Nghiên cứu định lượng strychnin và brucin bằng phương pháp hplc trong alkaloid tổng chiết từ hạt mã tiền

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM

TRẦN NGỌC ĐÔNG

NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƢỢNG STRYCHNIN

VÀ BRUCIN BẰNG PHƢƠNG PHÁP HPLC

TRONG ALKALOID TỔNG CHIẾT TỪ HẠT MÃ TIỀN

Chuyên ngành: Hóa hữu cơ

Mã số: 844 01 14

TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ

HÓA HỌC

Đà Nẵng, Năm 2018

Công trình đƣợc hoàn thành tại

TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM – ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:

PGS.TS. GIANG THỊ KIM LIÊN

PGS.TS. NGUYỄN THỊ HOÀNG ANH

Phản biện 1: PGS.TS. TRẦN THỊ XÔ

Phản biện 2: PGS.TS. LÊ TỰ HẢI

Luận văn đã được bảo vệ tại Hội đồng bảo vệ chấm Luận văn

tốt nghiệp Thạc sĩ Hóa học, họp tại Trường Đại học Sư phạm –

ĐHĐN vào ngày 06 tháng 10 năm 2018

Có thể tìm hiểu luận văn tại:

- Trung tâm Thông tin – Học liệu, Đại học Đà Nẵng.

- Thư viện trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng.

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Thuốc Phong tê thấp Bà Giằng là một bài thuốc chữa bệnh

viêm khớp dạng thấp được lưu truyền rộng rãi và lâu đời trong nhân

dân Thanh Hóa cũng như nhân dân cả nước. Mã tiền chế là một vị

thuốc quan trọng có tính quyết định trong bài thuốc này. Nhằm hiện

đại hóa bài thuốc gia truyền này, việc chuyển dạng bào chế thành

viên nang cứng dễ sử dụng, dễ bảo quản và tiêu chuẩn hóa, từ các cao

chiết dược liệu là rất cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Trong đó nghi n cứu phư ng ph p chiết, đ nh gi hàm lượng của

brucin và strychnin trong mã tiền chế là một nhiệm vụ quan trọng Từ

những phân t ch tr n, ch ng t i đã chọn đề tài “Nghiên cứu định

lượng strychnin và brucin ng phư ng ph p ong l loi

ng chi hạ mã iền” nhằm nghi n cứu c c phư ng ph p chiết

c c hoạt chất từ mã tiền chế; đ nh gi định t nh rucin và strychnin

và phân t ch định lượng của ch ng ằng phư ng ph p s c ký l ng

hiệu năng cao H C , làm c s khoa học cho việc đ nh gi c c

hoạt chất alkaloid trong hạt mã tiền

2. Mục đích nghiên cứu

- Lựa chọn được điều kiện chiết được các hoạt chất từ mã tiền chế

- Chiết được alkaloid tổng và định lượng hai chất alkaloid quan

trọng là strychnin và brucin bằng phư ng ph p lập đường chuẩn với

thiết bị HPLC

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối ượng nghiên cứu

- Mẫu mã tiền chế do Doanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y

học cổ truyền Bà Giằng cung cấp.

3.2. hạm vi nghiên cứu

2

- C c cao chiết được chiết từ mã tiền chế ằng a phư ng ph p

kh c nhau

- Hàm lượng strychnin và brucin trong alkaloid tổng từ a cao

chiết

4. Phƣơng ph p nghiên cứu

4.1. hư ng ph p nghiên cứu lý huy

- Thu thập thông tin tài liệu li n quan đến đề tài.

- Xử lý các thông tin về lý thuyết để đưa ra c c vấn đề cần thực

hiện trong các quá trình thực nghiệm.

4.2. hư ng ph p nghiên cứu hực nghiệm

- hư ng ph p chiết alkaloid

- hư ng ph p định t nh alkaloid

- hư ng ph p phân lập chất ằng s c ký cột

- hư ng ph p định lượng alkaloid với thiết bị HPLC

. N i dung nghiên cứu

- Chọn dung môi chiết c c hoạt chất ằng c c phư ng ph p

kh c nhau;

- Chạy s c ký cột để chọn c c phân đoạn giàu alkaloid;

- Định t nh một số chất trong mã tiền chế ằng phư ng ph p

s c ký ản m ng;

- Định lượng hai alkaloid strychnin và brucin bằng phư ng

pháp lập đường chuẩn với thiết bị HPLC.

