Nghiên cứu đa dạng trùng bánh xe ở sinh cảnh cát khu vực ven biển tỉnh quảng nam

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

DƯƠNG QUANG HƯNG

NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG TRÙNG BÁNH XE

Ở SINH CẢNH CÁT KHU VỰC VEN BIỂN

TỈNH QUẢNG NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ SINH THÁI HỌC

Đà Nẵng, năm 2020

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

DƯƠNG QUANG HƯNG

NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG TRÙNG BÁNH XE

Ở SINH CẢNH CÁT KHU VỰC VEN BIỂN

TỈNH QUẢNG NAM

CHUYÊN NGÀNH: SINH THÁI HỌC

MÃ SỐ: 8420120

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. VÕ VĂN MINH

Đà Nẵng, năm 2020

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan đề tài “Nghiên cứu đa dạng Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát khu

vực ven biển tỉnh Quảng Nam” là kết quả nghiên cứu của chính tôi.

Các số liệu, kết quả nghiên cứu được nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng

được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác.

Tác giả

Dương Quang Hưng

LỜI CẢM ƠN

Nghiên cứu này được tiến hành tại phòng thí nghiệm của khoa Sinh - Môi trường,

Trường Đại học Sư phạm - Đại học Đà Nẵng với sự tài trợ của nhóm Nghiên cứu –

Giảng dạy Môi trường và Tài nguyên sinh vật (DN-EBR).

Với lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin chân thành cảm ơn PGS. TS. Võ Văn Minh,

người thầy định hướng khoa học và TS. Trịnh Đăng Mậu, người thầy hướng dẫn phương

pháp nghiên cứu đã tận tình giúp đỡ tác giả hoàn thành công trình nghiên cứu này.

Tác giả bày tỏ lòng biết ơn đến các Giảng viên của Khoa Sinh - Môi trường, Phòng

Đào tạo sau Đại học Trường Đại học sư phạm - Đại học Đà Nẵng đã tạo điều kiện thuận

lợi trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường.

Xin tỏ lòng biết ơn đến những người bạn: Trường, Linh, Nguyên, Hào đã hỗ

trợ tôi trong quá trình thu mẫu ngoài thực địa và phân tích trong phòng thí nghiệm.

Xin cảm ơn gia đình gia thân yêu và tập thể lớp Sinh thái học, khóa 2018-2019 đã

động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi để tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn

thành các vai trò một cách tốt nhất.

Xin cảm ơn tất cả!

Tác giả

Dương Quang Hưng

TRANG THÔNG TIN LUẬN VĂN THẠC SĨ

Tên đề tài: Nghiên cứu đa dạng Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát khu vực ven biển tỉnh

Quảng Nam

Ngành: Sinh thái học

Họ tên học viên: Dương Quang Hưng

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS Võ Văn Minh

Cơ sở đào tạo: Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng

Tóm tắt:

Đa dạng Trùng bánh xe (Rotifers) trong các sinh cảnh được nghiên cứu tại vùng đất cát ven biển

tỉnh Quảng Nam. Nghiên cứu ghi nhận được 101 loài Trùng bánh xe (TBX) thuộc 24 chi, 16 họ và 3 bộ.

Trong đó, 15 loài được ghi nhận mới cho ngành Trùng bánh xe ở Việt Nam. Theo sinh cảnh, tổng số

loài ghi nhận cao nhất ở sinh cảnh cột nước gần bờ (84 loài, chiếm 83,17%), thấp hơn ở sinh cảnh cát

vùng hygropsammon và vùng eupsammon (lần lượt 76 và 49 loài, chiếm 75,25 và 48,51%). Độ đạng

của quần xã TBX thể hiện qua chỉ số Shannon, có sự khác nhau nhất định giữa các sinh cảnh và thay

đổi theo mùa. Các chỉ số ước đoán độ giàu loài theo Chao 2 và Jacknife 2 cho thấy tiềm năng đa dạng

cao ở các sinh cảnh này. Về cấu trúc quần xã, có sự khác biệt về tỉ lệ các họ tại mỗi sinh cảnh, tuy nhiên,

họ Lecanidae có sự ưu thế về đa dạng loài trong cả 3 sinh cảnh. Tổng mật độ TBX ở vùng sinh cảnh cát

vùng eupsammon cao hơn so với vùng hygropsammon và sinh cảnh cát cột nước gần bờ (lần lượt là

9,14x106 > 7,39x106 > 5,10x106

cá thể/m3

).

Tương quan giữa sự phân bố của các loài TBX với một số thông số môi trường đã được khảo sát.

Kết quả cho thấy các loài TBX thuộc họ Lecanidae (Lecanids) có xu hướng ở sinh cảnh cát có kích thướt

hạt lớn hơn 125µm. Bên cạnh đó, các thông số môi trường nước khác như pH, tổng hàm lượng photpho

(TP) và tổng chất rắn hòa tan (TDS) được đánh giá là có sự tương quan ý nghĩa đối với sự phân bố của

Lecanids phổ biến tại khu vực nghiên cứu.

Từ khóa: Đa dạng sinh học, Vùng đất cát ven biển, Trùng bánh xe, Sinh vật cát, Tỉnh Quảng Nam.

