Nghiên cứu kỹ thuật nhân giống cây Sa nhân tím (Amomum longiligulare) bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật

Nguyễn Văn Hồng và Đtg Tạp chí KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ 108(08): 105 - 112

105

NGHIÊN CỨU KỸ THUẬT NHÂN GIỐNG CÂY SA NHÂN TÍM (AMOMUM

LONGILIGULARE) BẰNG PHƯƠNG PHÁP NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO THỰC VẬT

Nguyễn Văn Hồng, Trần Thị Tý*

Trường Đại học Nông Lâm – ĐH Thái Nguyên

TÓM TẮT

Nghiên cứu nhân giống cây Sa nhân tím (Amomum longiligulare ) bằng phương pháp nuôi cây mô

tế bào được tiến hành với các nội dung: (i) khử trùng bằng HgCl2 0,1% tạo vật liệu cho nuôi cấy

mô; (ii) nghiên cứu ảnh hưởng của chất điều tiết sinh trưởng đến nhân nhanh chồi; (iii) nghiên cứu

ảnh hưởng của Auxin (IBA, NAA) đến ra rễ cho chồi để tạo cây hoàn chỉnh. Kết quả nghiên cứu

cho thấy: khử trùng bằng HgCl2 0,1% trong thời gian 15 phút cho tỷ lệ mẫu sạch cao nhất đạt

60,33%; môi trường phù hợp cho quá trình nhân nhanh chồi là môi trường nền (MS + Đường 30g/l

+ Agar 5,2g/l + Inositol 100mg/l) bổ sung BAP ở nồng độ 4mg/l kết hợp với IAA ở nồng độ

0,1mg/l cho hệ số nhân chồi đạt 3,87 lần, chất lượng chồi tốt; môi trường phù hợp cho quá trình ra

rễ là môi trường nền (MS + Đường 30g/l + Agar 5,2g/l + Inositol 100mg/l) bổ sung 0.1mg IBA/l

cho số rễ trung bình 3,67 rễ/chồi, chất lượng rễ tốt.

Từ khóa: Nhân giống, Sa nhân tím, in vitro, khử trùng, nhân nhanh, ra rễ

ĐẶT VẤN ĐỀ*

Cây Sa nhân tím tên khoa học là Amomum

longiligulare, thuộc họ gừng Zingiberacea

[1]. Đây là loài cây thân thảo, sống lâu năm

dưới tán rừng. có giá trị dược liệu và giá trị

kinh tế cao, đã được con người biết đến từ rất

lâu. Trong Y học cổ truyền, quả Sa nhân được

sử dụng làm thuốc, nhằm kích thích tiêu hoá;

chữa ăn uống không tiêu, bị nôn mửa, đau dạ

dày, đau bụng, ỉa chảy, kiết lỵ, sẩy thai, bệnh

cao huyết áp, cao cholesterol máu [3],[1].

Sa nhân được trồng phổ biến ở các tỉnh miền

núi phía Bắc từ những năm 1992. Cây được

trồng chủ yếu dưới tán rừng tự nhiên bằng hạt

hoặc chồi. Kể từ đó đến nay, diện tích và sản

lượng Sa nhân ngày càng tăng, cây Sa nhân

cũng ngày càng được quan tâm và phát triển

hơn nhằm nâng cao đời sống của người dân,

góp phần bảo vệ rừng tự nhiên tại các khu

rừng phòng hộ [1].

Hiện nay Sa nhân được coi là cây xoá đói

giảm nghèo của đồng bào dân tộc ít người ở

các tỉnh miền núi phía Bắc như: Lào Cai, Hoà

Bình, Yên Bái, Hà Giang…[1]. Hàng năm, từ

nguồn Sa nhân mọc tự nhiên ở Việt Nam đã

*

Tel: 0986932522; Email: [email protected]

khai thác thu mua được tới vài trăm tấn (quả

khô). Trong đó tới trên 50% khối lượng

thường xuyên được xuất khẩu. Trong những

năm gần đây Sa nhân đã được xuất khẩu ra

nước ngoài với sản lượng 1.000 tấn/năm, với

giá trị xuất khẩu khoảng 10 triệu USD/năm

(niên giám thống kê 2009). Vì vậy, nhu cầu

về cây Sa nhân trên thị trường dược liệu là rất

lớn, giá bán từ 30.000 - 40.000 đ/kg quả khô

(cả vỏ quả). Hàng năm, 1 ha trồng Sa nhân sẽ

mang lại từ 13.650.000 – 21.100.000 đồng

cho người dân [1].

Trong thực tế, người dân trồng Sa nhân vẫn

tiến hành tách nhánh ra để trồng. Tuy nhiên

phương pháp này chỉ áp dụng trên quy mô

nhỏ, với nhu cầu giống thấp và thường có

hiện tượng lây lan nguồn bệnh từ cây mẹ sang

cây con. Vì vậy, hiện nay có một câu hỏi lớn

được đặt ra là phương pháp nhân giống Sa

nhân như thế nào để tạo được nguồn giống

đảm bảo cả về chất lượng và số lượng cho

việc gây trồng dưới tán rừng, đồng thời không

ảnh hưởng đến công tác bảo vệ rừng.

Kỹ thuật nhân giống cây trồng bằng phương

pháp nuôi cây mô tế bào có thể cung cấp một

lượng lớn cây giống có chất lượng cao, đồng

đều, sạch bệnh…. [4],[5],[6]. Kỹ thuật này đã

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn