Nghiên cứu dự phòng sâu răng bằng Gel fluor

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

VŨ MẠNH TUẤN

NGHIÊN CỨU DỰ PHÕNG SÂU RĂNG

BẰNG GEL FLUOR

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

HÀ NỘI - 2013

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y HÀ NỘI

VŨ MẠNH TUẤN

NGHIÊN CỨU DỰ PHÕNG SÂU RĂNG

BẰNG GEL FLUOR

Chuyên ngành: Răng - Hàm - Mặt

Mã số: 62720601

LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

GS.TS. TRẦN VĂN TRƢỜNG

HÀ NỘI - 2013

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng Quản lý đào tạo sau

đại học trường Đại học Y Hà Nội, Ban lãnh đạo, phòng Đào tạo Viện Đào tạo

Răng Hàm Mặt, Ban giám hiệu trường tiểu học Đông Ngạc A, Từ Liêm, Hà

Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và tiến

hành nghiên cứu để tôi có thể hoàn thành bản luận án này.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Trần Văn Trường –

nguyên Viện trưởng Viện Răng Hàm Mặt Quốc gia, nguyên Hiệu trưởng

trường Đại học Răng Hàm Mặt, người thầy đã dìu dắt tôi trong suốt quá trình

học tập, công tác và đã tận tình giúp đỡ hướng dẫn tôi hoàn thành công trình

nghiên cứu này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Trương Mạnh Dũng – Viện trưởng

Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt, TS. Nguyễn Mạnh Hà – Phó Viện trưởng thường

trực Viện Đào tạo Răng Hàm Mặt đã cho tôi những ý kiến quý báu để tôi có

thể hoàn thành bản luận án này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Trịnh Đình Hải – Giám đốc Bệnh

viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội, cùng tập thể cán bộ labo fluor và

khoa khám bệnh, Bệnh viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội đã quan tâm,

tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập, công tác để tôi có thể

hoàn thành bản luận án của mình.

Tôi xin chân thành cảm ơn BS. Nguyễn Ngọc Long – Phó trưởng

phòng Quản lý đào tạo Sau đại học và các anh chị Phòng Quản lý đào tạo Sau

đại học – Trường Đại học Y Hà Nội đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ và tạo

điều kiện thuận lợi để tôi có thể hoàn thành luận án.

Tôi xin chân thành cảm ơn các anh chị em đồng nghiệp và bạn bè đã

quan tâm động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và công tác.

Cuối cùng tôi xin được dành tình thương yêu và lòng biết ơn sâu sắc

đến những người thân trong gia đình, những người đã thông cảm, động viên

và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và công tác.

Xin trân trọng cảm ơn!

Nghiên cứu sinh Vũ Mạnh Tuấn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng được ai công bố

trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả luận án

Vũ Mạnh Tuấn

DANH MỤC CÁC CHỮ, KÝ HIỆU VIẾT TẮT

TT Phần viết tắt Phần viết đầy đủ

1. ADA American of Dental Associantion (Hiệp hội nha khoa Mỹ)

2. CRA Caries Risk Assessment (Đánh giá nguy cơ sâu răng)

3. CS Cộng sự

4. CT Can thiệp

5. DD Diagnodent (Máy laser huỳnh quang Diagnodent)

6. DMFT (Decayed, Missing, Filled, Teeth) Chỉ số ghi nhận tổng số

răng vĩnh viễn sâu, răng mất, răng trám

7. DMFS (Decayed, Missing, Filled, Surface) Chỉ số ghi nhận tổng số

mặt răng vĩnh viễn sâu, mặt răng mất, mặt răng trám

8. DT (Decayed, Teeth) Chỉ số ghi nhận tổng răng vĩnh viễn sâu

9. DS (Decayed, Surface) Chỉ số ghi nhận tổng bề mặt răng vĩnh

viễn sâu

10. DIFOTI (Digital Imaging Fiber – Optic Transillummination) Thiết

bị ghi nhận sâu răng kỹ thuật số qua ánh sáng xuyên sợi

11. ECM (Electric Caries Monitor) Máy kiểm tra sâu răng điện tử

12. ICDAS (International Caries Detection and Assessment System) Hệ

thống đánh giá và phát hiện sâu răng quốc tế

13. QLF (Quantitative Light Fluorescence) Định lượng ánh sáng

huỳnh quang

14. ppm (Parts per million) Một phần triệu

15. WHO (World Health Organization) Tổ chức Y tế thế giới

16. MT (Missing, Teeth) Chỉ số ghi nhận tổng răng vĩnh viễn bị mất

do sâu

17. MS (Missing, Surface) Chỉ số ghi nhận tổng bề mặt răng vĩnh

viễn bị mất do sâu

18. FT (Filled, Teeth) Chỉ số ghi nhận tổng răng vĩnh viễn bị mất

do sâu

19. FS (Filled, Surface) Chỉ số ghi nhận tổng bề mặt răng vĩnh viễn

được trám

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN................................................................................3

