Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển và chất lượng của một số giống đậu tương tại huyện Mường Khương, Tỉnh Lào Cai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

-------------    ---------------

VƢƠNG TIẾN SỸ

Tên đề tài:

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SINH TRƢỞNG, PHÁT TRIỂN

VÀ CHẤT LƢỢNG CỦA MỘT SỐ GIỐNG ĐẬU TƢƠNG

TẠI HUYỆN MƢỜNG KHƢƠNG, TỈNH LÀO CAI

Chuyên ngành: Trồng trọt

Mã số: 60.62.01

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN THỊ VÂN

Thái Nguyên, năm 2010

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này

là hoàn toàn trung thực và chưa sử dụng cho bảo vệ một học vị nào.

Mọi sự giúp đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đã được cảm ơn. Các

thông tin, tài liệu trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Vƣơng Tiến Sỹ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Với mong muốn đóng góp công sức của mình vào sự nghiệp phát triển

nông nghiệp vùng cao, từ năm 2009 đến nay, tôi đã thực hiện đề tài:“Nghiên

cứu khả năng sinh trưởng, phát triển và chất lượng của một số giống đậu

tương tại huyện Mường Khương, Tỉnh Lào Cai".

Để hoàn thành được bản luận văn, ngoài sự cố gắng nỗ lực của bản

thân, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy, cô giáo, bạn bè

đồng nghiệp.

Nhân dịp này cho tôi bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cô giáo hướng dẫn

khoa học TS. Phan Thị Vân đã tận tình giúp đỡ tôi trong cả quá trình nghiên

cứu và hoàn thiện luận văn.

Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa Sau Đại học và các thầy, cô giáo

Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi

trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành các nội dung của đề tài.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc và cán bộ công nhân viên của

Sở Ngoại vụ tỉnh Lào Cai, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Lào Cai, UBND

huyện Mường Khương, UBND xã Tung Chung Phố và các hộ nông dân xã

Tung Chung Phố đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong việc điều tra, nghiên

cứu, thu thập số liệu thực tiễn và thừa kế các số liệu sẵn có để hoàn thành tốt

luận văn. Cảm ơn các em sinh viên khóa 37, 38 khoa Nông học đã giúp tôi

thực hiện tốt các thí nghiệm đồng ruộng.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của tất cả bạn bè, đồng nghiệp.

Xin trân trọng cảm ơn tất cả sự giúp đỡ quý báu đó.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Vƣơng Tiến Sỹ

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................................1

2. Mục tiêu của đề tài..............................................................................................2

3. Yêu cầu của đề tài...............................................................................................3

4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài................................................3

4.1. Ý nghĩa khoa học.............................................................................................3

4.2. Ý nghĩa thực tiễn..............................................................................................3

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU................................................................4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài ...............................................................................4

1.2. Vai trò của giống trong sản xuất đậu tương .....................................................4

1.3. Các phương pháp chọn tạo giống đậu tương....................................................7

1.3.1. Phương pháp nhập nội và chọn lọc ...............................................................8

1.3.2. Phương pháp lai tạo ......................................................................................9

1.3.3. Phương pháp xử lý đột biến ........................................................................10

1.4. Kết quả nghiên cứu chọn tạo giống đậu tương trên thế giới và Việt Nam .....13

1.4.1. Kết quả nghiên cứu chọn tạo giống đậu tương trên thế giới .......................13

1.4.2. Nghiên cứu chọn tạo giống đậu tương ở Việt Nam ....................................17

1.5. Mối quan hệ giữa giống với điều kiện sinh thái.............................................20

1.5.1. Yêu cầu sinh thái của cây đậu tương...........................................................20

1.5.2. Kết quả nghiên cứu mối quan hệ giữa giống với điều kiện sinh thái...........23

1.6. Kết quả nghiên cứu mối tương quan giữa năng suất với đặc điểm nông.học.

của giống....................................................................................................................25

1.7. Ảnh hưởng của các biện pháp kỹ thuật canh tác đến năng suất đậu tương ....28

1.7.1. Ảnh hưởng của phân bón đến sinh trưởng, phát triển của cây đậu tương ..28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

1.7.2. Ảnh hưởng thời vụ và mật độ đến sinh trưởng, phát triển của đậu tương ..29

1.8. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Lào Cai.....................................30

1.8.1. Điều kiện tự nhiên ......................................................................................30

1.8.2. Điều kiện kinh tế xã hội..............................................................................32

1.9. Tình hình sản xuất đậu tương của tỉnh Lào Cai .............................................32

Chƣơng 2: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35

2.1. Vật liệu nghiên cứu........................................................................................35

2.2. Địa điểm và phạm vi nghiên cứu ...................................................................36