6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

- Cung cấp c c th ng tin khoa học về quy tr nh chiết hoạt chất

từ mã tiền chế;

- Cung cấp c c th ng tin có ý nghĩa khoa học về lượng hai

alkaloid strychnin và brucin được chiết t ch từ hạt mã tiền chế làm c

s cho việc sử dụng mã tiền chế làm dược liệu

3

7. Bố cục luận văn

Ngoài phần Tài liệu tham khảo, nội dung ch nh của luận văn

gồm 58 trang:

hần m đầu 4 trang;

Chư ng 1 Tổng quan 22 trang;

Chư ng 2 Nguy n liệu và phư ng ph p nghi n cứu 10 trang;

Chư ng 3 Kết quả và thảo luận 21 trang;

hần kết luận, kiến nghị 1 trang

CHƢƠNG 1

TỔNG QUAN

1.1. TỔNG QUAN VỀ MÃ TIỀN VÀ MÃ TIỀN CHẾ

1.2. GI I THIỆU VỀ CÁC HỢP CHẤT STR CHNIN VÀ

BRUCIN

1.2.1. Hợp chất strychnin

1.2.2. Công thức cấu tạo

1.2.3. Hợp chất brucin

ông hức cấu ạo

1.3. TỔNG QUAN VỀ CÁC PHƢƠNG PHÁP CHIẾT

ALKALOID TỪ THỰC VẬT

4

1.3.1. Ngu ên tắc chung chiết alkaloid từ mẫu thực vật

1.3.2. M t số phƣơng ph p chiết t ch alkaloid từ t c khô

1.3.3. Các phƣơng ph p t ch chiết alkaloid từ mã tiền chế

1.4. PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH AL ALOID TRONG M U

THỰC VẬT

1.5. PHƢƠNG PHÁP ĐỊNH LƢỢNG STRYCHNIN VÀ

BRUCIN BẰNG SẮC Ý LỎNG HIỆU NĂNG CAO (HPLC)

1.5.1. Tổng quan về phƣơng ph p sắc ký lỏng hiệu năng cao

1.5.2. Nguyên tắc của quá trình sắc ký

1. .3. Ứng dụng phƣơng ph p HPLC

CHƢƠNG 2

NGU N LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHI N CỨU

2.1.NGU N LIỆU, H A CHẤT, THIẾT BỊ

2.1.1. Ngu ên liệu

Hạt mã tiền kh ng được sử dụng làm thuốc uống trong y học do

hàm lượng strychnin cao. Do vậy hạt mã tiền phải được chế biến để loại

bớt thành phần alkaloid strychnin tạo ra mã tiền chế giảm bớt độc tính và

có tác dụng điều trị bệnh. Có nhiều c ch để tạo mã tiền chế như hạt quả

cây mã tiền được ngâm vào nước vo gạo khoảng 36 giờ, đến khi mềm

cạo vứt b v ngoài và mầm, sau đó th i m ng, sấy khô tẩm dầu mè một

đ m, sao đến mầu vàng đậm rồi cho vào lọ đậy kín.

vậy trong luận văn này, ch ng t i sử dụng nguy n liệu là

hạt mã tiền chế do oanh nghiệp tư nhân sản xuất thuốc y học cổ

truyền Bà Giằng cung cấp.

2.1.2. H a chất, thiết và dụng cụ

2.2. PHƢƠNG PHÁP NGHI N CỨU

C c phư ng ph p thực nghiệm được sử dụng để thực hiện c c

nội dung nghi n cứu như sau

5

- Điều chế cặn chiết giàu alkaloid bằng 3 phư ng ph p chiết

kh c nhau và đ nh gi định tính ằng s c ký lớp m ng.

- Đ nh gi hiệu suất chiết của c c phư ng ph p đã sử dụng để

lựa chọn qui trình chiết phù hợp.

- hân t ch định lượng hai alkaloid chính strychnin và brucin

bằng phư ng ph p s c ký l ng hiệu năng cao

2.2.1. Đ nh gi đ nh tính alkaloid str chnin và rucin

. Điều ch ịch chi ng 3 phư ng ph p h c nh u

hư ng ph p 1 hi l loi ng m u ng phư ng

ph p chi ho hl

hư ng ph p 2 hi m u với ethanol 960

hư ng ph p 3 hi m u với ethanol 700

. Đ nh gi định tính strychnin và brucin b ng phư ng ph p

c ý n m ng

c. hạy c ý c o mã iền ch

2.2.2.Đ nh gi hiệu suất chiết mẫu hạt mã tiền chế theo 3

phƣơng ph p kh c nhau

a. Tách alkaloid t ng (ký hiệu m u n đầu là M1)

b. Chi t với ethanol 960

(ký hiệu m u n đầu là M2)

c. Chi t với ethanol 700

(ký hiệu m u n đầu là M3)

2.2.3. Đ nh gi đ nh lƣợng c c chất rucin và str chnin

bằng phƣơng ph p HPLC

a. Xây dựng đường chuẩn

b. Thông số củ hi ị

CHƢƠNG 3

ẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN

3.1. KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ ĐỊNH TÍNH CÁC AL ALOID

STRYCHNIN VÀ BRUCIN

6

3.1.1. ết quả đ nh gi đ nh tính bằng phƣơng ph p sắc ký

ản mỏng

Các cặn chiết MTH, MTE và MTEN được đ nh gi định tính

bằng s c ký lớp m ng, hệ dung môi CH2Cl2:MeOH = 5:0,6 , phát

hiện các chất bằng c ch soi đèn tử ngoại, phun với thuốc thử

vanilin/H2SO4 và phun với thuốc thử Dragendoft. Trên hình ảnh các

bản m ng phân tích, thứ tự các vết trên bản m ng lần lượt là MTH,

MTE, MTEN, Strychnin và Brucin.