1.1. Những hiểu biết mới về sâu răng và sâu răng giai đoạn sớm..................3

1.1.1. Định nghĩa bệnh sâu răng và sâu răng giai đoạn sớm.......................3

1.1.2. Bệnh căn sâu răng .............................................................................3

1.1.3. Sinh lý bệnh quá trình sâu răng.......................................................11

1.1.4. Tiến triển của tổn thương sâu răng..................................................13

1.1.5. Phân loại sâu răng ...........................................................................13

1.1.6. Dịch tễ học bệnh sâu răng và sâu răng sớm....................................14

1.1.7. Chẩn đoán sâu răng .........................................................................17

1.2. Điều trị và dự phòng sâu răng................................................................22

1.2.1. Điều trị bệnh sâu răng .....................................................................22

1.2.2. Dự phòng sâu răng .........................................................................23

1.2.3. Dự phòng sâu răng trên thế giới và trong khu vực .........................26

1.3. Vai trò của Gel fluor trong phòng và điều trị sâu răng.........................29

1.3.1. Phân loại Gel fluor ..........................................................................29

1.3.2. Thành phần của Gel fluor................................................................29

1.3.3. Chỉ định và chống chỉ định sử dụng Gel fluor................................30

1.3.4. Liều lượng .......................................................................................31

1.3.5. Kỹ thuật dự phòng, điều trị bằng Gel fluor.....................................31

1.3.6. Nhiễm độc Gel fluor........................................................................32

1.3.7. Các nghiên cứu về tác dụng của Gel fluor......................................33

1.3.8. Một số ngiên cứu về sử dụng Gel fluor phòng sâu răng, sâu

răng giai đoạn sớm ở trong và ngoài nước................................................36

Chƣơng 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............38

2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu..........................................................38

2.2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu .................................................38

2.2.1. Nghiên cứu ngang mô tả .................................................................38

2.2.2. Nghiên cứu can thiệp.......................................................................40

2.2.3. Tiến hành nghiên cứu......................................................................43

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.........................................................64

3.1. Nghiên cứu cắt ngang mô tả về tỷ lệ hiện mắc sâu răng vĩnh viễn và

răng số 6 giai đoạn sớm............................................................................64

3.1.1. Phần đặc trưng cá nhân ...................................................................64

3.1.2. Tình trạng sâu răng vĩnh viễn..........................................................65

3.1.3. Tình trạng sâu răng hàm lớn vĩnh viễn số 6....................................72

3.2. Đánh giá hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên tổn thương sâu răng

vĩnh viễn qua nghiên cứu can thiệp..........................................................75

3.2.1. Một số đặc trưng cá nhân ................................................................75

3.2.2. Hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên tổn thương sâu răng vĩnh viễn

qua sự thay đổi tỷ lệ sâu răng và chỉ số Diagnodent....................................77

3.2.3. Hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên tổn thương sâu răng vĩnh

viễn qua sự thay đổi các chỉ số DMFT, DMFS ........................................90

3.2.4. Hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên tổn thương sâu răng 6 ...........100

Chƣơng 4: BÀN LUẬN................................................................................102

4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu cắt ngang mô tả.........................................102

4.2. Thực trạng bệnh sâu răng vĩnh viễn ....................................................102

4.2.1. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn chung .....................................................102

4.2.2. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo mức độ tổn thương ........................108

4.2.3. Phân tích chỉ số DMFT .................................................................109

4.2.4. Phân tích chỉ số DMFS và chỉ số laser huỳnh quang bề mặt răng........111

4.2.5. Phân tích thực trạng sâu răng 6 .....................................................114

4.3. Hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên tổn thương sâu răng vĩnh viễn

qua nghiên cứu can thiệp........................................................................118

4.3.1. Bàn luận về phân bố học sinh trong nghiên cứu can thiệp ...........118

4.3.2. Hiệu quả phòng và điều trị sâu răng vĩnh viễn của Gel fluor 1,23%....119

4.3.3. Hiệu quả phòng và điều trị của Gel fluor 1,23% thể hiện qua sự

thay đổi tỷ lệ sâu răng 6 ..........................................................................131