2.3. Quy trình kỹ thuật áp dụng trong thí nghiệm.................................................36

2.4. Nội dung nghiên cứu......................................................................................37

2.5. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................37

2.5.1. Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của các giống thí nghiệm......37

2.5.2. Xây dựng mô hình trình diễn giống ưu tú...................................................41

2.6. Xác định một số chỉ tiêu hóa sinh của các giống thí nghiệm .........................42

2.7. Phương pháp xử lý số liệu .............................................................................42

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................43

3.1. Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của các giống thí nghiệm ........43

3.1.1. Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các giống đậu tương thí nghiệm vụ

Xuân và Hè thu 2009............................................................................................43

3.1.2. Đặc điểm hình thái của các giống đậu tương thí nghiệm ............................47

3.1.3. Khả năng hình thành nốt sần của các giống đậu tương thí nghiệm.............51

3.1.4. Đặc điểm sinh lý của các giống đậu tương thí nghiệm................................54

3.1.5. Khả năng chống chịu của các giống đậu tương thí nghiệm.........................58

3.1.6. Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của các giống thí nghiệm......63

3.2. Kết quả phân tích một số chỉ tiêu hóa sinh của các giống thí nghiệm............69

3.3. Kết quả xây dựng mô hình trình diễn giống ưu tú .........................................71

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ................................................................................75

1. Kết luận.............................................................................................................75

2. Đề nghị .............................................................................................................76

CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN.................77

TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................78

PHỤ LỤC............................................................................................................85

Diễn biến thời tiết khí hậu của Lào Cai trong thời gian nghiên cứu ..............85

Một số hình ảnh thực hiện đề tài.......................................................................86

Kết quả xử lý thống kê ......................................................................................90

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

1. CNSH: Công nghệ sinh học

2. FAO: Tổ chức Nông nghiệp và Lương thực thế giới

3. AVRDC: Trung tâm phát triển rau màu Á Châu

4. Đ/c: Đối chứng

5. CSDTL: Chỉ số diện tích lá

6. Mck: Khối lượng chất khô

7. % so với M tươi: % so với khối lượng tươi

8. M1000: Khối lượng 1000 hạt

9. NSLT: Năng suất lý thuyết

10. NSTT: Năng suất thực thu

11. EEC: Cộng đồng kinh tế Châu Âu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Trang

Bảng 1.1: Diện tích trồng cây CNSH ở một số nước năm 2007 11

Bảng 1.2: Tình hình sản xuất đậu tương của tỉnh Lào Cai 33

Bảng 2.1: Nguồn gốc và đặc điểm của các giống thí nghiệm 35

Bảng 3.1: Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các giống thí

nghiệm vụ Xuân và Hè thu năm 2009

44

Bảng 3.2: Đặc điểm hình thái của các giống thí nghiệm vụ Xuân và

Hè thu năm 2009

48

Bảng 3.3: Khả năng hình thành nốt sần của các giống thí nghiệm vụ

Xuân và Hè thu năm 2009

52

Bảng 3.4: Chỉ số diện tích lá của các giống thí nghiệm vụ Xuân và Hè

thu năm 2009

55

Bảng 3.5: Khả năng tích lũy vật chất khô của các giống thí nghiệm vụ

Xuân và Hè thu năm 2009

57

Bảng 3.6: Tỷ lệ nhiễm sâu bệnh của các giống thí nghiệm vụ Xuân và

Hè thu năm 2009

60

Bảng 3.7: Khả năng chống đổ của các giống thí nghiệm vụ Xuân và

Hè thu năm 2009

62

Bảng 3.8: Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất lý thuyết của

các giống thí nghiệm vụ Xuân năm 2009

64

Bảng 3.9: Các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất lý thuyết của

các giống thí nghiệm vụ Hè thu năm 2009

65

Bảng 3.10: Năng suất thực thu của các giống thí nghiệm vụ Xuân và

Hè thu năm 2009

68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

Bảng 3.11: Một số chỉ tiêu hóa sinh của các giống thí nghiệm 70

Bảng 3.12: Giống, địa điểm và quy mô trình diễn giống ưu tú 72

Bảng 3.13: Một số đặc điểm hình thái và năng suất của giống ưu tú vụ

Xuân 2010 tại Mường Khương- Lào Cai

73

Bảng 3.14: Kết quả đánh giá của nông dân đối với các giống trong mô

hình trình diễn vụ Xuân 2010 tại Mường Khương- Lào Cai

74

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ

Trang

Đồ thị 1.1: Diện tích trồng cây CNSH trên toàn cầu 12

Biểu đồ 3.1: Chiều cao cây của các giống thí nghiệm vụ Xuân và Hè

thu 2009

49

Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ đổ của các giống thí nghiệm vụ Xuân và Hè thu

2009

63

Biểu đồ 3.3: Năng suất thực thu của các giống thí nghiệm vụ Xuân và

Hè thu 2009

69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Đậu tương (Glycine max L.) là cây trồng ngắn ngày, được dùng làm thực

phẩm cho con người, thức ăn cho gia súc, nguyên liệu cho công nghiệp chế

biến. Hạt đậu tương có thành phần dinh dưỡng rất cao, hàm lượng protein

chiếm 38-40%, 18-20% chất béo, ngoài ra còn có rất nhiều vitamine A, B, C,

E, K… và các loại muối khoáng khác. Protein của đậu tương đầy đủ và cân

đối các loại axit amin cần thiết, đặc biệt là 2 axit amin lizin và triptophan.