H nh ảnh c c vệt s c ký của 3 cặn chiết (MTH, MTE và

MTEN) so sánh với strychnin (St) và brucin (Br tr n ản m ng soi

dưới đèn tử ngoại được tr nh ày tr n h nh 3 1

h hi i g i

H nh ảnh c c vệt s c ký của 3 cặn chiết (MTH, MTE và

MTEN) so sánh với strychnin (St) và brucin (Br tr n ản m ng soi

dưới đèn tử ngoại được tr nh ày tr n h nh 3 1 H nh ảnh cho thấy

trong c c cặn chiết đều chứa h nh ảnh vệt s c ký của 2 chất strychnin

và rucin, độ phân giải kh tốt Căn cứ vào f của c c chất cho thấy

strychnin có độ phân cực k m h n so với rucin

H nh ảnh c c vệt s c ký của 3 cặn chiết (MTH, MTE và

MTEN) so sánh với strychnin (St) và brucin (Br tr n ản m ng soi

7

dưới đèn tử ngoại phun với thuốc thử vanilin/H2SO4 được tr nh ày

tr n h nh 3 2

h hi i h h Vanilin/H2SO4

H nh ảnh c c vệt s c ký của 3 cặn chiết (MTH, MTE và

MTEN) so sánh với strychnin (St) và brucin (Br tr n ản m ng soi

dưới đèn tử ngoại phun với thuốc thử ragendoft được tr nh ày tr n

h nh 3 3

h hi i h h Drage f

Nhận xét C c ản m ng tr n cho thấy c c cặn chiết MTH,

MTE, MTEN đều có chứa strychnin, rucin và một số alkaloid kh c

với hàm lượng nh Đặc iệt c c vệt s c ký của alkaloid thể hiện r

8

n t, đồng nhất khi mẫu thử được phun với thuốc thử ragendoft

ẫu MTH cho c c vệt s c ký alkaloid r ràng h n và độ phân giải

kh tốt, c c vệt s c ký của c c lớp chất kh c rất mờ, mẫu MTE cho

c c vệt s c ký alkaloid r ràng và có chứa một số chất k m phân cực

h n, trong khi đó mẫu MTEN chứa nhiều chất phân cực h n, đồng

thời c c vệt s c ký alkaloid t ch iệt kh ng r ràng Tuy nhi n, đây

ch là c c kết quả định t nh, phư ng ph p H C sau này s kh ng

định th m kết quả định t nh đồng thời cho iết hàm lượng 2 alkaloid

quan trọng này trong c c cặn chiết mã tiền chế

3.1.2. ết quả lựa chọn ph n đoạn giàu alkaloid từ c n

chiết MTEN ằng phƣơng ph p sắc ký c t

Từ việc phân t ch định t nh th ng qua ản m ng, ch ng t i

nhận thấy mẫu MTEN được chiết ằng dung m i ethanol 70o

c n

nhiều vết s c ký của c c lớp chất phân cực h n, có thể làm ảnh

hư ng đến việc định t nh việc định t nh strychnin, rucin trong mẫu

này iệc chạy s c ký cột 3g cặn chiết MTEN nhằm chọn được phân

đoạn giàu alkaloid để kiểm chứng lại sự có mặt của 2 alkaloid tr n

ằng việc so s nh tr n ản m ng c c phân đoạn với 1 chất

chuẩn, ch ng r i đã chọn được 2 phân đoạn 5 và 6 giàu alkaloid từ

cặn chiết MTEN.

H nh ảnh c c vệt s c ký của phân đoạn 5 và 6 so s nh với

strychnin (St) và brucin (Br tr n ản m ng soi dưới đèn tử ngoại và

phun với thuốc thử vanilin/H2SO4 được tr nh ày tr n h nh 3 4 và 3 5

9

h a h i i g i

h a h h i h c th

vanilin/H2SO4

3.2. HIỆU SUẤT CHIẾT CỦA CÁC PHƢƠNG PHÁP CHIẾT

Các thí nghiệm của phư ng ph p chiết bột mã tiền chế ằng 3

phư ng ph p kh c nhau chiết alkaloid tổng ằng So hlet; chiết với

ethanol 700 và chiết với ethanol 960

được lặp lại 3 lần, nhiệt độ

ph ng Kết quả trung nh được tr nh ày tr n ảng 3.1.