INFORMATION PAGE OF MASTER THESIS

Name of thesis: Diversity of psammon rotifers in the coastal area of Quang Nam

province

Major: Ecology

Full name of Master student: Duong Quang Hung

Supervisor: Assoc. Prof., PhD. Vo Van Minh

Training institution: The University of Danang, University of Science and Education

Abstract:

Diversity of rotifers in different habitats in the sandy coast of Quang Nam provinces was

investigated. In total, 101 species were recorded, which belong 24 genera, 16 families and 3 orders of

Rotifera. Specially, 15 taxa were recognized as new species to Vietnam. The diversity varied between

different habitats, with the highest number of species being found in littoral habitat (84 taxa) compared

to that of hygropsammon habitat (76 species) and eupsammon habitat (49 species). The Shannon index

demonstrated the seasonal variations of the diversity level of rotifera communities in different habitats.

Species accumulation curve and species richness estimators for these habitats predicted a potential of

high biodiversity level in this area. Concerning community structure, Lecanidae were the most diverse

family in all 3 types of habitat, yet contributions of other families were not the same. Total density of

rotifers in eupsammon were observed higher than in hygropsammon and in water, with values of 9.13 >

7.39 > 5.10 106

ind.m-3

respectively.

Influences of some environmental factors on the distribution of psammic lecanids were also

observed. This group of organisms showed a slight tendency towards sand with grain sizes larger than

125µm. Besides, other abiotic factors including pH, total phosphorus (TP) and total dissolved solids

(TDS) were also found to significantly related to the distribution of some common Lecane species.

Keywords: Biodiversity, Sandy coast, Rotifers, Psammon, Quang Nam province.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

TRANG THÔNG TIN LUẬN VĂN THẠC SĨ

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

MỞ ĐẦU .........................................................................................................................1

1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................1

2. Mục tiêu ..................................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................................................2

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU .......................................................................4

1.1. Giới thiệu về Trùng bánh xe ...................................................................................4

1.1.1. Đặc điểm hình thái phân loại ............................................................................5

1.1.2. Đặc điểm sinh thái và sinh cảnh sống ...............................................................8

1.2. Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát? ........................................................................10

1.3. Đặc điểm của sinh cảnh cát ..............................................................................11

1.3. Các nghiên cứu về Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát...........................................13

1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới..................................................................13

1.3.2. Tình hình nghiên cứu tại Việt Nam .................................................................15

CHƯƠNG 2

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................17

2.1. Đối tượng..........................................................................................................17

2.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................20

2.2.1. Phương pháp nghiên cứu ngoài thực địa........................................................20

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu tại phòng thí nghiệm..............................................22

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .......................................................................23

CHƯƠNG 3

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.............................................................24

3.1. Đa dạng Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát ...........................................................24

3.1.1. Thành phần loài ..............................................................................................24

3.1.2. Độ đa dạng......................................................................................................29

3.1.3. Cấu trúc quần xã.............................................................................................31

3.2. Mối quan hệ giữa các loài Trùng bánh xe với điều kiện môi trường ...................33

3.2.1. Đặc điểm môi trường tại khu vực nghiên cứu.................................................33

3.2.2. Quần xã Lecanids ở sinh cảnh cát tại khu vực nghiên cứu ............................35

3.2.3. Mối quan hệ giữa Lecanids với các thông số môi trường ..............................41

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ

PHỤ LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

BOD5 : Biochemical oxygen demand over five days

CCA : Canonical correspondence analysis

DO : Dissolved oxygen

EC : Electrical conductivity

KTC : Kích thước hạt cát

Lecanids : Các loài Trùng bánh xe thuộc họ Lecanidae

TBX : Trùng bánh xe

TCVN : Tiêu chuẩn Việt Nam

TDS : Total dissolved solids

TN : Total Nitrogen

TP : Total Phosphorus

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu bảng Tên bảng Số trang

1.1 Tổng hợp số lượng loài Trùng bánh xe đã được ghi nhận

tại Việt Nam.

16

2.1 Tọa độ các địa điểm thu mẫu. 17

3.1 Thành phần loài Trùng bánh xe tại vùng đất cát ven biển

tỉnh Quảng Nam.

24

3.2 Thành phần loài TBX theo sinh cảnh sống tại vùng đất

cát ven biển, tỉnh Quảng Nam.

28

3.3 Thành phần loài, mật độ (cá thể/m3

) và đặc điểm phân

bố theo kích thước hạt cát của Lecanids tại khu vực

nghiên cứu.

35

DANH MỤC CÁC HÌNH

Số hiệu hình Tên hình Số trang

1.1 (a) Hình thái TBX, loài Brachionus sp.; (b) Incudate

trophi (Asplanchna); (c) Malleoramate trophi

(Sinantherina).

04

1.2 Sơ đồ cấu tạo TBX cái. 06

1.3 Sơ đồ cấu trạo của TBX đực của loài Brachionus

calyciflorus.

06

1.4 Tính lưỡng hình theo giới tính của Monogononta 07

1.5 Sơ đồ biễn diễn sự phân vùng nghiên cứu sinh vật ở cát. 11

2.1 Bản đồ khu vực nghiên cứu. 18

2.2 Các vùng nước mặt (ao, hồ, vùng nước tạm) tại khu vực

nghiên cứu.

18

2.3 Thu mẫu Trùng bánh xe ở sinh cảnh cát. 20

2.4 Thu mẫu TBX ở sinh cảnh cột nước gần bờ. 21