học tập của học sinh tiểu học ...................................................................37

1.3.3. Đặc điểm phát triển tâm lý- xúc cảm của học sinh tiểu học ......................................42

1.3.4. Khái niệm xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học ............45

1.3.5. Ảnh hƣởng của xúc cảm tiêu cực đến hoạt động học tập của học sinh .....................46

1.4. Biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học .................47

1.4.1. Biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học qua hành

vi phi ngôn ngữ ....................................................................................................................51

1.4.2. Biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học qua hành

vi ngôn ngữ ..........................................................................................................................54

1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh

tiểu học.................................................................................................................................57

Tiểu kết Chƣơng 1 .............................................................................................................61

CHƢƠNG 2.TỔ CHỨC VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU BIỂU HIỆN XÚC CẢM

TIÊU CỰC TRONG HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC.................63

2.1. Tổ chức nghiên cứu ......................................................................................................63

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ..............................................................................................69

2.3. Tiêu chí đánh giá và thang đánh giá .............................................................................73

Tiểu kết Chƣơng 2 .............................................................................................................77

CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU BIỂU HIỆN XÚC CẢM TIÊU CỰC TRONG

HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC...................................................78

3.1. Thực trạng biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu học78

3.1.1. Kết quả tổng hợp về biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập qua hành vi

ngôn ngữ và hành vi phi ngôn ngữ của học sinh tiểu học....................................................78

3.1.2. So sánh những biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập qua hành vi ngôn

ngữ và hành vi phi ngôn ngữ theo khách thể nghiên cứu ....................................................89

3.2. Những yếu tố ảnh hƣởng đến biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của

học sinh tiểu học ................................................................................................................103

3.3. Nghiên cứu điển hình về biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học

sinh tiểu học .......................................................................................................................111

3.4. Một số biện pháp tâm lý- giáo dục hạn chế xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập ở

học sinh đầu tiểu học .........................................................................................................117

Tiểu kết Chƣơng 3 ...........................................................................................................135

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...........................................................................................137

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ .........................................................141

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................142

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ĐTB Điểm trung bình

ĐLC Độ lệch chuẩn

GV Giáo viên

HS Học sinh

HSTH Học sinh tiểu học

HĐHT Hoạt động học tập

N Số lƣợng mẫu khách thể nghiên cứu

PHHS Phụ huynh học sinh

TB Thứ bậc

TĐ Tổng điểm

THCS Trung học cơ sở

XCTC Xúc cảm tiêu cực

DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ

Bảng 1.1 Sự thể hiện đặc trƣng trên khuôn mặt cho 4 loại XCTC 52

Bảng 2.1 Đặc điểm khách thể nghiên cứu là học sinh (lớp 1 và lớp 2) 67

Bảng 2.2 Các nhóm điểm của thang đo trong bảng hỏi dành cho GV

và PHHS lớp 1 và lớp 2.

75

Bảng 2.3 Các nhóm điểm của thang đo quan sát trên học sinh 77

Bảng 3.1 Các loại XCTC trong HĐHT của HSTH (theo kết quả quan

sát trên HS)

79

Bảng 3.2 Biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH qua hành vi ngôn

ngữ

80

Bảng 3.3 Biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH qua hành vi phi

ngôn ngữ

81

Bảng 3.4 Nguyên nhân gây ra những biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong

hoạt động học tập của học sinh tiểu học

82

Bảng 3.5 Biểu hiện XCTC trong HĐHT qua hành vi ngôn ngữ của

HS theo khối lớp (theo kết quả quan sát trên HS)

90

Bảng 3.6 Biểu hiện XCTC trong HĐHT qua hành vi phi ngôn ngữ

của HS theo khối lớp (theo kết quả quan sát trên HS)

91

Bảng 3.7 XCTC trong HĐHT qua hành vi ngôn ngữ của HS nam và

HS nữ (theo kết quả quan sát trên HS)

93

Bảng 3.8 XCTC trong HĐHT qua hành vi phi ngôn ngữ của HS nam

và HS nữ (theo kết quả quan sát trên HS)

