Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số tổ hợp ngô lai mới tại Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRIỆU ĐỨC NGHĨA

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG,

PHÁT TRIỂN CỦA MỘT SỐ TỔ HỢP NGÔ LAI MỚI

TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG

THÁI NGUYÊN – 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

TRIỆU ĐỨC NGHĨA

Vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG,

PHÁT TRIỂN CỦA MỘT SỐ TỔ HỢP NGÔ LAI MỚI

TẠI THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: KHOA HỌC CÂY TRỒNG

Mã số: 60.62.01.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC CÂY TRỒNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHAN THỊ VÂN

THÁI NGUYÊN - 2015

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu được trình bày

trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa công bố trong bất kỳ công

trình nghiên cứu khoa học nào.

Các thông tin trích dẫn, tài liệu tham khảo sử dụng để hoàn thành luận

văn được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2015

Tác giả luận văn

Triệu Đức Nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn, tôi luôn nhận

được sự giúp đỡ, quan tâm tận tình của cô giáo hướng dẫn, sự hợp tác của các

cơ quan, đoàn thể.

Nhân dịp hoàn thành luận văn, Tôi xin trân trọng cảm ơn:

Cô giáo hướng dẫn: Tiến sỹ Phan Thị Vân, Trường Đại học Nông Lâm

Thái Nguyên, người tận tâm giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài

và hoàn thành luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo Phòng đào tạo; Khoa Nông

học Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên và các cán bộ Viện nghiên cứu

ngô đã cung cấp vật liệu nghiên cứu và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong

quá trình học tập.

Trân trọng cảm ơn lãnh đạo và cán bộ Sở Nông nghiệp và phát triển

nông thôn tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện và giúp đỡ để tôi được tham gia

học tập để nâng cao trình độ chuyên môn.

Cảm ơn các em sinh viên đã hợp tác cùng tôi trong việc thu thập các số

liệu của đề tài.

Cảm ơn gia đình đã làm điểm tựa về tinh thần và vật chất cho tôi trong

suốt thời gian học tập.

Tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp và bạn bè, những người luôn

quan tâm, động viên tôi trong suốt thời gian qua.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 10 năm 2015

Tác giả luận văn

Triệu Đức Nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ..................................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG................................................................................. vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ...........................................................................viii

MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1

1. Đặt vấn đề...................................................................................................... 1

2. Mục đích, yêu cầu của đề tài......................................................................... 2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ...................................................... 2

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU....................................... 4

1.1. Cơ sở khoa học của đề tài .......................................................................... 4

1.2. Tình hình sản xuất và nghiên cứu ngô trên thế giới................................... 4

1.2.1. Tình hình sản xuất ngô trên thế giới ....................................................... 4

1.2.2. Tình hình nghiên cứu ngô trên thế giới.................................................. 6

1.3. Tình hình sản xuất và nghiên cứu ngô ở Việt Nam ................................... 9

1.3.1. Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam........................................................ 9

1.3.2. Tình hình nghiên cứu ngô ở Việt Nam ................................................. 11

1.4. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội và tình hình sản xuất ngô của Thái Nguyên .... 14

1.4.1. Điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội của Thái Nguyên ............................. 14

1.4.2. Tình hình sản xuất ngô của Thái Nguyên ............................................. 17

1.5. Các loại giống ngô đang sử dụng trong sản xuất ở Việt Nam ................. 18

1.5.1. Giống thụ phấn tự do............................................................................. 19

1.5.2. Giống ngô lai (Hybrid maize)............................................................... 19

1.5.3. Kết quả thử nghiệm các giống ngô lai mới tại Việt Nam ..................... 20

1.6. Triển vọng, thách thức và định hướng phát triển sản xuất ngô ở Việt Nam.... 28

1.6.1. Những thuận lợi và triển vọng .............................................................. 28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

iv

1.6.2. Những trở ngại và thách thức................................................................ 29

1.6.3. Định hướng phát triển sản xuất ngô của Việt Nam............................... 30

Chƣơng 2: VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.... 34

2.1. Vật liệu nghiên cứu .................................................................................. 34

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................ 34

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 35

2.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 35

2.4.1. Phương pháp bố trí thí nghiệm.............................................................. 35

2.4.2. Quy trình trồng trọt áp dụng trong thí nghiệm...................................... 35

2.4.3. Các chỉ tiêu nghiên cứu và phương pháp theo dõi................................ 36

2.5. Phương pháp xử lý số liệu........................................................................ 42

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN............................... 43

3.1. Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số tổ hợp ngô

lai thí nghiệm........................................................................................... 43

3.1.1. Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các tổ hợp ngô thí nghiệm........... 43

3.1.2. Đặc điểm hình thái và sinh lý của các tổ hợp ngô lai thí nghiệm......... 46