4.4. Phương pháp nghiên cứu .....................................................................132

4.4.1. Thiết kế và chọn mẫu nghiên cứu .................................................132

4.4.2. Phương tiện, kỹ thuật và vật liệu sử dụng trong nghiên cứu ........136

4.4.3. Thu thập, phân tích và xử lý số liệu ..............................................140

4.5. Điểm mới, tính giá trị và khả năng áp dụng của luận án.....................141

KẾT LUẬN...................................................................................................142

KIẾN NGHỊ..................................................................................................144

CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐÃ CÔNG BỐ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1.1. Tiêu chuẩn phát hiện sâu thân răng nguyên phát theo ICDAS ...... 14

Bảng 1.2. Thang phân loại sâu răng của thiết bị Diagnodent 2190 . .............. 21

Bảng 3.1. Đặc trưng cá nhân của 320 học sinh............................................... 64

Bảng 3.2. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn bao gồm cả sâu răng giai đoạn sớm

(D1, D2) và giai đoạn muộn (D3) theo tuổi .................................. 65

Bảng 3.3. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn bao gồm cả sâu răng giai đoạn sớm

(D1, D2) và giai đoạn muộn (D3) theo giới.................................. 65

Bảng 3.4. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo ngưỡng chẩn đoán của tổn thương

được phát hiện ............................................................................... 66

Bảng 3.5. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo mức độ tổn thương.......................... 66

Bảng 3.6. Chỉ số DMFT theo tuổi.................................................................. 68

Bảng 3.7. Chỉ số DMFT theo giới.................................................................. 69

Bảng 3.8. Chỉ số DMFS theo tuổi.................................................................. 69

Bảng 3.9. Chỉ số DMFS theo giới................................................................... 70

Bảng 3.10. Chỉ số laser huỳnh quang trung bình của các bề mặt răng vĩnh

viễn tương ứng với các mức độ tổn thương quan sát được trên

lâm sàng......................................................................................... 71

Bảng 3.11: Tỷ lệ sâu răng 6 theo mức độ tổn thương..................................... 72

Bảng 3.12. Tỷ lệ sâu răng 6 theo mức độ tổn thương và theo tuổi................. 72

Bảng 3.13. Tỷ lệ sâu răng 6 theo mức độ tổn thương và theo giới................. 73

Bảng 3.14. Phân bố sâu bề mặt răng 6 theo mức độ tổn thương .................... 73

Bảng 3.15. Phân bố sâu bề mặt răng 6 theo mức độ tổn thương và theo

giới................................................................................................. 74

Bảng 3.16. Phân bố sâu bề mặt răng 6 theo mức độ tổn thương và theo

tuổi................................................................................................. 74

Bảng 3.17. Phân bố học sinh trong nghiên cứu can thiệp............................... 75

Bảng 3.18. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn bao gồm tất cả các tổn thương sâu

răng (D1, D2, D3) ở nhóm can thiệp và nhóm chứng theo thời

gian ................................................................................................ 77

Bảng 3.19. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn bao gồm các tổn thương sâu răng

(D2, D3) ở nhóm can thiệp và nhóm chứng theo thời gian........... 78

Bảng 3.20. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm Gel fluor 1,23% sau can

thiệp 01 tuần .................................................................................. 79

Bảng 3.21. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm chứng sau can thiệp 01 tuần .....80

Bảng 3.22. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm Gel fluor 1,23% sau can

thiệp 6 tháng .................................................................................. 81

Bảng 3.23. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm chứng sau can thiệp 6 tháng .....82

Bảng 3.24. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm Gel fluor 1,23% sau can

thiệp 18 tháng ................................................................................ 83

Bảng 3.25. Trung bình mặt răng vĩnh viễn bị sâu và chỉ số DD tương ứng

với các mức độ tổn thương ở nhóm chứng sau 18 tháng .............. 84

Bảng 3.26. Hiệu quả phòng và điều trị của Gel fluor 1,23% trên các tổn

thương sâu răng sau 6 tháng .......................................................... 85

Bảng 3.27. So sánh tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn ghi nhận theo mức tổn thương

tại thời điểm trước và sau can thiệp 6 tháng.................................. 86

Bảng 3.28. Hiệu quả của Gel fluor 1,23% trên các tổn thương sâu răng tại

thời điểm sau 18 tháng................................................................... 87