94

Bảng 3.9 XCTC trong HĐHT qua hành vi ngôn ngữ của HS ngoại

thành và HS nội thành (theo kết quả quan sát trên HS)

95

Bảng 3.10 XCTC trong HĐHT qua hành vi phi ngôn ngữ của HS ngoại

thành và HS nội thành (theo kết quả quan sát trên HS)

96

Bảng 3.11 So sánh các mặt biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS ở Hà

Nội và Đà Nẵng (theo kết quả quan sát trên HS)

98

Bảng 3.12 So sánh các mặt biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS theo

kết quả học môn Toán và Tiếng Việt (kết quả quan sát trên

HS)

101

Bảng 3.13 Nhóm yếu tố ảnh hƣởng đến biểu hiện XCTC trong HĐHT

của HSTH theo ý kiến của GV

103

Bảng 3.14 Những yếu tố ảnh hƣởng đến biểu hiện XCTC trong HĐHT

của HSTH theo ý kiến của GV

104

Bảng 3.15 Mối tƣơng quan giữa các nhóm yếu tố với biểu hiện XCTC

trong HĐHT của HSTH

110

Bảng 3.16 Các câu trả lời phản hồi của ngƣời lớn thích hợp với các cấp

độ của hành vi giận dữ ở trẻ

132

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 1.1 Phân bố điểm số về biểu hiện XCTC trong HĐHT của

HS (lớp 1 và lớp 2) tiểu học theo ý kiến của GV

74

Biểu đồ 1.2 Phân bố điểm số về biểu hiện XCTC trong HĐHT của

HS (lớp 1 và lớp 2) tiểu học theo ý kiến của PHHS

74

Biểu đồ 1.3 Phân bố điểm số về biểu hiện XCTC trong HĐHT của

HS (lớp 1 và lớp 2) tiểu học theo kết quả quan sát HS

76

Biểu đồ 3.1 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH (theo

kết quả quan sát trên HS)

78

Biểu đồ 3.2 Mức độ các khía cạnh biểu hiện XCTC trong HĐHT của

HSTH (theo kết quả quan sát trên HS, ý kiến đánh giá

của GV và PHHS)

79

Biểu đồ 3.3 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS lớp 1 và

lớp 2 (theo kết quả quan sát trên HS)

89

Biểu đồ 3.4 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS nam và

HS nữ (theo kết quả quan sát trên HS)

92

Biểu đồ 3.5 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS ngoại

thành và HS nội thành (theo kết quả quan sát trên HS)

95

Biểu đồ 3.6 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS ở gia đình

có hoàn cảnh kinh tế khác nhau (theo kết quả quan sát

trên HS)

99

Biểu đồ 3.7 Mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS ở gia đình

có mô hình khác nhau (theo kết quả quan sát trên HS)

100

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Giáo dục tiểu học là cấp học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân, có

nhiệm vụ xây dựng và phát triển các phẩm chất nhân cách và trí tuệ cho trẻ em

nhằm hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách con ngƣời

Việt Nam. "Luật giáo dục" ban hành năm 2007 đã xác định: "Giáo dục tiểu học

nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho sự phát triển đúng đắn và

lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kỹ năng cơ bản để tiếp tục học

trung học cơ sở"[30, tr.17]. Hoạt động học tập ở cấp học này là hoạt động chủ đạo,

có ý nghĩa hình thành cơ sở ban đầu cho sự phát triển toàn diện nhân cách của trẻ

em trong tƣơng lai.

Xúc cảm là một mặt quan trọng trong đời sống tâm lý nói chung và nhân cách

của học sinh tiểu học nói riêng. Trẻ em ngày nay đã khác trƣớc rất nhiều. Giờ đây

đã có đủ cơ sở để nói đến sự gia tốc sinh học, sự gia tốc tâm lý và sự gia tốc xã hội.