3.1.3. Tốc độ tăng trưởng chiều cao của các tổ hợp ngô lai tham gia thí nghiệm...... 52

3.1.4. Tốc độ ra lá của các tổ hợp lai thí nghiệm........................................... 55

3.1.5. Trạng thái cây, trạng thái bắp, độ bao bắp của các tổ hợp ngô lai

thí nghiệm vụ Xuân và Thu đông năm 2014 .......................................... 58

3.1.6. Năng suất và các yếu tố cấu thành năng suất của các tổ hợp ngô lai

thí nghiệm vụ Xuân và thu Đông 2014................................................... 60

3.2. Khả năng chống chịu của các tổ hợp lai tham gia thí nghiệm vụ

Xuân và vụ Thu Đông 2014.................................................................... 68

3.2.1. Khả năng chống đổ của các tổ hợp lai tham gia thí nghiệm vụ

Xuân và vụ Thu Đông 2014................................................................... 68

3.2.2. Khả năng chống chịu sâu bệnh của các tổ hợp lai tham gia thí

nghiệm vụ Xuân và vụ Thu đông 2014.................................................. 69

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

v

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ......................................................................... 74

1. Kết luận ....................................................................................................... 74

2. Kiến nghị..................................................................................................... 74

TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 75

PHỤ LỤC ............................................................................................................

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

1. ABA : Axit abscisic

2. AMBIONET : Mạng lưới công nghệ sinh học cây ngô ở Châu Á

3. B/C : Bắp/cây

4. CD : Chiều dài

5. CIMMYT : Trung tâm Cải tạo Ngô và Lúa mỳ Quốc tế

6. CSDTL : Chỉ số diện tích lá

7. Đ/C : Đối chứng

8. ĐK : Đường kính

9. DTL : Diện tích lá

10. FAO : Tổ chức Nông nghiệp và lương thực Liên Hợp Quốc.

11. H/B : Hàng/bắp

12. H/H : Hạt/hàng

13. IRRI : Viện nghiên cứu lúa gạo Quốc tế.

14. M1000 : Khối lượng nghìn hạt

15. NL : Nhắc lại

16. NN và PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

17. NSLT : Năng suất lý thuyết

18. NSTT : Năng suất thực thu

19. OPV : Giống ngô thụ phấn tự do

20. THL : Tổ hợp lai

21. TNHH : Trách nhiệm hữu hạn

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Diện tích, năng suất, sản lượng ngô thế giới năm 2005 - 2014................5

Bảng 1.2. Tình hình sản xuất ngô của một số nước trên thế giới năm 2013............5

Bảng 1.3: Tình hình sản xuất ngô ở Việt Nam năm 2008 - 2014............................11

Bảng 1.4. Tình hình sản xuất ngô ở các vùng sinh thái năm 2014..........................13

Bảng 1.5. Tình hình sản xuất ngô của Thái Nguyên 2005-2014.............................18

Bảng 2.1. Các tổ hợp ngô lai tham gia thí nghiệm và đối chứng.................... 34

Bảng 3.1: Các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các tổ hợp ngô lai thí

nghiệm vụ Xuân và Thu đông 2014.........................................................43

Bảng 3.2: Chiều cao cây, chiều cao đóng bắp của các tổ hợp ngô lai tham gia

thí nghiệm vụ Xuân và Thu đông 2014 ...................................................46

Bảng 3.3: Số lá và chỉ số diện tích lá của các tổ hợp lai thí nghiệm vụ Xuân

và vụ Thu đông 2014.................................................................................50

Bảng 3.4: Tốc độ tăng trưởng chiều cao của các tổ hợp ngô lai tham gia thí

nghiệm năm 2014.......................................................................................52

Bảng 3.5: Tốc độ ra lá của các tổ hợp ngô lai tham gia thí nghiệm năm 2014......55

Bảng 3.6: Trạng thái cây, trạng thái bắp, độ bao bắp của các tổ hợp ngô lai

tham gia thí nghiệm năm 2014 .................................................................58

Bảng 3.7. Các yếu tố cấu thành năng suất của các tổ hợp ngô lai thí nghiệm

vụ Xuân 2014 .............................................................................................63

Bảng 3.8. Các yếu tố cấu thành năng suất của các tổ hợp ngô lai thí nghiệm

vụ Thu đông 2014......................................................................................64

Bảng 3.9: Năng suất của các tổ hợp ngô lai tham gia thí nghiệm vụ Xuân và

Thu Đông 2014 ..........................................................................................66

Bảng 3.10: Đánh giá khả năng chống đổ gãy của các tổ hơp ngô lai thí

nghiệm vụ Xuân và vụ Thu Đông 2014 ..................................................68

Bảng 3.11: Đánh giá mức độ nhiễm sâu bệnh của các tổ hợp ngô lai thí

nghiệm vụ Xuân và vụ Thu Đông năm 2014.........................................73

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Chiều cao cây của tổ hợp ngô lai thí nghiệm vụ Xuân và vụ

Thu đông 2014 ............................................................................ 47