Protein của đậu tương không có các thành phần tạo colesteron, không có các

dạng axit uric nhưng lại có lexithin làm tăng trí nhớ, tái sinh mô, cứng xương

và tăng sức đề kháng của cơ thể (Phạm Văn Thiều, 2002) [36].

Sản phẩm phụ của đậu tương là nguồn thức ăn rất tốt cho gia súc , 1kg hạt

đậu tương đương với 1,38 đơn vị thức ăn chăn nuôi. Lượng protein trong khô

dầu đậu tương đạt 44-47,5% và chất béo 0,5 % (Ngô Thế Dân và cs, 1999) [9].

Đậu tương là cây có khả năng tích lũy đạm của khí trời, rễ đậu tương có

vi khuẩn Rhizobium Japonicum có thể làm giàu đạm cho đất nhờ vào sự cộng

sinh của các vi khuẩn nốt sần , vì vậy đậu tương tác dụng cải tạo và bồi dưỡng

đất rất tốt . Trong điều kiện thuận lợ i , lượ ng đạm các vi khuẩ n nốt sần có thể

tích lũy được là 40-70 kg/ha (Trần Thị Trường, 2006) [38]. Do có thời gian

sinh trưởng ngắn nên đậu tương còn là cây trồng luân canh, xen canh rất quan

trọng trong cơ cấu cây trồng, góp phần nâng cao năng suất, cải tạo đất và

nâng hệ số sử dụng đất bền vững.

Chính vì có vai trò quan trọng trong nền kinh tế nông nghiệp nên sản

xuất đậu tương trên thế giới phát triển rất mạnh. Năm 2008, diện tích đậu

tương trên thế giới đạt 96,9 triệu ha, năng suất đạt 23,8 tạ/ha và sản lượng đạt

231,0 triệu tấn (FAO,2010) [58].

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

Ở Việt Nam từ thời Hùng Vương dân nước Văn Lang đã biết trồng đậu

tương. Do ý thức được giá trị của cây đậu tương nên sản xuất đậu tương ở

nước ta khá phát triển, năm 2008 diện tích đậu tương của cả nước là 190,5

nghìn ha, năng suất đạt 14,0 tạ/ha, sản lượng đạt 268,6 nghìn tấn

((FAO,2010)[58]. Đậu tương được coi là cây trồng nông nghiệp quan trọng,

đặc biệt ở vùng núi, đất đai nghèo dinh dưỡng như: Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc

Kạn, Lào Cai …

Lào Cai là tỉnh có địa hình tương đối phức tạp, đất có độ dốc lớn, khí

hậu khắc nghiệt, nhiệt độ trung bình năm thấp (15-18oC), lượng mưa trung

bình đạt từ 1800-2000 mm nhưng phân bố không đều giữa các tháng, mưa

thường tập trung từ tháng 4 đến tháng 10 do đó thường gặp hạn, rét ở đầu vụ

xuân và cuối vụ đông. Mặc dù là cây trồng có giá trị kinh tế lớn nhưng sản

xuất đậu tương của Lào Cai còn phát triển rất chậm. Năm 2008, diện tích

trồng đậu tương của tỉnh Lào Cai là 5,2 nghìn ha, năng suất đạt 9,4 tạ/ha, chỉ

bằng 67,1% năng suất trung bình của cả nước (Tổng cục thống kê, 2010) [39].

Một trong những yếu tố hạn chế đến năng suất đậu tương của Lào Cai là do

chưa có bộ giống năng suất cao, phù hợp với điều kiện sinh thái của vùng và

chưa áp dụng các biện pháp kỹ thuật tiên tiến trong sản xuất. Chính vì vậy, để

phát triển sản xuất đậu tương của tỉnh cần cải thiện cơ cấu giống và xác định

kỹ thuật canh tác phù hợp với giống mới.

Xuất phát từ những yêu cầu trên chúng tôi đã tiến hành thực hiện đề tài:

“Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển và chất lượng của

một số giống đậu tương tại huyện Mường Khương, Tỉnh Lào Cai".

2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI

Xác định được giống đậu tương sinh trưởng, phát triển tốt, chất lượng

cao phù hợp với điều kiện sinh thái của tỉnh Lào Cai.