Tuy nhiên, sự biến đổi xã hội diễn ra nhanh chóng khiến cho trẻ em ngày nay

thƣờng xuyên phải đối mặt với những tình huống mới lạ, bất ngờ, mà đối với chúng

thì đó là các khó khăn. Cách thức ứng xử trong các tình huống đó sẽ để lại những

dấu ấn có tác động tích cực hay tiêu cực đến sự phát triển nhân cách sau này của trẻ.

Kết quả của nhiều nghiên cứu xã hội học, giáo dục học, tâm lý học gần gây đã cho

thấy sự gia tăng các hiện tƣợng tiêu cực ở trẻ em nhƣ: bạo lực, hành vi xâm kích,

biểu hiện trầm cảm … với độ tuổi xuất hiện lần đầu ngày càng giảm xuống. Trẻ em

hiện nay có xu hƣớng dễ cô đơn, dễ chán nản, dễ cáu giận và ƣơng bƣớng hơn.

Chúng cũng hay bị căng thẳng, lo lắng, bốc đồng và dễ gây hấn hơn [dẫn theo 41].

Nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho thấy, tỷ lệ trẻ em ở lứa tuổi học

đƣờng có dấu hiệu rối nhiễu tâm lý chiếm hơn 20% tập trung nhiều vào các biểu

hiện nhƣ lo âu, sợ hãi, trầm cảm. Phụ huynh đƣợc chọn nghiên cứu thấy có con của

họ có 27,4% những rối loạn trong kì thi nhƣ đau đầu, mất ngủ, mệt mỏi...[24].

Xúc cảm là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến kết quả học tập của học

2

sinh, đặc biệt đối với học sinh tiểu học. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy: Học

sinh thƣờng có biểu hiện “căng thẳng” (47%), “lo lắng” (39,5%), “hay hờn dỗi,

khóc” (32,4% ở HS khối lớp 1), “cáu giận”(39,9%) hoặc “chán nản” (39,3%)

trong học tập và có khó khăn trong việc kiềm chế xúc cảm. Do trải nghiệm thất

bại trong học tập, khó khăn trong mối quan hệ với thầy cô, gia đình, bạn bè... làm

gia tăng ở học sinh những xúc cảm tiêu cực, điều này có ảnh hƣởng trực tiếp đến

kết quả học tập và sự phát triển nhân cách của trẻ [4,5,6,7,12,15]. Đúng nhƣ

Karen Stone McCown khẳng định: “Cuộc sống xúc cảm của trẻ có ảnh hƣởng lớn

tới việc học tập của chúng. Phải khỏe về xúc cảm cũng giống nhƣ phải giỏi về

môn Toán hay môn Văn vậy” [10] và Schutz và Lanehart (2002) đã viết khi đề

cập đến một vấn đề đặc biệt của xúc cảm trong giáo dục: "Xúc cảm liên quan mật

thiết đến hầu nhƣ mọi khía cạnh của quá trình giảng dạy và học tập, do đó, sự hiểu

biết về bản chất của xúc cảm trong bối cảnh trƣờng học là rất cần thiết" [101].

Nhằm nâng cao hiệu quả học tập và chất lƣợng giáo dục ở tiểu học, đã có

những công trình nghiên cứu chuyên sâu để rà soát, xác định những khó khăn của

học sinh trong hoạt động học tập, tìm hiểu nguyên nhân và có các biện pháp dạy

học và giáo dục nhằm khắc phục tình trạng trên. Những nghiên cứu này thƣờng chú

trọng về giáo dục những phẩm chất cụ thể hoặc phƣơng pháp giảng dạy những môn

học cụ thể. Tuy kết quả học tập và chất lƣợng giáo dục do nhiều yếu tố tác động,

nhƣng đối với cấp Tiểu học, yếu tố quan trọng nhất tác động đến chúng là xúc cảm

của trẻ mà điều này ít đƣợc nghiên cứu ở Việt Nam có thể vì điều kiện hạn chế (nhƣ

kinh phí, thời gian, phƣơng tiện kĩ thuật, sự kiên nhẫn…)

Tóm lại, xúc cảm là mặt quan trọng của nhân cách, phát triển xúc cảm tích cực

tạo một nền tảng vững chắc cho sự phát triển của trẻ. Ngƣợc lại, nếu để rơi vào tình

trạng trầm cảm, căng thẳng, rối loạn tâm lý,… hậu quả để lại cho trẻ những dấu ấn

nghiêm trọng có ảnh hƣởng đến sự phát triển của trẻ, đồng thời cũng gây ra những

lo lắng, bức xúc trong xã hội. Từ những ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn nhƣ

trên, đề tài “Nghiên cứu những biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập

của học sinh tiểu học” đã đƣợc lựa chọn nghiên cứu.

3

2. Mục đích nghiên cứu

Phát hiện thực trạng biểu hiện xúc cảm tiêu cực (XCTC) trong hoạt động học

tập (HĐHT) của học sinh tiểu học (HSTH), trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp

tâm lý- giáo dục hạn chế XCTC trong HĐHT ở HSTH.

3. Nhiệm vụ nghiên cứu

3.1. Xây dựng cơ sở lý luận nghiên cứu biểu hiện XCTC trong HĐHT của

HSTH.

3.2. Xác định thực trạng biểu hiện và phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến biểu

hiện xúc cảm tiêu cực của học sinh lớp 1 và lớp 2 ở giờ học trên lớp.

3.3. Đề xuất một số biện pháp tâm lý- giáo dục hạn chế XCTC trong HĐHT ở

học sinh đầu tiểu học.

4. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu

Mức độ biểu hiện xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh đầu

tiểu học

4.2.Khách thể nghiên cứu: Khách thể nghiên cứu gồm 480 học sinh (HS) khối lớp 1

và lớp 2; 480 phụ huynh học sinh (PHHS) là cha mẹ của chính HS đƣợc nghiên cứu và

125 giáo viên (GV) đang giảng dạy HS ở các khối lớp 1 và 2 đƣợc nghiên cứu.

5. Phạm vi nghiên cứu

5.1 Giới hạn về khách thể nghiên cứu

- Đề tài chỉ chọn nghiên cứu trên HS, GV và PHHS lớp 1 và lớp 2 ở 12 trƣờng

Tiểu học trong khu vực nội thành và ngoại thành thuộc địa bàn thành phố Hà Nội và

Đà Nẵng, vì đây là khối lớp rất quan trọng, trẻ vừa bƣớc vào trƣờng phổ thông, có

nhiều vấn đề nhất về xúc cảm trong các khối lớp ở cấp tiểu học, nên chúng tôi lựa

chọn học sinh ở 2 khối này để nghiên cứu.

- Đề tài chỉ chọn nghiên cứu trên HS phát triển bình thƣờng (thể chất, tâm

lý...) và đang theo học ở trong các trƣờng tiểu học.

5.2. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu

+ Chỉ nghiên cứu những biểu hiện XCTC của HS lớp 1 và lớp 2 trong học tập ở

4

giờ học trên lớp.

+ Chỉ nghiên cứu những biểu hiện ra bên ngoài của XCTC qua 2 hình thức: hành vi

phi ngôn ngữ (khuôn mặt, cử chỉ, điệu bộ) và hành vi ngôn ngữ.

+ Chỉ nghiên cứu các khía cạnh tâm lý của xúc cảm tiêu cực (không nghiên cứu

khía cạnh sinh lý của xúc cảm tiêu cực).

+ Chỉ đề xuất kiến nghị biện pháp chứ không tổ chức thực nghiệm biện pháp.

5.3. Thời gian nghiên cứu: từ năm 2009 đến năm 2013

6. Giả thuyết khoa học

Những biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH ở giờ học trên lớp đƣợc thể

hiện khá rõ qua hành vi phi ngôn ngữ (khuôn mặt, cử chỉ, điệu bộ...) và hành vi ngôn

ngữ. Biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH chịu ảnh hƣởng bởi những yếu tố

thuộc về bản thân HS (thể lực, tính cách, khí chất, ngôn ngữ, kinh nghiệm ứng xử,

khả năng tiếp nhận, phẩm chất ý chí,...), thuộc về GV (cách ứng xử, phƣơng pháp và

hình thức tổ chức giảng dạy, đánh giá, nội dung, thời lƣợng học tập...) và yếu tố

thuộc về gia đình (mô hình gia đình, điều kiện kinh tế, sự quan tâm, cách ứng xử

của cha mẹ với trẻ,…). Trong đó, yếu tố thuộc về giáo viên (cụ thể là ứng xử của giáo

viên) có ảnh hƣởng lớn nhất đến biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1. Hướng tiếp cận

- Tiếp cận hoạt động- nhân cách: Xúc cảm là thành phần cốt lõi của nhân

cách, theo nghĩa không thể tách rời quá trình động cơ hóa. Biểu hiện của xúc cảm

nằm trong hệ thống thái độ, hành vi nhƣ là những chỉ số của tính cách con ngƣời

với tƣ cách là một thuộc tính nhân cách. Nguồn gốc của xúc cảm phụ thuộc vào thế

giới bên ngoài và bên trong chủ thể, xúc cảm nảy sinh và phát triển thông qua hoạt

động. Đối với HSTH, hoạt động học tập là hoạt động chủ đạo tạo ra cấu trúc tâm lý

mới của nhân cách. Vì thế, biểu hiện xúc cảm của HSTH đƣợc nghiên cứu thông

qua hoạt động thực tiễn của trẻ - hoạt động học tập. Đề tài đánh giá thực trạng biểu

hiện XCTC của HS thông qua các hoạt động trong giờ học ở trên lớp, các sản phẩm

của hoạt động học tập, kết quả học tập của HS và nhận xét của GV, PHHS.

5

- Tiếp cận liên ngành: Xúc cảm là đối tƣợng nghiên cứu của Triết học, Sinh lý

học, Giáo dục học, Tâm lý học, Xã hội học, Tâm lý học thần kinh, Đạo đức học,

Luật học.... Đề tài nghiên cứu biểu hiện XCTC trong HĐHT của HSTH, trong đó

nghiên cứu những biểu hiện XCTC có liên quan đến lứa tuổi, vì vậy đòi hỏi ngƣời

nghiên cứu phải hiểu biết, có kiến thức của Tâm lý học nhân cách, Tâm lý học xúc

cảm và Tâm lý học phát triển. Ngoài ra, để hạn chế XCTC trong HĐHT của HSTH

cần đề xuất một số biện pháp tâm lý- giáo dục phù hợp, có nghĩa là sử dụng kết hợp

kiến thức tâm lý giáo dục.

7.2. Phương pháp nghiên cứu

7.2.1. Những phương pháp nghiên cứu lí luận

- Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu, văn bản

- Phƣơng pháp chuyên gia

7.2.2. Những phương pháp nghiên cứu thực tiễn

- Phƣơng pháp quan sát

- Phƣơng pháp điều tra viết

- Phƣơng pháp phỏng vấn sâu

- Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động

- Phƣơng pháp nghiên cứu trƣờng hợp điển hình

- Phƣơng pháp thống kê toán học

8. Đóng góp mới của luận án

8.1. Đóng góp về mặt lí luận

Luận án đã có những đóng góp mới về mặt lý luận nhƣ xác định rõ hơn khái

niệm xúc cảm tiêu cực, xúc cảm tiêu cực trong hoạt động học tập của học sinh tiểu

học. Danh mục gồm 18 biểu hiện XCTC trong HĐHT của HS lớp 1 và lớp 2 thể

hiện qua hành vi ngôn ngữ và phi ngôn ngữ và các yếu tố ảnh hƣởng đến những

biểu hiện này. Kết quả làm phong phú thêm lý luận về đặc điểm tâm lý- xúc cảm

trong hoạt động học tập của học sinh đầu tiểu học.

8.2. Đóng góp về mặt thực tiễn

Luận án đã chỉ rõ đƣợc thực trạng mức độ biểu hiện XCTC trong HĐHT ở