Bảng 3.29. So sánh tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn ghi nhận theo mức tổn thương

tại thời điểm trước và sau can thiệp 18 tháng................................ 88

Bảng 3.30. Tỷ lệ sâu răng giai đoạn sớm (D1, D2) trong nhóm can thiệp

Gel fluor 1,23% và nhóm chứng tại các thời điểm trước khi can

thiệp, sau 6 tháng và 18 tháng ....................................................... 89

Bảng 3.31. Chỉ số DMFT của hai nhóm can thiệp và đối chứng theo dõi

theo thời gian ................................................................................. 90

Bảng 3.32. Chỉ số DMFT của nhóm đối chứng theo giới theo dõi theo......... 92

Bảng 3.33. Chỉ số DMFT của nhóm can thiệp phân theo giới theo dõi theo

thời gian......................................................................................... 94

Bảng 3.34. Chỉ số DMFS của hai nhóm theo dõi theo thời gian .................... 95

Bảng 3.35. Chỉ số DMFS của nhóm đối chứng theo giới và theo dõi theo

thời gian......................................................................................... 97

Bảng 3.36. Chỉ số DMFS của nhóm can thiệp theo giới và theo dõi theo

thời gian......................................................................................... 99

Bảng 3.37. Tiến triển của sâu răng 6 giai đoạn D1 sau 18 tháng so sánh

với thời điểm trước can thiệp. ..................................................... 100

Bảng 3.38. Tổn thương men răng 6 giai đoạn D2 sau 18 tháng ................... 101

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1: Sơ đồ cơ chế bệnh sinh sâu răng....................................................... 4

Hình 1.2. Sự hủy khoáng................................................................................. 11

Hình 1.3. Sự tái khoáng................................................................................... 12

Hình 1.4. Bản đồ sâu răng toàn cầu ................................................................ 15

Hình 1.5. Thăm khám bằng thám trâm ........................................................... 18

Hình 1.6. Bộ kiểm tra sâu răng điện tử ECM ................................................ 18

Hình 1.7. Hình ảnh máy DIFOTI.................................................................... 19

Hình 1.8. Khám và đo bằng laser huỳnh quang.............................................. 20

Hình 1.9. Sơ đồ hoạt động của thiết bị Diagnodent pen 2190 ........................ 20

Hình 1.10. Hủy khoáng ................................................................................... 35

Hình 1.11. Lớp canxi fluoride........................................................................ 35

Hình 1.12. Sinh khả dụng của fluoride ........................................................... 35

Hình 2.1. Bộ khay khám ................................................................................. 43

Hình 2.2. Hình ảnh thiết bị Diagnodent pen 2190 .......................................... 44

Hình 2.3. Kem P/S trẻ em và bàn chải răng Colgate ...................................... 45

Hình 2.4. Hình ảnh MIRAFLUOR – GEL 1,23%.......................................... 46

Hình 2.5. Một số hình ảnh minh hoạ sử dụng Diagnodent pen 2190 khi khám

răng................................................................................................. 47

Hình 2.6: Hình ảnh minh họa lượng kem và gel được lấy lên bàn chải tương

đương.............................................................................................. 48

Hình 2.7. Hình ảnh răng lành mạnh ................................................................ 52

Hình 2.8. Hình ảnh đốm trắng đục sau thổi khô ............................................. 52

Hình 2.9. Hình ảnh đốm trắng đục khi răng ướt ............................................. 53

Hình 2.10. Hình ảnh đốm trắng đục, nâu........................................................ 54

Hình 2.11. Hình ảnh sâu ngà........................................................................... 54

Hình 2.12. Hình ảnh sâu ngà xoang nhỏ......................................................... 55

Hình 2.13. Hình ảnh sâu ngà xoang to............................................................ 56

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo mức độ tổn thương và theo tuổi ..67

Biểu đồ 3.2. Tỷ lệ sâu răng vĩnh viễn theo mức độ tổn thương và theo giới ..67

Biểu đồ 3.3. Phân bố học sinh vào hai nhóm chải Gel fluor 1,23% và

nhóm chứng theo tuổi. ..............................................................76

Biểu đồ 3.4. Phân bố học sinh vào hai nhóm chải Gel fluor 1,23% và

nhóm chứng theo giới. ..............................................................76

Biểu đồ 3.5. Chỉ số DMFT của nhóm đối chứng trên học sinh 7 tuổi theo

dõi theo thời gian ......................................................................91