Biểu đồ 3.2. Chiều cao đóng bắp của tổ hợp ngô lai thí nghiệm vụ Xuân

và vụ Thu đông 2014 .................................................................. 48

Biểu đồ: 3.3: Năng suất lý thuyết của các tổ hợp ngô lai tham gia thí

nghiệm vụ Xuân và vụ Thu Đông 2014 ..................................... 67

Biểu đồ: 3.4: Năng suất thực thu của các tổ hợp ngô lai tham gia thí

nghiệm vụ Xuân và vụ Thu Đông 2014 ..................................... 68

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Đặt vấn đề

Cây ngô (Zea mays L.) là cây lương thực được phát triển đầu tiên tại

Mêxicô và Pêru, nhưng do có nhiều đặc điểm nông sinh học quý như: tính

thích ứng rộng, chống chịu tốt với điều kiện bất thuận và sâu bệnh hại, tiềm

năng năng suất cao nên đã nhanh chóng được gieo trồng rộng rãi, phố biến

trên các vùng lãnh thổ. Năm 2014, diện tích ngô toàn thế giới đạt 177,00 triệu

ha, năng suất đạt 54,7 tạ/ha và sản lượng đạt 967,00 triệu tấn (FAOSTAT,

2015)[36].

Cây ngô có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế của nhiều quốc gia

trên toàn thế giới, với 17% sản lượng ngô làm lương thực, 66% làm thức ăn

cho chăn nuôi, 5% làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến và xuất khẩu >

10%. Ở các nước phát triển, tỉ lệ ngô làm thức ăn cho chăn nuôi chiếm trên

70%, một số nước tỷ lệ này rất cao, Ví dụ: Mỹ 76%, Bồ Đào Nha 91%, Italia

93%, Trung Quốc 76%, Malaixia 91%, Thái Lan 96% (Ngô Hữu Tình,

2003)[26]. Ngoài ra, ngô còn là nguồn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao.

Hiện nay có hai cách sử dụng ngô thực phẩm là ngô bao tử và hạt non (chủ

yếu là các giống ngô đường).

Ở nước ta các vùng: Tây Bắc, Việt Bắc, Tây Nguyên ngô được sử dụng

làm lương thực chính. Ngoài việc cung cấp lương thực nuôi sống con người

cây ngô còn là nguồn thức ăn chủ lực cho chăn nuôi, gần 70% chất tinh trong

thức ăn tổng hợp của gia súc là ngô. Hiện nay lượng ngô sử dụng làm thức ăn

cho chăn nuôi ở Việt Nam chiếm gần 90% tổng lượng dinh dưỡng (Ngô Hữu

Tình, 2003) [26].

Chính nhờ có vai trò quan trọng như vậy nên ở Việt Nam ngô được

trồng ở nhiều vùng sinh thái khác nhau. Số liệu thống kê năm 2014 cho thấy

diện tích ngô cả nước là 1.177,5 nghìn ha, năng suất đạt 44,1 tạ/ha và sản

lượng đạt 5.191,7 nghìn tấn (Tổng Cục thống kê 2014) [28], trong đó diện

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn

2

tích ngô lai đã chiếm khoảng 95%, so với năm 2005 sản lượng tăng gấp 1,37

lần, năng suất tăng 1,23 lần. Mặc dù năng suất, sản lượng ngô cả nước tăng

nhưng so với thế giới vẫn còn thấp, năm 2014 mới chỉ bằng 80,62% năng

suất ngô bình quân trên thế giới.

Vì vậy, để tăng năng suất, sản lượng ngô ở Việt Nam cần thúc đẩy quá

trình nghiên cứu lai tạo những giống ngô lai năng suất cao, chất lượng tốt, thích

ứng rộng để phục vụ sản xuất. Trong quá trình chọn tạo giống, việc đánh giá

khả năng sinh trưởng, phát triển của các tổ hợp ngô lai là rất cần thiết.

Xuất phát từ nhu cầu thực tế nêu trên, chúng tôi tiến hành thực hiện đề

tài “Nghiên cứu khả năng sinh trưởng, phát triển của một số tổ hợp ngô lai

mới tại Thái Nguyên”

2. Mục đích, yêu cầu của đề tài

2.1. Mục đích

Xác định được tổ hợp ngô lai sinh trưởng, phát triển tốt phù hợp với

điều kiện sinh thái của tỉnh Thái Nguyên.

2.2. Yêu cầu

- Theo dõi các giai đoạn sinh trưởng, phát triển của các tổ hợp ngô

lai thí nghiệm.

- Nghiên cứu một số đặc điểm hình thái và sinh lý của các tổ hợp ngô

lai thí nghiệm.

- Đánh giá một số khả năng chống chịu của các tổ hợp ngô lai thí nghiệm

như: chống chịu sâu, bệnh, chống đổ gãy…

- Nghiên cứu các yếu tố cấu thành năng suất và năng suất của tổ hợp ngô

lai thí nghiệm.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa khoa học