Biểu đồ 3.6. Chỉ số DMFT của nhóm đối chứng 8 tuổi theo dõi theo thời

gian ............................................................................................91

Biểu đồ 3.7. Chỉ số DMFT của học sinh 7 tuổi trong nhóm can thiệp với

Gel fluor 1,23% tại các thời điểm. ...........................................93

Biểu đồ 3.8. Chỉ số DMFT của học sinh 8 tuổi trong nhóm can thiệp với

Gel fluor 1,23% tại các thời điểm. ...........................................93

Biểu đồ 3.9. Chỉ số DMFS của học sinh 7 tuổi trong nhóm chứng ................96

Biểu đồ 3.10. Chỉ số DMFS của học sinh 8 tuổi trong nhóm chứng ..............96

Biểu đồ 3.11. Chỉ số DMFS của học sinh 7 tuổi trong nhóm can thiệp chải

răng với Gel fluor 1,23% ..........................................................97

Biểu đồ 3.12. Chỉ số DMFS của học sinh 8 tuổi trong nhóm can thiệp chải

Gel fluor 1,23% .........................................................................98

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

Tổ chức Sức khỏe Thế giới khi tổng kết về tình trạng sâu răng toàn cầu

năm 2004 đã đưa ra kết luận: sâu răng vẫn còn là một bệnh phổ biến trong

hầu hết các bệnh truyền nhiễm, quá trình bệnh đã bị chậm lại, fluor và kiểm

soát chế độ ăn uống là những yếu tố quan trọng... [139].

Tại Việt Nam tỷ lệ mắc bệnh đang ở mức độ cao và có chiều hướng tăng

lên nhất là các vùng nông thôn và miền núi. Theo điều tra cơ bản răng miệng

năm 2001: Ở trẻ 12 tuổi trong toàn quốc có 56,6% bị sâu răng, DMFT = 1,87

và ở trẻ 15 tuổi có 67,6%, DMFT = 2,16 [36]. Để giải quyết được bệnh sâu

răng cho cộng đồng cần tăng cường công tác phòng bệnh cùng với việc khám

và chẩn đoán sớm sâu răng ngay từ giai đoạn sớm và áp dụng các biện pháp

phòng và điều trị bệnh bằng fluor như các nước tiên tiến đã làm [11].

Ngày nay, nhờ tìm ra được nguyên nhân, cơ chế bệnh sinh của bệnh sâu

răng, cùng với việc áp dụng các thiết bị tiên tiến (laser) cho phép chẩn đoán

sớm sâu răng (ngay từ giai đoạn tổn thương ban đầu khi chưa hình thành lỗ

sâu). Chính những tiến bộ này đã dẫn tới sự thay đổi trong dự phòng và điều

trị sâu răng, công việc không chỉ dừng lại ở mức khoan trám lại các tổn

thương sâu răng đã tạo thành lỗ sâu mà còn bao gồm phòng và điều trị các tổn

thương sâu răng sớm (chưa tạo lỗ sâu) nhằm giảm chi phí và tăng hiệu quả

điều trị [60].

Vai trò của fluor nói chung, Gel fluor nói riêng trong dự phòng và điều

trị sâu răng ngày càng được hiểu rõ và khẳng định những đóng góp của fluor

trong việc làm hạ thấp tỷ lệ và mức độ trầm trọng của sâu răng trên toàn cầu,

nghiên cứu của Marinho VC và cộng sự (2003), qua phân tích tổng hợp các

nghiên cứu can thiệp bằng Gel fluor thấy Gel fluor làm giảm sâu răng là 28%

(95%CI, 19% - 37%) [95]. Thêm vào đó là sự phát triển nhanh chóng của

2

công nghiệp hóa chất cho ra đời các sản phẩm chứa fluor ngày càng đa dạng

về chủng loại và chất lượng cũng như cách sử dụng. Trên thế giới các nghiên

cứu về Gel fluor đã tập trung làm rõ cơ chế tác dụng, hiệu quả phòng và điều

trị sâu răng, liều lượng và cách dùng, ngộ độc fluor... của các dạng Gel fluor

khác nhau. Tuy nhiên những nghiên cứu này vẫn còn nhiều hạn chế như chưa

đưa ra được một phương pháp hoàn hảo (hiệu quả cao, an toàn, đơn giản khi

sử dụng), chưa tìm ra liều lượng tối ưu cho các giai đoạn của tổn thương sâu

răng [95].

Tại Việt Nam đến nay mặc dù có rất nhiều công trình nghiên cứu về

sâu răng ở tất cả các lứa tuổi song đa số những nghiên cứu này mới chỉ dừng

lại ở việc chẩn đoán được sâu răng ở các giai đoạn muộn, vì vậy việc phòng

và điều trị bệnh cho hiệu quả còn thấp. Chưa có nghiên cứu nào về tình trạng

sâu răng giai đoạn sớm của trẻ em cũng như việc sử dụng Gel fluor để can

thiệp dự phòng và điều trị sâu răng ngay từ giai đoạn này.

Xuất phát từ các vấn đề trên chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài

“Nghiên cứu dự phòng sâu răng bằng Gel fluor” với mục tiêu:

1. Xác định thực trạng sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm của học sinh

7-8 tuổi tại trường Tiểu học Đông Ngạc A, Từ Liêm, Hà Nội năm 2009.

2. Đánh giá hiệu quả sử dụng Gel fluor (NaF 1,23%) trên nhóm học

sinh có tổn thương sâu răng vĩnh viễn giai đoạn sớm.

Trên cơ sở đó đề xuất sử dụng Gel fluor (NaF 1,23%) phòng và điều trị

bệnh sâu răng cho học sinh.

3

Chƣơng 1

TỔNG QUAN

1.1. Những hiểu biết mới về sâu răng và sâu răng giai đoạn sớm

1.1.1. Định nghĩa bệnh sâu răng và sâu răng giai đoạn sớm

1.1.1.1. Sâu răng

Tại hội nghị quốc tế về sâu răng lần thứ 50 năm 2003, các tác giả đều

thống nhất: sâu răng là một bệnh nhiễm khuẩn tổ chức canxi hóa, được đặc

trưng bởi sự hủy khoáng của thành phần vô cơ và sự phá hủy thành phần hữu

cơ của mô cứng. Tổn thương là quá trình phức tạp bao gồm các phản ứng hóa

lý liên quan đến sự di chuyển các ion bề mặt giữa răng và môi trường miệng

đồng thời là quá trình sinh học giữa các vi khuẩn có trong mảng bám với cơ

chế bảo vệ của vật chủ. Quá trình này diễn tiến liên tục, nhưng giai đoạn sớm

có thể hoàn nguyên và giai đoạn muộn không thể hoàn nguyên [1], [81].

1.1.1.2. Sâu răng giai đoạn sớm

Hiện tượng giảm độ pH dẫn tới sự khử khoáng làm tăng cường khoảng

cách giữa các tinh thể Hydroxyapatite, mất khoáng bắt đầu ở dưới bề mặt

men, tổn thương lâm sàng mất 10% lượng chất khoáng được gọi là sâu răng

giai đoạn sớm [88].

1.1.2. Bệnh căn sâu răng

Sâu răng là bệnh do nhiều yếu tố gây nên. Sơ đồ Keyes (1960) về cơ

chế bệnh sinh đã được Fejerskov và Manji bổ sung năm 1990 cho thấy mối

liên quan giữa yếu tố bệnh căn – lớp lắng vi khuẩn và các yếu tố sinh học

quan trọng ảnh hưởng tới sự hình thành sang thương bề mặt răng, ngoài ra

còn có ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về hành vi và kinh tế - xã hội [8],

[68].

4

Hình 1.1: Sơ đồ cơ chế bệnh sinh sâu răng

Nguồn: Fejerskov và Manji [68]

1.1.2.1. Vai trò của vi khuẩn và mảng bám răng

* Yếu tố vi khuẩn

Bệnh sâu răng được khởi đầu bằng sự hình thành mảng bám răng (Dental

plaque). Hydratcarbon trong thức ăn được chuyển hóa thành Glucose sau đó

được polymer hóa thành Dextran bởi enzym dextranaze và glucosyltransferase

[49]. Dextran có tính dính bám nên tạo điều kiện để các vi khuẩn khác và các

mảnh thức ăn bám thêm vào [41], [57].

Các vi khuẩn tham gia chủ yếu vào quá trình này là Streptococcus

mutans, Actinomyces viscosus, S. sobrinus và một số chủng Lactobacillus

[47], [ 74].

Hiệp hội nha khoa Mỹ năm 2006, đã xếp việc đếm số lượng vi khuẩn

Streptococcus mutans trong nước bọt của bệnh nhân là một trong các tiêu chí

khi đánh giá yếu tố nguy cơ gây sâu răng [41].

* Màng sinh học (Biofilm)

Màng sinh học là một quần thể các vi khuẩn sống trong những cấu trúc